6. Het ontstaan van het liberalisme

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "6. Het ontstaan van het liberalisme"

Carla Koning
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 6. Het ontstaan van het liberalisme Mijnheer, als je wilt weten wat ik denk dan heb ik helemaal geen schrik om je te zeggen dat van alle gevoelens de vrijheidsliefde mij de waardigste schijnt. Ik ben vrij: ik heb geen familiebanden meer, niemand eist nog iets van mij, mijn meningen hebben invloed op het lot van niemand. (...) Mijn genereuze beschermer uit mijn kinderjaren achtte mijn karakter voldoende om mijn rede te willen ontwikkelen en nooit heeft hij mij één enkele mening opgedrongen zonder dat ik ze zelf grondig had bestudeerd volgens mijn eigen inzichten. Ik kan je dus spreken over mijn geloof, zoals over alle onderwerpen die mijn hart en verstand vrij hebben onderzocht en je zult dat wat ik je zal vertellen niet kunnen toeschrijven aan opgedrongen gewoonten, noch aan ondoordachte jeugdimpressies. Uit: Madame de Staël ( ), Delphine, De enige vrijheid die die naam verdient, is die om ons eigen welzijn na te streven op onze eigen manier, zolang we niet proberen anderen te beroven van hun welzijn, of hun inspanningen belemmeren om het te bereiken. Eén tak is de vrijheid van denken, waarvan het onmogelijk is de vrijheid van spreken of schrijven af te scheiden. Het vrijheidsprincipe kan niet vereisen dat de mens zou vrij zijn om niet vrij te zijn. Het is geen vrijheid om toe te laten om aan zijn vrijheid te verzaken. Uit: J. Stuart Mill ( ), On Liberty, Het economisch liberalisme Wanneer de hoeveelheid van een product dat naar de markt gebracht wordt, kleiner wordt dan de effectieve vraag, dan kunnen al diegenen die de volledige waarde willen betalen van de opbrengst, lonen en winst die betaald moeten worden om het daar te brengen, niet voorzien worden van de hoeveelheid die ze willen. Eerder dan het allemaal samen te willen, zullen sommigen meer willen betalen. Een competitie zal direct beginnen tussen hen, en de marktprijs zal min of meer boven de natuurlijke prijs stijgen, overeenkomstig met ofwel de grootte van het tekort of met de rijkdom of de luxedrang van de concurrenten. Uit: A. Smith, An Inquiry into the Nature and the Causes of the Wealth of Nations, Londen, De arbeiders verlangen zo veel mogelijk loon te krijgen, de werkgevers willen zo weinig mogelijk geven. De eersten zijn geneigd om zich te verenigen om het te verhogen, de laatsten om het te verlagen. (...) De werkgevers, kleiner in aantal zijnde, kunnen veel gemakkelijker samenspannen. En de wet laat dit toe, of verbiedt tenminste hun pogingen niet, terwijl het die van de arbeiders wel verbiedt. Wij hebben geen parlementaire wetten tegen het samenspannen om lonen te verlagen, maar wel tegen de samenwerking om ze te verhogen... Uit: A. Smith, An Inquiry into the Nature and the Causes of the Wealth of Nations, Londen, Cursus geschiedenis 5TSO Pagina 28

..) Mijn genereuze beschermer uit mijn kinderjaren achtte mijn karakter voldoende om mijn rede te willen ontwikkelen en nooit heeft hij mij één enkele mening opgedrongen zonder dat ik ze zelf grondig

2 Het politieke liberalisme De strijd tussen vrijheid en autoriteit is het meest opvallend kenmerk in de geschiedenishoofdstukken waarmee we het vroegst vertrouwd zijn. Met vrijheid werd bedoeld: bescherming tegen de tirannie van de politieke heersers. Hun macht werd als noodzakelijk beschouwd, maar ook als hoogst gevaarlijk: als een wapen dat ze even goed zouden durven gebruiken tegen hun onderdanen als tegen hun externe vijanden. Het doel was daarom grenzen te stellen aan de macht die de heerser zou toegestaan worden uit te oefenen over de gemeenschap. Deze beperking was wat men bedoelde met vrijheid. Het werd geprobeerd op twee manieren. Vooreerst door een erkenning te verwerven van bepaalde immuniteiten, politieke vrijheden en rechten genoemd. (...) Een tweede middel was de instelling van grondwettelijke controles, waardoor de toestemming van de gemeenschap, of van een orgaan dat verondersteld wordt de belangen van de gemeenschap te vertegenwoordigen, een noodzakelijke voorwaarde werd voor enkele van de belangrijke wetten van de uitvoerende macht. Uit: J. Stuart Mill, On Liberty, Scheiding der machten UITVOERENDE WETGEVENDE TAAK Wetten uitvoeren Wetten maken, begroting goedkeuren, controle WIE? Regering (ministers) Parlement (volksvertegenwoordigers) RECHTERLIJKE Wetten naleven controleren Onafhankelijke rechtbanken De burgerij was tijdens het Ancien Régime benadeeld omdat er per stand gestemd werd. De bevoorrechte adel en clerus hadden toen veel privileges, maar betaalden weinig of geen belastingen. Tijdens de Franse Revolutie had de burgerij, die open stond voor de liberale ideeën, haar economische macht weten om te zetten in politieke macht. LIBERTÉ - LIBERALISME Tijdens de Restauratie probeerden de machthebbers de revolutionaire veranderingen deels ongedaan te maken, maar ze konden de klok niet volledig terugdraaien. Het liberale gedachtegoed dronk onweerstaanbaar door, met vrijheid als belangrijkste motto en het creatieve individu als motor. Heel concreet eisten de liberalen bijvoorbeeld persvrijheid, vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid. Dat soort vrijheden wilden ze laten vastleggen in een grondwet. Ook kiesrecht en de afschaffing van de standensamenleving waren daarbij erg belangrijk. Bij hun strijd kregen ze vaak tegenkanting van de conservatieve krachten die het Ancien Régime bleven verdedigen, zoals de adel of de katholieke kerk Cursus geschiedenis 5TSO Pagina 29

Hun macht werd als noodzakelijk beschouwd, maar ook als hoogst gevaarlijk: als een wapen dat ze even goed zouden durven gebruiken tegen hun onderdanen als tegen hun externe vijanden.

3 Case study: De Belgische Revolutie De Stomme van Portici Het thema van deze opera is de opstand van de Napolitanen tegen Spanje in de 17de eeuw. Onze voorouders vonden de gelijkenissen frappant. Typisch voor de vrijheid van de romantiek is dat de titelrol van dit zangstuk pantomimisch werd gebracht, door de knappe Fenella. Sommige citaten hitsten de gemoederen op: Heilige vaderlandsliefde, geef ons de durf en de trots. Aan mijn land ben ik mijn leven verschuldigd, het zal zijn vrijheid aan mij te danken hebben. Beter te sterven dan veracht te blijven. Is er enig gevaar voor een slaaf? Valt het juk dat ons verplettert, dat onder onze slagen de buitenlander ten onder gaat. Denk aan de macht waarvan het misbruik ons verdrukt. Heilige vaderlandsliefde, jij zult ons de vrijheid geven. Uit: D. Auber, De Stomme van Portici, Cursus geschiedenis 5TSO Pagina 30

Sommige citaten hitsten de gemoederen op: Heilige vaderlandsliefde, geef ons de durf en de trots. Aan mijn land ben ik mijn leven verschuldigd, het zal zijn vrijheid aan mij te danken hebben.

4 Gustaaf Wappers, De episode van de Septemberdagen 1830 op het stadhuisplein te Brussel, Cursus geschiedenis 5TSO Pagina 31

5 Tijdens het congres van Wenen in 1815 werden de Belgische en de Nederlandse provincies in één staat verenigd. België kwam zo onder het bewind van de Nederlandse koning Willem I. Hoewel zijn economisch beleid voordelig was voor de Belgische burgerij, ontstond er toch protest. De katholieken protesteerden tegen de inmenging van Willem I in kerkelijke aangelegenheden en de liberalen tegen de geringe vrijheden. In 1828 verenigden de katholieke en de liberale burgerij van het toekomstige België zich om een gemeenschappelijk eisenprogramma op te stellen. Dit ging de geschiedenis in als het zgn. unionisme of monsterverbond. Op 23 september 1830 brak de revolutie uit in Brussel. De Brusselse opstandelingen kregen steun van vrijwilligers van buiten de stad. Door deze opstand scheidde België zich af van de noordelijke provincies. Het Voorlopig Bewind riep de onafhankelijkheid uit op 4 oktober 1830 en op 3 november van datzelfde jaar kozen cijns- en bekwaamheidskiezers het Nationaal Congres. Het Nationaal Congres keurde op 7 februari 1831 een voor die tijd progressieve grondwet goed. Op 4 november 1830 begon te Londen een diplomatieke conferentie die over de toekomst van België zou beslissen. De grote mogendheden erkenden de scheiding van België en Nederland. Leopold van Saksen-Coburg werd op 21 juli 1831 de eerste Koning der Belgen Cursus geschiedenis 5TSO Pagina 32

De katholieken protesteerden tegen de inmenging van Willem I in kerkelijke aangelegenheden en de liberalen tegen de geringe vrijheden.

Vergelijkbare documenten

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren