Meer. Meren. De Friese meren zijn goud waard. over. Magazine over Het Friese Merenproject. nummer 17

Transcriptie

1 nummer 17 Meer over Meren Magazine over Het Friese Merenproject De Friese meren zijn goud waard Voor actuele informatie over Het Friese Merenproject en de werkzaamheden, kijk op

2 ruimte voor rust en recreatie Friese meren weer thuis Het klinkt vreemd, maar de Friese meren waren al lange tijd niet meer van Fryslân. Ruim tweehonderd jaar geleden stond de toen opgeheven Republiek Friesland ze min of meer gedwongen af aan het Rijk. Op 12 november, na twee eeuwen, worden de Friese meren officieel overgedragen door de RVOB (voorheen Directie Domeinen) van het Ministerie van Financiën aan provincie Fryslân en zijn de meren weer thuis. Een historisch moment. De Friese meren zijn voor de provincie van groot economisch belang Langwarder Wielen beter op de kaart In december gaat de verdieping van de Langwarder Wielen van start. Na een aanbestedingsprocedure heeft de gemeente Skarsterlân de opdracht voor het uitbaggeren gegeven aan Joost Visser Infragroep B.V. uit Joure. De provincie Fryslân draagt hieraan voor de helft bij. Vóór het watersportseizoen van 2010 is het uitbaggeren van de ondiepte voor Langweer tot minimaal 1.80 meter klaar. Dat maakt Langweer beter toegankelijk omdat watersporters geen last meer hebben van de harde ondieptes. Een belangrijke beperkende factor voor de watersportmogelijkheden van het dorp wordt zo weggenomen. In de periode van 2010 tot 2014 wordt bovendien de ondiepte voor de noordoever bij Mûzekamp uitgebaggerd tot een diepte van meer dan 2.00 meter. Het vrijkomende zand, wordt door de aannemer hergebruikt. Verbeteringen gaan door en hebben belangrijke landschappelijke waarde. Daarmee ligt het voor de hand dat de provincie de meren in eigendom wil hebben. De provincie krijgt meer zeggenschap over de meren en kan slagvaardiger opereren. Op verschillende plaatsen wordt door Het Friese Merenproject gewerkt aan het verder verbeteren van de watersportmogelijkheden. Zo wordt bij de nieuwe passantenhaven bij de Driewegsluis de laatste hand gelegd aan een verblijfsaccommodatie en sanitaire voorziening. Op verschillende plaatsen worden oevers en kaden verbeterd, waaronder Hegemer Mar en de noordoever van de Langwarder Wielen. Ook de oever van de Helomavaort wordt verfraaid door er een meanderende vorm aan te geven. Verschillende kleine baggerprojecten zorgen opnieuw voor betere vaarmogelijkheden in het nieuwe watersportseizoen, onder meer in de Aldegeaster Brekken en de havens in Lemmer en Oudega. Ook de Lykfeart en de Omgelegde Boarn bij Akkrum worden op diepte gebracht. Onlangs ging de bouw van de sluis Oude Leije van start, onderdeel van de Noordelijk Elfstedenvaarroute. Een besluit over heropening van het Polderhoofdkanaal wordt eind 2010 of begin 2011 genomen. Natura 2000 Merengebied Gedeputeerde de Vries reikt op 12 november 2009 een exemplaar van het boek Friese Meren/Fryske Marren uit aan Staatssecretaris de Jager We spannen ons met elkaar in om Fryslân te ontwikkelen als dé watersportprovincie. Grenzeloos varen is de ambitie. Soms lijkt dat op gespannen voet te staan met nieuwe regelgeving, zoals Natura Er wordt momenteel gewerkt aan beheerplannen voor drie Natura 2000-gebieden in het Friese merengebied. Provincie Fryslân spant zich met belanghebbenden in om recreatie en natuur beide de gelegenheid te geven zich maximaal te ontwikkelen. Vanuit dat perspectief worden nu maatregelen uitgewerkt. Wie meer over dat proces wil weten kan voor informatie en achtergronden terecht op de website 2

3 Meer rendement uit onze meren Het Friese Merenproject staat voor kwaliteit en duurzaamheid. Voor de komende jaren is een pakket aan maatregelen gepland, waarmee Fryslân doorpakt met investeren in haar belangrijkste pijler: water. De economie van het water staat voor ons centraal, verklaart Jannewietske de Vries, gedeputeerde van de provincie Fryslân. Het water biedt ons zowel uitdagende opgaven als unieke kansen. Daar willen we goed mee omgaan. Onder de naam Meer met Friese Meren investeert de provincie daarom fors in een duurzame economische structuurversterking, met als doel meer bestedingen en werkgelegenheidsgroei in Fryslân. De provincie zet de komende jaren in op belangrijke thema s als oplossingen voor de gevolgen van klimaatverandering, betere promotie van de (elf) cultuurhistorische watersteden en blijvend scho(o)ne Friese meren. Van Stavoren tot Sneek Deze thema s worden via een gebiedsgerichte aanpak uitgewerkt in de pilot Van Jaap Goos, programmamanager EcologischE hoofdstructuur ruimtelijke kwaliteit cultureel ErfgoEd Stavoren tot Sneek. Onderdeel daarvan zijn bijvoorbeeld het nieuwe buitendijkse waterfront van Stavoren en de capaciteitsuitbreiding van de sluis. Beide worden zo uitgevoerd, dat ze bestand zijn tegen stijging van het waterpeil en extreme weersomstandigheden. Dat levert kennis op die we goed kunnen gebruiken. Want klimaatbestendigheid en daarmee veiligheid speelt langs de gehele IJsselmeerkust, zegt Jannewietske de Vries. De provincie pakt de aanbesteding van de nieuwe sluis op een bijzondere manier aan: Deelnemende bedrijven is nadrukkelijk gevraagd met innovaties te komen. De kwaliteit van het waterfront wordt integraal verbeterd op aspecten als recreatie, bedrijvigheid en cultuurhistorie. Tussen Stavoren en Sneek wordt ook geïnvesteerd in landschap en natuur, onder meer door herstel van natte boezemlanden en zomerpolders en versterking van de Noordelijke Natte As. Er ontstaat zo een doordacht en duurzaam stelsel van natuurgebieden en vaarwater, verduidelijkt de Vries. Schoon Maatregelen voor schone Friese meren zijn vooral gericht op waterkwaliteit en duurzame energie. Goed voorbeeld is het innovatieve vuilwaterinnamesysteem YOSS. 11 historische watersteden duurzame economie water transitie scho(one) friese meren klimaatbestendige toegangspoorten EcologischE hoofdstructuur innovatie En duurzaamheid waterveiligheid Jannewietske de Vries, gedeputeerde Van Stavoren tot Sneek wordt een voorbeeldgebied Dergelijke systemen bieden een oplossing die geschikt is voor alle havens. Daarnaast zijn oplaadstations voor elektrisch varen voorzien bij verschillende jachthavens en aanlegplaatsen. Om deze duurzame vorm van mobiliteit te bevorderen, geeft de provincie Fryslân booteigenaren subsidie voor de ombouw van hun motoren van fossiele brandstof naar elektrische motoren. We denken ook over een extra impuls door routes speciaal in te richten voor elektrisch varen, licht programmamanager Friese Merenproject Jaap Goos toe. Het pakket maatregelen voorziet verder in het verbeteren van natte bedrijventer- reinen en innovaties zoals informatievoorziening via Draadloos Friese Meren en de Waterwegennavigator: een wateralmanak die via mobiele telefoon of laptop kan worden geraadpleegd. De maatregelen zijn doorgerekend en de maatschappelijke kosten-batenanalyse is positief, constateert Goos. Dat biedt perspectief voor het realiseren van onze doelen en daarmee die van het Rijk. 3

4 Markt en overheid stimuleren samen elektrisch varen Op de Friese meren is het straks Zou het niet mooi zijn als je in Fryslân straks stil kan varen? s Avonds de boot opladen en de volgende ochtend weer vertrekken. Het is toekomstmuziek die niet ver weg klinkt. Markt en overheid werken hard om elektrisch varen in Fryslân niet slechts mogelijk, maar vooral mainstream te maken. Elektrisch varen heeft de wind mee. Het is mensen die een economisch motief hebben, beter voor het milieu en de portemonnee en maar ook echt geloven in elektrisch varen. sluit aan bij de doelstellingen van provincie Fryslân om de CO2-uitstoot te verminderen, zoals vastgelegd in het Energieakkoord. De SEFF, provincie Fryslân en Het Friese Overhalen Elektrisch varen past ook binnen de ambitie Merenproject hebben elkaar begin dit jaar van Het Friese Merenproject om de komende jaren verder te investeren in duurzaamsteld. Dat houdt onder meer in dat er meer gevonden en een actieprogramma opgeheid en schone meren. Tot slot is elektrisch oplaadpunten en speciale routes voor elektrische boten moeten komen. Bovendien varen goed te verkopen aan de toerist. Het komt de beleving ten goede zegt Nienk willen de drie partijen watersporters overhalen om voor elektrisch te kiezen. In eerste Hoepman, programmamanager duurzame energie bij provincie Fryslân. Al dat lawaai instantie wordt gemikt op extra boten van scheepsmotoren, dat moet anders. Het die in 2015 elektrisch aangedreven zijn. Het moet straks op de Friese meren oorverdovend stil zijn. van de overheid, vindt Hoepman. De enthousiasme van de markt verdient steun markt De provincie kan elektrisch varen goed verkopen; de individuele ombouwer heeft die power minder Fryslân loopt met elektrisch varen mijlenver moet elektrisch varen oppakken, maar met voorop in Nederland. Dat is ook de verdienste van de Stifting Elektrysk Farre Fryslân elektrisch varen bijvoorbeeld goed promo- medewerking van de provincie. Wij kunnen (SEFF). Deze stichting wil een doorbraak ten; de individuele ombouwer heeft die realiseren in het elektrisch varen. In de SEFF power minder. zitten jachtbouwers, leveranciers, maar ook partijen als het Kenniscentrum Jachtbouw Subsidieregeling en It Fryske Gea. Het zijn volgens Hoepman Behalve met promotie steunt provincie Minister Maria van der Hoeven, opende samen met gedeputeerde Jannewietske de Vries en Rintje Ritsma het paviljoen. Paviljoen als primeur Fryslân had op de afgelopen (natte) HISWA in augustus van dit jaar een primeur: een drijvend Elektrisch en Hybride Varen Paviljoen. Het was voor het eerst dat er zo grootschalig aandacht was voor dit thema. In het paviljoen presenteerden zich meer dan 20 werven, toeleveranciers en organisaties. Ze beantwoorden vragen van bezoekers en konden meteen vooroordelen over Fryslân het elektrisch varen met een subsidieregeling (zie Tussen de benzinemotor en de elektrische motor bestaat nu nog een prijsverschil omdat het in- en ombouwen meer kennis en tijd kost. De provincie legt het verschil bij op voorwaarde dat de boot in Fryslân ligt. Het idee is dat de ondernemers dankzij de subsidieregeling hun kennis vergroten, vertelt Hoepman. De sector zegt zelf dat je 4

5 oorverdovend stil elektrisch varen wegnemen. Ook was er informatie te krijgen over de subsidieregeling. Het voordeel van de natte HISWA was dat bezoekers meteen zelf een stukje elektrisch konden varen. Het paviljoen trok veel aandacht, waaronder die van Maria van der Hoeven, minister van Economische Zaken. De stand was een initiatief van Het Friese Merenproject, de SEFF en HISWA. na de bouw van vijf boten, het trucje kent. Dan zouden beide motortypes dus concurrerend in prijs moeten zijn. De regeling die in maart van dit jaar van start ging, is al een klein succes: ruim 50 subsidieaanvragen zijn binnen. De regeling gaat door tot en met augustus Gezien de ruchtbaarheid die aan elektrisch varen is gegeven, verwacht Hoepman de komende winter veel aanvragen. Volgens de sector ken je het trucje na de bouw van vijf boten Windmolen Om elektrisch varen tot een succes te maken Het aantal oplaadpunten moet de komende moeten er ook voldoende laadpunten zijn, jaren als een vlek uitdijen. Hoepman: We bij bijvoorbeeld jachthavens en horecagelegenheden. Hoepman: We willen zoveel trische route daarna verder uitrollen. Ook kunnen beginnen in Woudsend en de elek- mogelijk koppelingen: punten waar je zowel hier moet de markt met oplossingen komen. je boot, je fiets als je auto op kan laden. De Verder kunnen er routes gecreëerd worden, oplaadpunten kunnen duurzaamheid ook bijvoorbeeld door natuurgebieden, waar je zichtbaar maken. Stel je koppelt zo n oplaadpunt aan een zonnepaneel. Dan zien de toe- mag. Je biedt dan iets extra s in plaats van dat alleen met een elektrische motor doorheen risten dat ze echt duurzaam bezig zijn. je mensen bestraft voor hun gedrag. 5

6 Creativiteit gevraagd bij sluis Stavoren Provinciale Staten heeft ingestemd met een bijzondere aanbestedingsvorm voor de nieuwe sluis Stavoren. Daarin wordt de markt uitgedaagd met creatieve oplossingen te komen voor dit watersportknelpunt. Op drukke dagen bedraagt de wachttijd voor de sluis van Stavoren soms drie tot vier uur. Dat vraagt om verbetering in capaciteit en veiligheid, vindt ook Provinciale Staten. Om alle creatieve en innovatieve ideeën voor de oplossing van dit knelpunt een kans te geven, krijgt de aanbesteding de vorm van een prijsvraag. Aan aannemers en ontwerpers de uitdaging om tegen een scherpe Voor ons staat vast dat de sluis voor deze toegangspoort tot Fryslân er moet komen prijs met goede oplossingen te komen, waarin aandacht voor duurzaamheid, ecologie, klimaatbestendigheid, beleving en publieksparticipatie een prominente Mw. E. Keizer, CDA-lid Provinciale Staten plek hebben. Het is de bedoeling om van de sluis Stavoren een aantrekkelijke toegangspoort te maken. Het aanbestedingstraject gaat in januari 2010 van start. Duurzaamheid als tweede natuur Voor Het Friese Merenproject is duurzaamheid een vast ingrediënt van al haar projecten. Maar hoe geef je er concreet invulling aan? Excursies en kennisuitwisseling helpen daarbij. Daarom grepen de projectleiders van Het Friese Merenproject de Dag van de Duurzaamheid op 9 september aan voor een bezoek aan de expo Duurzame Waterbouw in Akkrum, de bouw van de eerste energieneutrale brug naar Kampen (de Ramspolbrug) en de duurzame voorbeeldjachthaven van Overijssel, Roggebotsluis. Deze dag bracht hen tot het inzicht dat niet altijd hightec maatregelen nodig zijn om duurzaamheidswinst te boeken. Duurzaamheid vind je terug in innovatieve projecten als een energieneutrale brug of een cradle-to-cradle bouwwerk. Maar soms is een net iets andere aanpak ook een uitkomst. Vervolgens nodigden de projectleiders hun collega s van de provincie Fryslân en duurzaamheiddeskundigen uit voor Boatsje : een expertisesessie om concrete duurzame toepassingsmogelijkheden te bepalen voor Het Friese Merenproject. De thema s leefomgeving, water/bodem/landschap, energie, materiaal en economie werden gekoppeld aan concrete projecten. Het resultaat is een overzichtskaart met tal van toepassingen, oftewel een duurzame vaarkaart voor de toekomst. 6

7 Veel animo voor masterplannen Ruimtelijke kwaliteit van watersportkernen en toegangspoorten draagt bij aan toenemende bestedingen aan de wal. Onder gemeenten is veel animo tot het opstellen van masterplannen voor hun watersportkernen. Combinatie van wonen en werken met uitnodigend waterfront Dat is me vooral bijgebleven: goede, kritische vragen en de directe bereidheid om met ons aan masterplannen te beginnen, kijkt Bram Hulsman terug op het symposium dat Het Friese Merenproject op 22 juni organiseerde. Gemeenten hebben de handschoen daadwerkelijk opgepakt: als projectleider ruimtelijke kwaliteit is Hulsman sindsdien door een flink aantal gemeenten benaderd. In de toegangspoorten Harlingen, Stavoren en Lemmer Bram Hulsman, senior projectleider Het Friese Merenproject wil de gemeente met ons kijken hoe de sluis, jachthaven en stadskern verbeterd kunnen worden. Ook voor de toegangspoort vanuit Overijssel willen de gemeenten Weststellingwerf en Lemsterland het gehele tracé van Driewegsluis tot aan het Tsjûkemar onder de loep nemen. Daarnaast willen Balk, Sloten, Echtenerbrug, Joure, Earnewâld en Leeuwarden als watersportkern een masterplan opstellen in navolging van pilotkern Heeg, waarvoor het master- Voor de beleving van de watersporter minder uitnodigend plan klaar is en Woudsend, dat al een eind op weg is. Bouwstenen uit Heeg Het masterplan voor Heeg is klaar. Het maken ervan levert aandachtspunten op voor andere Blik op het geheel watersportkernen. Borduur voort op de historie Volgens Hulsman is het voor iedere van de plek, Houd oevers openbaar en Kies gemeente zaak om goed te kijken waar voor een menging van functies om de levendigheid men naartoe wil. Je moet je niet op één aspect focussen, maar de kern als geheel tegen het licht houden. Over alles wat bijdraagt aan ruimtelijke te vergroten zijn voorbeelden van bouw- stenen voor andere masterplannen. Mariëtte Hooftman begeleidde het proces in Heeg: Iedere watersportkern kan haar voordeel doen met de kwaliteit, bouwstenen. Maar het blijft maatwerk, zowel moet je het hebben. inhoudelijk als procesmatig. Dat is in geen twee kernen hetzelfde. In een historisch stadje spelen andere zaken dan in een klein, relatief jong dorp. Daarbij komt dat ruimtelijke kwaliteit een breed begrip is, voegt Bram eraan toe. Het kan bijvoorbeeld gaan om wat mooi of aantrekkelijk wordt gevonden, hoeveel aanlegplaatsen er in een watersportkern zijn, welke faciliteiten daar worden geboden, maar ook of er wel iets te doen is. Daar vindt iedereen natuurlijk iets anders van. Aanknopingspunten komen ook uit het belevingsonderzoek, dat tijdens het juni symposium werd gepresenteerd. Hulsman: Deelnemers aan het onderzoek bleken bijvoorbeeld veel geparkeerde auto s langs kades en rommelige achterzijdes van bedrijven als storend te ervaren. Soms kan een beetje groen al bijdragen aan een beter aangezicht. Daarbij moet je wel uitkijken dat je geen bomen op onlogische plekken plaatst, of bomen die niet bij de omgeving passen. Zo waren er meer uitkomsten die bij ruimtelijke kwaliteit passen en die we kunnen meenemen in de masterplannen. Een blauwdruk voor het ideale masterplan is er niet; wel vindt Hulsman dat de pilot in Heeg een rode draad laat zien, die bruikbaar is voor andere kernen. 7

8 Toerisme Fryslân in de lift Fryslân doet het dit jaar goed op toeristisch gebied. Programmamanager van Het Friese Merenproject Jaap Goos en directeur Fryslân Marketing Paul van Gessel spreken over kansen om daarop in te spelen met innovatie en promotie. De nieuwste cijfers van het CBS laten zien dat in de eerste helft van 2009 het aantal aankomsten in Fryslân met maar liefst 16,2 procent is gestegen, waar landelijk een daling van 1,2 procent te zien is. Het aantal overnachtingen laat een plus van 13,2 procent zien tegen een landelijke daling van 1,3 procent. Die groei is boven verwachting, we blijven marktaandeel winnen op de rest van Nederland, rekent van Gessel voor. Bovendien komt uit een recent gehouden enquête onder zo n 100 watersportbedrijven een positief beeld naar voren. Fryslân doet het gewoon goed. Fryslân gaat de provincie nog beter promoten. Goed voorbeeld zijn de nieuwe virals : Friese filmpjes met een knipoog, op YouTube. Goede timing De investeringen van Het Friese Merenproject betalen zich uit, denkt Goos. De combinatie met jullie promotieactiviteiten blijkt goed te werken. Van Gessel denkt dat met name de timing goed was van de campagne rond de Familie Lekkerweg, die in januari van dit jaar is gelanceerd. We konden aanhaken bij de campagne van het Nederlands Bureau voor Toerisme. In het vroege voorjaar lag het zwaartepunt op Fryslân. Dat heeft goed gewerkt. Natuurlijk zorgt de crisis ervoor dat meer mensen in eigen land blijven, maar ze hadden ook een andere binnenlandse bestemming kunnen kiezen. Een mooie opsteker, vindt van Gessel. Innovatief De groei komt uit de binnenlandse markt, maar daarnaast uit Vlaanderen en vooral het westelijk deel van Duitsland. Op de korte termijn, ook met het oog op de recessie, blijven we onze promotie op deze doelgroepen richten, legt van Gessel uit. Terecht, denkt Goos, als je bedenkt dat 60 procent van de bootverhuuromzet afkomstig is van buitenlanders, waaronder veel Duitsers. Bovendien is de helft van de vaste ligplaatshouders langs de IJsselmeerkust Duitser. Een belangrijke reden om verder te investeren in de kwaliteit van de havens en voorzieningen. Van Gessel ziet ook veel mogelijkheden in het elektrisch varen: Dat is een mooie en innovatieve invulling van de beleving van de rust en kleinschaligheid van Fryslân. Goos: Naast de subsi- dieregeling voor de ombouw van boten werken we ook aan het openstellen van vaarroutes exclusief voor elektrisch varen. Dat voegt echt iets toe aan het watersportaanbod. 8 HET FRIESE MERENPROJECT WORDT MEDEGEFINANCIERD DOOR DE EUROPESE GEMEENSCHAP EUROPEES FONDS VOOR REGIONALE ONTWIKKELING EN SNN, EZ/KOMPAS Colofon - november 2009 Meer over Meren is een uitgave van Projectbureau Friese Meren, Provincie Fryslân, Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden, Snekertrekweg 1, , Tekst en productie: Camerik Voortman communicatie- en pr-adviseurs. Vormgeving: Ozingavorm Drukwerk: drukkerij Telenga Franeker Foto s: Anneke Nauta landschapsarchitect, Willy van der Meer, Kick Dull, Fotobureau Het Hoge Noorden, Douwe de Vries, Sandra van Assen, YouTube en Het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen. Cover: Klik&Co / Richard de Jonge.