WAV-raming Methodologie

Transcriptie

1 WAV-raming Methodologie Verklarende woordenlijst Aanwezigheidsindex: de aanwezigheidsindex duidt per regio aan in hoeverre de werkgelegenheid er sterk of minder sterk aanwezig is in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen. Daartoe wordt de verhouding tussen enerzijds het aantal arbeidsplaatsen in deze regio en anderzijds het totaal aantal personen op arbeidsleeftijd in die regio vergeleken met dezelfde verhouding voor het Vlaams Gewest. Deze aanwezigheidsindex kan als volgt worden geïnterpreteerd: Waarde < 1: het aantal arbeidsplaatsen ligt in de betrokken regio lager dan gemiddeld in Vlaanderen; m.a.w. de werkgelegenheid is in deze regio minder sterk aanwezig; Waarde = 1: het aantal arbeidsplaatsen in de betrokken regio is gelijk aan het gemiddelde in Vlaanderen; m.a.w. de regio kent een normale aanwezigheid van de werkgelegenheid Waarde > 1: het aantal arbeidsplaatsen is in de betrokken regio groter dan gemiddeld in Vlaanderen: m.a.w. de werkgelegenheid is in deze regio sterker aanwezig. De aanwezigheidsindex kan tevens verfijnd worden naar sector. Ze geeft weer hoe de werkgelegenheid in de betrokken sector van de regio aanwezig is in vergelijking met Vlaanderen. Activiteitsgraad: de mate waarin de bevolking op arbeidsleeftijd actief is op de arbeidsmarkt, dit wil zeggen een job heeft of een job zoekt (= de beroepsbevolking / bevolking op arbeidsleeftijd). Arbeidsleeftijd: de afbakening die het Steunpunt WAV gebruikt voor de bevolking op arbeidsleeftijd verschilt naargelang de invalshoek. Voor de Vlaamse indicatoren (bv. Vlaams Jaarboek) wordt gekozen voor de personen tussen de 15 en 64 jaar, aangezien deze grenzen in de Europese statistieken gebruikt worden en bijgevolg de internationale vergelijkbaarheid - met de nodige restricties - gewaarborgd kan worden. Bij de provinciale en gemeentelijke vergelijking wordt de afbakening jaar gebruikt. Door 18 jaar als benedengrens te kiezen, houden we rekening met de specifiek Belgische context die een leerplicht tot 18 jaar voorschrijft. Door de jarigen mee te nemen in de statistieken betreffende de beroepsbevolking zou er een scheeftrekking ontstaan die niet aansluit bij de realiteit op de Vlaamse arbeidsmarkt. Beroepsbevolking: de personen op arbeidsleeftijd(18-64 jaar)die actief zijn op de arbeidsmarkt, hetzij als werkzoekende, hetzij als werkende. Hoofdsector: de primaire (hoofd)sector omvat de landbouw en de visserij, de secundaire (hoofd)sector de industrie, de nutssector en de bouw, de tertiaire (hoofd)sector de handel, de horeca, het vervoer en de bedrijfsdiensten, en de quartaire (hoofd)sector de publieke diensten zoals de overheid, het onderwijs en de gezondheidszorg. Onderwijsniveau: het hoogste (Belgische) diploma dat de betrokkene heeft behaald in het schools onderwijs. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen laaggeschoold (met maximaal Lager Secundair 1

2 Onderwijs), middengeschoold (met een diploma Hoger Secundair Onderwijs) en hooggeschoold (met een diploma Hoger of Universitair Onderwijs). Regio: regionale indeling van het Vlaams Gewest, die overeenstemt met de indeling in 13 lokale klantencentra (LKC s) van de VDAB (voorheen Subregionale Tewerkstellingsdiensten of STD s): a) Provincie Antwerpen: Antwerpen-Boom, Mechelen en Turnhout b) Provincie Vlaams-Brabant: Leuven en Halle-Vilvoorde c) Provincie West-Vlaanderen: Brugge, Kortrijk-Roeselare en Oostende-Westhoek d) Provincie Oost-Vlaanderen: Aalst-Oudenaarde, Gent en St-Niklaas-Dendermonde e) Provincie Limburg: Hasselt en Tongeren. Werkgelegenheid: het aantal jobs of arbeidsplaatsen, geografisch ingedeeld volgens de werkplaats (de vestigingsplaats van de werkgever). De totale werkgelegenheid bestaat uit de loontrekkende werkgelegenheid, de zelfstandige werkgelegenheid, en de jobs van de vergoede en niet-vergoede helpers. Werkgelegenheidsgraad: de verhouding tussen het aantal jobs en het aantal inwoners op arbeidsleeftijd. Werkloosheid: het aantal werkloze personen, geoperationaliseerd aan de hand van het jaargemiddelde van het aantal niet-werkende werkzoekenden, ingeschreven bij de VDAB. Werkloosheidsgraad: het aandeel werklozen in de beroepsbevolking (= niet-werkende werkzoekenden / beroepsbevolking). Werkzaamheid: het aantal werkende personen of werkende inwoners, geografisch ingedeeld volgens woonplaats (domicilie). Werkzaamheidsgraad: het aandeel werkende personen in de bevolking tussen 15 of 18 (voor juiste afbakening: zie uitleg bij arbeidsleeftijd) en 64 jaar (= de werkenden / bevolking op arbeidsleeftijd Samenstelling componenten 1) Aantal werkenden Geconstrueerde statistiek op basis van: RSZ: Loon- en arbeidstijdgegevens (LATG); per 30 juni van het jaar x. RSZPPO: Aantal loontrekkenden bij de plaatselijke en provinciale overheden; per 30 juni van het jaar x. RSVZ: Aantal zelfstandigen naar woonplaats en geslacht; per 31 december van het jaar x. RIZIV: Aantal uitgaande grensarbeiders in Nederland, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk; per 30 juni van het jaar x. NIS: Enquête naar de Arbeidskrachten (EAK); jaargemiddelden. NIS: Volkstelling m.b.t. de arbeidsmarktpositie van de totale bevolking naar geslacht en woonplaats; maart

3 Er is geen basisstatistiek over het totaal aantal werkenden beschikbaar. Op basis van origineel cijfermateriaal wordt de groep werkenden samengesteld naar leeftijd, woonplaats (tot op het niveau van de gemeente) en geslacht. De methode van deze raming werd de afgelopen jaren in samenwerking met het Waals Gewest, FOREM en MTA sterk verfijnd. Er worden twee componenten in de werkende bevolking onderscheiden: de loontrekkenden en de niet-loontrekkenden. Het aantal loontrekkende personen wordt geraamd aan de hand van de volgende bronnen: A.1. RSZ-LATG: de loontrekkenden in de privésector en een deel van de publieke sector A.2. RSZPPO: de loontrekkenden actief in de plaatselijke en provinciale overheden A.3. RSVZ: helpers in hoofdberoep (krijgen een vergoeding) A.4. RSVZ: helpers na pensioen (krijgen een vergoeding) A.5. RIZIV: uitgaande loontrekkende grensarbeiders Voor de raming van het aantal niet-loontrekkende personen werd een beroep gedaan op: B.1. RSVZ: zelfstandigen in hoofdberoep B.2. RSVZ: zelfstandigen na pensioen B.3. NIS EAK: niet-vergoede helpers B.4. RIZIV: uitgaande niet-loontrekkende grensarbeiders Per bron volgt een overzicht van de manier waarop de gegevens worden bewerkt: A.1.RSZ-LATG: het aantal loontrekkenden die wonen én werken in België op 30 juni, met uitzondering van diegenen die werken in de plaatselijke overheden De verdeling naar geslacht en leeftijd wordt door RSZ-LATG opgemaakt. Het Steunpunt WAV bewerkt deze gegevens volgt: de gemeentecode van de woonplaats , onbekend, wordt verondersteld een buitenlandse gemeente te zijn. Deze groep werknemers wordt dus bij de raming van de Belgische beroepsbevolking buiten beschouwing gelaten. We beschouwen de leeftijdsklasse 0-17 jaar als de 15- tot 17-jarigen. De verdeling van de klasse jaar in de -18-jarigen en de jarigen kennen we vanaf In 1998 waren in Vlaanderen werknemers jonger dan 18, en werknemers 18 of 19 jaar. Voor de ramingen m.b.t en 1997 werd deze verdeling per gemeente toegepast op de klasse jaar om tot een raming te komen van het aantal 18-plussers. Bewerking 3: de leeftijdscategorie overige wordt gelijkgesteld met de groep 65-plussers (hoewel in principe hierbij enkele kindsterretjes jonger dan 15 kunnen bijzitten). A.2. RSZPPO: het aantal loontrekkenden in de plaatselijke en provinciale overheden op 30 juni 3

4 We beschouwen de leeftijdsklasse 0-17 jaar als de 15- tot 17-jarigen. Voor 1998, 1999, 2000, 2001 en 2002 werd de leeftijdsklasse verder opgesplitst in de klasse jaar en de klasse jaar, op basis van het aandeel van de klasse jaar in groep jaar in de RSZPPO-gegevens m.b.t Sinds 1998 worden in de RSZPPO-gegevens enkel de bijdrageplichtige personen opgenomen. De studenten en de brandweervrijwilligers ontbreken sindsdien in RSZPPO-statistieken. Om deze tijdreeksbreuk tussen 1997 en 1998 op te vangen, werd verondersteld dat de evolutie in de periode gelijk was aan het gemiddelde van de evolutie en De gegevens m.b.t. 97 werden vervolgens herberekend op basis van de cijfers voor 1998 en de geraamde evolutie tussen 1997 en De gegevens voor 1996 werden herberekend op basis van de geraamde cijfers voor 1997 en de vastgestelde evolutie tussen 1996 en A.3.-A.4. RSVZ: het aantal helpers in hoofdberoep of na pensioen (de vergoede helpers) op 31 december Het aantal vergoede helpers op 30 juni van het jaar x wordt geraamd als het gemiddelde van het aantal helpers op 31 december van het jaar x-1 en het aantal helpers op 31 december van het jaar x. Personen waarvoor de bijdragecategorie (hoofdberoep, bijberoep, na pensioen) niet gekend is of waarvoor geen adres of een adres in het buitenland beschikbaar is, worden niet meegeteld. Bewerking 3: In de databank van RSVZ wordt de leeftijdsgroep jaar onderscheiden. Hiervan werd telkens één derde bij de groep jaar ondergebracht en twee derden bij de klasse jaar. A.5. RIZIV: het aantal uitgaande loontrekkende grensarbeiders op 30 juni De verdeling van de grensarbeiders is beschikbaar per arrondissement, opgesplitst in 10-jarige leeftijdsklassen (20-29 jaar, jaar, jaar en jaar). De grensarbeiders jonger dan 20 jaar werden ondersteld allen 18 of 19 jaar te zijn. De verdeling van de grensarbeiders in andere klassen (20-24 jaar, jaar, enz.) gebeurde telkens door een halvering van de 10-jarige leeftijdsklassen. Het aantal grensarbeiders is beschikbaar tot op het niveau van het arrondissement. Om te komen tot een raming van het aantal grensarbeiders per gemeente werd de verhouding van het aantal grensarbeiders binnen het arrondissement zoals geteld in de Volkstelling 1991 toegepast. B.1.-B.2. RSVZ: het aantal zelfstandigen in hoofdberoep en na pensioen op 31 december Het aantal zelfstandigen op 30 juni van het jaar x wordt geraamd als het gemiddelde van het aantal zelfstandigen op 31 december van het jaar x-1 en het aantal zelfstandigen op 31 december van het jaar x. Personen waarvoor de bijdragecategorie (hoofdberoep, bijberoep, na pensioen) niet gekend is of waarvoor geen adres of een adres in het buitenland beschikbaar is, worden niet meegeteld. 4

5 Bewerking 3: In de databank van RSVZ wordt de leeftijdsgroep jaar onderscheiden. Hiervan werd telkens één derde bij de groep jaar ondergebracht, en twee derden bij de klasse jaar. B.3. NIS EAK: het aantal niet-vergoede helpers Het aantal niet-vergoede helpers wordt geraamd op basis van de Enquête naar de Arbeidskrachten. Deze enquête geeft het aantal helpers naar geslacht, leeftijd en gewest. Om de grote schommelingen uit te zuiveren, wordt niet gewerkt met de zuivere enquête-gegevens, maar met een voortschrijdend gemiddelde. Bijvoorbeeld: voor 1999 wordt het gemiddelde van de enquêtegegevens van 1997, 1998 en 1999 gebruikt. Bij gebrek aan de gegevens van 2003 werd voor 2002 voorlopig het gemiddelde van de enquêteresultaten van 2001 en 2002 gebruikt. In de NIS-gegevens wordt de leeftijdsklasse jaar niet verder opgesplitst. We beschouwen deze personen als jarigen. Bewerking 3: De verdeling van de niet-vergoede helpers over de gemeenten gebeurt op basis van de gemeentelijke verdeling van de helpers volgens de Volkstelling van B.4. RIZIV: het aantal uitgaande niet-loontrekkende grensarbeiders op 30 juni De raming van het aantal niet-loontrekkende grensarbeiders gebeurt volledig analoog met de raming van het aantal loontrekkende grensarbeiders (zie hoger). 2) Aantal werkzoekenden Op basis van de gegevens van de VDAB en BGDA: jaargemiddelden. Het gaat hier om het aantal niet-werkende werkzoekenden (nwwz), zoals geregistreerd door de VDAB en de BGDA. Om seizoenseffecten te vermijden, wordt door de VDAB en de BGDA een jaargemiddelde berekend (som van de maandcijfers, gedeeld door 12). Voor de Vlaamse werkzoekenden is er een verdeling naar leeftijd, geslacht en gemeente door de VDAB opgemaakt. We beschouwen de leeftijdsklasse 0-17 jaar als de 15- tot 17-jarigen en de klasse 60+ als de jarigen. Voor de ramingen m.b.t en 1997 beschikken we niet over een verdeling van de leeftijdsklasse -20-jaar in de -18-jarigen en de jarigen. We onderscheiden de -18-jarigen voor deze jaartallen door procentuele leeftijdsverdeling van de -20-jarigen in 1998 toe te passen. De BGDA geeft voor elke gemeente van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een verdeling van de nwwz naar geslacht. De afbakening van de leeftijdsklassen gebeurt - per geslacht - op basis van de 5

6 leeftijdsverdeling van het totaal aantal (vrouwelijke en/of mannelijke) nwwz in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. We beschouwen de leeftijdsklasse 0-17 jaar als de 15- tot 17-jarigen en de klasse 60+ als de jarigen. 3) De bevolking op arbeidsleeftijd Op basis van NIS: Bevolkingsstatistieken; per 1 januari van het jaar x. Het NIS beschikt over de totale bevolking op 1 januari van elk jaar. Het Steunpunt WAV raamt de totale bevolking van het jaar x als het gemiddelde van de totale bevolking op 1 januari van het jaar x en de totale bevolking op 1 januari van het jaar x+1. De bevolking op arbeidsleeftijd betreft de totale bevolking tussen 18 en 64 jaar. 4) Het aantal arbeidsplaatsen Op basis van RSZ: gedecentraliseerde statistiek, per 30 juni van het jaar x, RSVZ: per 31 december van het jaar x, NIS: Volkstelling, 1991 en NIS EAK, jaargemiddelden. De totale vraag naar arbeidskrachten wordt gevormd door het totaal aantal arbeidsplaatsen dat in een bepaalde regio aanwezig is. Dit totaal aantal jobs valt uiteen in een loontrekkende en een nietloontrekkende component, die elk op hun beurt uit twee basiscomponenten bestaan. De loontrekkende werkgelegenheid (of het totaal aantal arbeidsplaatsen voor loontrekkenden) wordt geoperationaliseerd als de som van het aantal jobs in loondienst (RSZ) en het aantal vergoede helpers in hoofdberoep (RSVZ). De niet-loontrekkende werkgelegenheid wordt geoperationaliseerd als de som van het aantal zelfstandigen in hoofdberoep (RSVZ) en de niet-vergoede helpers (NIS, EAK). Het aantal jobs in loondienst volgens de gedecentraliseerde RSZ-statistiek van 30 juni van het jaar x bepaalt vrij nauwkeurig het aantal arbeidsplaatsen, geografisch verdeeld volgens de plaats waar de job wordt uitgeoefend (werkplaats). Voor de overige 3 componenten is de onderliggende hypothese dat de werkplaats samenvalt met de woonplaats. De vier componenten van de totale werkgelegenheid worden als volgt geoperationaliseerd: 1.a. De belangrijkste component van de loontrekkende werkgelegenheid is het aantal jobs in loondienst zoals geregistreerd bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Als basis geldt hier de gedecentraliseerde RSZ-statistiek m.b.t. 30 juni van elk jaar. In dit bestand wordt ook de aangifte van jobs bij plaatselijke en provinciale overheden geïntegreerd (het RSZPPO-bestand). De evolutie van het aantal jobs in loondienst tussen 1996 en 1997 werd vertekend door de verbeterde aangifte van de werkgelegenheid bij deze plaatselijke en provinciale overheden. Deze vertekening werd gecorrigeerd door voor de betrokken sectoren de vastgestelde evolutie tussen 1996 en 1997 evenredig te verdelen over de periode waarin ze in realiteit betrekking heeft (periode 1991/ ). Deze correctie werd reeds doorgevoerd in 1999 en wordt hernomen voor

7 Wijzigingen in de RSZ-statistiek Het aantal jobs in loondienst in de gedecentraliseerde RSZ-statistiek op 30 juni 2000 is niet zonder meer vergelijkbaar met het aantal jobs op 30 juni 1999 en vroeger. Sinds het vierde kwartaal van 1999 gebruikt de RSZ de Loon- en Arbeidstijdsgegevensbank (LATG) als basis voor alle gecentraliseerde statistieken. Tegelijk werd een kwaliteitsverbetering doorgevoerd. Zo werd een eigen controlecircuit opgezet met betrekking tot de datum dat personeel uit dienst treedt. Dit heeft geleid tot een verbetering van deze variabele waardoor het aantal arbeidsplaatsen geteld op het einde van het kwartaal in veel mindere mate dan vroeger overschat wordt. Een andere verbetering betreft de werknemers die in meer dan één statuut bij eenzelfde werkgever in dienst zijn. Eén persoon kan niet langer meerdere arbeidsplaatsen bij eenzelfde werkgever innemen; er wordt telkens één arbeidsplaats per werknemer geteld (als werkgever dezelfde is). Deze veranderingen in de gecentraliseerde statistiek blijven niet zonder gevolgen voor de gedecentraliseerde statistiek. De gedecentraliseerde gegevens worden immers afgestemd op de gecentraliseerde statistieken van het tweede kwartaal, zodat het aantal arbeidsplaatsen op het niveau van elke werkgever gelijk is in beide statistieken. Dit heeft geleid tot veranderingen van de gedecentraliseerde gegevens, vooral in de interim sector en het onderwijs. Om de evolutie tussen 1999 en 2000 te ramen (en de gegevens van 1999 te corrigeren voor de dubbeltellingen in de interim sector en het onderwijs) kijken we naar de gecentraliseerde RSZ-gegevens (RSZ-brochure Loontrekkende tewerkstelling (rsz) voor het tweede kwartaal ). Op basis van deze gegevens zien we dat in het onderwijs (tabel 5) de werkgelegenheid tussen 1999 en 2000 zou zijn toegenomen met 0.6%. Voor Vlaanderen zou dit een groei betekenen van arbeidsplaatsen. Dit betekent dat er in 1999 ( (cijfer voor 2000) ) dus jobs waren in het onderwijs, wat er minder zijn dan het officiële oude cijfer van Wat betreft de interim sector zien we dat in de gecentraliseerde gegevens (tabel 8ter aantal jobs dat met tussenposen wordt uitgevoerd in de activiteitssector overige zakelijke dienstverlening) er een groei is van +6.9%. Geëxtrapoleerd naar Vlaanderen wil dit zeggen dat er een Vlaanderen in 1999 (gecorrigeerd) jobs waren tegenover in 2000 (+6,9%= jobs). Dit gecorrigeerd cijfer betekent dat er 388 jobs minder zijn dan het officiële oude cijfer van Doch aangezien het er in 2000 een administratieve verschuiving had plaatsgevonden van de vervoersondersteuning naar de interim sector (de havenarbeiders) en deze niet wordt geteld in het oude cijfer van 1999 moeten eerst het totaal aantal havenarbeiders worden opgeteld bij het officiële oude cijfer = = Dit betekent dat er in jobs minder zijn dan in het officiële oude cijfer van Willen we de gegevens van 1999 corrigeren op dubbeltellingen dan moet we eenheden aftrekken van het oude gedecentraliseerde gegeven van Voor voorgaande periode kan worden gecorrigeerd obv de bestaande procentuele evolutie. 1.b Een tweede (relatief kleine) component van de loontrekkende werkgelegenheid zijn de vergoede helpers. Deze component wordt geoperationaliseerd op basis van het aantal bij het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen (RSVZ) geregistreerde helpers in hoofdbezigheid. Personen waarvoor het adres onbekend is of gesitueerd in het buitenland worden buiten beschouwing gelaten. Bij de RSVZ is een tijdreeks met het aantal helpers in hoofdbezigheid beschikbaar per 31 december van elk jaar. Op basis van deze gegevens wordt het aantal helpers in hoofdbezigheid op 30 juni berekend door telkens de som te maken van twee opeenvolgende jaren en deze som te delen door twee (bijv. 31 december december 1996 / 2 = 30 juni 1996). 7

8 2.a De belangrijkste component van de niet-loontrekkende werkgelegenheid wordt gevormd door het aantal zelfstandigen in hoofdbezigheid zoals geregistreerd bij de RSVZ per 31 december van elk jaar. Personen waarvoor het adres onbekend is of gesitueerd in het buitenland worden buiten beschouwing gelaten. Door telkens de som te maken van twee opeenvolgende jaren en vervolgens te delen door twee wordt een tijdreeks opgesteld voor de periode 30 juni juni 1999 (bijv. 31 december december 1996 / 2 = 30 juni 1996, cfr. hoger). 2.b De tweede component van de niet-loontrekkende werkgelegenheid is het aantal niet-vergoede helpers (de meewerkende echtgenoten). Deze categorie wordt geoperationaliseerd op basis van de Enquête naar de Arbeidskrachten (EAK) van het NIS. Omwille van de beperkte omvang van deze groep vertoont dit enquête-resultaat relatief sterke schommelingen. Deze schommelingen worden deels opgevangen door te werken met voortschrijdende gemiddelden. Het aantal niet-vergoede helpers in 1999 bijvoorbeeld wordt hierbij bepaald als het gemiddelde van het aantal niet-vergoede helpers in de EAK in 1998, 1999 en Vermits de resultaten van de EAK 2003 nog niet bekend zijn, is het aantal nietvergoede helpers voor 2002 een voorlopig cijfer (gemiddelde ). De regionale spreiding naar de diverse regio s gebeurt aan de hand van de Volkstellingscoëfficient. Uit de resultaten uit de Volkstelling 1991 werd per leeftijdsklasse (en voor het totaal) het aantal helpers in een gemeente (en regio en provincie) op het totaal aantal helpers in het Gewest berekend. Deze verhouding werd toegepast voor de niet-vergoede helpers uit de EAK (NIS) 8