Regionale Arbeidsmarktschets. Midden-Utrecht

Transcriptie

1 Regionale Arbeidsmarktschets Midden-Utrecht

2 Herstel na recessie Regionale arbeidsmarktschets Midden-Utrecht MANAGEMENTSAMENVATTING De arbeidsmarkt in Midden-Utrecht herstelt zich langzamerhand van de economische recessie. Het aantal banen groeit, er ontstaan steeds meer vacatures en de werkloosheid daalt. Gecombineerd met een vergrijzing, die op de arbeidsmarkt van Midden-Utrecht in een aantal sectoren manifester wordt, biedt dit op termijn kansen voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Stijging aantal banen en aantal vacatures Na een aantal jaren van krimp in de werkgelegenheid zal de werkgelegenheid in 2011 en 2012 weer stijgen. De grootste groei van het aantal banen vindt plaats in de sector zorg/welzijn (collectieve sector). In de groothandel (distributie), IT/overige zakelijke dienstverlening (zakelijke diensten) en detailhandel (consumentendiensten) wordt eveneens een forse toename verwacht. In de sectoren financiële diensten (zakelijke diensten), industrie en openbaar bestuur is in de periode nog steeds sprake van een aanzienlijke krimp. In afbeelding 1 wordt de verwachte banengroei in 2011 en in 2012 voor een aantal geclusterde sectoren getoond. Afbeelding 1 Totaal Zakelijke diensten Collectieve sector Distributie Consumentendiensten Landbouw en visserij Verwachte werkgelegenheidsontwikkeling in Midden-Utrecht in 2011 en 2012 Daling werkloosheid door toenemende dynamiek De werkloosheid zal in 2011 en 2012 dalen. Het herstel van de arbeidsmarkt is in het eerste halfjaar van 2010 in Midden-Utrecht op gang gekomen. Dat is zichtbaar in de mate waarin de uitstroom zich heeft ontwikkeld. Begin 2010 is de dynamiek op de arbeidsmarkt toegenomen, wat betekent dat het voor niet-werkende werkzoekenden in 2009 moeilijker is geweest om een baan te vinden. Dit komt mede door de sterke vertegenwoordiging van de zakelijke dienstverlening, die deels sterk gerelateerd is aan de overheid en de bouw. Niet alle werkzoekenden profiteren tegelijkertijd van het economische herstel. Tijdens de recessie is de werkloosheid relatief licht gestegen doordat werkgevers geprobeerd hebben gekwalificeerde werknemers zo veel mogelijk in dienst te houden, ook al was er minder werk. Nu de economie weer groeit, worden eerst alle in dienst gehouden werknemers weer volop ingezet. Pas in tweede instantie zullen werkgevers nieuwe arbeidskrachten werven. Het arbeidspotentieel is dan nog relatief groot, waardoor vooral werkzoekenden met een geringe afstand tot de arbeidsmarkt het eerst profiteren. Pas als er krapte op de arbeidsmarkt ontstaat, komen er voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt extra kansen. Een analyse van de niet-werkende werkzoekenden die werk hebben gevonden, laat zien dat ook voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt de uitzendformule belangrijk is voor het vinden van werk. Werkhervatters via het uitzendbureau zijn over het algemeen iets jonger en hebben een kortere werkloosheidsduur in vergelijking met de totale groep werkhervatters. Deze verschillen zijn echter niet groot. Bouw Industrie -3,0% -2,0% -1,0% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% Bron: UWV WERKbedrijf, Arbeidsmarktprognose , juni 2011 Voor 2011 en 2012 wordt in Midden-Utrecht eveneens een toename van het aantal vacatures verwacht. Dit is in lijn met de landelijke ontwikkeling. De groei van het aantal vacatures bestaat vooral uit vervangingsvraag. Voor een deel is dit het gevolg van vergrijzing van de beroepsbevolking. Midden-Utrecht is in vergelijking tot de meeste andere regio s nauwelijks vergrijsd. De sectoren onderwijs, overheid, vervoer/telecom en bouw hebben in deze regio de grootste aandelen 55-plussers. In Midden-Utrecht ontstaan de meeste vacatures in de zakelijke diensten, zorg/welzijn en handel. De marktsectoren laten een bovengemiddelde groei zien. Vooral de internetvacatures in de horeca, bouw, handel en landbouw zijn flink gegroeid. De sector openbaar bestuur kent de grootste daling van het aantal vacatures. Uitdagingen voor de toekomst Belangrijke doelen in de regionale en interregionale samenwerking zijn bewustwording van de toekomstige problematiek bij alle regionale arbeidsmarktpartijen, het opstellen van een gezamenlijke regionale arbeidsmarktagenda, de verhoging van de arbeidsparticipatie en de optimale benutting van potentieel arbeidsaanbod. Door de realisatie van deze doelen kunnen betrokken partijen in Midden-Utrecht toekomstige kraptes op de arbeidsmarkt gezamenlijk het hoofd bieden. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 1

3 HERSTEL VAN WERKGELEGENHEID LEIDT TOT AFNAME VAN WERKLOOSHEID In de periode wordt in Midden-Utrecht een groei van werkgelegenheid verwacht. Deze groei ligt boven de landelijke werkgelegenheidsgroei. De grootste groei van het aantal banen vindt plaats in de sector zorg/welzijn (collectieve sector). In de groothandel (distributie), IT/overige zakelijke dienstverlening (zakelijke diensten) en detailhandel (consumentendiensten) wordt eveneens een forse toename verwacht. Als gevolg daarvan wordt voor beide jaren een daling van de werkloosheid voorzien. Toenemend aantal banen IT/overige zakelijke diensten, zorg/welzijn en de detailhandel (consumentendiensten) zijn in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht sectoren met veel werkgelegenheid. Vooral de IT/overige zakelijke diensten en de detailhandel zijn door de economische crisis in 2009 getroffen. Als gevolg van deze crisis kromp de werkgelegenheid met enige vertraging in In de loop van 2010 is het economisch herstel ingezet. Dit gaat in de periode leiden tot een groei van de werkgelegenheid. De grootste groei van het aantal banen vindt plaats in de sector zorg/welzijn. Deze trend is al meerdere jaren zichtbaar in de gerealiseerde werkgelegenheid. De komende jaren zet deze trend zich onverminderd voort. In de groothandel, IT/overige zakelijke dienstverlening en detailhandel wordt eveneens een forse toename verwacht. Daarnaast groeit het aantal banen in de landbouw en horeca. Alleen in de sectoren financiële diensten, industrie en openbaar bestuur is in de periode nog steeds sprake van een aanzienlijke krimp. Afbeelding 2 Verwachte werkgelegenheidsontwikkeling in 2011 en 2012 Totaal Collectieve sector Zakelijke diensten Distributie Consumentendiensten Landbouw en visserij Bouw Industrie -4,0% -2,0% 0,0% 2,0% 4,0% Midden-Utrecht Nederland Bron: UWV WERKbedrijf, Arbeidsmarktprognose , juni 2011 De daling in de industrie en de financiële diensten heeft onder meer te maken met een structurele krimp van het aantal banen als gevolg van voortgaande automatisering en verplaatsing van productie naar lagelonenlanden(industrie). UWV WERKbedrijf verwacht voor de bouw in Midden-Utrecht in 2011 een krimp en groei in 2012 (zie afbeelding 1). Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) gaat eveneens uit van een krimp voor 2011 en een groei voor In deze prognoses zijn uiteraard de gevolgen van politieke besluitvorming ten aanzien van de woningmarkt, zoals de mogelijke wijziging van de hypotheekrenteaftrek en beperking van de aflosvrije hypotheken, nog niet meegenomen. Vraag door vergrijzing en flexibilisering Voor het vinden van werk is het aantal vacatures relevanter dan het aantal banen. De banengroei leidt tot een beperkte uitbreidingsvraag, maar veruit het grootste deel van de vacatures betreft vervangingsvraag. De vervangingsvraag zal toenemen, doordat in een aantrekkende economie meer mensen van baan durven te wisselen. Maar ook de flexibilisering van de arbeidsmarkt leidt tot meer dynamiek. Tenslotte draagt de vergrijzing bij aan meer vervangingsvraag. De komende periode is het vooral de babyboomgeneratie die geleidelijk met pensioen gaat, maar ook daarna zullen veel ouderen de arbeidsmarkt verlaten. Voorlopig groei beroepsbevolking Ondanks uittreding ten gevolge van vergrijzing neemt de potentiële beroepsbevolking in Midden-Utrecht tot 2025 verder toe. Daarna wordt een lichte afname voorzien. De groei van de beroepsbevolking is het gevolg van de geplande woningbouwprogramma s en de aantrekkingskracht van de stad Utrecht op o.a. jongeren. Hierdoor behoort Midden-Utrecht tot de minst vergrijsde regio s in Nederland. De participatiegraad in Midden-Utrecht is met 73,1% relatief hoog. De arbeidsparticipatie onder vrouwen, ouderen en laag opgeleiden kan worden verhoogd. Daarnaast blijkt de arbeidsparticipatie onder allochtonen en (gedeeltelijk) arbeidsgehandicapten laag te zijn. Het verhogen van de arbeidsparticipatie kan op de middellange termijn bijdragen aan het oplossen van krapte. Meer informatie over vergrijzing is te vinden in het themanummer Vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht. Deze publicatie heeft UWV WERKbedrijf in juni 2011 uitgebracht. Daling werkloosheid Werkloosheid reageert altijd met enige vertraging op veranderende economische omstandigheden. Tijdens de crisis is de werkloosheid relatief licht gestegen in vergelijking met eerdere recessies. De krapte op de arbeidsmarkt van voor de crisis heeft werkgevers laten ervaren hoe moeilijk het was om gekwalificeerd personeel te vinden. Juist daardoor hebben werkgevers tijdens de crisis geprobeerd deze gekwalificeerde werknemers zo veel mogelijk in dienst te houden, ook al was er minder werk. Dit werd vanuit de overheid gestimuleerd door deeltijd-ww. Door dit verschijnsel, dat bekend staat als labour hoarding, daalde de arbeidsproductiviteit. Nu de economie weer groeit, worden eerst alle in dienst gehouden werknemers weer volop ingezet. Pas in tweede instantie zullen werkgevers nieuwe arbeidskrachten werven. Het arbeidspotentieel is dan nog groot, waardoor vooral werkzoekenden met een geringe afstand tot de arbeidsmarkt het eerst profiteren. Pas als er krapte op de arbeidsmarkt ontstaat, komen er voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt kansen. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 2

4 TOENEMENDE DYNAMIEK IN MIDDEN-UTRECHT De vacaturemarkt in Midden-Utrecht is in 2010 weer gegroeid. Voor 2011 en 2012 wordt opnieuw een toename verwacht. Dit is in lijn met de landelijke ontwikkeling. Stijging aantal vacatures Het aantal vacatures in Midden-Utrecht zal naar verwachting in 2011 met 10% toenemen. Voor 2012 wordt een groei van 4% voorzien. Dit is vergelijkbaar met de landelijke ontwikkeling. In Nederland wordt dit jaar de grootste toename van vacatures in de zakelijke dienstverlening (vooral voor het uitzendwezen en de ict-sector) verwacht. De zakelijke dienstverlening was in 2010 ook al een van de grootste sectoren met vacaturegroei. In de landbouw, de financiële diensten en vooral in de sector openbaar bestuur wordt een afname van het aantal vacatures verwacht. In die laatste sector worden de overheidsbezuinigingen steeds sterker voelbaar. Met vertraging gaan die bezuinigingen doorwerken in alle sectoren die in belangrijke mate afhankelijk zijn van overheidsfinanciering, zoals onder meer zorg/welzijn en onderwijs. De landelijke sectorale prognoses geven - ondanks de verschillen in regionale werkgelegenheidstructuur - een bruikbare indicatie van de ontwikkelingen op de regionale vacaturemarkt. Diversiteit op vacaturemarkt in richting en niveau Met de resultaten van de Vacaturemeter/Jobfeed geeft het UWV WERKbedrijf inzicht in de regionale vacaturemarkt. Dit instrument omvat diverse kenmerken van op internet gepubliceerde vacatures. De Vacaturemeter/Jobfeed bereikt ongeveer 60% van de vacaturemarkt. In deze schets zijn de kwartaalresultaten gebruikt van de periode april 2010 tot en met maart Met behulp van dit instrument wordt een actueel beeld van de vacaturemarkt verkregen. afbeelding 3 Landbouw, visserij, delfstoffen Industrie Bouw en bouwinstallatie Handel Vervoer/opslag Horeca Zakelijke diensten Openbaar bestuur Onderwijs Zorg en welzijn Overige dienstverlening Bron: Vacaturemeter/Jobfeed Internetvactures naar sector april 2010 t/m maart % 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Nederland Midden-Utrecht In het eerste kwartaal van 2011 zijn in Midden-Utrecht internetvacatures ontstaan. Vergeleken met het eerste kwartaal van 2010 laten vooral de marktsectoren een bovengemiddelde groei van het aantal internetvacatures zien. Vooral de internetvacatures in de horeca, bouw, handel en landbouw zijn flink gegroeid. De sector openbaar bestuur kent de grootste daling. Afbeelding 3 toont de sectorale verdeling van de internetvacatures in Midden-Utrecht en Nederland. De vacatures in Midden-Utrecht zijn sterk geconcentreerd in de sectoren zakelijke diensten, zorg/welzijn en handel. In Midden-Utrecht zijn in vergelijking tot Nederland de aandelen vacatures in de industrie, handel, vervoer, openbaar bestuur, horeca en landbouw kleiner. In de overige sectoren ontstaan in Midden-Utrecht relatief gezien juist meer vacatures. De vacaturemarkt weerspiegelt hiermee de regionale werkgelegenheidsstructuur met de relatief grote aantallen banen in de zakelijke diensten, zorg/welzijn en handel. afbeelding 4 Totaal Landbouw, visserij, delfstoffen Industrie Bouw en bouwinstallatie Handel Vervoer/opslag Horeca Zakelijke diensten Openbaar bestuur Onderwijs Zorg en welzijn Overige dienstverlening Bron: Vacaturemeter/Jobfeed Internetvacatures per sector, naar beroepsniveau Arbeidsmarktregio Midden-Utrecht april 2010 t/m maart % 20% 40% 60% 80% 100% Elementaire beroepen Middelbare beroepen Lagere beroepen Hogere en Wetenschappelijke beroepen Onder de werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt bevinden zich veel laag opgeleiden. Afbeelding 4 toont dat ook voor deze werkzoekenden de vacaturemarkt in Midden-Utrecht mogelijkheden biedt. Relatief veel internetvacatures op elementair en lager niveau zijn afkomstig van werkgevers uit de landbouw, horeca en handel (vooral lager niveau). In de landbouw en de horeca zijn er echter maar een beperkt aantal vacatures. Hoger opgeleiden worden vooral gevraagd in het onderwijs, openbaar bestuur en de zakelijke diensten. Vooral in de laatstgenoemde sector zijn veel vacatures. Verdere detaillering naar beroepsgroepen laat voor Midden-Utrecht een top 10 zien met beroepniveaus en richtingen, die nauw aansluit bij de werkgelegenheidsstructuur. De vraag betreft vooral administratieve, commerciële, dienstverlenende en verzorgende beroepen. Een belangrijk aandeel van de vraag heeft betrekking op vacatures voor hoger opgeleiden. De diversiteit aan beroepen vereist extra maatwerk om werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt voor deze vacatures in aanmerking te laten komen. Top 10 internetvacatures naar beroepsgroep afbeelding 5 Arbeidsmarktregio Midden-Utrecht april 2010 t/m maart 2011 Beroepsgroep Aantal Totaal middelbare commerciële beroepen ed hogere administratieve beroepen (automatisering ed) hogere commerciële beroepen ed lagere administratieve beroepen lagere algemeen verzorgende beroepen ed hogere algemene, verzorgende (para)medische beroepen middelbare administratieve beroepen (automatisering ed) ed middelbare administratieve beroepen (excl automatisering ed) ed middelbare sociaal-maatschappelijke beroepen ed 994 lagere verkoopberoepen 929 Bron: Vacaturemeter/Jobfeed Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 3

5 OP TERMIJN KANSEN VOOR WERKZOEKENDEN MET AFSTAND TOT ARBEIDSMARKT Bij een aantrekkende economie profiteren vooral de werklozen met een korte werkloosheidsduur (doorgaans met een WW-uitkering) het eerst van het economisch herstel. Het herstel van de arbeidsmarkt in Midden- Utrecht is vrij snel tot stand gekomen, door de sterke vertegenwoordiging van de zakelijke dienstverlening en de zorg. De toenemende vergrijzing in een aantal sectoren veroorzaakt de komende jaren een aanzienlijke vervangingsvraag. Hierdoor ontstaan ook voor werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt op termijn kansen. Dalende werkloosheid in Midden-Utrecht Na een sterke stijging van de werkloosheid in Midden- Utrecht in 2009, is de daling van de werkloosheid begin 2010 ingezet. De verwachting is dat deze afname in 2011 en 2012 verder doorzet. Dit is het gevolg van het economisch herstel. Ook de inkomende en uitgaande pendel in Midden-Utrecht speelt een rol bij de daling van de werkloosheid. De regio Midden-Utrecht kent zowel een grote inkomende als uitgaande pendel. De inkomende pendel is groter dan de uitgaande pendel. Dat betekent dat de werklozen in Midden-Utrecht sterke concurrentie ondervinden van werkzoekenden uit de omringende regio s. Anderzijds zorgt een positief pendelsado ervoor dat er minder snel krapte op de arbeidsmarkt ontstaat, waardoor de economische ontwikkeling niet wordt afgeremd. Eind april 2011 bedraagt het aantal bij UWV WERKbedrijf ingeschreven niet-werkende werkzoekenden bijna personen. Dat is 5% minder dan een jaar eerder. De daling is daarmee minder sterk dan in Nederland, waar de daling uitkomt op 7%. In afbeelding 6 is de mutatie tussen april 2010 en april 2011 van het aantal niet-werkende werkzoekenden per gemeente in Midden-Utrecht weergegeven. In de gemeenten IJsselstein, Vianen, Houten, Lopik en Montfoort stijgt in deze periode nog het aantal niet-werkende werkzoekenden. afbeelding 6 Woerden Oudewater Ontwikkeling NWW (apr-10 vs apr-11) Stichtse Vecht Montfoort Ijsselstein Nieuwegein Lopik Bron: UWV WERKbedrijf Utrecht Vianen De Bilt Houten Bunnik Zeist Verandering nww april april 2011 stijging 10% of meer stijging 0% tot 10% daling 0% tot 10% daling 10% tot 20% daling meer dan 20% Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede De gemeenten Bunnik en Wijk bij Duurstede laten in de grafiek de sterkste daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden zien. Eind april 2011 bedraagt het nww-percentage in Midden-Utrecht 4,1%, terwijl Nederland een percentage van 6,1% kent. Het nww-percentage is het percentage niet-werkende werkzoekenden in de totale beroepsbevolking in een regio. Dit percentage geeft een indicatie van de hoogte van het werkloosheidsniveau. Het UWV WERKbedrijf verwacht dat het nww-percentage de komende jaren in Midden-Utrecht verder daalt. Werkzoekenden met korte afstand tot arbeidsmarkt profiteren het eerst Bijna de helft van de niet-werkende werkzoekenden is 45 jaar of ouder. Jongeren tot 27 jaar vormen maar een klein deel van alle werkzoekenden in Midden- Utrecht (12%). Bijna 32% van alle werkzoekenden heeft een opleiding op mbo-niveau afgerond en 26% een opleiding op hbo/wo-niveau. Ongeveer 42% van de werkzoekenden beschikt dus niet over een startkwalificatie. Bijna 41% van de niet-werkende werkzoekenden staat langer dan één jaar ingeschreven bij UWV WERKbedrijf en 23% is minder dan 3 maanden werkloos. De daling van de werkloosheid is vooral gerealiseerd onder de werkzoekenden, die minder dan 12 maanden werkloos zijn. Het aantal langdurig werkzoekenden is nauwelijks gedaald. Vooral werkzoekenden met een korte afstand tot de arbeidsmarkt profiteren van het economisch herstel. Dat heeft te maken met eerder genoemde constatering dat werkgevers in de afgelopen crisis wezenlijk anders hebben gereageerd. Meer dan ooit hebben zij geprobeerd om gekwalificeerde vakkrachten in dienst te houden. Voor werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt blijft het nog moeilijk om werk te vinden. De ontwikkeling van het aantal WW-uitkeringen bevestigt de daling van het aantal kortdurige werklozen. Eind april 2011 waren er WW-uitkeringen in Midden- Utrecht. Een jaar eerder waren dat er nog ruim , wat betekent dat het aantal WW-uitkeringen met 6% gedaald is. Het aantal WW-uitkeringen betreft het aantal lopende WW-rechten. Een werkzoekende kan meerdere rechten hebben. Vergrijzing in de sectoren onderwijs, overheid, vervoer/telecom en bouwnijverheid Vergrijzing speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van kansen voor niet-werkende werkzoekenden. In afbeelding 7 wordt daarom het aantal 55-plussers per sector weergegeven. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de absolute aantallen oudere werknemers, maar ook naar de verhouding tussen 55-plussers en het totaal aantal werknemers. Vooral die sectoren met een ongunstige verhouding tussen het aantal oudere werknemers en het totaal aantal werknemers zullen getroffen worden door de vergrijzingsproblematiek. Voor Midden-Utrecht geldt dat het onderwijs, de overheid, vervoer/telecom en bouwnijverheid vergrijsd zijn. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 4

6 Zorg/welzijn is weliswaar minder sterk vergrijsd, maar er zijn in deze sector veel werknemers, die binnen afzienbare tijd de arbeidsmarkt zullen verlaten. In de zakelijke dienstverlening, handel/reparatie en horeca/catering is in Midden-Utrecht geen of nauwelijks sprake van vergrijzing. afbeelding 7 Landbouw, bosbouw en visserij Horeca en catering Bouwnijverheid Financiele instellingen Vervoer en telecom Handel en reparatie Zakelijke dienstverlening Niet vergrijsd Zorg en welzijn Bron: UWV WERKbedrijf Vergrijzing per sector in Midden-Utrecht Industrie Overheid Onderwijs Aantal jarigen Gemiddeld Vergrijsd In de vergrijsde sectoren zullen de komende 10 jaar bijna werknemers de arbeidsmarkt verlaten. In de minder vergrijsde sectoren zijn dat er bijna Vergrijzing zorgt dus in Midden-Utrecht absoluut gezien voor een aanzienlijke vervangingsvraag. De ouderen, die de arbeidsmarkt verlaten, nemen ook hun kennis en ervaring mee. Gezien het tempo en de omvang van de vergrijzing wordt het nog belangrijker voor bedrijven om te borgen dat die kennis en ervaring goed wordt overgedragen of vastgelegd. De sectoren met een aanzienlijke verwachte uitstroom van ouderen zullen tijdig aandacht moeten besteden aan de structurele vervanging van de ouderen. Herstel van uitstroommogelijkheden Zowel het economisch herstel als de vergrijzing zorgen voor een toenemende vraag naar nieuwe arbeidskrachten. Niet-werkende werkzoekenden in Midden- Utrecht hebben in de eerste helft van 2010 geprofiteerd van de toenemende vraag. In de omliggende regio s is het in een mindere mate dan in Midden-Utrecht gemakkelijker geworden om een baan te vinden. In afbeelding 8 brengt deze ontwikkelingen in kaart. Er wordt daarbij gekeken naar de mate waarin werkgevers in Midden-Utrecht tot nu bereid zijn geweest om nietwerkende werkzoekenden aan te nemen. Dit wordt de opnamecapaciteit van de arbeidsmarkt genoemd. De opnamecapaciteit wordt beschreven aan de hand van het nww-percentage en de uitstroomquote. Eerder in dit document is al vermeld dat het nww-percentage wordt bepaald door de verhouding tussen het aantal niet-werkende werkzoekenden en de totale beroepsbevolking in een regio. De uitstroomquote is de verhouding tussen het aantal werkhervatters gedurende een periode en het totaal aantal niet-werkende werkzoekenden aan het begin van die periode. Werkhervatters zijn mensen die uitgestroomd zijn bij UWV WERKbedrijf en daarna een geregistreerd dienstverband hebben. De uitstroomquote is een indicatie voor het gemak waarmee werkzoekenden werk vinden. Door te kijken naar de combinatie van de hoogte van het werkloosheidsniveau en het gemak waarmee werkzoekenden werk vinden, wordt de vraag beantwoord of de arbeidsmarkt veel of weinig mogelijkheden biedt voor niet-werkende werkzoekenden. De opnamecapaciteit van arbeidsmarkt te Midden- Utrecht wordt in afbeelding 8 getoond en vergeleken met omliggende regio s en Nederland. Hierbij wordt gebruik gemaakt van halfjaargemiddelden voor januari 2009 tot en met juni De positie in de grafiek en de vorm van de curve kenmerken een arbeidsmarktregio. In vergelijking met Nederland en de omliggende regio s heeft Midden-Utrecht een relatief laag werkloosheidsniveau, hoewel de stijging verhoudingsgewijs in 2009 fors is geweest. Zoals eerder gezegd, de stijging van het nww-percentage in 2009 wordt gevolgd door een lichte daling in Voor 2011 wordt een verdere daling van het werkloosheidsniveau verwacht. De uitstroomquote voor Midden-Utrecht laat een forse stijging zien. Deze stijging doet zich in 2009 en 2010 voor. In vergelijking met Nederland en de omliggende regio s is de toename van de uitstroomquote in Midden- Utrecht het grootst. Het blijkt dat de dynamiek op de arbeidsmarkt in het eerste halfjaar van 2010 in Midden- Utrecht sterk is toegenomen. afbeelding 8 Hoog uitstroomquote Laag Laag Rivierenland Midden-Utrecht Nederland Bron: UWV WERKbedrijf Opnamecapaciteit nww in Midden-Utrecht (jan-09 t/m jun-10) nww-percentage Oost-Utrecht Groot Amsterdam Gooi- en Vechtstreek Hoog Het herstel van uitstroommogelijkheden blijkt eveneens uit de beëindigingredenen van de WW-uitkeringen (werk gevonden of maximale ww-periode bereikt). Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 5

7 Afbeelding 9 laat zien dat in Nederland de meeste beeindigingen veroorzaakt worden door werkhervatting. In Midden-Utrecht is dat aandeel ongeveer gelijk aan het landelijke aandeel, is het aandeel maximale wwperiode lager en het aandeel overig hoger. Het gelijke aandeel beëindigingen veroorzaakt door werkhervatting wijst op het volgen van de landelijke ontwikkeling. afbeelding 9 75% 50% 25% 0% 75% 50% 25% 0% Reden beëindiging WW-uitkeringen Midden-Utrecht jan-09 jul-09 jan-10 jul-10 jan-11 Nederland jan-09 jul-09 jan-10 jul-10 jan-11 Werk Max WW Overig Bron: UWV WERKbedrijf Uitzendformule belangrijk voor werkhervatting Een nadere beschouwing van de werkhervatters geeft inzicht in mogelijkheden die de regionale arbeidsmarkt biedt. Werkhervatters zijn werkzoekenden, die uitgeschreven zijn bij UWV WERKbedrijf en daarna een geregistreerd dienstverband hebben. Van de werkhervatters in Midden-Utrecht heeft in de periode juli 2009 tot en met juni % werk gevonden via een uitzendbureau. Van alle werkhervatters ging 20% in de zakelijke dienstverlening en 13% in de zorg aan de slag. Bedrijven uit de technische sector maken veelvuldig gebruik van de uitzendformule. Werkgevers in de zorg doen dat in mindere mate. Dit beeld verandert gedurende de periode, waarin de economie aantrekt, niet. Leeftijd en werkloosheidsduur zijn de belangrijkste factoren die de uitstroomkans bepalen. Van de werkhervatters in Midden-Utrecht is 21% 45 jaar of ouder en 24% jonger dan 27 jaar. Ongeveer 19% is langer dan een jaar werkloos en 26% is minder dan 3 maanden werkloos. Zowel de leeftijdsverdeling als de verdeling naar werkloosheidsduur wijkt bij de werkhervatters substantieel af van die van het totale werkzoekendenbestand. De aandelen ouderen en langdurig werklozen liggen onder de werkhervatters veel lager dan in het bestand van niet-werkende werkzoekenden. Het opleidingsniveau van de werkzoekende bepaalt in mindere mate de uitstroomkans. Ruim 30% van de werkhervatters beschikt niet over een startkwalificatie, terwijl ongeveer 46% van de werkhervatters een opleiding op mbo/havo/vwo-niveau heeft afgerond. Ook dit komt niet overeen met de verdeling in het werkzoekendenbestand. Het aandeel middelbaar opgeleiden ligt onder de werkhervatters hoger dan in het bestand van niet-werkende werkzoekenden. De resultaten van de Vacaturemeter/Jobfeed tonen dat er ook in Midden-Utrecht ook concrete kansen op werk zijn voor werkzoekenden zonder startkwalificaties. De top-10 (afbeelding 5) laat zien dat er onder andere veel vacatures zijn voor werkzoekenden met een lager administratieve beroep, lager algemeen verzorgende beroep en/of lagere verkoopberoep. Het uitzendbureau is een belangrijke springplank naar een baan. Een vergelijking tussen de werkhervatters via het uitzendbureau en de totale groep werkhervatters laat opmerkelijke verschillen zien. Kleine verschillen zijn zichtbaar bij de leeftijdsverdeling, de verdeling van het opleidingsniveau en de werkloosheidsduur. Werkhervatters via het uitzendbureau zijn over het algemeen iets jonger, zijn minder vaak langdurig werkloos en lager opgeleid. Bovenstaande ontwikkelingen hebben betrekking op een periode van recessie, waarin het aanbod beschikbare werkzoekenden groot was. Uitzendbureaus bieden ook in de komende periode van toenemende krapte kansen voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. De meeste werkzoekenden bij UWV WERKbedrijf te Midden-Utrecht zijn ingeschreven met een economisch/administratief beroep, een technische/industrieberoep en een verzorgende/dienstverlenend beroep. Ook voor de werkhervatters geldt deze volgorde: 33% van de werkhervatters stond ingeschreven met een economisch/administratief beroep, 18% met een technisch/industrieberoep en 17% met een verzorgend/ dienstverlenend beroep. Voor werkhervatters met een economisch/administratief beroep geldt dat deze werkhervatters vooral in de zakelijke dienstverlening en via de uitzendbureaus werk vinden. Daarnaast vindt men ook banen in de zorg en de groothandel. Van deze werkhervatters is 22% 45 jaar of ouder en 14% langer dan 1 jaar werkloos. Van de werkhervatters met een technisch/industrieberoep vindt bijna 30% via het uitzendbureau een baan. Dat is dus voor deze beroepsgroep een belangrijke intermediair. Daarnaast vinden deze werkhervatters vooral in de zakelijke diensten werk. Van deze werkhervatters is 23% 45 jaar of ouder en 20% langer dan 1 jaar werkloos. Voor 18% van de werkhervatters met een verzorgend/ dienstverlenend beroep is de zorg de belangrijkste sector om werk te vinden, gevolgd door de uitzendbureaus. Voor deze beroepsgroep valt op dat 19% 45 jaar of ouder is en 26% van de werkhervatters langer dan een jaar werkloos is geweest. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 6

8 UITDAGINGEN VOOR DE ARBEIDSMARKT VAN DE TOEKOMST De arbeidsmarkt in Midden-Utrecht herstelt zich langzamerhand van de economische recessie. Het aantal banen groeit, er ontstaan steeds meer vacatures en de werkloosheid daalt. Gecombineerd met een vergrijzing, die op de arbeidsmarkt van Midden-Utrecht steeds manifester wordt, biedt dit op termijn kansen voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Krapte die voor de recessie zichtbaar was, en tot gevolg had dat het voor werkgevers moeilijk was gekwalificeerd personeel te vinden, zal onvermijdelijk terugkeren. Het herstel van de dynamiek op de arbeidsmarkt in Midden-Utrecht, zoals blijkt uit een toename van het aantal werkhervatters, bevestigt deze tendens. Tijdige bundeling van regionale krachten De arbeidsmarkt wordt krapper, dynamischer en complexer. Hoewel vergrijzing en economisch herstel dus duidelijk kansen gaan bieden voor werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, komen deze kansen nu nog maar spaarzaam voor. Om het groeiend aantal kansen zo optimaal mogelijk te benutten is het van belang dat partijen op de arbeidsmarkt zich bewust zijn van de komende ontwikkelingen. Als er kraptes op de arbeidsmarkt ontstaan, dan zullen individuele werkgevers hiervoor oplossingen gaan zoeken. De werving van werknemers uit het buitenland, de onderlinge concurrentie op het terrein van de arbeidsvoorwaarden en de verplaatsing van arbeid naar lagelonenlanden zijn hier bekende voorbeelden van. Dit zijn echter niet de oplossingen, die nodig zijn om werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt mee te laten profiteren van een herstellende economie. Krapte op de arbeidsmarkt biedt in principe extra kansen voor deze groep werkzoekenden, maar zij hebben het nodig dat ze de kans krijgen om die afstand te overbruggen. De wenselijke en noodzakelijke inschakeling van deze categorie werkzoekenden om kraptes tegen te gaan, kost inzet en tijd. Om dit te bewerkstelligen moeten partijen op de regionale arbeidsmarkt en indien nodig - ook op de interregionale arbeidsmarkt bereid zijn om intensief samen te werken. Er zijn op de regionale arbeidsmarkt veel belanghebbende partijen actief. Deze hebben soms gemeenschappelijke belangen, maar soms ook tegengestelde belangen. Het gezamenlijk opstellen van een regionale arbeidsmarktagenda op basis van een gedeelde probleemanalyse, coördinatie en onderlinge afstemming zijn belangrijke stappen naar een zo optimaal mogelijk resultaat. Het initiatief hiervoor ligt in beginsel bij gemeenten, maar het kan alleen slagen met actieve inzet van alle belanghebbenden. Behalve de bewustwording van de toekomstige arbeidsmarktproblematiek bij alle arbeidsmarktpartijen en het opstellen van een gezamenlijke regionale agenda zijn de goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, de verhoging van de arbeidsparticipatie en de inschakeling van nog onbenut arbeidspotentieel belangrijke doelen. De verhoging van de arbeidsparticipatie en de inschakeling van onbenut arbeidspotentieel komen hieronder aan de orde. Arbeidsparticipatie verhogen Het is belangrijk dat meer mensen worden uitgedaagd zich actief aan te bieden op de arbeidsmarkt, zoals minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het voorjaar van 2011 op het SZW-congres De arbeidsmarkt in 2020 ook heeft benadrukt. Er zijn meerdere mogelijkheden om de arbeidsparticipatie te stimuleren. Landelijk beleid ontmoedigt nu al werknemers om vervroegd uit te treden of verplicht hen door een verhoging van de pensioenleeftijd om langer door te werken. Werkgevers zelf kunnen deeltijders stimuleren meer uren per week te gaan werken. Verder hebben ze mogelijkheden het verloop van personeel tegen te gaan door scholing en training van zittend personeel. Ook kunnen werkgevers doelbewust maatregelen nemen, die er op gericht zijn om personeel te behouden door ze aan hun bedrijf te binden. De meeste ruimte voor verhoging van de arbeidsparticipatie kan worden gevonden door een betere benutting van het arbeidsaanbod. Inschakelen van onbenut arbeidspotentieel Het onbenut arbeidspotentieel bestaat uit personen die niet werken, maar wel zouden willen werken. Gepercipieerde arbeidsmarktkansen en gezondheid zijn volgens het RWI/SCP de belangrijkste belemmeringen om niet te participeren op de arbeidsmarkt. Onder werkenden, werklozen en (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten is er een aanzienlijk aandeel dat (meer) arbeid zou willen verrichten. De wervingsactiviteiten van werkgevers zijn nu nog onvoldoende op dit onbenutte aanbod gericht, maar op termijn zal dit arbeidspotentieel voor de werving belangrijker worden. Als arbeid schaarser wordt, neemt de concurrentie tussen werkgevers toe. Werven buiten de gebruikelijke doelgroepen is voor een werkgever dan geen optie meer, maar pure noodzaak. Wervingssuccessen uit heden en verleden bieden geen garanties meer voor de toekomst. Voor een succesvolle werving zal maatwerk nodig zijn, waarbij de werkgever kennis heeft van de drijfveren van de doelgroep. Regionale arbeidsmarktpartijen kunnen samen met werkgevers hierop inspelen door o.a. het aanbieden van arrangementen in de vorm van scholing, training en proefplaatsingen. Voor werkgevers biedt dit extra kansen om vacatures te vervullen met geschikte kandidaten. Voor andere arbeidsmarktpartijen betekent dit dat het onbenutte arbeidsaanbod beter zal worden benut. In Midden-Utrecht gaan in de sectoren onderwijs, overheid, vervoer/telecom, bouw en zorg/welzijn de komende tien jaar grote groepen werknemers de arbeidsmarkt verlaten. Juist voor deze sectoren is de samenwerking op de regionale arbeidsmarkt essentieel om kraptes aan personeel aan te pakken en onbenut arbeidsaanbod in te schakelen. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 7

9 Colofon Regionale arbeidsmarktschets, juli 2011 De regionale arbeidsmarktschets is een jaarlijkse uitgave van UWV WERKbedrijf. Arbeidsmarktregio samenstelling De arbeidsmarktregio Midden-Utrecht omvat de vestigingen Utrecht-Noord, Utrecht-Zuid, Leidsche Rijn(De meern), Lekstroom(Nieuwegein) en Zeist van UWV WERKbedrijf. De gemeenten Bunnik, De Bilt, Houten, Lopik, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, Stichtse Vecht, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Vianen, Woerden, Wijk bij Duurstede, IJsselstein en Zeist maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Auteurs Karin Doornbos, Bert van de Geijn en Erik Siebers. Redactie Erik Siebers en Roelof van der Velde Redactieadres UWV WERKbedrijf, afdeling Arbeidsmarktinformatie en advies Postbus HG Amsterdam Meer informatie is te vinden op Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV WERKbedrijf, Amsterdam. Regionale arbeidsmarktschets, arbeidsmarktregio Midden-Utrecht juli 2011 pagina 8

10 werk.nl uwv.nl UWV Juli 2011 Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.