inburgering en werkgevers De Frontoffice Inburgering is een tijdelijke

Transcriptie

1 frontoffice inburgering postbus bc den haag tel: fax: De Frontoffice Inburgering is een tijdelijke ondersteuningsstructuur vanuit het Rijk en heeft als belangrijkste opdracht om het veld inburgering en werkgevers inburgering en werkgevers te ondersteunen bij de uitvoering van het nieuwe inburgeringsstelstel. eerdere uitgaves inburgering en opvoedingsondersteuning inburgering en maatschappelijke participatie inburgering en multimedia inburgering en inkoop inburgering en examen nederland inburgering en reïntegratie frontoffice inburgering

2 Laurette Spoelman, projectleider Frontoffice Inburgering Voorwoord 3 Het resultaat is bijzonder inhoud colofon Deel Voordelen werkgever 1.2 Welke werknemers? 1.3 Kenmerken scholing 1.4 Rollen werkgever voorwoord bemoedigend: de combinatie van werk en inburgering blijkt erg goed te werken. samenstelling Frontoffice Inburgering Sanne Borst en Sami Hamzaoui tekstproductie en eindredactie Ravestein & Zwart, Nijmegen ontwerp en realisatie concreet geeft vorm, Amersfoort fotografie Jurjen Poeles, Meppel druk Broese & Peereboom, Breda uitgave november 2006 Deel Projectstappen 2.2 Werving en selectie 2.3 Inkoop scholing 2.4 In de praktijk 2.5 Begeleiding 2.6 Verwerven draagvlak 2.7 Investeren in scholing 2.8 Rol gemeente Bijlagen a. Hoofdlijnen nieuw inburgeringsstelsel b. Checklist doelgroepbepaling c. Taalverwervingsniveaus d. Leidraad evaluatie met deelnemers e. Projectleiders Om goed mee te kunnen doen in onze maatschappij is een bepaalde kennis van de Nederlandse taal en samenleving nodig. Er is in Nederland een groep mensen die deze basisvaardigheden onvoldoende beheerst. Daarom slaan we in Nederland met het inburgeringsbeleid een andere weg in: inburgeren wordt minder vrijblijvend. In het nieuwe inburgeringsstelsel dat in 2007 van kracht wordt, staat het begrip eigen verantwoordelijkheid centraal. Een vreemdeling die in Nederland komt wonen of hier al langer woont maar niet goed ingeburgerd is, moet in principe zelf voor zijn inburgering zorgen. De overheid gaat dit via het inburgeringsexamen controleren. Genaturaliseerde Nederlanders met onvoldoende kennis van de taal en de Nederlandse samenleving kunnen op vrijwillige basis een vergelijkbare route volgen. U bent als werkgever formeel geen partij in het nieuwe stelsel. Dit betekent echter niet dat het een ver van uw bed-show is en u geen grote rol kunt spelen bij inburgering. Integendeel: voor mensen die onvoldoende ingeburgerd zijn, is werken meestal de beste manier om actief te participeren in de Nederlandse samenleving. Het werk biedt houvast en geeft invulling aan het leven. Kortom, inburgering en werk vormen een heel natuurlijke combinatie. U bent als werkgever - net als de werkende inburgeraar, de gemeente en de rijksoverheid- een sleutelspeler in het inburgeringsspel. In het nieuwe stelsel wordt daarom veel aandacht besteed aan de basisvaardigheden die mensen kunnen helpen bij het uitoefenen of vinden van een baan. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. werkgevers 3

3 1.1 voorwoord Om een beter beeld te krijgen van wat er komt kijken bij inburgeren op de werkvloer, deden zes grote bedrijven van september 2005 tot oktober 2006 mee aan een pilot. De deelnemers waren CSU Total Care, Evean Zorg, FloraHolland, Philips, Sodexho en TNT Post. Zij hebben scholingstrajecten georganiseerd op basis van de uitgangspunten van het nieuwe inburgeringsstelsel. Het resultaat is bijzonder bemoedigend: de combinatie van werk en inburgering blijkt erg goed te werken. De pilotbedrijven noemen onder andere als winstpunten: de taalvaardigheid van de deelnemende medewerkers gaat er aanzienlijk op vooruit waardoor de communicatie op de werkvloer verbetert, het traject draagt bij aan een betere doorstroom binnen het bedrijf en het bedrijfsimago wordt positief beïnvloed. Belangrijke winstpunten in een sterk aantrekkende economie, waar personeelschaarste steeds meer de aandacht krijgt. De pilot heeft ook veel inzicht geboden in de rol of rollen die u als werkgever bij inburgering kunt vervullen: facilitator, makelaar, opleider en/of examinator. De bedrijven hebben hieraan ieder hun eigen invulling gegeven. Dat leverde een schat aan informatie voor dit boekje op over de organisatie en inhoud van trajecten en over succesfactoren en mogelijke knelpunten. Ik hoop dat dit praktijkboekje u inspireert om ook binnen uw bedrijf inburgeringstrajecten te organiseren. Ik wil de zes werkgevers hierbij bedanken voor hun inzet en doorzettingsvermogen bij de pilot. En natuurlijk wens ik u veel succes bij uw eigen trajecten! Laurette Spoelman, projectleider Frontoffice Inburgering, ministerie van Justitie voordelen werkgever Deelnemers hebben meer zelfvertrouwen gekregen om iets te zeggen tijdens werkoverleg. Dat is pure winst voor medewerker én bedrijf. (werkgever) Een inburgeringstraject biedt de werkgever voordelen. Zo kan het traject leiden tot een verbetering van de communicatie op de werkvloer en de bevordering van een meer divers personeelsbestand. Inburgeren op de werkvloer vergt van de werkgever een investering in tijd en geld. Waarom zou u er dan aan beginnen? Wat zijn de voordelen voor u? De ervaring leert dat werkgevers meestal een of meerdere doelen nastreven: verbeteren van het functioneren van de werknemer; bevorderen van de diversiteit van het personeelsbestand; invulling van maatschappelijk verantwoord ondernemen. U doet er verstandig aan om van te voren de meerwaarde van een traject duidelijk te omschrijven. Verbetering van functioneren Een werknemer die goed ingeburgerd is, communiceert beter met zijn leidinggevende, collega s en klanten. Dat werkt positief door in de bedrijfsvoering; denk bijvoorbeeld aan lagere productiekosten en een grotere klanttevredenheid. Ook kan inburgering bijdragen aan een betere samenwerking en doorstroming binnen het bedrijf. 4 werkgevers werkgevers 5

4 voordelen werkgever Tegengaan van onderscholing Philips wil alle medewerkers op een minimaal startkwalificatieniveau scholen, waardoor zij zowel intern als extern inzetbaar zijn en meegroeien met het bedrijf. Om de interne en externe vakopleidingen te kunnen volgen, is het voldoende beheersen van de Nederlandse taal een vereiste. Sommige medewerkers durven en kunnen echter niet aan een opleiding te beginnen, omdat zij de Nederlandse taal onvoldoende machtig zijn. Hierdoor ontstaat een groep ondergeschoolde medewerkers. De inburgeringscursus is daarom een goede opstap naar andere opleidingen binnen Philips. Divers personeelsbestand De culturele diversiteit in onze samenleving is de laatste decennia toegenomen. Tevens neemt de krapte op de arbeidsmarkt weer toe en wordt goed personeel schaarser. Als werkgever kunt u met een goed diversiteitsbeleid op deze ontwikkelingen inspelen. Inburgering op de werkvloer kan hieraan een wezenlijke bijdrage leveren. Waarom is diversiteitsbeleid zo belangrijk? Omdat de inbreng van mensen met verschillende etnische achtergronden het presteren van de organisatie sterk kan verbeteren; een grotere diversiteit draagt bij aan de creativiteit en innovatiekracht van het bedrijf. Bovendien vormt diversiteit een strategische concurrentiefactor. Een bedrijf met een divers personeelsbestand vormt een betere afspiegeling van de maatschappij. Hierdoor kan sneller en beter worden gereageerd op veranderende behoeftes van de nieuwe klanten. Inburgering op de werkvloer kan aan het diverseitsbeleid een wezenlijke bijdrage leveren. voordelen werkgever Maatschappelijk verantwoord ondernemen U kunt met het stimuleren en faciliteren van inburgering invulling geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit was voor de zes bedrijven een belangrijke reden om aan de pilot mee te doen. TNT Post bijvoorbeeld geeft aan mensen met een achterstandspositie aan een baan en een plek in de samenleving te willen helpen. Daarom wordt aan medewerkers van allochtone afkomst naast een arbeidscontract een inburgeringscursus aangeboden. TNT Post zegt er trots op te zijn dat het bedrijf op deze manier mogelijkheden kan bieden voor een positieve ontwikkeling van de maatschappij. Voordelen voor werknemer Een inburgeringstraject op het werk biedt ook de werknemer voordelen. Door een verbeterde taalvaardigheid zal hij beter functioneren op het werk, meer kans maken om intern door te stromen en gemakkelijker de weg vinden in de maatschappij. Voor een deelnemer die inburgeringsplichtig is, vormt het traject een goede voorbereiding op het inburgeringsexamen. 6 werkgevers werkgevers 7

5 1.2 welke werknemers? Voor jezelf is het goed. Ik begrijp meer, weet meer. (deelnemer) Inburgeren op de werkvloer is bedoeld voor werknemers die het Nederlands onvoldoende machtig zijn. Dat kunnen zowel werknemers zijn die net in Nederland wonen als werknemers die hier al veel langere tijd verblijven. Een deel van de deelnemers heeft de plicht om het inburgeringsexamen te behalen. Voor werknemers met én zonder inburgeringsplicht De grootste verandering in het nieuwe inburgeringsstelsel is de invoering van de verplichting om het inburgeringsexamen te behalen. Wie voor het examen slaagt, bewijst over voldoende kennis van de Nederlandse taal en samenleving te beschikken (zie bijlage b). Veel inburgeringsplichtigen hebben een baan. Het gaat meestal om een zeer heterogene groep mensen binnen het bedrijf. Zij hebben vaak gemeen dat ze laagopgeleid zijn en de Nederlandse taal onvoldoende machtig zijn. Een gericht scholingstraject draagt bij aan het vergroten van de competenties van deze medewerkers. Daarmee ondersteunt u hen tegelijkertijd bij het halen van het inburgeringsexamen. De inburgeringsplicht geldt alleen voor vreemdelingen van buiten de Europese Unie. Zij hebben dus geen Nederlandse paspoort. Dit betekent niet dat alle genaturaliseerde Nederlanders goed ingeburgerd zijn. Integendeel, ook in deze groep zijn er mensen met een taal- en kennisachterstand. Het verdient daarom aanbeveling een traject aan te bieden aan iedere werknemer voor wie dit zinvol is en geen onderscheid te maken tussen werknemers met én zonder inburgeringsplicht. welke werknemers? Heel divers De herkomst en leeftijd van de deelnemers aan de pilots liepen sterk uiteen. Ook het taalniveau was erg divers. Bij het zorgconcern Evean deden vijftien vrouwen mee, van wie zes uit Turkije en twee uit Iran. De andere deelnemers kwamen uit onder meer de Dominicaanse Republiek, Liberia en Sri Lanka. Hun opleidingsachtergrond varieerde van basisonderwijs tot een opleiding die te vergelijken is met een hbo-opleiding. Bij FloraHolland volgden elf mannen van de afdeling Import en de afdeling Logistiek het opleidingstraject. De meesten waren afkomstig uit Marokko of een ander Afrikaans land. Het taalniveau verschilde van laag tot hoog. FloraHolland heeft vanwege deze differentiatie twee groepen gevormd. Inburgeringsplicht voor twee groepen vreemdelingen De inburgeringsplicht geldt voor zo n vreemdelingen met een verblijfsvergunning. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen twee groepen: nieuwkomers en oudkomers. Nieuwkomers zijn de vreemdelingen die zich na invoering van deze wet in ons land willen vestigen (zo n mensen per jaar). Wie voor een tijdelijk doel in Nederland verblijft, wordt niet als nieuwkomer beschouwd. Een voorbeeld: een buitenlandse werknemer die drie jaar bij een Nederlandse vestiging van een internationale onderneming werkt en daarna weer naar een ander land toe gaat. Voor hem geldt dus geen inburgeringsplicht. Bij de oudkomers gaat het om de allochtonen die zich voor de invoering van de Wet inburgering permanent in Nederland hebben gevestigd. Vreemdelingen die al langere tijd in ons land wonen, worden tot de oudkomers gerekend. Een deel van deze groep beheerst de Nederlandse taal onvoldoende en heeft nog moeite om zijn weg in de samenleving te vinden. Het is dan ook goed mogelijk dat een werkende vreemdeling die al 15 jaar in Nederland verblijft, een inburgeringsexamen moet afleggen. 8 werkgevers werkgevers 9

6 welke werknemers? Diverse uitzonderingen Niet alle vreemdelingen zijn inburgeringsplichtig. Er wordt een uitzondering gemaakt voor vreemdelingen die: jonger zijn dan 16 of ouder dan 65 jaar; gedurende hun leerplichtige leeftijd acht jaar in Nederland hebben gewoond; over een diploma, certificaat of ander bewijsstuk beschikken, waaruit voldoende kennis van de Nederlandse taal en samenleving blijkt; afkomstig zijn uit een land van de Europese Unie of de Europese Economische Ruimte (Liechtenstein, Noorwegen en IJsland) of uit Zwitserland. Regeling voor vrijwillige inburgeraars Naast de inburgeringsplichtigen zijn er zogeheten inburgeringsbehoeftige vrijwillige inburgeraars. De gemeenten kunnen ook deze groep een aanbod voor een traject doen. Dit geldt niet alleen voor groepen als uitkeringsgerechtigden en oudkomers zonder werk en uitkering (met name allochtone vrouwen in een achterstandssituatie), maar ook voor vrijwillige inburgeraars die werken. De Regeling 2007 voor vrijwillige inburgering wordt aangehangen aan de wet maar maakt geen deel uit van de Wet inburgering - er is immers geen inburgeringsplicht. Wel leidt ook het traject van een vrijwillige inburgeraar op tot het inburgeringsexamen. Deze regeling biedt u de mogelijkheid om afspraken te maken over onder meer een financiële bijdrage vanuit de gemeente. welke werknemers? Maximale termijnen voor halen van examen Er zijn wettelijke normen geformuleerd voor de termijn waarbinnen iemand zijn examen met succes moet afleggen. Wie zich hier niet aan houdt, kan door de gemeente worden beboet - eventueel herhaaldelijk. Voor oudkomers geldt standaard een termijn van 5 jaar. De inburgering van deze groep vindt gefaseerd plaats. De inburgeringsplicht van de oudkomer begint, zodra hij een beschikking van de gemeente ontvangt. Dit hoeft niet al in 2007 te zijn, maar kan ook in de jaren daarna. Als het gaat om een nieuwkomer, maakt het verschil of eerst het basisexamen in het buitenland is afgelegd. Dit examen geldt sinds 15 maart 2006 voor gezinsvormers en -herenigers. Er wordt getoetst of iemand een bepaalde basiskennis heeft van de Nederlandse taal en samenleving. Het examen wordt in het land van herkomst gehouden. Als de nieuwkomer het basisexamen heeft gehaald, heeft hij 3,5 jaar de tijd voor het inburgeringsexamen in Nederland. Deze termijn start zodra hij in Nederland gaat wonen. Voor andere nieuwkomers (asielmigranten) is de termijn 5 jaar. 10 werkgevers werkgevers 11

7 1.3 kenmerken scholing Het portfolio is een goede vernieuwing. Wanneer mensen met opdrachten op stap gaan, moeten ze over een drempel heen. (onderwijsaanbieder) Bij inburgering op de werkvloer staat de eigen praktijk van de deelnemers centraal. Zo leert een werknemer bijvoorbeeld op een betere manier een functioneringsgesprek te voeren. Door deze praktijkgerichte aanpak is het rendement van scholing hoog. Profiel Werk De ervaring leert dat scholing in een functionele context dikwijls het meeste oplevert. Door toepassing in de praktijk wordt het leerproces bevorderd. Zeker voor lageropgeleiden is een duidelijke koppeling met de eigen persoonlijke situatie vaak essentieel. Een dergelijke aanpak wordt contextrijk leren genoemd. Dit vormt het fundament voor het onderwijs in het nieuwe inburgeringsstelsel. Het examen is op een zodanige manier vormgegeven dat inburgeraars worden gestimuleerd om kennis en ervaring op te doen die voor hun eigen situatie van belang is. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen mensen die (gaan) werken en mensen die zich voornamelijk bezighouden met de opvoeding van kinderen. Op basis van dit onderscheid zijn twee profielen ontwikkeld: het profiel Werk en het profiel Opvoeding, Gezondheid en Onderwijs (OGO). Aan beide profielen wordt daarnaast het onderwerp Burgerschap toegevoegd. Het profiel Werk concentreert zich volledig op werknemers en potentiële werknemers. Zij leren de Nederlandse taal vooral om te kunnen gebruiken op de werkvloer of omdat ze hierdoor een betere kans hebben op het vinden van werk. De twee profielen zijn maatgevend voor de inhoud van de examenonderdelen. Er zijn daarom eigenlijk twee examens: het examen Werk en het examen OGO. 12 werkgevers kenmerken scholing De praktijkopdrachten zijn een belangrijk element van het taalonderwijs. Meer dan taal alleen De duale trajecten zijn een vertrouwd fenomeen in het bedrijfsleven. Het gaat vooral om trajecten waarbij een vakopleiding wordt gecombineerd met werkervaring en taalondersteuning en om trajecten waarbij werknemers taal- en functietraining krijgen met het oog op een verbetering van de werkvloercommunicatie. Het inburgeringsonderwijs nieuwe stijl gaat een stap verder. Want hoe belangrijk taallessen ook zijn, inburgeren houdt meer in. Het is van groot belang dat iemand voldoende begrijpt van de Nederlandse samenleving om volwaardig mee te kunnen doen. Denk bijvoorbeeld aan inzicht in de arbeidsmarkt. Dit blijkt geen vanzelfsprekende zaak voor wie in een ander land is opgegroeid - ook niet wanneer iemand al lang in ons land woont. Vandaar dat in het inburgeringsexamen diverse aspecten aan bod komen die met burgerschap te maken hebben. Het inburgeringsonderwijs houdt rekening met al deze facetten. Een werknemer moet zowel de Nederlandse taal op een bepaald niveau beheersen als voldoende kennis van de Nederlandse samenleving (KNS) hebben. Hiervoor zijn heldere normen geformuleerd. Het taalonderwijs leidt op tot het zogeheten niveau van de basisgebruiker. De lessen KNS gaan over acht thema s: werk en inkomen, waarden en normen, wonen, gezondheid en gezondheidszorg, geschiedenis en geografie, instanties, staatsinrichting en rechtstaat, en onderwijs en opvoeding. werkgevers 13

8 kenmerken scholing Taalniveau van basisgebruiker In het inburgeringsexamen staat het taalniveau van de basisgebruiker centraal. Het gaat om niveau A1 en A2, de twee laagste van de in totaal zes taalverwervingsniveaus die worden onderscheiden. Voor nieuwkomers is de norm van het inburgeringsexamen op niveau A2 vastgesteld. Dit geldt voor alle taalvaardigheden: spreken, luisteren, gespreksvaardigheden, lezen en schrijven. Voor de oudkomers is de norm voor de mondelinge vaardigheden eveneens op A2 bepaald, terwijl voor schriftelijke vaardigheden niveau A1 wordt gevraagd. De reden is dat verreweg de meeste communicatie mondeling plaatsvindt. Daarvoor is minimaal niveau A2 nodig. Taalverwervingsniveaus A1 en A2 De taalverwervingsniveaus A1 en A2 waarop het inburgeringsexamen is gebaseerd, zijn als volgt geformuleerd: Niveau A1 Kan vertrouwde dagelijkse uitdrukkingen en basiszinnen gericht op de bevrediging van concrete behoeften begrijpen en gebruiken. Kan zichzelf aan anderen voorstellen en kan vragen stellen en beantwoorden over persoonlijke gegevens zoals waar hij woont, mensen die hij kent en dingen die hij bezit. Kan op een simpele wijze reageren, aangenomen dat de andere persoon langzaam en duidelijk praat en bereid is om te helpen. Niveau A2 Kan zinnen en regelmatig voorkomende uitdrukkingen begrijpen die verband hebben met zaken van direct belang (bijvoorbeeld persoonsgegevens, familie, winkelen, plaatselijke geografie, werk). Kan communiceren in simpele en alledaagse taken die een eenvoudige en directe uitwisseling over vertrouwde en alledaagse kwesties vereisen. Kan in eenvoudige bewoordingen aspecten van de eigen achtergrond, de onmiddellijke omgeving en kwesties op het gebied van diverse behoeften beschrijven. kenmerken scholing Cruciale praktijksituaties vormen nu de leidraad van het inburgeringsprogramma. Deze taalverwervingsniveaus zijn nader uitgewerkt voor de taalvaardigheden spreken, luisteren, gespreksvaardigheden, lezen en schrijven. (zie bijlage c) Cruciale praktijksituaties Voor u als werkgever is het interessant dat het inburgeringsonderwijs op de schop is gegaan. Cruciale praktijksituaties vormen nu de leidraad. Het gaat hierbij om situaties die mensen vaak tegenkomen in hun dagelijks leven. Zij moeten in een dergelijk geval weten wat ze moeten doen om een probleem, groot of klein, op een goede manier te kunnen oplossen. Daarom zijn aan elke cruciale praktijksituatie meerdere cruciale handelingen gekoppeld. Het profiel Werk beschrijft de algemene situaties die van belang zijn voor werknemers en potentiële werknemers. Voorbeelden: solliciteren, werkoverleg en een functioneringsgesprek. Verder zijn er bijzondere situaties uitgewerkt die specifiek gelden voor de techniek, de handel of de zorg. Voorbeeld cruciale praktijksituatie: werkoverleg/teamvergaderingen Thema s mededelingen nieuwe producten rooster taakverdeling werkzaamheden Algemene doelstellingen De kandidaat kan, na adequate voorbereiding, deelnemen aan een werkoverleg met bekenden. Hij kan verder een gesprek voeren over bekende, voor hem relevante, werkgerelateerde zaken. 14 werkgevers werkgevers 15

9 kenmerken scholing Drie cruciale handelingssituaties een werkoverleg voorbereiden het werkoverleg een verslag maken tijdens een werkoverleg Uitwerking handelingssituatie Iedere cruciale handelingssituatie is verder uitgewerkt. Voor een verslag maken tijdens een werkoverleg geldt bijvoorbeeld als doel dat de werknemer voor zichzelf een notitie kan maken van iets wat wordt gezegd. De bijbehorende vaardigheid is schrijven, uitgesplitst in de subvaardigheid aantekeningen, berichten en formulieren en in de taalhandelingen aantekeningen maken en informatie geven. Maatwerk sleutelwoord Maatwerk is het sleutelwoord in het nieuwe inburgeringsonderwijs: de taal- en KNS-lessen worden in modulen aangeboden. Iedere deelnemer kan zo op zijn eigen manier en in eigen tempo het traject afleggen. Verder zorgt een mix van klassikaal onderwijs, huiswerk en praktijkopdrachten - inclusief gebruik van allerlei hulpmiddelen als tv en computer - voor een hoog rendement van de lessen. Daarbij wordt rekening gehouden met de wijze van examineren bij het inburgeringsexamen, onder meer door de deelnemers digitale vaardigheden te laten opdoen en met rollenspelen te werken. De praktijkopdrachten zijn een belangrijk element van het taalonderwijs. Deze opdrachten kunnen worden verwerkt tot een portfolio, een verzameling bewijzen waarmee iemand laat zien dat hij in cruciale praktijksituaties een gesprek in het Nederlands kan voeren. Als bewijs geldt een verklaring met een handtekening van een functionaris uit de praktijk. Een werknemer kan zowel op zijn werk als daarbuiten bewijzen verzamelen, bijvoorbeeld via een gesprek met een manager of een gemeenteambtenaar. Op deze manier wordt de werknemer gestimuleerd om wat hij leert, in de praktijk toe te passen. kenmerken scholing Nadruk op eigen verantwoordelijkheid In het nieuwe stelsel wordt de nadruk gelegd op de eigen verantwoordelijkheid. Dit uitgangspunt is ook van groot belang voor het welslagen van inburgering op de werkvloer. U stimuleert de werknemer door in hem te investeren. Maar de medewerker is zelf verantwoordelijk voor de succesvolle afronding van het traject. De werknemer zal moeten beseffen dat van hem een aanzienlijke tijdsinvestering wordt gevraagd. Lessen vinden meestal geheel of gedeeltelijk buiten werktijd plaats en het maken van huiswerk kost eveneens tijd. Het is aan te bevelen een contract te sluiten, waarin de rechten en plichten staan. Hierin kan ook worden opgenomen dat de werknemer moet bijdragen aan de kosten van het traject als hij onvoldoende inzet toont, te weinig aanwezig is of - indien van toepassing - niet deelneemt aan het inburgeringsexamen. Het is echter niet wenselijk dat u een inburgeringsplichtige werknemer sanctioneert, als hij zakt voor het examen. Dit zou voor hem een dubbele sanctie betekenen, omdat de overheid hem al verplicht om het examen te blijven afleggen tot hij het heeft gehaald. Eisen aan deelnemers Bij FloraHolland werd de helft van de lesuren doorbetaald. FloraHolland verwachtte van de deelnemers dat ze hun eigen portfolio bijhielden en tijdig problemen aan zouden kaarten. De andere pilotbedrijven stelden vergelijkbare eisen. Al verschilde wel de mate waarin lessen in eigen tijd werden vergoed: soms volledig, soms gedeeltelijk, soms niet. 16 werkgevers werkgevers 17

10 kenmerken scholing Inhoud van inburgeringsexamen Het inburgeringsexamen bestaat uit twee onderdelen: een praktijkdeel en een centraal deel. Het praktijkdeel bestaat uit een portfolio en/of assessment (gesimuleerde praktijkopdrachten die worden beoordeeld door een examinator/assessor). De inburgeraar kan kiezen tussen beide mogelijkheden; een is voldoende. Hij kan echter ook portfolio en assessment combineren. kenmerken scholing Schematisch model inburgeringsexamen Het centraal deel bestaat uit drie examenonderdelen: toets Kennis van de Nederlandse Samenleving. Hierbij wordt vooral getoetst of iemand kennis kan toepassen; elektronisch praktijkexamen ofwel Digitale praktijktoets. Het gaat om taalopdrachten die gekoppeld zijn aan cruciale praktijksituaties uit het profiel van de kandidaat; Toets Gesproken Nederlands ofwel examen spreek- en luistervaardigheid. Deze toets meet of de kandidaat Nederlands kan verstaan en begrijpen en verstaanbaar Nederlands kan spreken. Op deze manier wordt de werknemer gestimuleerd om wat hij leert, in de praktijk toe te passen. De overheid, vertegenwoordigd door daarvoor aangewezen exameninstellingen (onderwijsaanbieders kunnen deze rol vervullen) en de IB-groep, gaat na of de eindtermen van het praktijkdeel zijn gehaald. De resultaten bij het verwerven van taalvaardigheden en Kennis van de Nederlandse Samenleving worden door de overheid (vertegenwoordigd door de IB-groep) beoordeeld door middel van het afnemen van het centrale deel van het examen. praktijktoetsen portfolio examen kennis van de nederlandse samenleving digitale praktijktoets toets gesproken nederlands 18 werkgevers werkgevers 19

11 1.4 rollen werkgever We hebben de link tussen werk en integratie in de maatschappij gebruikt als argument voor deelname. (werkgever) Bij een traject kunt u als werkgever op verschillende manieren uw rol invullen. Het gaat om vier mogelijke rollen: facilitator, makelaar, opleider en examinator. In de praktijk zult u vaak meerdere rollen combineren. Vier mogelijke rollen U kunt bij het traject vier mogelijke rollen vervullen: Facilitator. U stimuleert en motiveert medewerkers om in te burgeren. U kunt hen daarbij tegemoet komen door informatie te verstrekken en faciliteiten binnen het bedrijf beschikbaar te stellen. Tevens kunt u ertoe overgaan om medewerkers tijdens lesuren vrij te stellen van productieve taken. Verder is bijvoorbeeld het verstrekken van een financiële tegemoetkoming of krediet een mogelijkheid. Makelaar. U kunt scholing voor uw werknemers inkopen. U maakt daarbij gebruik van uw expertise en onderhandelingspositie om met verschillende onderwijsaanbieders afspraken te maken. Door de collectieve aanpak is het mogelijk tegen gunstige voorwaarden een aanbod te krijgen. Feitelijk stelt u een lijst van aanbieders op, waaruit de werknemer een voor hem aantrekkelijk scholingsaanbod kan kiezen. rollen werkgever Opleider. Medewerkers worden dan opgeleid en begeleid binnen het bedrijf of een samenwerkingsverband van bedrijven. Voorbeelden zijn duale beroepsopleidingen, bedrijfsscholing en functietraining, ervaring met Nederlands op de werkvloer en duale trajecten voor inburgeraars. U kunt het inburgeringstraject koppelen aan een beroepsopleiding. Ook kunnen binnen de onderneming praktijkopdrachten worden vervuld. Examinator. Deze rol houdt in dat bij praktijktoetsing gebruik wordt gemaakt van de expertise van de werkgever als assessor van praktijkopdrachten. Te denken valt dan aan het vaststellen van het beginniveau, het erkennen van informele leerprocessen in de vorm van Eerder Verworven Competentiesprocedures en het gebruiken van de werkvloer voor het examineren van reële praktijkopdrachten. Vaak combinatie van rollen Globaal genomen is er bij de vier rollen sprake van een oplopende inzet van de werkgever: de facilitatorrol vereist de minste, de examinatorrol de meeste inzet. In alle gevallen geldt echter dat de inzet zeker niet mag worden onderschat. In de praktijk zijn de rollen die u op u kunt nemen, niet strikt gescheiden. De pilotbedrijven vervulden meerdere rollen die elkaar gedeeltelijk overlapten. De meest voorkomende rol was die van facilitator. Verschillende mogelijkheden TNT Post vervulde voornamelijk de rol van facilitator. Het bedrijf stelde lesruimte beschikbaar in Amsterdam, waar computers en andere faciliteiten aanwezig waren. Evean Zorg koos voor een combinatie van twee rollen: facilitator en opleider. De nadruk lag op de rol van opleider: het cursusprogramma is volledig intern ontwikkeld. Evean Zorg faciliteerde daarnaast de deelnemers door de lessen in werktijd te laten plaatsvinden en een lesruimte beschikbaar te stellen. 20 werkgevers werkgevers 21

12 rollen werkgever In de praktijk zijn de rollen niet strikt gescheiden. Projectorganisatie Hoe u de organisatie rondom het traject regelt, hangt af van de invulling van uw rol. Gaat het vooral om faciliteren, dan kunnen taken vaak worden belegd bij bestaande organisatieonderdelen. Dit bevordert de inbedding in de organisatie. Een projectstructuur is vooral geschikt voor een zwaardere invulling van de werkgeversrol en/of als er nog geen ervaring met een inburgeringstraject is. Bij een dergelijk traject zijn vaak de afdelingen Personeel & Organisatie/Human Resources, Communicatie en Marketing en diverse facilitaire afdelingen betrokken. De rol van projectleider wordt doorgaans opgepakt door een P&O er, een coördinator multicultureel beleid of een opleidingsfunctionaris, omdat inburgeren op de werkvloer een HRMinstrument is en past binnen het diversiteitsbeleid. Tot zijn taken behoort het bewaken van het totale project en het leiding geven aan de coach en leidinggevende. Hij fungeert ook als aanspreekpunt voor de onderwijsaanbieder. Het is belangrijk dat de projectleider voldoende kennis heeft van de onderwijswereld of anders een HRDof opleidingsfunctionaris voor de inkoop inschakelt. In de uitvoeringssfeer kunnen personeelsfunctionarissen zorgen voor de werving van cursisten en begeleiding bij het traject. Ook lijnmanagers kunnen bij de projectorganisatie worden betrokken. rollen werkgever Projectplan De projectorganisatie stelt een projectplan op, waarin kernachtig het hoe en waarom van het traject wordt beschreven. Het plan bevat informatie over de: doelen van het traject; doelgroep; rol(len) van werkgever; invulling van eigen verantwoordelijkheid van deelnemers; voorwaarden en procedure van de ontwikkeling van het lesprogramma/inkoop van scholing; duur en frequentie van het scholingstraject; werving en selectie van deelnemers; voorlichting aan (potentiële) deelnemers en anderen in bedrijf; begeleiding van deelnemers; invulling van de projectorganisatie; verantwoording naar opdrachtgever binnen het bedrijf; tijdsplanning van project; begroting; geplande evaluaties. Onder de hoede Bij Sodexho had de afdeling Personeel & Organisatie het project Inburgering onder haar hoede. Een personeelsconsulent fungeerde als projectleider. De projectleider rapporteerde over de voortgang van het project rechtstreeks aan de directeur P&O. Die informeerde op zijn beurt de overige leden van het managementteam. Om binnen de organisatie draagvlak te creëren zijn er in verschillende overlegstructuren presentaties gehouden over het doel en verloop van het project. 22 werkgevers werkgevers 23

13 Checklist Een traject begint met het bepalen van hoe u als werkgever uw rol of rollen wilt invullen. Deze vragenlijst kan u daarbij op weg helpen. Makelaar Hoe bundelt u de scholingsvragen van werknemers? Hoe gaat de inkoop van scholing in zijn werk? Is er sprake van gunstige voorwaarden? rollen werkgever Algemeen Wat is voor u de meerwaarde van het traject? Welke resultaten verwacht u? Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten bij de uitvoering van het traject? Welke rol(len) wilt u als bedrijf vervullen? Indien er sprake is van meerdere rollen; op welke rol ligt de nadruk? Hoe wordt aan deze rol(len) invulling gegeven (zie hierna)? Hoe is de communicatie rondom het traject geregeld? Facilitator Hoe worden de deelnemers gestimuleerd en gemotiveerd? Op welke manier verstrekt u hen informatie en advies? Welke faciliteiten stelt u beschikbaar? Wordt er tijd ter beschikking gesteld aan de cursisten? Op welke manier? Is er sprake van een financiële tegemoetkoming of kredietmogelijkheden? rollen werkgever Opleider Hoe geeft u vorm aan de opleiding binnen het bedrijf? Hoe en door wie worden deelnemers begeleid op de werkvloer? Welke personen en functies zijn verantwoordelijk voor de begeleiding? Wordt er voldoende tijd voor de deelnemers beschikbaar gesteld voor het doorlopen van het traject? Examinator Hoe zet u de al aanwezige expertise en procedures voor beroepsexaminering in? Hoe wordt gebruikgemaakt van Eerder Verworven Competentieprocedures op bedrijfs- of brancheniveau? Wordt de ervaringskennis van chefs en collega s op de werkvloer ingezet bij assessment? Waarom wel/niet? Op welke wijze wordt de werkvloer gebruikt voor het examineren van reële praktijkopdrachten? 24 werkgevers werkgevers 25

14 Het is fijn in een groep Je moet mensen persoonlijk les te krijgen. Je kunt benaderen. Wij schakelen elkaar helpen. hiervoor hun leidinggevenden projectstappen (deelnemer) werving en selectie in. (werkgever) Een opleidingstraject doorloopt diverse stappen. Er kunnen vier stappen worden onderscheiden: voorbereiding, werving en selectie, verloop en afsluiting. invullen van projectorganisatie opstellen van projectplan Voor het welslagen van inburgering op de werkvloer is het van belang om geschikte deelnemers te selecteren en te werven. Het is zaak helder te communiceren over de inhoud en voordelen van het traject. Hoe komt u erachter welke medewerkers voor inburgering op de werkvloer in aanmerking komen? Personeelsdossiers geven over het algemeen weinig specifieke informatie voor een inburgeringstraject. Zinvoller is het om direct leidinggevenden in te schakelen. Zij kennen de achtergrond en het functioneren van medewerkers uit de praktijk en kunnen een belangrijke rol spelen bij de werving van potentiële deelnemers. afleggen van het inburgeringsexamen afronding met inburgeringsdiploma evaluatie scholingsprogramma begeleiding van medewerkers rol van indirect betrokken managers en collega s inventarisatie met behulp van personeelsdossiers benaderen van potentiële deelnemers intakegesprek intaketoets inkoop van scholing Persoonlijke benadering Bij de werving van potentiële deelnemers kunt u het beste voor een persoonlijke benadering kiezen. De direct leidinggevende is hiervoor de meest aangewezen persoon. Informatiebijeenkomsten en berichtgeving via onder andere het personeelsblad en prikborden zijn ondersteunende wervingsinstrumenten. Persoonlijke benadering heeft als voordeel dat misverstanden kunnen worden voorkomen. Sommige werknemers, die al jaren goed functioneren, voelen zich mogelijk beledigd door de vraag of ze willen deelnemen aan inburgering op de werkvloer. In de volgende hoofdstukken worden de diverse onderdelen van deze fasen toegelicht. In deel 1 van dit praktijkboekje zijn al enkele onderwerpen aan de orde gekomen: de inhoud van de lesstof in 1.3 en de projectorganisatie en het projectplan in werkgevers werkgevers 27

15 werving en selectie Bij anderen bestaat er misschien weerstand tegen het verplichtende karakter van het nieuwe inburgeringsstelsel. Indien uw werknemer zich door uw aanbod gewaardeerd voelt en het nut ervan inziet, zal hij positief tegenover deelname staan. Goede communicatie over het traject is dan ook van groot belang. Verder moet duidelijk zijn wie er onder de inburgeringsplicht valt en wat daarvan de consequenties zijn. De deelnemer moet overtuigd zijn van de voordelen die het opleidingstraject hem kan bieden, zowel op zijn werk als privé. De deelname kan daarnaast worden gestimuleerd door: volledige vergoeding van de kosten door het bedrijf; vergroting van de doorstroommogelijkheden binnen de organisatie; koppelen van de Nederlandse taalvaardigheid aan de beoordeling van de werknemer; voorbereiding op een aansluitende beroepsopleiding; verkrijgen van vrijstelling voor de naturalisatietoets, mits aan het vereiste taal- en kennisniveau is voldaan. Geen gemakkelijke opgave werving en selectie De werknemer krijgt door de intake een goed beeld van zijn startniveau. Goede intake onmisbaar Voor de selectie van geschikte deelnemers en het bepalen van het juiste startniveau is een goede intake aan het begin van het traject onmisbaar. De intake bestaat uit twee onderdelen: intakegesprek. Op basis van het gesprek kan een inschatting worden gemaakt of de werknemer geschikt is voor het traject. Er wordt onder andere gekeken naar zijn motivatie en de praktische haalbaarheid van een traject gezien zijn werkzaamheden en privé-situatie; intaketoets. Met deze toets wordt het huidige niveau van de werknemer bepaald. Op grond daarvan kan onder meer worden vastgesteld wat hij nodig heeft aan onderwijs en begeleiding, wat zijn leerbaarheid is en hoe het onderwijs rondom het werk kan worden georganiseerd. Intakegesprek tweezijdig De werknemer krijgt door de intake een goed beeld van zijn startniveau, het nut en de haalbaarheid van het traject. Dat kan motiverend werken. Bovendien voelt de werknemer zich serieus genomen als hij tijdens de intake vragen en leerwensen kwijt kan en daar bij de ontwikkeling van het programma rekening mee wordt gehouden. Philips vond het geen gemakkelijke opgave om deelnemers te werven. De personeelsdossiers gaven niet genoeg informatie over de criteria waaraan deelnemers moesten voldoen. Ook waren deze dossiers niet altijd actueel. Philips koos voor een persoonlijke benadering, waarbij personeelsfunctionarissen en opleidingscoördinatoren werden gepolst voor meer informatie over de doelgroep. Tenslotte zijn er individuele gesprekken met medewerkers gevoerd om hen te informeren en te motiveren voor deelname. Intaketoets verschillend ingevuld De intaketoets vindt na het intakegesprek plaats. In de pilot werd deze toets op twee verschillende manieren ingevuld: een intaketoets door de onderwijsaanbieder. De aanbieder geeft advies op basis van de intaketoets en vertaalt dit advies vervolgens in een onderwijskundig traject; een intaketoets door een ander bureau dan de onderwijsaanbieder. Philips heeft bijvoorbeeld voor deze oplossing gekozen om de onafhankelijkheid van de toets te garanderen. 28 werkgevers werkgevers 29

16 werving en selectie Sodexho koos voor een verlengde intake in plaats van één intaketoetsmoment dat meer het karakter heeft van een momentopname. Het bedrijf besloot in overleg met de opleider om na een maand te bepalen of er verschillende groepen gevormd moesten worden. Sodexho zou dan rekening houdend met het niveau van de deelnemers verschillende trajecten aanbieden. Drie mogelijke routes Een werknemer hoeft niet het meest gebaat te zijn met een traject dat gebaseerd is op de eisen van het inburgeringsexamen. Er zijn drie routes denkbaar die een werknemer kan afleggen: inburgering als voortraject van een beroepsopleiding. Bij Philips bijvoorbeeld is het voldoende beheersen van de Nederlandse taal een voorwaarde voor het volgen van interne en externe vakopleidingen; een traject dat leidt naar een Staatsexamendiploma. Werknemers die meer in hun mars hebben, zijn erbij gebaat hun inburgering naar een hoger plan te tillen. Zij doen er goed aan hun traject af te sluiten met het behalen van een Staatsexamendiploma: Programma I voor doorstroming naar een opleiding op het hoogste niveau van het beroepsonderwijs of Programma II voor doorstroming naar een opleiding op HBO- of universitair niveau; een inburgeringstraject dat wordt afgerond met het behalen van het inburgeringsexamen. werving en selectie Een werknemer hoeft niet het meest gebaat te zijn met een traject dat gebaseerd is op de eisen van het inburgeringsexamen. Checklist Raadpleeg de manager om te bepalen of iemand in aanmerking komt voor inburgering. Benader een potentiële deelnemer persoonlijk, bij voorkeur via zijn leidinggevende. Geef bij de werving meteen duidelijke informatie over het hoe en waarom van het inburgeringstraject. Zorg voor een tweezijdige intake zodat de potentiële deelnemer voor zichzelf een goede afweging kan maken of hij wil investeren in een scholingstraject. Bepaal of u de intaketoets door de onderwijsaanbieder of door een onafhankelijk bureau wil laten verzorgen. Zorg voor positieve prikkels om deel te nemen. Ga na welke route voor een werknemer het meest geschikt is. Het verdient aanbeveling om te zorgen voor maatwerk en afhankelijk van de route die wordt gevolgd het inburgeringstraject aan te bieden. 30 werkgevers werkgevers 31

17 2.3 inkoop scholing Je moet de praktijk in de klas brengen en de lessen daar omheen bouwen. (werkgever) Bij de inkoop van een traject heeft u een ruime keuze. Er zijn veel aanbieders van inburgeringscursussen. Belangrijk is dat het traject aansluit bij de functie en het niveau van de deelnemers en bij de bedrijfscultuur. Het Keurmerk Inburgering biedt u houvast bij uw keuze. Ruime keuze U kunt als werkgever een keuze maken uit veel verschillende onderwijsaanbieders. De ROC s zijn van oudsher de belangrijkste scholingsinstellingen op het terrein van inburgering, maar tegenwoordig zijn ook veel andere instituten op de markt actief. Het gaat er natuurlijk om een aanbieder te kiezen die een traject op maat kan verzorgen en rekening houdt met de bedrijfscultuur. Want de kwaliteit van het lesprogramma en de docenten zijn van wezenlijk belang voor het welslagen van het traject. Het is daarom aan te bevelen de keuze voor een aanbieder zeer zorgvuldig te maken en informatie te verzamelen bij bedrijven die er al ervaring mee hebben. Het helder formuleren van uw vraag maakt het gemakkelijker om de juiste aanbieder te selecteren. Hiervoor heeft de Frontoffice Inburgering het kwaliteitskompas ontwikkeld dat gebruikt kan worden als sturingsinstrument op meer kwaliteit en rendement van inburgeringstrajecten. De kennis is overigens ook in ruime mate aanwezig bij gemeenten, waar vaak vergelijkbare trajecten lopen. inkoop scholing Het onderwijs wordt bij voorkeur in het bedrijf zelf gegeven. Keurmerk als hulpmiddel Een belangrijk hulpmiddel bij uw keuze is het Keurmerk Inburgering. Dit keurmerk dient om de kwaliteit van het aanbod te waarborgen en transparantie te bieden. Het keurmerk is bedoeld voor alle aanbieders van inburgeringscursussen. Zij worden getoetst op een aantal kwaliteitseisen, zoals start- en doorlooptijd en slagingspercentage. Ook wordt de interne organisatie van de aanbieder beoordeeld op onder meer de bekwaamheid van medewerkers en de aanwezigheid van een privacyregeling en een klachtensysteem. Verder worden eisen gesteld aan de mate van tevredenheid van de cursist. Op deze manier maakt het keurmerk het u gemakkelijker om een goede keuze te maken uit het snel groeiende aanbod op de inburgeringsmarkt. In 2007 gaat het nog om een voorlopig keurmerk, maar daaraan zijn wel dezelfde eisen verbonden. U kunt hierover op de website meer informatie vinden. Inzicht in niveau van deelnemers Voor de keuze van een aanbieder is inzicht in de functie en het niveau van de deelnemers een belangrijke voorwaarde. Doorgaans is er sprake van een grote diversiteit onder de deelnemers. Dit geldt voor afkomst, achtergrond en schoolopleiding. Het is goed daar in gesprekken met onderwijsaanbieders op te wijzen, zodat er in het lesprogramma rekening mee wordt gehouden. Zo is lesgeven aan de volledige groep niet de beste optie; kleine groepjes van hetzelfde niveau of in sommige gevallen een individuele benadering kan meer rendement opleveren. Het onderwijs wordt bij voorkeur in het bedrijf zelf gegeven. Want om nauw aan te sluiten bij de praktijk, is het belangrijk dat de scholing vooral op de werkvloer plaatsvindt. 32 werkgevers werkgevers 33

18 Vertrouwde partijen Checklist De pilotbedrijven die al eerder taaltrajecten bij een of meerdere aanbieders inkoop scholing hadden ingekocht en daar goede ervaringen mee hadden, maakten weer gebruik van deze instituten. Bestaande trajecten kunnen ook op onderdelen worden aangepast of uitgebreid. Omdat de scholing in de pilot was gericht op de eisen van het nieuwe inburgeringsstelsel, waren er duidelijke verschillen met eerdere duale trajecten. Dit kwam bijvoorbeeld naar voren bij CSU Total Care. Dit bedrijf inkoop scholing Zorg voor een goed inzicht in het niveau van de deelnemers, want dat is noodzakelijk voor het bepalen van het juiste in te kopen traject. Ga uit van een qua samenstelling zeer diverse deelnemersgroep. zocht aansluiting bij de Vakopleiding Schoonmaak Anderstaligen (VSA). Omdat deze opleiding zich met name richt op de werkvloer en de bijbehorende Vergelijk onderwijsaanbieders op prijs en aanbod. taalvorming, komen schriftelijke vaardigheden nauwelijks aan bod. CSU heeft deze aspecten in de bestaande opleiding laten inbouwen. Op deze manier voldeed de opleiding aan de eisen van het inburgeringsexamen en de VSA. Vraag onderwijsaanbieders of ze in het bezit zijn van het Keurmerk Inburgering. Houd er rekening mee dat onderhandelingen over een traject veel tijd in beslag kunnen nemen, onder meer om de financiering rond te krijgen. In de pilot heeft alleen Evean Thuiszorg zelf de opleiding verzorgd. Daarvoor werd een bestaand duaal traject van Nederlands als tweede taal (NT2) met een praktijkcomponent, aangevuld met extra lessen over KNS en burgerschap. Evean overweegt zelfs om zijn eigen traject in de toekomst aan te gaan bieden aan derden, zoals gemeenten en andere werkgevers. Vergaar voldoende informatie bij gemeenten en andere werkgevers. m de tijd voor de onderhandelingen over het traject, onder meer om de financiering rond te krijgen. Differentiatie bij de lessen De deelnemers hebben verschillende achtergronden, een verschillende leerbaarheid en een verschillend opleidingsniveau. Docenten moeten daar rekening mee houden en de lesstof niet per definitie centraal aanbieden, maar differentiatie aanbrengen. Dit kan door bijvoorbeeld een onderverdeling te maken in groepjes van hetzelfde niveau of de beste leerlingen laten helpen met het uitleggen aan de langzamere deelnemers. Het traject is ingericht op basis van de eisen van het nieuwe inburgeringsstelsel. Na het traject moeten de deelnemers de eisen voor taalniveau, praktijktoetsen en kennis van de Nederlandse samenleving, met succes kunnen toepassen tijdens het inburgeringsexamen. 34 werkgevers werkgevers 35

19 2.4 in de praktijk Als je uit de klas komt, kun je gelijk alles gaan gebruiken wat je die dag geleerd hebt. (werknemer) in de praktijk De deelnemer zou zich ongemakkelijk kunnen voelen en bang zijn om fouten te maken. Doorgaans worden ook lessen in de kennis van de Nederlandse samenleving geïntegreerd in het scholingsprogramma van het traject aangeboden. Hiervoor kunnen mensen van buitenaf worden gevraagd, bijvoorbeeld een leraar geschiedenis die vertelt over Nederland in de twintigste eeuw. Deelnemers vinden de presentaties vaak heel nuttig. Een goed scholingsprogramma biedt voldoende afwisseling tussen lessen in klas- en groepsverband en praktijkoefeningen. Door veel oefeningen te doen, kunnen de deelnemers de lesstof in de praktijk brengen. Afwisselend lesprogramma Een inburgeringstraject bestaat uit drie verschillende componenten: taallessen, praktijkopdrachten en lessen over kennis van de Nederlandse samenleving. Het is daardoor mogelijk én wenselijk voor een afwisselend lesprogramma te zorgen. De taallessen worden meestal in klas- of groepsverband gegeven, waarbij het belangrijk is om iedereen bij de les te houden. Dat is niet altijd eenvoudig, gezien de niveauverschillen tussen deelnemers. Het is raadzaam hier voldoende bij stil te staan. Voor de praktijkonderdelen wordt vaak het klaslokaal verlaten en is eigen initiatief vereist. De meeste deelnemers in de pilot waren enthousiast over deze opdrachten, omdat zij zo in de praktijk konden brengen wat ze geleerd hadden. Belangrijk daarbij is de deelnemers niet in verlegenheid te brengen. Zo kan geld halen bij de balie van een bank als taaloefening zeer leerzaam zijn. Het heeft echter het nadeel dat veel mensen gewend zijn om te pinnen. Voor het oefenen van bijvoorbeeld sollicitatiegesprekken kunnen managers van het eigen bedrijf worden ingeschakeld. Wel moet duidelijk blijven dat het om een oefening gaat. Dat wordt lastiger als de direct leidinggevende van een medewerker de gesprekken gaat voeren. Duur van traject De duur van een traject kan variëren. De looptijd hangt onder meer af van de precieze inhoud van het traject en het aantal uren dat per week les wordt gegeven. De pilotbedrijven zijn uitgegaan van in totaal 100 tot 300 uur voor een traject, verdeeld over 4 tot 9 maanden. Door het intensieve karakter van het traject nemen de deelnemers de lesstof relatief gemakkelijk en snel op. Ook leidt een intensief traject tot een grote betrokkenheid van organisatie en deelnemers. Persoonlijke groei Evean heeft in de pilot het bestaande duale traject, dat de taallessen en de praktijkcomponent dekt, aangevuld met elementen van burgerschap en het examen Kennis van de Nederlandse samenleving. Door de combinatie van een vakopleiding met inburgeringsonderwijs en omdat het ging om een traject voor nieuwe medewerkers zonder werkervaring, duurde het traject 38 weken. De deelnemers kregen in het begin vier ochtenden in de week les, met name taalles. Het aantal lesuren werd later minder. Aanvankelijk werd er nog wel eens geklaagd over de intensiteit van het traject - de meeste deelnemers kregen veel nieuwe informatie te verwerken -, maar daarna nam het aantal klachten af. 36 werkgevers werkgevers 37

20 Het traject bij CSU duurde zo n 4 maanden. Daarbij werd het aantal Denk echter ook aan een positieve prikkel, zoals het succesvol lesuren tussentijds opgevoerd van 6 naar 9 uur per week, om de stof afleggen van het inburgeringsexamen. TNT Post heeft een andere goed te kunnen behandelen. De betrokkenen bij CSU vinden een regeling: als de werknemer het traject goed heeft afgelegd, krijgt hij voordeel dat het traject dieper gaat dan de al langer bestaande gedeeltelijk eigen tijd terugbetaald. vakopleiding. Door het extra taalonderwijs, de lessen over burgerschap in de praktijk en de praktijkopdrachten in het kader van het portfolio durven de deelnemers meer. Ze zijn gegroeid als persoon. in de praktijk Vooruitgang In de beginfase van de pilot bestond er bij Philips bezorgdheid over de vooruitgang die de deelnemers zouden boeken. Philips verwachtte niet De wereld wordt letterlijk en figuurlijk Plezier in lessen In de praktijk blijkt dat een deel van de deelnemers aanvankelijk dat de deelnemers met het laagste taalniveau na zestien weken les al konden voldoen aan de eisen van het inburgeringsexamen. Aan het eind van het traject waren echter ook deze deelnemers er zodanig op een stukje groter. terughoudend tegenover het traject staat, maar dat hun reserve langzaam naar de achtergrond verdwijnt en het plezier en het nut vooruitgegaan dat ze het examen zouden kunnen halen. van de lessen de overhand krijgt. Dat plezier wordt versterkt door het gevoel dat hun kennis van de Nederlandse taal en samenleving Evaluatie tussentijds en na afloop toeneemt, hun positie binnen het bedrijf en op de arbeidsmarkt Voor een bedrijf is inburgeren op de werkvloer vaak een nieuwe daardoor verbetert en hun zelfvertrouwen toeneemt. De wereld ervaring. Dit betekent dat pas gedurende het traject knelpunten wordt letterlijk en figuurlijk een stukje groter. worden ontdekt of het trajectprogramma gedurende de lesperiode Het traject betekent voor de deelnemers wel een tijdsinvestering. moet worden aangepast. Bijvoorbeeld om zowel snellere als tragere Ook als u besluit om een gedeelte van de lessen in werktijd te laten deelnemers betrokken te houden en onderlinge ergernissen te voor- plaatsvinden, kan de combinatie van werk, gezinsleven en een even- komen. Het is verstandig om tijdens en na afloop van het traject tueel een tweede baan voor een zware belasting zorgen. Daardoor zorgvuldig te evalueren. Houd evaluatiegesprekken met de diverse kunnen bepaalde aspecten van het traject, zoals het maken van huis- betrokkenen: deelnemers, begeleiders, docenten en leden van de werk, onder druk komen te staan. projectorganisatie. Op basis daarvan kunt u tussentijds noodzakelijke aanpassingen aanbrengen. En de afrondende evaluaties leveren infor- Opleidingsovereenkomst matie op over wat goed is gegaan en wat een volgende keer beter Om te stimuleren dat deelnemers ook daadwerkelijk de lessen vol- anders zou kunnen. gen, kunt u hen een opleidingsovereenkomst laten tekenen. In deze overeenkomst kan de aanwezigheidsplicht worden benoemd met een eventueel sanctiebeding. Er kan een terugbetalingsregeling worden opgenomen voor het geval dat een medewerker te veel lessen mist. Een andere mogelijkheid is dat dan een eventueel herexamen voor eigen rekening is. 38 werkgevers werkgevers 39