PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN
|
|
- Laurens Desmet
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN Bijzondere procesdoelen 1.1. Groei naar volwassenheid 1.2. Zelfstandig denken 1.3. Zelfstandig handelen 1.4. Postconventionele instelling 1
2 1.1 Groei naar volwassenheid De ontwikkeling van de persoonlijkheid - erfelijkheid en milieu - lichaam en geest - karakter en persoonlijkheid - zelfaanvaarding, zelfontplooiing - ontwikkelingsgebieden cognitief socio-affectief moreel - persoonlijkheidstheorieën - behoeftentheorieën De emotionele ontwikkeling - wat zijn emoties en gevoelens - ontstaan en ontwikkeling van gevoelens - soorten gevoelens - invloed van gevoelens De relationele en seksuele ontwikkeling algemeen - hoe gaan mensen met elkaar om (ouder /kind, leeftijdsgenoten, lk./ll.) - relaties in kleine en in grote verbanden omgaan met verschillen (jong/ oud, jongen/meisje, holebi, zwart/wit, cultuurverschillen, karakterverschillen,...) - samenlevingsvormen (soorten huishoudens, historische en antropologische duiding, partnerkeuze) - omgaan met conflicten (macht/ onmacht, geweld/geweldloos,...) - rolpatronen seksuele vorming - wat is seksualiteit? - hoe verloopt de seksuele ontwikkeling? - wat is kinder- en jongerenseksualiteit? - wat willen jongeren weten en wanneer? - seks en maatschappij, waarden en normen,... - bewustwording van de eigen seksuele gevoelens waarden en normen - respect voor seksuele gevoelens, waarden en normen van anderen,... hulpverleningsinstanties jongeren - CLB s, JAC s, CAW, Jongerentelefoon, vertrouwensartscentra, Bijzondere Jeugdzorg, CGSO s,... Hebben inzicht in de denk- en socio-affectieve wereld van jongeren (weten wat jongeren boeit, waar zij mee bezig zijn). 2
3 Herkennen en erkennen de problemen die zich kunnen voordoen in hun ontwikkeling. Verschaffen de lln. inzicht in hun eigen persoonlijkheid (helpen de lln. zichzelf ontdekken in hun relatie met anderen). Herkennen en erkennen gevoelens bij zichzelf en bij de ln., stimuleren het uiten van gevoelens, ondersteunen het spontaan meevoelen met anderen. Beschikken over voldoende relationele, en sociale vaardigheden om met kinderen om te gaan. Hebben voldoende communicatieve vaardigheden, kunnen luisteren en een open gesprek leiden. Bouwen een vertrouwensband met de lln. op en creëren een open democratische sfeer in de klas. Durven waarden en gevoelens rond seks en relaties ter discussie stellen. Evalueren en gebruiken het bestaande materiaal m.b.t. RSV op een kritische manier. Ondersteunen de leerlingen in hun groei naar volwassenheid en verwijzen hen zo nodig door naar deskundige hulpverlening. 3
4 1.2 Zelfstandig denken Vrij onderzoek - de ontwikkeling van heteronoom / preconventioneel denken naar autonoom / postconventioneel denken - vrij onderzoek ondogmatisch onbevooroordeeld methodische twijfel beperkingen kritisch denken / zelfkritiek - bronnenonderzoek soorten bronnen informatie en betrouwbaarheid beïnvloeding :reclame propaganda sensatie - de wetenschappelijke methode inductie en deductie (hypothetisch en deductief denken) verificatie en falsificatie kennisprobleem: in hoeverre kunnen we de wereld kennen? wat is waarheid? de waarneming logica - minder betrouwbare methodes geloof, bijgeloof paranormale 'kennis' mystieke ervaringen, trance instincten, (voor)gevoel,... kritiekloze 'verwerving' van info (media, reclame,...) - leren redeneren en inzichtelijk leren analyseren vragen stellen (filosoferen) argumenteren (rationeel en irrationeel) oordelen rationele en irrationele argumentatie Passen de principes van het vrij onderzoek in hun eigen lessen toe. Informeren zich en raadplegen de bronnen op een kritische manier. Snijden onbevooroordeeld een problematiek aan. 4
5 Belichten problemen vanuit verschillende perspectieven. Beroepen zich enkel op wetenschappelijke inzichten bij het verklaren van feiten. Analyseren vakkundig morele problemen en weten welke standpunten hierover bestaan en welke de mogelijke argumenten zijn. Stimuleren het zelfstandig denken bij de lln. door bronnenonderzoek en dialoog. Stimuleren door middel van goede vraagstelling, werkvormen en methodes de lln. tot redeneren, argumenteren, eigen standpunten innemen en postconventioneel denken. Scheppen een democratische klassituatie waarin, door inspraak en luisterbereidheid, de lln. de kans krijgen hun ideeën aan die van hun klasgenoten te toetsen. 5
6 1.3 Zelfstandig handelen Het menselijk gedrag - motieven en behoeften handelen op grond van informatie handelen op grond van overtuiging handelen op grond van overleg handelen op grond van belangen handelen op grond van gevoelens - vrijheid versus determinisme - factoren die ons gedrag beïnvloeden de situatie een autoriteit macht groepsdruk maatschappij cultuur natuur - gevolgen bedoelde en onbedoelde perspectief: ℵ jezelf ℵ de anderen (gezin, klas,...) ℵ de wereld, de maatschappij, milieu Leggen samen met de lln. de motieven bloot die het handelen leiden. Maken de lln. bewust van de factoren die hun gedrag beïnvloeden. Onderzoeken samen met de lln. de consequenties van hun handelen. Sporen lln. aan zich in te leven in de gevolgen van hun handelen voor anderen en de omgeving, Zetten de lln. aan tot assertiviteit en weerbaarheid. 6
7 1.4 Postconventionele instelling Autonomie -autonome versus heteronome moraal het geweten socialisering -vrijheid en determinering erfelijkheid en milieu in hoeverre is de mens vrij? -vrijheid en verantwoordelijkheid -de kloof tussen denken en handelen is goed weten, goed doen? is kennis, deugd? Postconventionaliteit - conventionaliteit en postconventionaliteit - eigen waarden opbouwen - de emancipatorische gedachte Stimuleren de lln. hun waarden en normen kritisch in vraag te stellen. Gaan samen met de lln. na waar hun waarden en normen vandaan komen Maken de lln. bewust dat eigen keuzes gemaakt kunnen worden (na overleg en overweging.) Leggen het verband tussen eigen keuzes, eigen waarden, autonoom gedrag en verantwoordelijkheid voor de gevolgen ervan. Zetten de lln. aan tot emancipatorisch gedrag. 7
8 PROCESDOEL 2 MOREEL DENKEN TEGEN ONVERSCHILLIGHEID, VOOR BETROKKENHEID Bijzondere procesdoelen 2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden 2.2 Ontdekken van morele problemen 2.3 Ontwikkelen van morele beleving en inleving 8
9 2.1 Exploreren en integreren van waarden Waarden - wat zijn waarden? - waardeverheldering - soorten waarden (ethische, esthetische,...) - verband tussen waarden, normen en levensbeschouwing, cultuur en maatschappij - belang en functie van waarden - eigen waarden Verschil tussen waarden en feiten - feiten en waarden - waarden en waardeoordelen - waardeoordelen vermomd als feiten - waarden herkennen: impliciete en expliciete - waardeonderzoek Fundering van waarden - godsdienst en levensbeschouwing - traditie, cultuur, maatschappij - wetenschap - relativiteit van funderingen - intersubjectieve waarden en normen - waardeconflicten - universele waarden en normen Onderscheiden waardeoordelen van feiten en oefenen de lln. om het onderscheid te maken. Onderzoeken samen met de lln. welke funderingen aan hun waarden ten grondslag liggen. Tonen de relativiteit en universaliteit van waarden aan. Ontdekken hun eigen waarden en brengen deze in verband met levensbeschouwing, cultuur, traditie en maatschappij. Bevorderen het waardebewustzijn bij de lln. Stimuleren de lln. tot morele autonomie via dialoog en zelfonderzoek. 9
10 2.2 Ontdekken van morele problemen Wat is moraal? - verschil tussen moraal en ethiek - normatieve en descriptieve ethiek - waarden en normen - moreel, amoreel en immoreel Morele problemen herkennen in o.a.: - bio-ethiek - milieu - Noord-Zuid verhouding, - economie - oorlog en vrede - multiculturele maatschappij - relationeel en seksueel gedrag - de rechten van de mens - ideologieën -... Morele problemen analyseren - ontdekken, bespreken, onderzoeken van morele problemen - onderscheiden van verschillende ethische standpunten en de bijhorende argumenten - argumentaties onderzoeken, geldigheid nagaan, premissen opsporen, consequenties formuleren,... - logisch redeneren Waardeconflicten - waarden in de weegschaal, morele keuzes maken - morele dilemma's - waardehiërarchieën Moraal in de praktijk - de kloof tussen morele waarden en het morele handelen: is goed weten, goed doen? - dubbele moraal en consequent handelen - factoren die consequent handelen bemoeilijken: belangen macht en onmacht emoties Situeren en analyseren samen met de lln. de morele problematiek die zich in verschillende domeinen voordoet. Hebben belangstelling voor morele kwesties en zijn in staat deze op een gepaste manier aan lln. aan te bieden. 10
11 Stimuleren de lln. door gepaste oefeningen, degelijke vraagstelling en discussietechnieken tot waardevorming, logisch denken en argumenteren. Herkennen de morele problemen die in de leefwereld van de lln. belangrijk zijn. Leggen de lln. morele dilemma's voor, waarbij zij aangezet worden tot het afwegen van waarden. Gebruiken actieve werkvormen en een projectgerichte aanpak om de kloof tussen het denken en het handelen te dichten. 11
12 2.3 Ethische beleving Morele ontwikkeling - evolutie morele denken bij jongeren thuis op school de peer-group de maatschappij - invloed zelfbeeld en wereldbeeld op het morele denken Morele opvoeding - thuis voorbeeldgedrag waardeoverdracht - het verborgen curriculum op school pedagogisch project structuur en organisatie school sfeer en schoolklimaat lesstijl non-verbaal gedrag eigen waarden en normen lk. verborgen waarden in teksten en handboeken - in de peer-group voorbeeldgedrag conformisme zelfstandigheid - in de maatschappij cultuur media rolpatronen - opvoeden tot postconventioneel denken en handelen waardeoverdracht waardeverheldering waardeontwikkeling en perspectiefwisseling dilemmadiscussie Socratische dialoog handelend moraal leren * Zijn zich bewust van hun eigen waarden en deze van de leerlingen. * Herkennen en analyseren waardeconflicten bij jongeren. * Schatten het morele ontwikkelingsniveau van jongeren in. * Herkennen verborgen impliciete waarden en oefenen de lln. in deze vaardigheid. 12
13 * Zetten de lln. aan tot het zoeken naar alternatieve antwoorden en oplossingen voor morele conflicten * Stimuleren de morele ontwikkeling naar postconventionaliteit door: a) werkmethodes die aanzetten tot autonoom denken en handelen b) het creëren van een democratische leeromgeving in de klas en op school c) leerlingen verantwoordelijkheid laten opnemen. 13
14 PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken van mensenrechten 3.4 Beleven van de democratie 3.5 Oefenen in sociale verantwoordelijkheid 14
15 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens Wat is de mens? - biologisch wezen - rationeel wezen - emotioneel wezen - waarderend wezen - handelend wezen Erfelijkheid - wat is erfelijkheid? - de invloed van erfelijkheid op onze persoonlijkheid Milieu - voeding, hygiëne, klimaat,... - opvoeding, onderwijs, cultuur - maatschappij (welvaart of armoede, stad of platteland,...) - status, vrienden... - de invloed van milieufactoren op onze persoonlijkheid Persoonlijkheid - wat is persoonlijkheid? - vrijheid of determinisme? - weten, voelen, doen - waarden en normen: de mens is, als zelfbewust wezen, in staat tot kiezen * Kennen de elementaire begrippen van de erfelijkheid en weten welke invloed erfelijke factoren hebben op de ontwikkeling van de persoonlijkheid. * Hebben inzicht in de determinerende factoren van het milieu op de mens. * Erkennen dat de mens tot morele autonomie in staat is. * Stimuleren de lln. om meer inzicht te verkrijgen in zichzelf. * Streven de persoonlijkheidsontwikkeling na door zowel aandacht te besteden aan de cognitieve, de affectieve en de actieve aspecten in de leer-en opvoedingsstrategie. * Werken aan een positief zelfbeeld bij de lln.. * Passen hun lessen aan in functie van de individuele mogelijkheden en kenmerken van de lln.. 15
16 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens Mens en natuur - de mens als onderdeel van de natuur - relatie mens en dier - relatie mens en natuurlijke omgeving - verantwoordelijkheid van de mens t.o.v. de natuur - bio-ethische problemen Mens en maatschappij - de mens als product van een maatschappij - de mens als participant aan deze samenleving - de mens gesitueerd in een cultuur - de culturele diversiteit Mens en verantwoordelijkheid - rechten en plichten t.o.v. zichzelf anderen de maatschappij de natuur * Kennen de mogelijkheden en beperkingen van de mens. * Onderzoeken op een kritische manier de wijze waarop de mens omgaat met de natuur. * Starten en begeleiden milieu-educatieve projecten. * Maken analyses van de invloed van maatschappelijke factoren op de ontwikkeling van de mens. * Zetten lln. aan tot een participerende rol in het maatschappelijk gebeuren. * Brengen de maatschappij in de klas en nemen deel aan buitenschoolse, maatschappelijk relevante evenementen. * Stimuleren een open houding t.o.v. andere culturen en oefenen in perspectiefwisseling via multiculturele activiteiten. 16
17 3.3. Ontdekken van mensenrechten Gelijkwaardigheid en gelijkheid - rechten en plichten - verschil tussen gelijkheid en gelijkwaardigheid - solidariteit - egalitarisme - individualisme - het recht van de sterkste Universele mensenrechten - fundamentele rechten - de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) - Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens (1950) - het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989) - beperkingen en schendingen - naleving en implementatie - situatie in België en in andere landen Mensenrechtenorganisaties - Amnesty International - Hof van Straatsburg - Russell-Tribunaal - Human Rights Watch - Hof van Den Haag - Liga voor de mensenrechten - * Kennen de universele mensenrechten en onderzoeken waar ze worden nageleefd. * Vertalen de mensenrechten naar de leefwereld van de lln.. * Tonen de leerlingen aan op welke waarden deze rechten gebaseerd zijn. * Werken aan mondiale en interculturele opvoeding * Onderzoeken vooroordelen en stereotiepen. * Laten de lln. kennismaken met andere gewoonten en andere culturen. * Kennen de organisatie en werking van de voornaamste mensenrechtenorganisaties 17
18 3.4 Beleven van democratie Staatsvormen - dictatuur - technocratie - democratie - republiek - oligarchie - monarchie -... Politieke en sociale systemen - sociaal-democratie - christen-democratie - marxisme - socialisme - communisme - liberalisme - kapitalisme - anarchisme - fascisme - nationalisme -... Economische systemen - ruileconomie - markteconomie - geleide economie De politieke structuur van België - de grondwet - de drie machten - de federale overheid - gemeenschappen en gewesten - provincies - gemeenten - het kiessysteem - de politieke partijen en hun ideologie De maatschappij - socialisatie - sociale klasse - groepen en sociale organisaties - drukkingsgroepen - onderwijs (structuur, netten, enz...) 18
19 - pluralisme en verzuiling - de interculturele samenleving Democratische vaardigheden - overleg en discussie - compromis - participatie en engagement Democratische waarden - tolerantie - respect voor minderheden - rechtvaardigheid - solidariteit - gelijkwaardigheid Niet-democratische waarden - fundamentalisme - racisme - totalitarisme -... * Hebben inzicht in verschillende staatsvormen en politieke systemen. * Kennen de politieke structuur van ons land en kunnen deze op een eenvoudige manier aan lln. uitleggen. * Volgen de brede politieke actualiteit en engageren zich in het maatschappelijk gebeuren. * Stimuleren de maatschappelijke betrokkenheid bij de lln.. * Bevorderen democratische waarden en attitudes. * Moedigen lln. aan tot participatie op school en in de klas. * Geven op een democratische manier les. * Kennen het verschil in lesstijlen. 19
20 3.5 Oefenen in sociale verantwoordelijkheid Vrijheid - wat is vrijheid? - vrijheid van... - vrijheid tot... - ik doe wat ik wil - grenzen aan vrijheid Verantwoordelijkheid - participatie - engagement - inleving en verbondenheid - individuele en collectieve verantwoordelijkheid Rechtvaardigheid - wat is rechtvaardig? - meerderheid en minderheid - regels en wetten - rechten en plichten * Zetten lln. aan tot democratisch gedrag. * Oefenen lln. in inleving en solidariteit. * Sporen de lln. aan tot meevoelen met de zwakkere. * Stimuleren de hulpvaardigheid en verbondenheid van de lln.. * Hanteren rechtvaardigheidscriteria bij de beoordeling van conflicten. * Geven lln. verantwoordelijkheden in het schoolse gebeuren. * Leren lln. op te komen voor hun rechten en deze van anderen. * Wijzen de jongeren op de relatie tussen rechten en plichten. 20
21 PROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES Bijzondere procesdoelen 4.1 Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf 4.2 Eerbied voor de anderen 4.3 Zorg voor de anderen 4.4 Eerbied voor de natuur 4.5 Zorg voor de natuur 4.6 Inzichtelijke omgang met wetenschap en techniek 4.7 Inzichtelijke omgang met media 21
22 4.1 Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf Inzicht in de ontwikkeling van het menselijk lichaam - functies en grenzen Inzicht in de ontwikkeling van de menselijke psyche - het geweten - zelfbewustzijn Vrijheid en verantwoordelijkheid - zelfbeschikkingsrecht en verantwoordelijkheid - levenskwaliteit - zelfbepaling en maatschappij * Hebben inzicht in hun eigen zelfbeeld. * Ontwikkelen een gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen. Koppelen dit aan een zelfbewuste, consequente en assertieve houding. * Moedigen de lln. aan tot het ontwikkelen van een positief zelfbeeld. * Verschaffen de lln. inzicht in hun eigen denken, gevoelens, waarden en normen betreffende hun zelfbeeld. * Bieden de lln. inzicht in gedragingen die schadelijk zijn voor hun psychische en lichamelijke gezondheid. * Laten lln. nadenken over een gezonde levenswijze en hun verantwoordelijkheid hierin. 22
23 4.2. Eerbied voor de anderen De waarde van de anderen - gelijkheid en gelijkwaardigheid - rechten en plichten - grenzen aan de individuele vrijheid - tolerantie en respect Leven met anderen - omgaan met verschillen - integratie en emancipatie - interculturaliteit - pluralisme * Hebben belangstelling, begrip en eerbied voor de specificiteit van anderen en brengen dit ook hun lln. bij. * Reageren tegen stereotiepen, vooroordelen en discriminaties. * Beschouwen alle mensen als gelijkwaardig, maar toch uniek. * Verduidelijken en analyseren voor de lln. de relaties en interacties tussen mensen. * Hebben inzicht in geweldloze conflicthantering * Stimuleren de kennis over en de kennismaking met anderen. 23
24 4.3. Zorg voor de anderen Eerbied en zorg voor de anderen - micro-, meso- en macroniveau - het individu en de zorg voor de anderen - de maatschappij en de zorg voor de anderen - zelfbeschikkingsrecht of betutteling Maatschappelijke voorzieningen - sociale zekerheid - onderwijs - rechtspraak - gelijke kansenbeleid - asiel- en migrantenbeleid - ontwikkelingshulp -... * Tonen aan dat de zorg voor de anderen rechtvaardig is. * Verschaffen de lln. inzicht in de zorg voor anderen op het individuele en maatschappelijke vlak. * Zetten de lln aan tot meevoelen en zich inzetten voor anderen. * Leren de lln. hoe ze voor anderen kunnen zorgen. * Laten de lln. kritisch nadenken over hun persoonlijke zorg voor anderen. 24
25 4.4 Eerbied voor de natuur Kennis van de natuur - kosmos - evolutie mens en dier - evolutie van de natuur De natuur als waarde - de natuur als hulpbron - grenzen aan de natuur - antropocentrisme en ecocentrisme - ecologisme * Geven de lln. inzicht in de relaties van de mens met de natuur. * Tonen de waarde van de natuur aan voor de mens en de maatschappij. * Verschaffen de lln. inzicht in de diversiteit van de natuur en het natuurlijk evenwicht. * Brengen de lln. eerbied voor het milieu bij. 25
26 4.5 Zorg voor de natuur - Eerbied voor de natuur leidt tot zorg voor de natuur - Milieubeheer - Milieuwetgeving - Preventie van milieuhinder op individueel en maatschappelijk vlak - Verantwoord omgaan met de natuur. * Organiseren en steunen milieu-educatieve projecten. * Nemen samen met de lln. hun verantwoordelijkheid op ten overstaan van de natuur. * Zetten de lln. aan tot verantwoord gedrag tegenover de natuur. * Geven voorbeelden van natuurbewust gedrag. 26
27 4.6 Inzichtelijke omgang met wetenschap en techniek Wat is wetenschap? - historiek van de wetenschap - de wetenschappelijke methode - wetenschapsfilosofie en -kritiek - verdiensten van het wetenschappelijk denken Wetenschap en ethiek - deontologie van de wetenschap(per) - grenzen aan de wetenschap Wetenschap en maatschappij - maatschappelijke verantwoordelijkheid - gebruik en misbruik - wetenschap en economische belangen * Geven inzicht in de relaties tussen wetenschap en maatschappij. * Brengen de lln. waardering bij voor de positieve verdiensten van de wetenschap. * Stellen morele vragen bij wetenschap en techniek. * Ontdekken met de lln. de morele problemen in de nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen. 27
28 4.7. Inzichtelijke omgang met media De media - soorten media - functies en doelstellingen - gebruik en misbruik - media en ideologie - media en economie - media en politiek - media en reclame - vrije meningsuiting, vrije nieuwsgaring en censuur Media-opvoeding - bronnenstudie - beeldvorming, stereotiepen - rolpatronen - commercialisering en globalisering - reclame - populisme versus kwaliteit * Analyseren op een kritische manier de media. * Helpen de lln. verantwoord om te gaan met de media. 28
29 PROCESDOEL 5 OEFENING IN ZINGEVEN Bijzondere procesdoelen: 5.1 Erkenning van de mens als zingever 5.2 Erkennen dat de mens niet de enige zindrager is 5.3 Exploratie, verkenning en integratie van de betekening van de wereld, de mens, de anderen, de natuur (wetenschap, literatuur, kunsten) 5.4 Exploratie, verkenning en integratie van de zingeving van de wereld, de mens, de anderen, de natuur (wetenschap, literatuur, kunsten, religies) 5.5 Exploratie, verkenning en integratie van de existentiële dimensies 5.6 Exploratie, verkenning en integratie van de schoonheid en de waarheid: esthetisch gevoel, distinctie 5.7 Exploratie, verkenning en integratie van het geluk in het bestaan 5.8 Exploratie, verkenning en integratie van het wereldburgerschap 29
30 5.1 Erkenning van de mens als zingever Proces van zingeving De mens als subject van zingeving Levensbeschouwing en zingeving Zingeving met en zonder een god Optimistische mensbeelden vs. pessimistische mensbeelden Autonome en heteronome zingeving Geven het belang van een mensbeeld aan. Onderscheiden subject en object van zingeving. Erkennen de mens als enige zingever. 30
31 5.2. Erkennen dat de mens niet de enige zindrager is Zindragers - ik - de anderen - de natuur -... De mens is afhankelijk: - lichaam - anderen - maatschappij - natuur -... Herkennen verschillende zindragers. Herkennen de beperkingen van de mens. 31
32 5.3 Exploratie, verkenning en integratie van de betekening van de wereld, mens, anderen, natuur Kenmerken van wetenschappen Kenmerken van filosofieën Kenmerken van religies Kenmerken van kunsten Geven de verschillen aan tussen wetenschappen, filosofieën, religies en kunsten. 32
33 5.4 Exploratie, verkenning en integratie van de zingeving van de wereld, de mens, de anderen, de natuur Belang van het menselijk bestaan Belang van de wetenschappen voor de mens Belang van de filosofieën voor de mens Belang van de religies voor de mens Belang van de kunsten voor de mens Ontwikkelen een consistente levensbeschouwing. Helpen lln. vorm te geven aan hun eigen levensbeschouwing. Passen de vrijzinnige en humanistische idealen toe in hun omgang met de leerlingen. Beheersen de methodes om zingevingen op een onbevooroordeelde wijze te analyseren. 33
34 5.5 Exploratie, verkenning en integratie van de existentiële dimensies Wat zijn existentiële vragen? Waarom stelt iemand existentiële vragen? Voorbeelden existentiële vragen: - ontstaan van mens en wereld - leven en dood - geluk en lijden - individu en mensheid - mens en dier - mens en natuur -... Bespreken existentiële vragen met jongeren. Leren de lln. omgaan met existentiële vragen. 34
35 5.6 Exploratie, verkenning en integratie van de schoonheid en de waarheid Beleven van schoonheid: - natuurschoon - kunstwerken - schoonheidsidealen - mens en zijn omgeving -... Beleven van waarheid: - in het persoonlijke leven - in interpersoonlijke relaties - in de maatschappij -... Bespreken verschillende esthetische criteria met de lln.. Schatten betrouwbare kennis naar waarde. Begeleiden de lln. in hun zoektocht naar waarheid en schoonheid. 35
36 5.7 Exploratie, verkenning en integratie van het geluk in het bestaan Definities van geluk - onderscheid tussen echte en valse behoeften - individueel en maatschappelijk geluk Houdingen tegenover geluk - Negatieve houdingen: theorieën die de nadruk leggen op schuld, schaamte en zonde nihilisme - Positieve houdingen: levenskunst hedonisme Onderscheiden verschillende criteria voor geluk. Streven met hun leerlingen naar een evenwicht tussen het individueel en het maatschappelijk geluk. 36
37 : 5.8 Exploratie, verkenning en integratie van het wereldburgerschap De mens als wereldburger Afhankelijkheid en verbondenheid : Leren jongeren zichzelf te ervaren als een schakel in een groter geheel, als een wereldburger. 37
PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN
PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN Bijzondere procesdoelen 1.1. Groei naar volwassenheid 1.2. Zelfstandig denken 1.3. Zelfstandig handelen 1.4. Postconventionele instelling 1.1 Groei
Nadere informatiePROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN
PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken
Nadere informatiePROCESDOEL 2 MOREEL DENKEN TEGEN ONVERSCHILLIGHEID, VOOR BETROKKENHEID
PROCESDOEL 2 MOREEL DENKEN TEGEN ONVERSCHILLIGHEID, VOOR BETROKKENHEID Bijzondere procesdoelen 2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden 2.2 Ontdekken van morele problemen 2.3 Ontwikkelen van
Nadere informatiePROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES
PROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES Bijzondere procesdoelen 4.1 Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf 4.2 Eerbied voor de anderen 4.3 Zorg voor de anderen 4.4 Eerbied
Nadere informatiePROCESDOEL 5 OEFENING IN ZINGEVEN
PROCESDOEL 5 OEFENING IN ZINGEVEN Bijzondere procesdoelen: 5.1 Erkenning van de mens als zingever 5.2 Erkennen dat de mens niet de enige zindrager is 5.3 Exploratie, verkenning en integratie van de betekening
Nadere informatie2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden
2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden Opmerking:dit procesdoel zal normaal gezien bij elke les terugkomen. Het belang ervan is dat leerlingen beseffen dat heel veel keuzes in het leven waardegeladen
Nadere informatie- 1 - PROCESDOEL 1: VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN. Bijzonder procesdoel 1: groei naar volwassenheid
- 1-3 de leerjaar PROCESDOEL 1: VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN. Bijzonder procesdoel 1: groei naar volwassenheid 1.1 Wie ben ik? Mijn persoonlijkheid. Filosofische benadering: - welk mensbeeld
Nadere informatie1. Algemene situering van de cursus NCZ leraar secundair onderwijs-groep 1 2. Doel van de cursus NCZ
1. Algemene situering van de cursus NCZ leraar secundair onderwijs-groep 1 De cursus niet-confessionele zedenleer (NCZ) in de opleiding leraar secundair onderwijsgroep 1 (LSO-1) sluit aan bij de algemene
Nadere informatieLEERPLAN NIET-CONFESSIONELE ZEDENLEER LERAAR SO GROEP 1
LEERPLAN NIET-CONFESSIONELE ZEDENLEER LERAAR SO GROEP 1 Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 1 INHOUD 1. Algemene situering van de cursus NCZ 3 2. Doel van de cursus NCZ 3 3. Basiscompetenties leraar
Nadere informatieBijzonder procesdoel 4: beleven van de democratie
Bijzonder procesdoel 4: beleven van de democratie Eerste leerjaar B 4.1. Herkennen en verkennen Mijn gedrag - hoe gedraag ik mij en waarom? - mijn waarden: - aan welke waarde(n) hecht ik belang? - thuis
Nadere informatieOnderwijskundige doelen
Onderwijskundige doelen Het materiaal van Dit Ben Ik in Brussel beoogt vooral het positief omgaan met diversiteit. Daarom is het ook logisch dat heel wat doelen van het Gelijke Onderwijskansenbeleid aan
Nadere informatieSOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale
Nadere informatieDoelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen
Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen
Nadere informatieDoelen relationele vorming
Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen
Nadere informatieLokaliseren situeren van plaatsen op een landkaart (in een beperkt of ruim kader).
De volgende vakken komen aan bod Aardrijkskunde Maatschappelijke vorming (MAVO) Nederlands Godsdienst Niet-conventionele zedenleer LEERDOELSTELLINGEN LESFICHE C Door aan de slag te gaan met lesfiche C
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Humane Wetenschappen ASO3 AO AV 008 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 24 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 5 1.1 Korte beschrijving... 5 1.1.1 Inhoud... 5 1.1.2 Modules...
Nadere informatieGemeentelijke basisschool De Knipoog Cardijnlaan 10 2290 Vorselaar 014/51 27 00 0478/28 82 63 014/ 51 88 97 directie@deknipoog.be
Gemeentelijke basisschool De Knipoog Cardijnlaan 10 2290 Vorselaar 014/51 27 00 0478/28 82 63 014/ 51 88 97 directie@deknipoog.be Elementen van een pedagogisch project 1 GEGEVENS M.B.T. DE SITUERING VAN
Nadere informatiePedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO! wereldoriëntatie
& Pedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO! wereldoriëntatie E HO DIT T RK AL E W ITA? G I D IER H CA mens & maatschappij specifieke visie van leerlijn naar methodiek van methodiek naar leerlijn
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Economie - Moderne Talen AO AV 006 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 28 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Moderne Talen - Wetenschappen AO AV 009 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 27 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding...
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Economie - Wiskunde AO AV 007 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 26 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5 1.1
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Moderne Talen - Wiskunde AO AV 010 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 27 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5
Nadere informatieKeurmerk: Duurzame school
Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO
LANDSEXAMEN VWO 2018-2019 Examenprogramma I&S/MAATSCHAPPIJLEER V.W.O. 1 Het eindexamen Het vak Individu en Samenleving/maatschappijleer (I&S/maatschappijleer) kent slechts het commissie-examen. Er is voor
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieBijzonder procesdoel 3: ontdekken van mensenrechten
Bijzonder procesdoel 3: ontdekken van mensenrechten Eerste leerjaar B 3.1. Mijn rechten Beroepsvoorbereidend leerjaar 3.1. Mijn rechten Wie ben ik? * De leerlingen ontdekken wie ze zelf zijn - de mogelijkheden
Nadere informatieMinisterie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING. Modulaire opleiding Wetenschappen - Wiskunde AO AV 011
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Wetenschappen - Wiskunde AO AV 011 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 26 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1: Opleiding...
Nadere informatie-Onze school behoort tot het officieel gesubsidieerd onderwijsnet. Het schoolbestuur is de gemeente Olen.
Pedagogisch project 1. situering onderwijsinstelling 2. levensbeschouwelijke uitgangspunten 3. visie op ontwikkeling en opvoeding 4. het schoolconcept 1. Situering onderwijsinstelling 1.1 Een gemeenteschool:
Nadere informatieHoe hieraan exact wordt vormgegeven binnen onze school, wordt duidelijk in dit document.
SOCIALE COHESIE EN BURGERSCHAP Inleiding Een school maakt deel uit van de maatschappij en bouwt mee aan de vorming van jonge burgers. Een groot deel van de dag, brengen jongeren door op school. Zij krijgen
Nadere informatieGezien het bovenstaande zijn kunstvakken direct of indirect betrokken bij het nastreven van vakoverschrijdende
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED BEELDENDE KUNSTEN KSO VOET EN STUDIEGEBIED PODIUMKUNSTEN KSO 1 De eigenheid van kunst en de VOET
Nadere informatieobs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl
obs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl 1 Actief burgerschap en sociale integratie: Door de toenemende individualisering in onze samenleving is goed
Nadere informatieExamenprograma filosofie havo/vwo
Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatie2.2 Ontdekken van morele problemen
2.2 Ontdekken van morele problemen 1 ste leerjaar 2 de leerjaar als we kiezen tussen - goed of slecht - rechtvaardig of onrechtvaardig - eerlijk of oneerlijk - solidair of niet solidair als waarden een
Nadere informatieI N F O R M A T I E B R O C H U R E
I N F O R M A T I E B R O C H U R E BESTE OUDERS Het is de droom van ieder van ons dat onze kinderen en jongeren zich ontplooien tot fijne mensen die in staat zijn later hun eigen weg te gaan. Daarbij
Nadere informatieBurgerschapsvorming LVGS
Burgerschapsvorming LVGS Jacomijn van der Kooij Hoop 2 Een brede blik op burgerschap Mini-college Burgerschapsvorming en goed onderwijs Sinds 2006 verplicht: Wet actief burgerschap en sociale integratie.
Nadere informatieBijzonder procesdoel 3: ethische beleving
Bijzonder procesdoel 3: ethische beleving Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 3.1. Herkennen en verkennen van mijn morele houding * Een na te strev: - de waarden van het vrijzinnig humanisme
Nadere informatieBijzonder procesdoel7: Exploreren, verkennen en integreren van het geluk in het bestaan
Bijzonder procesdoel7: Exploreren, verkennen en integreren van het geluk in het bestaan Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 7.1. Herkennen en verkennen Wat ik versta onder geluk Ik ben gelukkig
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Wetenschappen AO AV 004 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 24 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5 1.1 Korte
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Economie AO AV 002 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 26 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 5 1.1 Korte beschrijving... 5 1.1.1 Inhoud... 5 1.1.2 Modules... 5 1.2 Plaats
Nadere informatieBijzonder procesdoel 5: oefenen in sociale verantwoordelijkheid
Bijzonder procesdoel 5: oefenen in sociale verantwoordelijkheid Eerste leerjaar B Omgaan met mijn zelfstandigheid * Opkomen voor mezelf: mijn rechten: - eerlijke behandeling - ik word gepest: maatregelen
Nadere informatieDeze les voor Saved by the bell (lager onderwijs) voldoet aan meerdere eindtermen. Een aantal eindtermen zijn gebundeld in onderstaande lijst.
Eindtermen Deze les voor Saved by the bell (lager onderwijs) voldoet aan meerdere eindtermen. Een aantal eindtermen zijn gebundeld in onderstaande lijst. Op de volgende bladzijden hebben we ook enkele
Nadere informatieMorele Ontwikkeling van Jongeren. Hanze Jeugdlezing 2012
Morele Ontwikkeling van Jongeren Hanze Jeugdlezing 2012 Wiel Veugelers Universiteit voor Humanistiek Universiteit van Amsterdam Opbouw verhaal Wat is morele ontwikkeling? Wat leert onderzoek over morele
Nadere informatie4.1. Bestaansvragen stellen Bestaansvragen stellen
Bijzonder procesdoel 4: Exploreren, verkennen en integreren van de zingeving van de wereld, de mens, de anderen, de natuur (wetenschap, literatuur, kunsten, religies) Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend
Nadere informatieGezondheidsbeleid: visie van onze school
Gezondheidsbeleid: visie van onze school Wij stellen ons tot doel onze leerlingen de nodige kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes bij te brengen voor een gezonde leefstijl met respect voor zichtzelf
Nadere informatieAANSLUITING BIJ VAKKEN & VAKOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN (VOETen)
AANSLUITING BIJ VAKKEN & VAKOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN (VOETen) (VAN KRACHT VANAF SEPTEMBER 00) VOOR DE DERDE GRAAD AANSLUITING BIJ DE VAKKEN De ethische matri aardrijkskunde biologie ecologie economie
Nadere informatiePedagogisch project 1
Pedagogisch project 1 Situering van de school : - Als officieel gesubsidieerd onderwijs eerbiedigen we de overtuiging van alle ouders en staan wij als school open voor alle strekkingen. De ouders kunnen
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Humane Wetenschappen ASO2 AO AV 003 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 24 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding...
Nadere informatieBijzonder procesdoel 1: verantwoordelijkheid tegenover zichzelf
Bijzonder procesdoel 1: verantwoordelijkheid tegenover zichzelf Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 1.1.1. Herkennen en verkennen van eigenwaarde - aanvaard ik mezelf zoals ik eruit zie? -
Nadere informatieJaarplan Jaarplan PAV 5dejaar
Schooljaar 2011-2012 Leerkracht(en): Vak: Klassen: Ann Debecker, Sonia Mannaerts, Carine Peeters, Ivo Thyssen, Jo Vonckx Jaarplan PAV 5dejaar 5GK, 5RK1, 5RK2 Schooljaar: 2011-2012 Algemene gegevens Leerjaar
Nadere informatieBIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN
BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING In deze bijlage maken we de vergelijking tussen de Ontwikkelingsdoelen uit het Ontwikkelingsplan van de katholieke kleuterschool en de doelen
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie van De Wijde Blik
Actief burgerschap en sociale integratie van De Wijde Blik Dit document is bedoeld als verantwoording voor ons aanbod op de Wijde Blik te Kamerik voor actief burgerschap en sociale integratie en welke
Nadere informatieLevensbeschouwing hoofdstuk 2.
Levensbeschouwing hoofdstuk 2. Boek Menswaardigheid In deze module ging het om de vraag hoe je kunt bepalen waardoor/waarom bepaalde levenshoudingen niet deugen. We hebben ontdekt dat het begrip menswaardigheid
Nadere informatieTHEMA SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo
Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Zelf Gevoelens Verbaal en non-verbaal primaire gevoelens beschrijven en uiten. Kwaliteiten Verbaal en non-verbaal beschrijven dat fijne en nare
Nadere informatieASO - studierichtingen in VIA-TIENEN
ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN De onderwijsvorm ASO is een breed algemeen vormende doorstroomrichting waarin de leerlingen zich voorbereiden op een academische of professionele bacheloropleiding.
Nadere informatieVISIE PEDAGOGISCH PROJECT
VISIE PEDAGOGISCH PROJECT van daltonschool De Kleine Icarus Algemene visie De opdracht van daltonschool De Kleine Icarus bevat naast het onderwijskundig eveneens een maatschappelijk aspect Wij brengen
Nadere informatieAllemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit
Permanente Vorming Actuele Filosofie 2007-2008 Seksualiteit, Globalisering en Ethiek Allemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit Telidja Klaï Sensoa & Vrije Universiteit
Nadere informatie& Sociale Integratie. Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP. Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1
Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP & Sociale Integratie Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1: Visie op actief burgerschap & sociale integratieactie Hoofdstuk
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Afsluiting
Leerweg: BB Klas: 3 Vak: Maatschappijleer Methode: Thema s Maatschappijleer Periodenr Rapportnr Toetsnr 3.1.1 Wat moet je voor de toetsing doen? H1 Wat is maatschappijleer? kunt beschrijven wat je bij
Nadere informatieBijzonder procesdoel 1: Groei naar volwassenheid
Bijzonder procesdoel 1: Groei naar volwassenheid 1ste leerjaar 2de graad 2 de leerjaar 2de graad Mijn Lichaam: Gezondheid: - Gezonde voeding - Roken (en drugs) - Gezonde geest, gezond lichaam - (top)sport
Nadere informatieInhoudsopgave 1. Brede School Schimortera (=BredeSchool Schimortera) 2. Doelstelling BSS 3. Mensvisie BSS 4. Mensvisie BSS 5. Pedagogische visie van B
November 2011 1 Inhoudsopgave 1. Brede School Schimortera (=BredeSchool Schimortera) 2. Doelstelling BSS 3. Mensvisie BSS 4. Mensvisie BSS 5. Pedagogische visie van BSS 6. Pedagogische dialoog Continuüm
Nadere informatieOuderavond De Vreedzame School
Ouderavond De Vreedzame School www.onderwijsmaakjesamen.nl 1 www.onderwijsmaakjesamen.nl 2 Agenda Binnenkomer De vreedzame school Voorbeelden uit blokken Zelf ervaren in de klas Afsluiter www.onderwijsmaakjesamen.nl
Nadere informatieCharter van de Vlaamse Interlevensbeschouwelijke Dialoog
Charter van de Vlaamse Interlevensbeschouwelijke Dialoog I. Preambule Levensbeschouwingen zijn waardevol in onze samenleving. Ze zijn een belangrijke zingever voor mensen en dragen bij aan de gemeenschapsvorming.
Nadere informatieSOCIAAL-EMOTIONEEL LEREN EN NIEUWKOMERS
DE AGORA -onderwijsplein- SOCIAAL-EMOTIONEEL LEREN EN NIEUWKOMERS Workshop Ria Goedhart 2017 Programma 1. Wat is sociaal-emotioneel leren? 2. Hoe gewoon is sociaal-emotioneel leren voor nieuwkomers? 3.
Nadere informatieControversiële en emotionele onderwerpen in de klas
Controversiële en emotionele onderwerpen in de klas Inhoud Spannend... 2 Belang... 2 Onbalans... 2 Reflectieve dialoog... 2 Verschillen tussen dialoog en debat... 3 Praktische aandachtspunten voor een
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieHandleiding bij Wondere wetenschap
18 Handleiding bij Wondere wetenschap Handleiding bij Wondere wetenschap les 1 De kracht en de grenzen van het wetenschappelijk denken 1 De leerlingen kunnen in hun eigen woorden de betekenis uitleggen
Nadere informatieFilosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven!
Filosofie Op het VWO Wat is Filosofie? Wetenschappen beantwoorden vragen: Over een eigen onderwerp (object van studie) Op een eigen manier (methode van bestuderen) Filosofie beantwoordt vragen die niet
Nadere informatieAantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen
Aantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen Aantekening door C. 814 woorden 16 januari 2014 5,6 52 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Standpunt Waarden, normen en moraal Waarde:
Nadere informatieWAARDEGOED. betekenisvol leren en werken WIE? WAT? WAARDE! Methode voor waardengericht leren in bestaande lessen. HANDLEIDING voor docenten
WAARDEGOED betekenisvol leren en werken WIE? WAT? WAARDE! Methode voor waardengericht leren in bestaande lessen. HANDLEIDING voor docenten 1 HET DOEL VAN ONDERWIJS Jongeren kennis en vaardigheden aanreiken
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Denken Kunnen dieren denken? 10. Les 2. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Denken Kunnen dieren denken? 10 Les 2. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn? 15 Les 3. Oneindigheid Hoeveel is oneindig + 1? 19 Les 4. Democratie
Nadere informatieWijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.09.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens
Nadere informatieDe Vreedzame School. Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame School (1999) toenemende gedragsproblematiek in scholen grensoverschrijdend
Nadere informatie1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie. 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit meerdere perspectieven en een kritische houding
Lesgeven over controversiële thema s Docentendag maatschappijleer 2019 Geerte Savenije Inhoud van deze workshop: 1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit
Nadere informatieDOELSTELLINGEN LESPAKKET OVERAL DNA
DOELSTELLINGEN LESPAKKET OVERAL DNA HOE TE GEBRUIKEN Als leerkracht kun je kiezen hoe je dit lespakket gebruikt in de klas. Je kunt de verschillende delen los van elkaar gebruiken, afhankelijk van de beschikbare
Nadere informatieEthische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.
Samenvatting door A. 1576 woorden 4 december 2014 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Paragraaf 2 De ethische optiek 1 inleiding Ethiek gaat over goed en kwaad in het menselijk handelen. Onderscheid
Nadere informatieFilosofie en actualiteit. Tweede bijeenkomst
Filosofie en actualiteit Tweede bijeenkomst Journalistieke vragen Over wat voor soort gebeurtenis hebben we het? Wat is de oorzaak? Wat gebeurt er verder? Hoe moeten we deze gebeurtenis beoordelen? Filosofische
Nadere informatieIdentiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter
Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Onze ideologie We zien iedereen als uniek en waardevol. Ieder kind heeft talenten en samen gaan we die ontdekken en ontwikkelen. Hierdoor kunnen
Nadere informatieActief Burgerschap op Eijkhagen 2013-2014
Actief Burgerschap op Eijkhagen 2013-2014 In de samenleving ontstaan nieuwe opvattingen over de manier waarop individuele burgers in de maatschappij behoren te staan: meer betrokken, meer gericht op het
Nadere informatieGelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017
Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 11/6/2017 2 1. Cultuur 2. Cultuuronderwijs 3. Gelijke kansen 4. Doorlopende leerlijn 6-11-2017
Nadere informatieLeerdoelen en kerndoelen
Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie op de Schakel 1 november 2015
Actief burgerschap en sociale integratie op de Schakel 1 november 2015 Dit document is bedoeld als verantwoording voor wat wij op dit moment doen aan actief burgerschap en sociale integratie en welke ambities
Nadere informatieWORKSHOP HET AFRIKAANSE SCHOONHEIDSIDEAAL
WORKSHOP HET AFRIKAANSE SCHOONHEIDSIDEAAL NAAM ORGANISATIE : AFRIKA AT HOME vzw TITEL WORKSHOP: HET AFRIKAANSE SCHOONHEIDSIDEAAL. Beleef de schoonheid in Afrika DOELGROEP : Kleuter / Lager Onderwijs 3
Nadere informatieRegionaal verslag. Landelijk debat Ons Onderwijs Den Haag, 28 mei 2015
Regionaal verslag Landelijk debat Ons Onderwijs 2032 Den Haag, 28 mei 2015 1. Een korte impressie van de dialoog De debatavond in Den Haag bij het HCO is bezocht door circa 35 deelnemers. Van de aanwezige
Nadere informatieACTIEF BURGERSCHAP EN SOCIALE INTEGRATIE
Heutink ICT ACTIEF BURGERSCHAP EN SOCIALE INTEGRATIE op de C.B.S. De Bruinhorst 22-5-2012 Inhoudsopgave Inleiding 3 Pagina 1. Burgerschap op de Bruinhorstschool 3 2. Kerndoelen 3 3. Visie 4 4. Hoofddoelen
Nadere informatieIdentiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen
Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Inleiding De commissie identiteit, in opdracht van het bestuur en de directies van de Stichting St. Josephscholen, heeft de identiteit van de
Nadere informatieJ L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -
Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert
Nadere informatiex x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
Jaarplan GESCHIEDENIS Algemene doelstellingen Eerder gericht op kennis en inzicht 6 A1 A2 A3 A4 A5 Kunnen hanteren van een vakspecifiek begrippenkader en concepten, nodig om zich van het verleden een wetenschappelijk
Nadere informatieBijzonder procesdoel 2: exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens
Bijzonder procesdoel 2: exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens Eerste leerjaar B 2.1. Grenzen herkennen en verkennen * Erfelijke kenmerken: - op wie gelijk ik? - fysieke overeenkomsten
Nadere informatieOnderwijssociologie & Diversiteit
Onderwijssociologie & Diversiteit Hoorcollege 1: inleiding sociologie en burgerschap IVL Leike van der Leun Om deze presentatie te kunnen volgen op je mobiele telefoon, tablet of laptom, ga je naar: www.presentain.com
Nadere informatieLoopbaan & Burgerschap VERANTWOORDINGSDOCUMENT
Loopbaan & Burgerschap VERANTWOORDINGSDOCUMENT Methode Schokland 3.0 van Deviant. De methode is ontwikkeld conform het vernieuwde brondocument 'Loopbaan en burgerschap in het mbo'. 2013-2014 team Horeca
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatieOpvoedingsproject. Nieuwen Bosch Humaniora Gent
Opvoedingsproject Nieuwen Bosch Humaniora Gent Onze school wil aan jongeren kwalitatief hoogstaand onderwijs bieden in een hartelijk klimaat van samenwerken en samenleven stimuleren we de leerlingen vanuit
Nadere informatieVisiedocument. Actief Burgerschap. Januari 2010
Visiedocument Actief Burgerschap Januari 2010 Gereformeerde scholen voor speciaal basisonderwijs Het Baken en De Drieluik Inleiding Actief Burgerschap U staat op het punt ons visiestuk actief burgerschap
Nadere informatieBijzonder procesdoel 8: Exploreren, verkennen en integreren van het wereldburgerschap
Bijzonder procesdoel 8: Exploreren, verkennen en integreren van het wereldburgerschap Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 8.1. Herkennen en verkennen van wereldburgerschap Wereldburgerschap
Nadere informatieNeurowetenschap en Onderwijs W O E N S D A G 2 9 A P R I L B R U S S E L
Neurowetenschap en Onderwijs W O E N S D A G 2 9 A P R I L 2 0 1 5 B R U S S E L Stelling Stelling: Goed onderwijs betrekt de resultaten van cognitieve neurowetenschappen en de neuropedagogiek in de besluitvorming
Nadere informatieBIJLAGE 2 RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING IN DE LEERPLANNEN. Inleiding. verwijst naar ontwikkelingsaspecten uit het OWP
BIJLAGE 2 RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING IN DE LEERPLANNEN Inleiding In alle leerplannen en in het Ontwikkelingsplan voor de Katholieke Basisschool zitten aspecten van relationele vorming verwerkt. Soms
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2009 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie op de Schakel Mei 2014.
Actief burgerschap en sociale integratie op de Schakel Mei 2014. Dit document is bedoeld als verantwoording voor wat wij op dit moment doen aan actief burgerschap en sociale integratie en welke ambities
Nadere informatie1.1. Kennis en inzicht in verband met het historisch referentiekader
1. Kennis en Inzicht 1.1. Kennis en inzicht in verband met het historisch referentiekader 1. verduidelijken de begrippen generatie, decennium, eeuw, millenium aan de hand van historische evoluties, vertrekkend
Nadere informatie