AFVALBELEIDSPLAN

Transcriptie

1 AFVALBELEIDSPLAN Goeree-Overflakkee is groen en denkt groen Duurzame initiatieven op het gebied van slim omgaan met afval dragen bij aan een gezond en schoon leefklimaat op ons eiland. Dat past bij onze visie op Goeree-Overflakkee. Gewoon doen!

2 Portefeuillehouder: de heer D.A. (Daan) Markwat Ambtelijk opdrachtgever: de heer H. Stel Opsteller: de heer J. (Jan) van Wezel Versie: 04, d.d. 26 augustus 2015 Registratienummer: Z /

3 Samenvatting De Wet milieubeheer en diverse internationale richtlijnen verplichten Nederland om periodiek een of meerdere afvalbeheerplannen op te stellen. Op 3 maart 2003 is het eerste Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP) in werking getreden. De geldingsduur van dat plan was van 2003 tot en met Het tweede LAP is geldig van 2009 tot en met 2015, met een doorkijk tot Bij de inzameling van huishoudelijk afval geven gemeenten invulling aan de verplichte gescheiden inzameling, zoals vastgelegd in het tweede Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP2). De Tweede Kamer heeft het wijzigingsvoorstel van staatssecretaris mevrouw W. Mansveld inzake LAP2 op 3 december 2014 vastgesteld en de doelstelling van afval naar grondstof (VANG) verhoogt naar 75% nuttige toepassing in Leidend is de voorkeursvolgorde: preventie, producthergebruik, materiaalhergebruik, nuttige toepassing en verwijdering. Preventie, producthergebruik, materiaalhergebruik en nuttige toepassing zijn onderdelen, waarbij wij als gemeente de inwoners kunnen stimuleren tot een goede scheiding en hiervoor de inzameling zo te organiseren, dat de scheiding van de grondstoffen op een eenvoudige manier mogelijk wordt gemaakt. De verdere invulling wordt gegeven door het bedrijfsleven. Hiertoe voeren het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Nederlandse Vereniging Reinigingsdiensten overleg met de producenten. De huidige afvalinzameling levert met 54% hergebruik van huishoudelijk afval al een redelijk resultaat op, maar is nog niet voldoende om aan de doelstelling te voldoen. Toch zijn er voldoende kansen om wel aan deze doelstelling te voldoen. Het restafval bestaat namelijk voor ruim 66% uit groente-, fruit- en tuinafval, kunststofverpakkingen, oud papier, glas en textiel. De overige 34% is niet herbruikbaar. Maar hoe bereiken we dan een trendbreuk om deze grondstoffen gescheiden in te zamelen? De gemeenteraad heeft zich, via de startnotitie, uitgesproken om in 2020 te streven naar 75% hergebruik van het huishoudelijk afval. Betrokkenheid van de burgers bij de gescheiden inzameling van GFT-afval, flessenglas, oud papier en textiel en het daaruit voortkomende gedrag uitmondend in respons, zijn de succesfactoren voor het behalen van de doelstelling voor deze stromen. Inmiddels is ook duidelijk dat de afvalinzameling zich op dit moment, voor de afvalstromen plastic-, metalen, en drankenverpakkingen, moet richten op nascheiding, waarbij de stromen direct aan een partij afgezet kunnen worden. Het advies is de trendbreuk te realiseren door het denken en handelen van bewoners om te schakelen van afval naar grondstof. De focus wordt gelegd op de waarde van hergebruik van alle grondstoffen. Centraal staat hoge service voor het ophalen van grondstoffen. In het huidige systeem moeten de kunststofverpakkingen naar een wijkvoorziening worden gebracht. Het voorstel in dit plan is dat de plastic-, metalen en drankenverpakkingen, op het moment dat er voldoende verwerkingscapaciteit aanwezig is, door nascheiding uit het restafval worden gehaald. Dit zal medio zijn. Een systeem met een serviceprikkel (gemakkelijk inzamelen recyclebare afvalstoffen) past hier beter bij dan een systeem met een financiële prikkel, ondanks dat diftar (gedifferentieerde tarieven) in den lande een bewezen inzamelsysteem is gebleken om de milieudoelstellingen te kunnen halen. Het advies is de afvalinzameling de komende jaren te richten op nascheiding van restafval, waarmee de doelstelling van 75% bereikt zal worden. 2

4 Om de doelstellingen te bereiken, is het advies om naast de invoering van een nieuwe verwerking van het restafval ook een aantal maatregelen te nemen om de dienstverlening op de inzameling van grondstoffen te vergroten. Een van deze maatregelen is het invoeren van de blauwe papiercontainer in de overige kernen. Deze invoering heeft voor de verenigingen, kerken en scholen geen grote nadelige gevolgen. Zie voor details, maatregel 4, op blz. 58 t/m 60. Naast het restafval is een deel van het grof huishoudelijk restafval geen grondstof. Op de milieustraat wordt het grof huishoudelijk afval beter gescheiden. Het advies is de frequentie van de ophaalservice van grofvuil te verminderen van één keer per week naar één keer per maand en tevens het aanbieden van grofvuil door particulieren bij de milieustraten gratis te maken. Hierdoor zullen meer grondstoffen uit het grofvuil gescheiden kunnen worden. Grosso modo kunnen de invoering van dit nieuwe verwerkingssysteem, de inzamelkosten en de maatregelen worden gefinancierd door minder verwerking van restafval en de opbrengsten van de waardevolle grondstoffen. De burger moet het doen. Om het gekozen inzamelsysteem en de maatregelen ook effectief te laten zijn, is het van belang de noodzaak van het scheiden van afval goed onder de aandacht van de burger te brengen. Goede communicatie over het doel van gescheiden afvalinzameling en over de uiteindelijke verwerking en toepassing van de gescheiden stromen is van cruciaal belang voor het gedrag van de burger om het afval te scheiden. Daarnaast is het creëren van draagvlak voor het uitvoeren van gewenst gedrag noodzakelijk. Een uitgebreide communicatiecampagne Afval: Goeree-Overflakkee is groen en denkt groen vindt de komende jaren plaats. Aan de hand van de resultaten wordt beoordeeld of de doelstellingen gehaald zijn. Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Wat mag het kosten? 1. door het nascheiden van huishoudelijk afval de hoeveelheid restafval voor 2020 reduceren tot maximaal 115 kg per inwoner per jaar (afname van minimaal 99 kg); 2. 75% van het huishoudelijk afval als grondstoffen hergebruiken. 1. Communicatiecampagne; 2. Invoering PMD 1 juli 2015 en nascheiding van restafval 1 januari 2018; 3. Invoering van de blauwe papiercontainer in alle kernen; 4. Chemowagen in iedere kern, waar geen milieustraat is; 5. Grofvuil minder ophalen 1 keer per maand; 6. Gratis aanleveren op de milieustraat/geen bedrijfsafval meer accepteren; 7. Optimaliseren textielinzameling; 8. Sorteerproef; 9. Bewonersonderzoek; 10. Extra aanpak zwerfafval. 1. Deze maatregelen dienen binnen de huidige beschikbare gelden, die via de afvalstoffenheffing binnenkomen uitgevoerd te worden. 3

5 Samenvatting voorgesteld beleid Soort afval Huidige situatie Voorstel Inzameling Verwerking Inzameling Verwerking GFT-afval Bij laagbouw 1 keer per 14 dagen met minicontainer. Bij appartementen en bejaardenwoningen geen inzameling Compostering Handhaven huidige inzameling Compostering Oud-Papier Verpakkingsglas Kunststofverpakkingen Metalen drankverpakkingen Drankenverpakkingen Textiel Restafval 1 keer per maand, in voormalig Middelharnis met perswagens en minicontainers. In de andere kernen los in dozen en zakken met zeecontainer of perswagen Met scholen, kerken en verenigingen Via de glasbakken op wijkniveau Via de kunststofcontainers op wijkniveau Geen aparte inzameling Geen aparte inzameling Via textielbakken op wijkniveau Bij laagbouw 1 keer per 14 dagen met minicontainer Bij appartementen en bejaarden woningen via ondergrondse container Sorteren en hergebruik als grondstof Sorteren en hergebruik als grondstof Sorteren en hergebruik als grondstof Geen aparte verwerking Geen aparte verwerking Sorteren en hergebruik als grondstof Verbranden met energie opwekking Grofvuil op afroep 1 keer per week Sorteren en hergebruik grondstoffen Klein Chemisch afval Afvalstromen via milieustraat Via de milieustraat en 1 keer per maand via de chemowagen in de kernen van voormalig Dirksland en Oostflakkee Via Milieustraat Middelharnis en Goedereede. Tegen betaling Sorteren en hergebruik grondstoffen en de rest verbranden Sorteren en hergebruik grondstoffen en de rest verbranden In keer per maand, met perswagens en minicontainers in de gehele gemeente. Met scholen, kerken en verenigingen Handhaven huidige inzameling Handhaven huidige inzameling Met ingang van juli 2015 via de kunststofcontainers op wijkniveau Met ingang van juli 2015 via de kunststofcontainers op wijkniveau Huidige inzameling In 2015 verder optimaliseren Handhaven huidige inzameling Tarief aanpassen in 2018 en 1 keer per maand Via de milieustraat en 1 keer per maand via de chemowagen in de kernen waar geen milieustraat is Per 2016 geen bedrijfsafval meer accepteren en per 2018 voor particulieren gratis aanleveren alle afvalsoorten Sorteren en hergebruik als grondstof Sorteren en hergebruik als grondstof Sorteren en hergebruik als grondstof Sorteren en hergebruik als grondstof Sorteren en hergebruik als grondstof Scholen en verenigingen er bij betrekken Met ingang van 2018 het restafval nascheiden en kunststof-, metalen en drankenverpakkingen er uit sorteren en gebruiken als grondstof. Het overblijvende gedeelte verbranden met energie opwekking Sorteren en hergebruik grondstoffen Sorteren en hergebruik grondstoffen en de rest verbranden Sorteren en hergebruik grondstoffen en de rest verbranden 4

6 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Aanleiding Leeswijzer Profiel Algemeen Serviceniveau Burgerpeiling Inzamelresultaat restafval Grof huishoudelijk afval Sorteeranalyse restafval Potentiele grondstoffen Afvalstoffenheffing Doelstellingen Ladder van Lansink Doelstelling restafval en grof huishoudelijk afval Welke grondstoffen moeten uit het restafval? Kanteling noodzakelijk Van ambitie naar richting geven aan het afvalbeleid Serviceprikkel Proef droog en herbruikbaar (handmatige nascheiding) Nascheiding van restafval Omgekeerd inzamelen Extra minicontainer bij laagbouw Grondstoffen vaker ophalen, restafval minder vaak Sturing door financiële prikkels Diftar Belonen Effecten inzamelsystemen op milieu, service en kosten Secundaire maatregelen: acties ter versterking Inzameling grofvuil op afroep Oud papier inzameling Inzameling via milieustraten

7 4.4.4 Inzameling chemisch afval Afwegingen en aanbevelingen Afweging financiële prikkel of serviceprikkel Advies inzamelsystemen en maatregelen Kosten Monitoring en risicobeperking Besluitvorming Bijlagen Wet- en regelgeving Burgerpeiling Afvalstoffenheffing Ladder van Lansink Advies van de NVRD Van Afval Naar Grondstof en naar een Circulaire Economie Omschrijving maatregelen Meer communicatie/campagnes Stimuleren preventie afval Nascheiding van restafval Invoering van de blauwe papiercontainer Extra standplaatsen voor de chemowagen Grof huishoudelijk afval minder vaak ophalen Stimuleren brengen grof huishoudelijk afval naar de milieustraten Optimalisering textielinzameling Sorteerproeven en bewonersonderzoek Extra aanpak zwerfafval Opbrengsten en kosten Aanbestedingen Egalisatievoorziening tarieven en dekking nazorg stortplaats Ondergrondse containers in oud kernen

8 Inleiding 1.1 Aanleiding De wereldbevolking groeit, de consumptie per persoon neemt toe en beschikbare grondstoffen nemen af. Grondstoffen nemen af door uitputting en doordat er steeds minder ruimte is voor productie. De groeiende vraag naar grondstoffen, gecombineerd met de afnemende beschikbaarheid, leidt tot schaarste. Op de vraag naar grondstoffen en het zoeken naar alternatieven hebben gemeenten geen invloed. Vanuit de zorgplicht voor de inzameling van huishoudelijk afval hebben gemeenten wel grote invloed op hergebruik. Het ligt daarom voor de hand bij de gescheiden inzameling niet meer uit te gaan van afval, maar van grondstoffen. Een belangrijk bijkomend effect is gelegen in de toenemende financiële waarde van afval. Hoe schaarser (en duurder) nieuwe grondstoffen zijn, des te meer zijn herbruikbare grondstoffen waard. Gemeenten en bewoners worden met het scheiden van afval in feite grondstoffenleveranciers. In 2020 is volgens het Landelijk Afval Plan 2 het voornemen, dat 75% van het huishoudelijk afval hergebruikt gaat worden. Deze doelstelling is lokaal overgenomen. De huidige afvalinzameling levert met 54% nog niet voldoende op om aan deze doelstelling te voldoen. De gemeenteraad heeft via de startnotitie deze ambitie overgenomen en uitgesproken om richting % hergebruik van huishoudelijk afval te realiseren. Om deze doelstellingen te behalen, moet een trendbreuk plaatsvinden. In het verleden heeft bij de introductie van de inzameling van groente-, fruit- en tuinafval in 1993 een trendbreuk plaatsgevonden. Kleine verhogingen van het scheidingspercentage zijn gerealiseerd door de invoering van de minicontainer voor oud papier in de voormalige gemeente Middelharnis en de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingen. Om een nieuwe trendbreuk te realiseren, worden diverse inzamel- en verwerkingssystemen en maatregelen beschreven. De uitgewerkte systemen en maatregelen variëren op de invulling en het gewicht dat gegeven wordt aan de belangen: lastendruk, milieudruk en serviceniveau. Dit vormt de basis voor de politieke afweging van deze belangen. 1.2 Leeswijzer Hoofdstuk 2 schetst de huidige resultaten op het gebied van de afvalinzameling. Er wordt een overzicht gegeven van de ingezamelde afvalhoeveelheden en de samenstelling van het afval dat als restafval wordt ingezameld. Op deze manier wordt in Hoofdstuk 3 gepresenteerd welke doelstellingen behaald moeten worden. Hoofdstuk 4 bevat de omschrijvingen van diverse mogelijke inzamelsystemen en maatregelen. Deze worden beoordeeld op de afwegingscriteria milieu, service en kosten. In Hoofdstuk 5 wordt, op basis van het wettelijk kader, de ambities en de huidige resultaten voor het afvalbeheer, geadviseerd welke maatregelen uitgevoerd dienen te worden. Dit gekozen scenario wordt uitgewerkt in een plan van aanpak. De geldende regelgeving (Afvalstoffenverordeningen en een uitvoeringsbesluit) wordt hierop aangepast. 7

9 2. Profiel 2.1 Algemeen Voordat de huidige resultaten beschreven worden, verdeeld naar het inzamelresultaat en de samenstelling van het restafval, wordt onderstaand eerst een aantal algemene uitgangspunten aan basisgegevens weergegeven. De gemeente Goeree-Overflakkee heeft een stedelijkheidsklasse 4. De mate van verstedelijking (1 meest stedelijk; 5 minst stedelijk) wordt bepaald op basis van hoeveel omgevingsadressen er per vierkante kilometer zijn en schetst daarmee een beeld van de mogelijk te realiseren afvalscheiding. Verondersteld wordt, dat meer stedelijke gemeenten minder afvalscheiding kunnen realiseren door de beperkte openbare ruimte en het percentage hoogbouw. Van minder stedelijke gemeenten wordt omgekeerd verwacht dat een hogere afvalscheiding gerealiseerd kan worden. Het heeft dus alles te maken met het aantal verschillende containers, die mensen thuis kunnen hebben; Alle resultaten worden weergegeven in kilogrammen per inwoner per jaar, zodat een vergelijking met landelijke normen en resultaten van gemeenten in dezelfde stedelijkheidsklasse mogelijk wordt gemaakt. Er wordt van inwoners uitgegaan (1 januari 2014); De afvalstromen waar de focus op is gericht, zijn: restafval, groente- fruit- en tuinafval (gft), oud papier, glas, kunststofverpakkingen, textiel, klein chemisch afval en grof huishoudelijk afval. Dit zijn de afvalstromen, die in de wettelijke kaders ook benoemd worden. LAP2 kent geen aparte doelstellingen voor bronscheiding meer voor de verschillende afvalstromen uit het huishoudelijk afval. Over wet- en regelgeving is meer terug te lezen in bijlage Serviceniveau Een goed serviceniveau betekent voldoende gelegenheid voor inwoners om gescheiden afval aan te bieden (haal- en brengmogelijkheden) en een hoge waardering voor deze voorzieningen. De huidige afvalinzameling bevat een ruim pakket aan diensten: bij laagbouwwoningen wordt groente- fruit en tuinafval één keer per twee weken opgehaald met behulp van minicontainers; één keer per maand inzameling van oud papier en karton. In de voormalige gemeente Middelharnis met de blauwe minicontainer en in de andere kernen in dozen en zakken. De inzameling geschiedt met behulp van verenigingen, scholen en kerken; glas, kunststofverpakkingen en textiel kunnen naar gemeentelijke brengvoorzieningen op wijkniveau worden gebracht; grof huishoudelijk afval en bouw- en sloopafval kunnen naar de milieustraten worden gebracht; KCA kan worden afgegeven bij de milieustraten en bij de chemowagen; grof huishoudelijk afval, oud ijzer en wit- en bruingoed kan op afspraak wekelijks op woensdag worden opgehaald; er is een kringloopwinkel (Goed voor Goed); bij laagbouwwoningen wordt restafval één keer per twee weken opgehaald met behulp van minicontainers; bij hoogbouwwoningen wordt restafval wekelijks opgehaald met behulp van ondergrondse wijkcontainers. 8

10 2.3 Burgerpeiling In 2013 is door het onderzoeksbureau PON, kennis in uitvoering en Deloitte een onderzoek uitgevoerd in opdracht van 23 Nederlandse gemeenten, waaronder de gemeente Goeree- Overflakkee. In een enquête hoeverstaatjegemeente zijn vragen gesteld over voorzieningen, leefbaarheid en veiligheid, verkeer en vervoer en de gemeentelijke organisatie. De wijkbewoner gaf de afvalverwijdering in onze gemeente een cijfer 7,7 (zie verder bijlage 2). De bewoners van Goeree-Overflakkee waardeerden de afvalinzameling in 2013 met een cijfer van een 7,7. Dit was gemiddeld een 7,7 in de groep gemeenten met tot inwoners. 2.4 Inzamelresultaat restafval De hoeveelheid restafval was in onze gemeente in 2013 gemiddeld 214 kilogram per inwoner per jaar, landelijk is dit 207 kilogram. Het verwerken van restafval kostte in ,- per ton. De totale hoeveelheid afval in 2013 was 488 kg per inwoner, dit ligt boven het landelijk gemiddelde van 445 kg (Bron: Benchmark Afvalscheiding, benchmarkanalyse peiljaar 2012 van de NVRD). 9

11 In onderstaande tabel is de hoeveelheid hergebruik ten opzichte van de totale hoeveelheid ingezameld afval op Goeree-Overflakkee in 2013 weergegeven. In onze gemeente werd in % van het huishoudelijk afval gescheiden ingezameld. 2.5 Grof huishoudelijk afval Grof huishoudelijk restafval is een verzamelnaam voor allerlei soorten afval. Grof huishoudelijk afval wordt wekelijks opgehaald of kan naar de milieustraten worden gebracht. Het verwerken van grof huishoudelijk restafval kost in ,- per ton. De laatste jaren is er een afname te zien van de hoeveelheid ingezameld grof huishoudelijk restafval. In 2013 is gemiddeld 15 kg grof huishoudelijk restafval per inwoner naar de milieustraten gebracht. Op afspraak is in 2012 nog eens gemiddeld 4 kg per inwoner aan huis opgehaald. Het grof huishoudelijk restafval dat op de milieustraat na een eerste voorselectie wordt ingezameld, wordt bij verwerking nog voor een deel nagescheiden en is hierdoor weer geschikt voor hergebruik. Het afval dat op afspraak aan huis wordt opgehaald, wordt direct naar de verwerker gebracht en is ook door nascheiding nog voor een deel te hergebruiken. Op basis van sorteerproeven bij de afvalverwerker blijkt dat gemiddeld 30% van het grof huishoudelijk afval in aanmerking komt voor hergebruik. 10

12 2.6 Sorteeranalyse restafval In 2008 is een sorteeranalyse van het restafval uitgevoerd. Uit de sorteeranalyse blijkt waaruit het restafval bestaat. In de onderstaande grafiek zijn de resultaten weergegeven van de uitgevoerde analyse. Op de hoeveelheid kunststofverpakkingen, die sinds 2009 apart worden ingezameld, is een correctie uitgevoerd met de ingezamelde hoeveelheid. Ruim tweederde van het restafval bestaat uit de grondstoffen groente-, fruit- en tuinafval, kunststofverpakkingen, oud papier, glas en textiel. Het is weeral enkele jaren geleden dat deze sorteerproef werd uitgevoerd. We verwachten dat een nieuwe sorteerproef eenzelfde beeld oplevert. Maar als extra toetsing hebben we deze cijfers vergeleken met een sorteerproef van 2011 van vergelijkbare gemeenten met een stedelijkheidsklasse 4 (gelijk aan onze gemeente). Verder hebben we de gemiddelde samenstelling van het huishoudelijk restafval, resultaten van de sorteeranalyse 2011 van het Agentschap NL van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, beoordeeld. Een vergelijk van deze sorteerproeven levert het volgende beeld op: vergelijk samenstelling restafval Goeree-Overflakkee Klasse 4 gemeenten Landelijk gemiddelde kg. % kg. % kg. % groente- fruit en tuinafval 59,2 28% 97,0 38% 74,52 36% papier en karton 30,2 14% 36,4 14% 26,91 13% hygiënisch papier 14,3 7% 31,0 12% 10,97 5% drankkartons 5,8 3% 6,6 3% 7,25 4% kunststoffen 29,5 14% 30,6 12% 31,05 15% glas 8,8 4% 12,2 5% 9,73 5% metalen 8,7 4% 3,1 1% 9,32 5% textiel 14,2 7% 10,0 4% 8,49 4% puin en keramiek 12,4 6% 6,4 3% 8,28 4% hout 17,4 8% 7,1 3% 6,21 3% Klein Chemisch afval 0,0 0% 1,4 1% 0,10 0% wit- en bruingoed 2,5 1% 1,4 1% 1,93 1% overig afval 8,2 4% 12,8 5% 12,42 6% totaal 211,2 100% 255,0 100% 207,00 100% 11

13 Aan de hand van deze cijfers zijn de doelstellingen voor 2020 vastgesteld: Vergelijk sorteerproeven Doelstelling in kg. om tot 2020 uit het restafval te halen groente-, fruit- en tuinafval 17 papier en karton 18 drankkartons 6 kunststoffen 28 glas 6 metalen 7 textiel 4 puin en keramiek 6 hout 8 De afvalstromen waar de focus op is gericht, zijn restafval, groente- fruit- en tuinafval (gft), oud papier, glas, kunststofverpakkingen, textiel, klein chemisch afval en grof huishoudelijk afval. Dit zijn de afvalstromen die in de wettelijke kaders ook benoemd worden. LAP2 kent geen aparte doelstellingen voor bronscheiding meer voor de verschillende afvalstromen uit het huishoudelijk afval. Over wet- en regelgeving is meer terug te lezen in bijlage Potentiele grondstoffen Groente- fruit- en tuinafval Groente-, fruit- en tuinafval (gft) wordt gecomposteerd. Composteren is een versnelde vorm van het natuurlijke verteringsproces. Compost wordt in de land- en tuinbouw gebruikt. Oud papier en karton Van oud papier en karton worden bijvoorbeeld krantenpapier, golfkarton, toiletpapier en papieren zakdoekjes gemaakt. Verpakkingsglas Bont, groen en wit glasafval wordt zoveel mogelijk op kleur gesorteerd. Daarna wordt het naar glasfabrieken gebracht waar het schoongemaakt wordt en wordt hergebruikt tot nieuw glas, zoals flessen en potten. Kunststofverpakkingen Gescheiden ingezameld kunststofverpakkingsmateriaal wordt hergebruikt tot nieuwe plastic producten, zoals autobumpers, dashboards, fleecetruien, toetsenborden en nog veel meer. We hoeven dan geen nieuw plastic te gebruiken. Textiel Helaas verdwijnt nog veel textiel in het restafval, terwijl producthergebruik en materiaal hergebruik mogelijk is. Door kleding en textiel een tweede leven te geven, worden andere mensen geholpen. Tegenwoordig wordt alle kleding en textiel hergebruikt, dus ook oude gordijnen of gescheurde kleding. Deze niet-herdraagbare spullen worden vervezeld. Dit betekent dat ze worden teruggebracht tot garens. Hiervan worden weer nieuwe producten gemaakt. Klein chemisch afval Klein chemisch afval in het restafval zorgt voor een hoge milieubelasting, terwijl hergebruik goed mogelijk is. Zo wordt het metaal uit batterijen en accu's hergebruikt. Van het zink worden bijvoorbeeld dakgoten gemaakt en van het staal spijkers en staaldraad. Cadmium komt weer terug in nieuwe batterijen. Van foto-ontwikkelaar en -fixeer is het waardevolle zilver 12

14 weer bruikbaar. Olie wordt tenslotte weer als brandstof benut. Kca dat niet kan worden hergebruikt of veilig kan worden verbrand, wordt veilig opgeslagen. Drankenverpakkingen Drankenverpakkingen worden op dit moment nog niet gescheiden ingezameld. Er zijn enkele gemeenten begonnen met de inzameling. De techniek van de sorteerinrichtingen is er klaar voor om deze stroom er apart uit te sorteren. Vanaf 1 april 2015 is het mogelijk om de drankenverpakkingen gelijk met de kunststofverpakkingen te gaan inzamelen In Europa wordt al zo n 37% van alle kartonnen drankverpakkingen gerecycled. Wereldwijd stimuleert men het recyclen van drankverpakkingen. Van belang hierbij is dat de verpakkingen los van het restafval worden ingezameld. Na de inzameling van de drankenverpakkingen wordt het karton vervolgens in een papierfabriek gescheiden van de plastic- en de aluminiumlaag van de verpakking. De kartonvezels krijgen vervolgens een nieuw leven in bijvoorbeeld een kartonnen doos, briefpapier of een keukenrol. Het plastic en aluminium kunnen vervolgens los van elkaar of gezamenlijk in worden gezet in een nieuw product, zoals plantenbakken of platen voor industriële toepassingen in de bouw. In België en Luxemburg wordt al zo n 80% van alle drankverpakkingen gerecycled. In Nederland is in 2013 een recycling pilot gestart, die tot doel heeft de ecologische en economische effecten van verschillende inzamelmethoden in kaart te brengen. Metalenverpakkingen Metalenverpakkingen worden op dit moment nog niet gescheiden ingezameld. Er zijn enkele gemeenten begonnen met de inzameling. Vanaf 1 april 2015 is het mogelijk om de metalenverpakkingen gelijk met de kunststofverpakkingen te gaan inzamelen. De techniek van de sorteerinrichtingen is er klaar voor om deze stroom er apart uit te sorteren. Het staal wordt magnetisch gescheiden en voor het aluminium worden wervelstroommachines gebruikt. Eens gesorteerd worden de stalen verpakkingen samengeperst in pakketten en de aluminium verpakkingen in balen. De schroothandelaars sorteren het aluminiumafval nog op kwaliteit. Nadien wordt alle afval doorverkocht aan aluminiumsmelterijen en staalfabrieken. Daar worden ze in ovens gesmolten om er nieuwe metalen mee te produceren. Staal en aluminium zijn oneindig lang recycleerbaar. Ze verliezen daarbij nooit hun fysieke en chemische eigenschappen, ongeacht het aantal keren van hergebruik. De 27 landen van Europa hergebruiken steeds meer stalen verpakkingen. Puin Uit de sorteerproeven blijkt dat er in het restafval in onze gemeente relatief veel puin wordt aangetroffen. Puin wordt nu via de milieustraten apart ingezameld. De inwoner betaalt daar een tarief per ton voor. Dit is waarschijnlijk de reden dat wij meer puin in het restafval tegen komen dan een vergelijkbare gemeente. Puin van gesloopte gebouwen en wegen wordt verwerkt tot puingranulaat en funderingsmateriaal voor de wegenbouw. Hout Uit de sorteerproeven blijkt dat er in het restafval in onze gemeente relatief veel hout wordt aangetroffen. Hout wordt nu via de milieustraten apart ingezameld. De inwoner betaalt daar een tarief per ton voor. Dit is waarschijnlijk de reden dat wij meer hout in het restafval tegen komen dan een vergelijkbare gemeente. 13

15 2.8 Afvalstoffenheffing Op grond van artikel van de Wet milieubeheer hebben gemeenten zorgplicht voor de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval bij huishoudens. Deze inzameling dient ten minste eenmaal per week plaats te vinden nabij elk perceel waar huishoudelijke afvalstoffen geregeld kunnen ontstaan. De daaraan verbonden kosten verhaalt de gemeente op haar inwoners via een belasting (de afvalstoffenheffing) of een retributie (reinigingsrecht). Het grote verschil tussen de twee heffingen is de betaalplicht voor de burger. Bij het reinigingsrecht moet de burger feitelijk gebruikmaken van de inzameldienst. Bij de afvalstoffenheffing is dit niet aan de orde. De burger dient deze heffing te voldoen, omdat hij gebruiker is van een perceel waarvoor een inzamelplicht geldt. Het grootste deel van de gemeenten heeft gekozen voor de afvalstoffenheffing, zodat niet hoeft te worden aangetoond dat er gebruik wordt gemaakt van de inzameldienst. Bij het reinigingsrecht is dit immers wel het geval. Bij toepassing van de afvalstoffenheffing is de betalingsadministratie gemakkelijker en inkomenszekerheid voor de gemeente groter. In onze gemeente wordt afvalstoffenheffing geheven en voor een gedeelte van de milieustraten reinigingsrecht, in de vorm van tarieven per aangeleverde ton afval. In bijlage 3 staan tabellen waarin de afvalstoffenheffing op Goeree-Overflakkee wordt afgezet tegen de gemiddelde afvalstoffenheffing in Nederland en Zuid-Holland. 14

16 3. Doelstellingen Bij het bepalen van de doelstellingen van het afvalbeheer wordt als leidraad gebruikt de Ladder van Lansink. 3.1 Ladder van Lansink De Ladder van Lansink is een standaard op het gebied van afvalbeheer. De standaard is genoemd naar de Nederlandse politicus Ad Lansink, die in 1979 in de Tweede Kamer een motie voor deze werkwijze indiende. Internationaal wordt het algemene principe achter de Ladder van Lansink vaak aangeduid met de term afvalhiërarchie. Het afvalbeleid is erop gericht prioriteit te geven aan de meest milieuvriendelijke verwerkingswijzen. Deze staan bovenaan de 'ladder'. Het beleid moet erop gericht zijn zoveel mogelijk afval de Ladder van Lansink te laten 'beklimmen'. In de praktijk betekent dit dat altijd wordt gekeken of een bepaalde stap gerealiseerd kan worden. Pas indien dit niet het geval is, volgt een volgende, lagere stap (zie bijlage 4). In het Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP) is de indeling verfijnd: a) kwantitatieve preventie: het ontstaan van afvalstoffen wordt voorkomen of beperkt; b) kwalitatieve preventie: bij het vervaardigen van stoffen, preparaten of andere producten wordt gebruikgemaakt van stoffen en materialen die na gebruik van het product geen of zo min mogelijk nadelige gevolgen voor het milieu veroorzaken; c) nuttige toepassing door producthergebruik: stoffen, preparaten of andere producten worden na gebruik als zodanig opnieuw gebruikt; d) nuttige toepassing door materiaalhergebruik: stoffen en materialen waaruit een product bestaat worden na gebruik van het product opnieuw gebruikt; e) nuttige toepassing als brandstof: afvalstoffen worden toegepast met een hoofdgebruik als brandstof of voor een andere wijze van energieopwekking; f) verbranden als vorm van verwijdering in verbrandingsinstallaties; g) storten: afvalstoffen worden gestort. Het doel is: minder restafval produceren en verwijderen, meer grondstoffen voor hergebruik. aanbieden, en alle materialen een zo hoogwaardig mogelijk tweede leven geven. 15

17 3.2 Doelstelling restafval en grof huishoudelijk restafval Ondanks dat de huidige afvalverbrandingsovens in staat zijn om op een zeer efficiënte wijze energie uit het afval terug te winnen, worden er waardevolle schaarse grondstoffen (zie artikel 2.6) vernietigd. Het scheidingspercentage is niet gelijk aan het percentage materiaal hergebruik. Niet alle materialen zijn voor 100% te hergebruiken. Op dit moment wordt 54% van het huishoudelijk afval gescheiden ingezameld (alle afvalstromen met uitzondering van restafval en een gedeelte van het grof huishoudelijk restafval). De Staatssecretaris van onder andere Milieu Atsma heeft naar aanleiding van zijn afvalbrief in augustus 2011 de afvalbranche gevraagd een advies uit te brengen dat moet leiden tot een forse toename van het hergebruiken van huishoudelijk afval. Een belangrijk onderdeel van het advies is daarom de introductie van een gemeentelijke doelstelling voor restafval. De Tweede Kamer heeft recent het voorstel van de huidige staatssecretaris mevrouw W. Mansveld overgenomen om de doelstelling van afval naar grondstof (VANG) te verhogen naar 75% nuttige toepassing in Zij wil komen tot een circulaire economie (zie bijlage 6). Tevens is er een advies van de Nederlandse Vereniging Van Reinigingsdiensten (NVRD) 2012 (zie bijlage 5). De gemeenteraad heeft zich, via de startnotitie, uitgesproken om in % afval te hergebruiken. Leidend is de voorkeursvolgorde: preventie, producthergebruik, materiaal hergebruik, nuttige toepassing en verwijdering. Voor Goeree-Overflakkee geldt een doelstelling in 2020 van maximaal 115 kg per inwoner restafval dat naar de verbranding gaat en 6 kg per inwoner grof huishoudelijk restafval. Om de doelstelling van 75% hergebruik te behalen, dient door preventie en toename van het scheiden van huishoudelijk afval de hoeveelheid restafval en grof huishoudelijk afval gereduceerd te worden tot maximaal 121 kg per inwoner per jaar (afname van minimaal 101 kg). 16

18 In onderstaande grafiek wordt een vergelijk gegeven van de huidige inzameling en de doelstelling in het jaar

19 Overzicht gerealiseerde en geprognosticeerde gescheiden inzameling huishoudelijk afval aantal inwoner soortafval 2013 mutatie 2020 haal breng totaal per inwoner perc haal breng totaal per inwoner perc. tonnen tonnen tonnen kilogrammen kg/inw. tonnen tonnen tonnen kilogrammen GFT-afval % % oud papier % % textiel % % Verpakkingsglas % % Kunststofverpakkingen % % Drankenverpakkingen % % Metalen verpakkingen % % KCA % % grofvuil ( nascheiding 30% herbruikbaar) % % grof tuinafval % % afgedankte elektr. apparaten % % harde plastics % % schoon puin % % schoon hout (A- en B- hout) % % Hout C bielzen % % metalen % % vlakglas % % gips % % autobanden % % totaal hergebruik % % restafval % -99, % dakbedekking % % asbesthoudend afval % % verbouwingsafval % % grofvuil ( nascheiding 70% rest) % % totaal verbrand of gestort % % totale hoeveelheid afval % % 18

20 3.3 Welke grondstoffen moeten uit het restafval? Milieu Uit de sorteeranalyse is gebleken dat er voldoende potentie van grondstoffen in het restafval aanwezig is om de doelstellingen te kunnen halen. Vanwege de gestelde doelen ligt de grootste uitdaging bij de stromen met een hoog soortelijk gewicht: groente-, fruit- en tuinafval, oud papier, hout en puin en vanwege volume en milieu-impact ook op kunststof-, metalen-, drankenverpakkingen en glas. Daarnaast moet er ook focus zijn op stromen met groeipotentieel, grote milieu-impact of schaarste van strategisch belangrijke materialen zoals textiel. Besparing en inkomsten De grondstoffen die nu nog in het restafval zitten, worden verbrand, waarvoor verbrandingskosten in rekening worden gebracht. Grondstoffen leveren door de toenemende schaarste steeds meer geld op. Dit geldt zeker voor papier, glas en textiel. Door meer afval gescheiden in te zamelen, vallen niet alleen verbrandingskosten vrij, ook de opbrengsten nemen toe. Het mes snijdt dus aan twee kanten. De afvalbeheerkosten worden voor 100% doorberekend in de afvalstoffenheffing. Dit geldt dus ook voor de besparingen en/of extra kosten van het afvalbeheer. Het is dus geen voordeel voor de gemeente, maar met een kostendekkend tarief van 100% wel een voordeel voor de inwoners. Voor sommige afvalstromen geldt producenten verantwoordelijkheid. Voor afvalstromen zoals plastic verpakkingsafval en afgedankte elektro(on)ische apparaten ontvangen gemeenten een inzamelvergoeding van het bedrijfsleven. Deze vergoeding wordt uitbetaald per gescheiden ingezamelde ton afval. Hoe meer afval gescheiden wordt ingezameld hoe hoger de inzamelvergoeding. Landelijke ontwikkelingen Op 12 december 2012 is de Raamovereenkomst Verpakkingen gesloten die in de periode 2013 tot en met 2022 van kracht en is van toepassing voor de verpakkingsmaterialen glas, papier, karton, hout, metalen en kunststof. De afspraken moeten ertoe leiden dat het jaarlijks hergebruik van kunststofverpakkingsmateriaal toeneemt van 42% nu naar 52% over vijf jaar (streefdoel 2017), maar in ieder geval over tien jaar (resultaatverplichting 2022). Ook de komende 10 jaar zal de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingsafval - bij wijze van gedelegeerde verantwoordelijkheid - worden uitgevoerd door de gemeenten, waarvoor de gemeenten een kostendekkende vergoeding ontvangen. Onderdeel van het Verpakkingsakkoord was ook het voornemen om het statiegeld op grote PET-flessen vanaf 2015 af te schaffen. De gemeenten zouden dan ook verantwoordelijk worden voor het verzamelen en verwerken van de grote PET-flessen. De minister heeft de invoering inmiddels uitgesteld tot 1 januari 2016, omdat de verpakkingsindustrie bepaalde zaken nog niet voldoende had geregeld. Onderdeel van de verduurzamingsagenda is de afspraak dat vóór 2014 een landelijke pilot wordt uitgevoerd naar het inzamelen en hergebruik van drankenkartons. De onderzoeksresultaten leiden uiteindelijk tot besluitvorming over de vraag of en zo ja hoe de drankenkartons het beste kunnen worden ingezameld. De afvalstromen drankenkartons en metalen verpakkingen zijn niet eerder specifiek vermeld. Het sorteren hiervan past technisch gezien goed in het sorteerproces van kunststoffen en wordt momenteel landelijk veel bekeken. Onze sorteerder Sita Recycling heeft aangegeven dat de scheiding van dranken-, karton-, en metalen verpakkingen gelijk met het kunststofverpakkingen afval gesorteerd kan worden in hun installatie te Rotterdam. De invoering zal in de maand juli kunnen plaatsvinden. In het restafval zit gemiddeld nog bijna 6 kg drankenkartons per inwoner per jaar en voor blik is dit 7 kg. 19

21 3.4 Kanteling noodzakelijk Hoewel de ambitie fors is om hergebruik van het huishoudelijk afval sterk te verhogen, lijkt het geen onhaalbare kaart. Hoewel er nog een kleine winst te behalen valt door middel van de optimalisatie van het huidige inzamelsysteem en de verwerking van de afvalstromen en communicatie(campagnes), is een kanteling echt noodzakelijk om de ambitie de komende jaren te realiseren. De oplossing dient lokaal te worden bepaald, waarbij de maatregelen en middelen per materiaalstroom bekeken worden. Gemeenten kiezen ervoor om burgers te belonen, de service te verbeteren, of een mix van beide in te zetten in combinatie met bepaalde innovatieve inzamelmanieren. De focus en doelstelling zijn centraal gericht op serviceverhoging op de herbruikbare stromen en ontmoediging van het aanbieden van restafval. Betrokkenheid van de burgers en het daaruit voortkomende gedrag, uitmondend in respons, zijn de succesfactoren voor het behalen van de beoogde doelstellingen. Maar welk inzamelsysteem en welke maatregelen dragen hier het beste aan bij op Goeree-Overflakkee? 20

22 4. Van ambitie naar richting geven aan het afvalbeleid Om gedegen afwegingen te maken op het afvalbeleid en de maatregelen voor verbeteringen te beoordelen, wordt vaak gebruikgemaakt van de afvaldriehoek. De afvaldriehoek is een goed instrument om de ambities en doelen aangaande afvalbeheer duidelijk te maken. Het model gaat uit van drie prestatiegebieden: Milieu (doeltreffendheid); Service (dienstverlening); Kosten (doelmatigheid). Om een optimaal afvalbeleid te voeren, moet er op alle drie aspecten in voldoende mate resultaat worden bereikt. Ambities en doelen kunnen per prestatiegebied worden vastgesteld, maar moeten altijd in onderlinge samenhang worden bekeken. Wij willen met dit model de argumentatie neerzetten, waarbinnen de ombuiging kan plaatsvinden. Milieu In het prestatiegebied milieu wordt de doeltreffendheid bepaald door de mate van afvalpreventie, afvalhoeveelheid, scheidingsresultaat en de verbeteringen die hierin nog mogelijk zijn en de mate waarin en de manier waarop het afval nuttig wordt hergebruikt. Service Het serviceniveau wordt bepaald door de omvang van het dienstverleningspakket en hoe de inwoners de dienstverlening ervaren/waarderen. De omvang van het dienstverleningspakket bestaat uit de inzamelmethoden, inzamelfrequenties, de beschikbaarheid van inzamelmiddelen (per inwoner) en de beschikbaarheid van informatie. Kosten In het prestatiegebied kosten wordt de doelmatigheid bepaald door de efficiëntie waarmee en tegen welke inzamel- en verwerkingskosten de milieuresultaten en het serviceniveau worden gerealiseerd. 4.1 Serviceprikkel Door het aanpassen van het inzamelsysteem gaan bewoners automatisch het juiste gedrag vertonen. Er wordt dus een beroep gedaan op betrokkenheid en bereidheid om een extra inspanning te leveren (motivatie). Er hebben zich diverse initiatieven ontplooid, ook wel bekend onder de benamingen de basisbak en omgekeerd (of gespiegeld) inzamelen. Centraal in al deze initiatieven staat dat restafval minder vaak of niet meer aan huis wordt opgehaald en dat afvalstoffen die grondstoffen zijn frequent aan huis worden opgehaald. Hieronder volgt een beschouwing van de verschillende inzamelsystemen Proef droog en herbruikbaar (handmatige nascheiding) Eind juni 2011 werd de proefinzameling van droog en herbruikbaar afval bij laagbouw huishoudens in Sliedrecht gehouden. In de blauwe container mochten, naast oud papier, ook onder andere kunststofverpakkingen, metalen, textiel en hout. Gft en droog en herbruikbaar afval worden één keer per twee weken opgehaald. Het droge en herbruikbare afval werd (handmatig) gesorteerd en per afvalstroom afgezet voor hergebruik. Restafval werd nog maar eens in de drie weken opgehaald. 21

23 Milieu De praktijkproef heeft geleid tot goede inzamelresultaten. De juiste materialen werden in toenemende mate gescheiden. Het positieve effect ontstond doordat meerdere fracties gecombineerd aan huis gehaald worden. De afname van het restafval/toename van de grondstoffen in de proefwijk was in 2012 ruim 38 kg per inwoner ten opzichte van bewoners buiten de proefwijk. Service Uit een bewonersonderzoek eind april 2012, met een respons van 33% van huishoudens, is gebleken dat 85% van de huishoudens graag door wilde gaan met deze wijze van afvalinzameling. De motivatie was dat de service op de grondstoffen oud papier, kunststofverpakkingen en textiel erg groot is doordat deze wijze van afvalscheiding gemakkelijk is. De service op het restafval vermindert bij dit inzamelsysteem. De aanpassingen in het inzamelsysteem zijn gemakkelijk geaccepteerd. Aan reacties over te weinig capaciteit in de minicontainer voor droog en herbruikbaar afval en stank van de bruine (gft) container in de zomer is tegemoetgekomen door een aanpassing van het inzamelschema vanaf juli Logistiek zijn er (ondanks de aanpassing in het inzamelschema) geen problemen. Kosten De proef droog en herbruikbaar is een goede methode om de beoogde milieudoelstellingen te behalen. Bovendien zijn de inzamelkosten niet noemenswaardig toegenomen. Een ander doel van de proef was meer inzicht te verkrijgen in de technische mogelijkheden van nascheiding van gecombineerde fracties. Onder nascheiding wordt verstaan het sorteren op deelstroom na integrale inzameling. De verwerker heeft inmiddels aangegeven dat grootschalige, mechanische scheiding van droog en herbruikbaar huishoudelijk afval in kwalitatief goed bruikbare grondstoffen technisch onhaalbaar is gebleken. Vooral voor het oud papier wordt gescheiden inzameling aanbevolen. Droog en herbruikbaar is hiermee op dit moment geen inzamelmethode gebleken met een goed toekomstperspectief. Het doorzetten van deze methode is, evenals andere varianten van inzameling van gecombineerde fracties, dan ook niet verder als maatregel uitgewerkt Nascheiding van restafval Nascheiding Zou nascheiden niet een betere aanvulling kunnen zijn? Breng weg wat makkelijk weg te brengen is, denk hierbij aan de plasticbak, glasbak, papier en hier komen in 2015 nog de verplichting van het scheiden van metaal en drinkkartons bij. Dit alles geeft veel ongemak bij de burgers. Het meeste gemak voor de burgers is de nascheiding, het is een uitstekende totaaloplossing voor de lange termijn. Limburg Zestien Limburgse gemeenten deden een proef met nascheiding. Conclusie: dit levert drie keer zoveel op dan bronscheiding van plastic en ander verpakkingsafval. Dus drie keer zoveel milieuwinst. Volgens initiatiefnemer Jan Bormans, milieuwethouder van Gulpen-Wittem, ligt de toekomst van het Limburgse afvalbeheer dan ook in nascheiding. Bormans: Nascheiding heeft tot dusver helemaal geen reële kans gehad en dreigt nu van het toneel te verdwijnen. Hij noemt de Plastic Hero-campagne misleidend en wil de burger niet vragen een mini-milieupark in keuken, balkon of schuur aan te leggen. Nascheiding is een innovatieve methode om procesmatig en volledig geautomatiseerd verpakkingen uit gemengd huishoudelijk restafval te scheiden. Het gaat hierbij om verpakkingen van metaal, kunststoffen en drankenkartons. Papier, karton en glas behoren daar niet toe, omdat papier en karton huis-aan-huis worden opgehaald door verenigingen en glas in de glasbak gaat. Nieuwe technologie maakt het mogelijk om verpakkingen heel precies te scheiden, nog zuiverder dan met bronscheiding haalbaar is. 22

24 Groningen, goede resultaten Omrin nascheiding kunststofverpakkingsafval In 2013 heeft Omrin via haar nascheidingsinstallatie op Ecopark De Wierde in Oudehaske ruim ton kunststofverpakkingsafval uit het huishoudelijk restafval gehaald. Dat is 40,3 kg per huishouden. In 2012 was de hoeveelheid kunststofverpakkingsafval via deze installatie nog ton. Per huishouden was dat toen 26,8 kg. Naar verwachting zullen de bronscheidingsgemeenten in Nederland over 2013 gemiddeld uitkomen op ongeveer 20 kg per aansluiting, de helft dus van de hoeveelheid kunststofverpakkingen dat door middel van nascheiding werd gescheiden. Voor 2014 verwacht Omrin een hoeveelheid aan kunststofverpakkingsafval van meer dan 41,0 kg per huishouden. VANG: "Met nascheiding is nog veel extra te bereiken" Met het beleid Van Afval Naar Grondstof (VANG) heeft Mansveld een inspirerende visie neergezet: Scheiden aan de bron heeft de voorkeur als dat praktisch uitvoerbaar is, maar met nascheiding is nog veel extra te bereiken. In 2014 werd geprobeerd om met de sorteerbranche de effectiviteit van nascheiding verder te verhogen. De technische mogelijkheden die de koplopers hebben, zouden de norm moeten worden voor de hele branche. Attero is met haar nascheidingsinstallaties in Groningen en in Wijster zo n koploper. Vrijwel alle gemeenten die bij Attero Wijster meedoen aan nascheiding waren al succesvol met bronscheiding. Zij realiseren momenteel gemiddeld 23 kg kunststofinzameling per huishouden, wat neerkomt op zo n 17 kg kunststof hergebruik. Ruim boven het landelijk gemiddelde. Omdat er echter nog steeds waardevolle grondstoffen in het restafval achterblijven, biedt Attero deze gemeenten nascheiding in aanvulling op bronscheiding. Zo wordt er voor ruim huishoudens dit jaar op onze nascheidingslijn in Wijster gemiddeld ruim 8 kg extra kunststof hergebruik per huishouden gerealiseerd (vergelijkbaar met 12 kg extra kunststofinzameling). Het kunststof hergebruik groeit dus met zo n 50%. Gemeenten hoeven hier niets voor te doen, afgezien van het doorgeven van het hergebruik uit nascheiding in WasteTool. En voor Attero is het financieel haalbaar vanwege de vergoeding uit het Afvalfonds. Omdat de hergebruikte tonnen niet verbrand worden, hoeven gemeenten voor de hergebruikte tonnen bij Attero bovendien geen verwerkingskosten te betalen. Daarmee is nascheiding in aanvulling op bronscheiding een zeer eenvoudige manier voor gemeenten om nog beter uit de naming&faming benchmark te komen die het Ministerie van Infrastructuur en Milieu van plan is te ontwikkelen om bestuurders te motiveren van elkaar te leren. Vanwege Attero s ambitie om nog meer grondstoffen terug te winnen, wordt er verder geïnvesteerd. Attero verdubbelt de nascheidingscapaciteit in Wijster, zodat vanaf augustus a.s. nog meer gemeenten kunnen profiteren van nascheiding in aanvulling op bronscheiding. Daarnaast zal Attero vanaf 1 januari a.s. ook drankenkartons nascheiden en in haar sorteerinstallatie uitsorteren tot DKR-kwaliteit, zodat het hergebruik per huishouden bij onze gemeenten nog verder groeit. Dankzij Attero s eigen kunststof sorteerinstallatie (voor kunststoffen uit nascheiding èn bronscheiding) zijn ook de kunststoffen direct op de vereiste DKRkwaliteit (bijvoorbeeld 98% zuivere PET), zodat hoogwaardig hergebruik gewaarborgd is. Staatssecretaris Mansveld roept op om gebruik te maken van deze technische mogelijkheden. In de transitie naar een circulaire economie zou het dan ook niet vreemd zijn als aanbestedingen voor de verwerking van restafval zich zouden focussen op materiaal hergebruik in plaats van op energierendement. Hergebruik van kunststof, drankenkartons, metalen, mineralen en - dankzij onze innovaties in de toekomst - wellicht nog meer stromen. Want met nascheiding is nog veel extra te bereiken. Milieu Het milieurendement is bij nascheiding drie keer hoger dan de bronscheiding en een hoeveelheid van 40 kg plasticverpakkingen is haalbaar. 23

25 Service De service voor de inwoners blijft op hetzelfde niveau als het huidige en zal in de toekomst alleen maar toenemen. Kosten Deze worden bepaald door de afstand naar de verwerker en de kosten van het scheiden van het restafval. Er zijn geen grote investeringen nodig Omgekeerd inzamelen Alle woningen die drie minicontainers hebben, houden deze ook. De minicontainers voor oud papier en voor groente-, fruit- en tuinafval blijven en de bestaande inzamelfrequenties wijzigen niet. De minicontainer voor restafval wordt bestemd voor kunststofverpakkingen, die één keer per twee weken wordt leeggemaakt. Afhankelijk van de mogelijkheden van nascheiding kunnen in de toekomst hier mogelijk blik en drankenkartons aan toegevoegd worden. Restafval bieden inwoners niet meer via een minicontainer aan huis aan maar brengen dat naar verzamelcontainers. Het uitgangspunt daarbij is dat er een acceptabele loopafstand wordt vastgesteld voor het gebruik van een verzamelcontainer voor restafval. De vastgestelde maximale loopafstand heeft direct invloed op de mate van service op het restafval en de kosten van de investering. Omgekeerd inzamelen (ook wel gespiegeld inzamelen genoemd) betekent dus ook dat de burger zijn afval moet gaan zien als waardevolle grondstof. Dus naast inzamelmiddelen aanpassen, is omgekeerd inzamelen ook gericht op een proces waarin de burger anders bewuster gaat nadenken over de grondstoffen die in huis aanwezig zijn. Milieu Eén van de eerste gemeenten in Nederland die ervaring heeft opgedaan met deze inzamelmethode is de gemeente Zwolle. In de proefwijk waar deze alternatieve inzamelwijze is getest, is de hoeveelheid ingezameld kunststofverpakkingsafval 53 kg per huishouden, tegenover 11 kg buiten het proefgebied. De hoeveelheid restafval is afgenomen van 542 naar 452 kg per huishouden (- 17 procent bij laagbouw). Dit systeem is de proeffase inmiddels voorbij en is wegens succes in 2012 verder opgeschaald en gemeentebreed ingevoerd. Service De mate van het ontmoedigen van het aanbieden van restafval hangt mede af van de loopafstand. Uit een bewonersonderzoek dat door de gemeente Zwolle is gehouden, blijkt dat 75% van de bewoners na de pilot door wil gaan met deze inzamelmethode. De gemeenteraad van Zwolle heeft inmiddels besloten om deze inzamelwijze in de gehele stad in te voeren. In navolging daarvan zijn ook de gemeenten Arnhem, Woerden en Utrecht en een groot aantal kleine gemeenten omgekeerd gaan inzamelen. Een belangrijke succesfactor is de aparte minicontainer voor kunststofverpakkingsmateriaal. Naast een aanbiedmiddel is een minicontainer ook een handig bewaar-/opslagmiddel. De plastic-herozak wordt als onhygiënisch ervaren en is niet handig in de keuken. Weerstand is te verwachten doordat het restafval weggebracht moet worden. Uit het bewonersonderzoek is gebleken dat dit minder weerstand oproept dan een extra container of het betalen voor het weggooien van restafval. Wel is er een groot risico, dat de inwoners het restafval toch in de minicontainer gooien en niet wegbrengen naar de ondergrondse container. Ook moet er een flinke investering worden gepleegd. Kosten De investeringskosten worden bepaald door het aantal ondergrondse containers voor restafval, dus hoe groter de loopafstand des te kleiner de investering. 24

26 4.1.4 Extra minicontainer bij laagbouw Voor het aanbieden van de herbruikbare afvalstromen wordt aan de laagbouwwoningen een extra minicontainer beschikbaar gesteld (de vierde minicontainer). Deze minicontainer wordt bestemd voor kunststof verpakkingen. Afhankelijk van de mogelijkheden van nascheiding kunnen in de toekomst hier mogelijk blik en drankenkartons aan toegevoegd worden. De minicontainers voor oud papier en voor groente-, fruit- en tuinafval blijven en de bestaande inzamelfrequenties wijzigen niet. De minicontainer voor kunststof verpakkingen wordt één keer per twee weken leeggemaakt, die voor restafval nog maar één keer per maand. Milieu In diverse gemeenten zijn proeven gehouden met het inzamelen van kunststofverpakkingen door het gebruik van minicontainers. De laagbouwwoningen hebben net als op Goeree-Overflakkee drie verschillende minicontainers: voor restafval, gft en oud papier (alleen in de voormalige gemeente Middelharnis). Als proef heeft men een vierde container ontvangen, bedoeld voor kunststofverpakkingen. Daarnaast werden alle grote minicontainers (240 liter) voor restafval vervangen door kleinere minicontainers (140 liter). In de proefwijk waar deze alternatieve inzamelwijze werd getest, is de hoeveelheid ingezameld kunststofverpakkingsafval 56 kg per huishouden, tegenover 7,5 kg buiten het proefgebied. De hoeveelheid restafval is afgenomen van 536 naar 403 kg per huishouden (- 25% bij laagbouw). Service Een belangrijke succesfactor is de aparte minicontainer voor kunststofverpakkingsmateriaal. Naast een aanbiedmiddel is een minicontainer ook een handig bewaar-/opslagmiddel. Weerstand is te verwachten doordat het plaatsen van een extra minicontainer op eigen terrein vaak praktisch niet mogelijk is. Uit het bewonersonderzoek is gebleken dat de meningen nogal verdeeld zijn; 44% spreekt een vierde minicontainer voor kunststof aan, terwijl 53% dit niet ziet zitten en 3% had geen mening. Kosten De investeringskosten bestaan uit het aanschaffen en verspreiden van nieuwe minicontainers en de aanschaf van een nieuwe huisvuilwagen om het aantal inzamelingen te kunnen realiseren. Door de extra inzamelmiddelen stijgen de inzamelkosten Grondstoffen vaker ophalen, restafval minder vaak Een systeem dat voortborduurt op het huidige inzamelsysteem is het vaker inzamelen van grondstoffen en het verminderen van de frequentie van het ophalen van restafval. Uitgegaan is van een wekelijkse inzameling van gft en elke twee weken een huis aan huis inzamelronde van kunststofverpakkingen met de plastic-herozakken. Om de inzameling van het restafval te ontmoedigen, wordt deze inzamelfrequentie terug gebracht naar één keer per maand. Milieu Als we ervan uitgaan dat de hoeveelheid ingezameld huis aan huis kunststofverpakkingen verdubbelt en de hoeveelheid ingezameld gft met 20% toeneemt, is een goed hergebruik van grondstoffen te realiseren. Service De service op grondstoffen neemt toe en op restafval af. Weerstand is te verwachten door capaciteitsproblemen van de minicontainer voor restafval doordat het afval (te) beperkt wordt gescheiden. Kosten Een kleine stijging van de inzamelkosten. 25

27 4.2 Sturing door financiële prikkels Om afvalscheiding te stimuleren, kan een methode met financiële prikkels geïntroduceerd worden. Deze prikkels zorgen ervoor dat het financieel voordeel oplevert om afvalstoffen die grondstof zijn apart van het restafval weg te gooien. Dit kan door te laten betalen voor het weggooien van restafval of door het geven van beloningen voor het gescheiden aanbieden van grondstoffen. De eerste manier staat bekend onder de term diftar ; van de tweede manier is afgelopen periode het initiatief afval loont op de markt gezet Diftar Diftar staat voor gedifferentieerde tarieven, waarbij per huishouden geregistreerd wordt hoeveel afval aangeboden wordt en hoe meer afval een burger aanbiedt hoe hoger de afvalstoffenheffing is. Omgekeerd levert betere afvalscheiding en het aanbieden van minder afval een lagere afvalstoffenheffing op. Momenteel heeft ruim een derde van de gemeenten een vorm van diftar. Diftar wordt veel toegepast in kleine gemeenten buiten de Randstad; gemeenten met relatief weinig hoogbouw. Uitzonderingen hierop zijn de gemeenten Apeldoorn, Nijmegen en Maastricht, die alle drie enige jaren tariefdifferentiatie hebben. Er zijn verschillende vormen van diftar, zoals volume, volume/frequentie, gewicht en gewicht/frequentie. Milieu Uit de landelijke resultaten blijkt dat door het invoeren van diftar vooral minder restafval wordt aangeboden (het scheidingspercentage neemt dan wel toe). Indien groente-, fruit- en tuinafval tegen een nultarief kan worden aangeboden, is er een positief effect zichtbaar op deze afvalstroom. De resultaten bij de verschillende systemen en tariefstellingen lopen nogal uiteen. Diftar is een inzamelsysteem waar de doelstellingen mee behaald worden, mede omdat de sterkte van de prikkel in euro s bijgesteld kan worden. Steden als Apeldoorn, Nijmegen en Maastricht hebben met de inzet van diftar scheidingspercentages bereikt van 60 tot 65%. Als er gekozen wordt voor deze vorm moet het individueel afvalaanbod geregistreerd worden en zowel de individuele inzamelmiddelen (minicontainers) als de verzamelcontainers worden voorzien van informatiesystemen die worden uitgelezen bij inzameling. Alle huishoudens worden individueel aangeslagen naar gebruik van het systeem. Daarbij moet de administratie dusdanig ingericht worden dat het afvalaanbod geregistreerd wordt en dat er facturen gestuurd kunnen worden. Bij het implementeren van diftar moeten keuzes gemaakt worden over de wijze van factureren, de tariefstructuur (wat valt onder de vaste afvalstoffenheffing en wat valt onder het variabele deel), het toepassen van diftar bij hoogbouw met inpandige voorzieningen of afgesloten verzamelcontainers, het aanbieden van bedrijfsafval en het gebruik van de milieustraat. Service Het moeten betalen voor het weggooien van restafval kan bij bewoners het gevoel creëren van een verlaging van de service. Aan de andere kant zijn er bewoners die geheel achter het principe de vervuiler betaalt staan. Uit het bewonersonderzoek blijkt dat 64% van de geënquêteerde het belonen voor het goed scheiden aanspreekt, terwijl 36% van de burgers het niet ziet zitten om te betalen voor het weggooien van het restafval. Kennelijk voelt het betalen als bestraffen en ligt de demotivatie in de trant van: Ik heb kinderen in de luiers en het wordt voor mij dus duurder. De burger begrijpt blijkbaar heel goed dat er een directe relatie bestaat tussen afval, afvalgedrag en hoogte van de afvalstoffenheffing. Men vindt de vervuiler betaalt wel een eerlijk principe, maar in de praktijk is het minder aantrekkelijk. De ongewilde effecten, zoals ontduiking van het diftarsysteem, doordat inwoners andere afzetkanalen zoeken voor het kwijtraken van huishoudelijk afval (dumping, bedrijfscontainer, prullenbakken) zijn in huidige diftar-gemeenten nogal wisselend. Deze risico s moeten echter wel worden ingecalculeerd. Gerichte handhaving op correcte aanbieding van gescheiden 26

28 afvalstromen is een noodzakelijke randvoorwaarde bij invoering van diftar en/of beloningsystemen. Aanspreken op verkeerd aanbiedgedrag kan daarnaast een middel zijn om het aanbiedgedrag van gescheiden stromen te verbeteren. Kosten De kosten die gepaard gaan met omvorming van het inzamelsysteem en de opzet van de administratieve organisatie zijn hoog Belonen Het initiatief afval loont en het retourettesysteem zijn er op gebaseerd dat inwoners geld of punten krijgen als ze afvalstoffen die grondstof zijn, brengen naar door de gemeente ingerichte punten. Het succes van deze initiatieven hangt af of het geven van geld of het kunnen sparen van punten voldoende mensen beweegt om het afval te gaan brengen naar een verzamelpunt. Milieu Deze manier van inzamelen is erg arbeidsintensief en vraagt ook veel transportbewegingen. Het milieurendement is dus erg beperkt en onze kernen zijn te klein voor deze manier van inzamelen. Service Bewoners moeten zorgvuldiger omgaan met afvalscheiding om kostenvoordelen te behalen, het zelf wegbrengen van afval wordt ervaren als een lagere service. Uit het bewonersonderzoek blijkt dat belonen voor het scheiden van afval de burger aanspreekt. Kosten De financiële effecten van een systeem van belonen zijn niet op voorhand in te schatten en dragen daarmee het risico van een open-eind financiering. Voor de invoering van een beloningssysteem moet nader onderzoek gedaan worden naar de wijze van inrichten van de brengpunten, de afvalstromen die via dit systeem ingezameld worden en de mogelijke effecten op en noodzakelijke aanpassingen in de bestaande inzamellogistiek. De ervaringen met dit systeem zijn kleinschalig en zeer beperkt. Daarom is het op dit moment af te raden dit systeem toe te gaan passen. 27

29 systeem nascheiden omgekeerd inzamelen Extra minicontainer bij laagbouw Grondstoffen vaker ophalen, restafval minder vaak Diftar 4.3 Effecten inzamelsystemen op milieu, service en kosten De toename van het hergebruikpercentage en de financiële aspecten zijn onderstaand geraamd. De kosten en opbrengsten zijn afhankelijk van een groot aantal factoren, zoals de ontwikkelingen in de afval-/grondstoffenmarkt (onder andere de grondstoffenprijzen) en ontwikkelingen in het landelijk beleid. Ook wordt in onderstaande raming uitgegaan van bepaalde ingezamelde hoeveelheden grondstoffen. De praktijk moet uitwijzen of deze hoeveelheden gehaald worden. Milieu aanname te behalen hergebruik (procent) 75% 60% 62% 58,50% 60-65% toename grondstoffen / ++ toekomstbvestendig bewustwording grondstoffen / + bijsturing mogelijk ++ 0/ + o/ /++ ongewenst gedrag ++ - / / - Service vervuiler betaalt' inzameling restafval - /-- - / / - inzameling grondstoffen ruimte beslag containers 0 0 / inrichting openbare ruimte eenvoud invoering verwachte weerstand bij invoering 0 - / -- - / structurele vragen / klachten 0 0 / / -- Raming extra kosten/baten (aansluiting per jaar) investering 2,11 8,90 1,51 0,31 11,47 inzameling - 12,09 19,21 4,61 3,42 organisatie ,77 verwerkingskosten -14,06-22,70-21,82-7,53-16,21 totale kosten per huishouden -11,95-1,71-1,10-2,61 7,45 -- zeer negatief - negatief 0 gelijk + positief ++ zeer positief 4.4 Secundaire maatregelen: acties ter versterking Naast de keuze voor een inzamelsysteem kunnen ondersteunende maatregelen uitgevoerd worden om de milieudoelstellingen te behalen Inzameling grofvuil op afroep De inwoners kunnen nu op afroep tegen betaling van een voorrijdtarief van 30,- voor maximaal 2 m3 wekelijks op de woensdag grofvuil laten ophalen. Dit betreft bankstellen, stoelen, tafels, vloerbedekking etc. De melding kan worden gedaan via de website of telefonisch via het Klant Contact Centrum van de gemeente. Voordat de melding via de website wordt gedaan, moet men eerst via Ideal betalen. Bij een telefonische melding moet men het Burgerservicenummer opgeven. Daarna wordt er een factuur verzonden. Het verzenden van de factuur en het innen van de gelden kost veel tijd bij de financiële administratie. Door de invoering van een mobiel pinapparaat op de inzamelwagen kunnen veel administratiekosten worden bespaard. Er zullen dan geen facturen meer worden verstuurd. Men moet eerst betalen voordat er iets wordt opgeladen. Oud ijzer en wit- en bruingoed worden gratis separaat ingezameld. Gemeenten zijn verplicht om grof huishoudelijk afval in te zamelen bij elk perceel. Hiervoor is in de wet geen vaste frequentie genoemd (artikel Wet milieubeheer). Door het één keer per maand op afspraak grof huishoudelijk afval op te halen, wordt preventie, kringloop 28

30 en wegbrengen van grof huishoudelijk afval naar het milieupark gestimuleerd. Dit levert een positieve bijdrage aan de doelstellingen en zorgt bovendien voor een besparing. Milieu Het ingezamelde grofvuil wordt afgevoerd naar een sorteerinrichting waar er nog 30% herbruikbare grondstoffen uit wordt gehaald. Oud ijzer en wit- en bruingoed worden geheel apart ingezameld en via de gebruikelijke afvalstromen ter recycling aangeboden. Service Met het huidige systeem van één keer per week op de woensdag ophalen, is er een redelijk serviceniveau. Er zijn gemeenten die naar een inzameling van één keer per maand zijn gegaan. Het lijkt ons dat we naar een serviceniveau van één keer per maand kunnen gaan. Kosten Een besparing kan gerealiseerd worden door minder inzamelrondes en (een kleine) besparing op de verwerkingskosten. Door de verhoging van het tarief en de invoering van een mobiel pinapparaat wordt per saldo een voordeel verwacht van 4.000,- per jaar (zie verder maatregel 6) Oud papier inzameling De inzameling geschiedt op dit moment met behulp van verenigingen, scholen en kerken. De inzamelende instanties ontvangen hiervoor een inspanningsvergoeding. In 2006 zijn in de kern Stad aan t Haringvliet en in eind 2011 in de kernen Middelharnis, Sommelsdijk en Nieuwe-Tonge de blauwe minicontainers voor de inzameling van oud papier ingevoerd. De bewoners zijn blij met deze container, die één keer in de maand wordt opgehaald met behulp van een kraakperswagen. Ook de inzamelende instanties zijn positief over deze manier van inzameling. De gemeente stelt hierbij de kraakperswagen beschikbaar en de inzamelende instantie twee beladers achter de kraakperswagen. De ingezamelde hoeveelheid is in de kernen Stad aan t Haringvliet en Nieuwe-Tonge met ongeveer 30% gestegen. In de kernen Middelharnis en Sommelsdijk is de hoeveelheid niet toegenomen, maar op hetzelfde peil gebleven. Dit werd veroorzaakt door het wegvallen van bedrijfskarton. Eind 2013, begin 2014 is een voorstel tot de invoering van de blauwe minicontainer in de raad behandeld. Dit voorstel is toen niet aangenomen, maar heeft geleid tot dit beleidsplan. Milieu Kijkend naar de sorteerproeven en de huidige ingezamelde hoeveelheden, is het mogelijk om de hoeveelheid ingezameld papier van 72 kg per inwoner per jaar te verhogen naar 80 kg. Uit de sorteerproeven kwam naar voren dat er nog 30 kg oud papier in het restafval aanwezig was. Maar sinds 2011 is de hoeveelheid papier aan het dalen met in %, % en %. Toch verwachten we dat er nu nog 18 kg per inwoner extra is in te zamelen. Om dit te bereiken, is de invoering van de blauwe minicontainer in de andere kernen noodzakelijk. Wel kunnen we ons afvragen of de huidige wijze met inzameling van de verenigingen wel efficiënt en milieubewust is. De kraakperswagens worden maar een korte periode ingezet, waardoor meer rijbewegingen worden geplaatst. De volledige inzameling van oud papier kan ook overdag met eigen personeel van het inzamelende bedrijf worden uitgevoerd. Hierdoor kunnen voertuigen beter benut worden en kan het personeel efficiënter worden ingezet. Mogelijk wordt de service voor de burger bij daginzameling iets hoger. De container hoeft niet meer in de avonduren of op zaterdag aan de straat gezet en gehaald te worden. Het afschaffen van de inspanningsvergoeding voor oud papier heeft een grote impact op de verenigingen, scholen en kerken die deze bijdrage al jarenlang in hun exploitatie hebben ingecalculeerd. 29

31 Service Door de invoering van de blauwe minicontainer wordt de inzameling voor de inwoners veel schoner en gemakkelijker gemaakt. Wel zal er maatwerk moeten worden geleverd in de oude kernen en bij appartementencomplexen. Kosten Door de inzameling van het oud papier wordt bespaard op de verbranding van restafval ( 58,- per ton) en met ingang van 1 januari 2015 ook op de belasting op verbranding van restafval ( 13,- per ton). De invoering zal nagenoeg budgetneutraal kunnen plaatsvinden Inzameling via milieustraten Op dit moment kunnen bij onze milieustraat in Goedereede en Stellendam diverse afvalstromen afgegeven worden; sommige afvalsoorten tegen betaling van een tarief per ton en andere afvalstromen gratis. Een voorgestelde wijziging in het beleid om het aanbieden van de afvalstoffen op de milieustraten gratis te maken, kan een positief effect hebben op het hergebruik van grondstoffen. Tevens stellen we voor om per 1 januari 2016 de milieustraat Middelharnis voor bedrijven te sluiten, dit in het kader van de Wet markt en overheid. Milieu Uit de sorteeranalyses is naar voren gekomen dat in het restafval, dat via de minicontainer wordt ingezameld, relatief veel puin en hout zit. Wij verwachten dat er bij een eventuele invoering van het gratis storten, de inwoners sneller deze afvalstromen naar de milieustraat zullen brengen. Wij denken dat er per inwoner 6 kg puin en 8 kg hout per jaar uit de restafvalcontainer zal verdwijnen. Ook is volgens het LAP2 de scheiding van piepschuim en matrassen op een milieustraat voorgeschreven. Service De huidige tarieven werken de bereidwilligheid van de inwoners tegen om de afvalstoffen naar de milieustraat te brengen. Ook werkt het illegale stortingen in de hand. Verder zijn er mogelijkheden om bij gratis storten de aanbieder te verplichten om de aangeboden vrachten ver gesorteerd te lossen. De burgers zullen het gratis aanleveren zeker waarderen en als een verhoging van de service zien. Kosten De kosten van de huis aan huisinzameling van het restafval zullen iets dalen en de kosten van de milieustraten zullen stijgen en er zullen wel meer afvalstoffen tegen een lager tarief verwerkt kunnen worden. Het gratis aanleveren en het niet meer accepteren van bedrijfsafval op de milieustraten zal naar verwachting ,- gaan kosten, dat in de afvalstoffenheffing verrekend zal worden. Dat is ongeveer 18,- per huishouden Inzameling chemisch afval In onze gemeente kunnen de inwoners hun klein chemisch afval tijdens de openingstijden afgeven bij de milieustraten in Goedereede en Middelharnis. Tevens staat op de eerste zaterdag van de maand op een standplaats de chemowagen in de kernen Ooltgensplaat en Den Bommel, op de tweede zaterdag van de maand in de kernen Achthuizen en Oude- Tonge en op de derde zaterdag van de maand in de kernen Dirksland, Herkingen en Melissant. De chemowagen staat ongeveer een uur op de standplaats en wordt goed bezocht. Nu we sinds 1 januari 2013 één gemeente zijn, moeten we ons de vraag stellen: gaan we de chemowagen ook in de andere kernen inzetten of schaffen we de chemowagen af? In de volgende kernen is de inzet van het mobiele KCA-depot niet nodig, omdat daar een milieustraat aanwezig is. Goedereede; Sommelsdijk; 30

32 Middelharnis. Wij stellen voor de chemowagen ook in de andere kernen te gaan inzetten. Milieu Bijkomend milieuvoordeel is dat er meer KCA-afval zal worden ingezameld, dat anders in de restafvalcontainer terecht zou komen. Service De inzameling wordt nu laagdrempelig. Deze service zal door de inwoners van de kleine kernen zeker op prijs worden gesteld. De aanlevertijden zijn wel beperkt. Het lijkt ons geen goed idee om de inzameling met de chemowagen te beëindigen. Kosten Het inzetten van het mobiele KCA-depot in de andere kernen gaat meer kosten. Wij verwachten dat dit op jaarbasis ongeveer 3.500,- zal bedragen. 31

33 5. Afweging en aanbevelingen 5.1 Afweging financiële prikkel of serviceprikkel? Uit de landelijke resultaten blijkt dat door het invoeren van diftar de afvalscheiding verbetert en dat er vooral minder restafval wordt aangeboden. De resultaten liggen bij de verschillende systemen en tariefstellingen nogal uiteen. Naast de hoge kosten voor invoering van diftar is voor de registratie, facturatie, communicatie, klachtenafhandeling en handhaving structurele uitbreiding van de organisatie nodig met circa 1,5 formatieplaats. Een deel van de kosten wordt terugverdiend door een besparing op de verwerking van restafval en de toename van grondstoffen die geld opleveren. De essentie van de serviceprikkel is het aan huis ophalen van herbruikbare grondstoffen, afgestemd op het afdankmoment. Hoge service wordt verleend voor wat herbruikbaar is zodat inwoners gemakkelijk deze grondstoffen kunnen aanleveren. Met betrekking tot preventie richt dit plan zich op bewustwording van de inwoner om zo gedragsverandering verder te stimuleren. Inwoners kunnen afval voorkomen door kritisch in te kopen. Afval dat toch wordt veroorzaakt, is een verzameling van waardevolle grondstoffen en dient ook zo door onze inwoners te worden gezien. Dat er wat van de burger verwacht mag worden, sluit volledig aan op de kadernota Ruimte voor Burgerparticipatie, waarmee de beweging richting een participatiegemeente is ingezet. Het advies is de trendbreuk te realiseren door het denken en handelen van bewoners om te schakelen van afval naar grondstof. De focus wordt gelegd op de waarde van hergebruik van alle grondstoffen. Centraal staat de hoge service voor het ophalen van grondstoffen. Een inzamelsysteem met een serviceprikkel past hier bij aanvang beter bij dan een systeem met een financiële prikkel, ondanks dat diftar een bewezen inzamelsysteem is gebleken om de milieudoelstellingen te kunnen halen. Indien toch voorkeur is voor de invoering van diftar moeten in een plan van aanpak de meest passende vorm, de wijze en het tijdpad van implementeren worden uitgewerkt. De voorbereiding en invoering zijn een kwetsbaar proces. Daarom is voorafgaand aan de nadere uitwerking een goede discussie noodzakelijk en is bij eventuele invoering een zeer gedegen projectorganisatie nodig. 32

34 5.2 Advies inzamelsysteem en maatregelen Het advies is de afvalinzameling de komende jaren te richten op de nascheiding van het restafval. Belangrijkste voordelen (ten opzichte van andere inzamelsystemen): sterke stimulering afvalscheiding door hoge service op grondstoffeninzameling en verwerking in de vorm van nascheiding; duidelijk inzamelsysteem; minder inzamelmiddelen voor de burger; verbetering inzamelmiddel kunststof; nauwelijks klachten te verwachten; goed antwoord op de ontwikkelingen van mogelijke afschaffing statiegeld en nascheiding kunststof in combinatie met andere fracties, zoals drankenkartons en blik. Belangrijkste nadelen (ten opzichte van andere inzamelsystemen): Er is nu nog geen duidelijkheid of er voldoende capaciteit voor de nascheiding zal zijn; Voorlopig blijft het huidige brengsysteem voor de kunststofverpakkingen gehandhaafd. Door middel van bronscheiding via de oranje inzamelcontainers zamelen we 15 kg per huishouden in. Deze hoeveelheid moet nog gemakkelijk met 28 kg omhoog kunnen naar 33 kg per inwoner. Gezien de ontwikkeling van de nascheiding zich positief ontwikkelt, dient deze manier de voorkeur te krijgen. We denken de nascheiding als volgt in te voeren: : Op de huidige manier kunststofverpakkingen blijven inzamelen door middel van brengvoorzieningen. 2015: De installatie van Sita te Rotterdam is er klaar voor om via deze stroom ook de metalen en drankenverpakkingen in te gaan zamelen en te verwerken. De invoering kan op 1 juli 2015 starten : In overleg met de huidige verwerker van ons restafval (Van Gansewinkel) de mogelijkheden bezien om al spoedig te komen tot nascheiding. De huidige overeenkomst loopt per 31 december 2017 af. Wel is er een mogelijkheid van verlenging over de jaren 2018 en : De brengvoorzieningen voor kunststofverpakkingen handhaven en starten met de nascheiding van het restafval. 2019: Besluit nemen of de brengvoorzieningen kunnen vervallen en dat alles via de nascheiding wordt verwerkt. 33

35 Secundaire maatregelen: acties ter versterking Om het scheiden van grondstoffen verder te stimuleren, is het advies het serviceniveau op grondstoffen te vergroten door naast de keuze voor het inzamelsysteem ook aanvullende maatregelen te nemen, te weten: 1. circa 70% van het grof huishoudelijk restafval komt niet meer in aanmerking voor hergebruik. Op de milieustraat wordt het grof huishoudelijk afval beter gescheiden. Het advies is de frequentie van de ophaalservice van één keer per week naar één keer per maand te brengen en de bewoners met een financiële prikkel, door de verhoging van het voorrijdtarief, meer naar de milieustraten te sturen (zie bijlage 7, maatregel 6); 2. de invoering van de blauwe minicontainer voor de inzameling van oud papier in alle kernen voortzetten (zie bijlage 7, maatregel 4); 3. het aanbieden bij de milieustraten gratis maken. Hierdoor zullen de grondstoffen nog verder gescheiden kunnen worden en de illegale stortingen in het buitengebied zullen afnemen (zie bijlage 7, maatregel 7); 4. het apart inzamelen van piepschuim en matrassen op de milieustraten. Verplichting uit LAP2; 5. de chemowagen ook in de andere kleine kernen 1 keer per maand op een standplaats laten staan (zie bijlage 7, maatregel 5); 6. kleine gft minicontainers (140 liter) als deze versleten zijn vervangen door grote (240 liter); 7. inzameling van textiel verder uitbouwen en de registratie van de inzamelaars van textiel door middel van vergunningen; 8. de kosten voor het ophalen van groente- en fruitafval bij appartementen zijn erg hoog, terwijl er nauwelijks een besparing op de verwerkingskosten is. Deze maatregel wordt dan ook niet op voorhand voorgesteld, maar kan aanvullend worden uitgevoerd indien de beoogde doelstellingen niet worden gehaald. Geadviseerd wordt om het bestaande beleid te handhaven en geen gft-afval bij appartementencomplexen in te zamelen. ad. 2 Over de invoering van de blauwe papiercontainer in de andere kernen is in het begin van 2014 een hele discussie geweest in de raad. Bij de behandeling bleek dat er verschillende zaken naar boven kwamen, waardoor er geen meerderheid was voor de invoering van de blauwe papiercontainer. Inmiddels is nu ook een milieubelasting van 13,- per ton op de verbranding van restafval gekomen. Het voordeel van de gescheiden inzameling van oud papier is hierdoor sterk toegenomen. Ook kan de inzameling geheel worden uitbesteed aan een inzamelbedrijf, dan worden de verenigingen buiten spel gezet. Het afschaffen van de inspanningsvergoeding voor oud papier heeft een grote impact op de verenigingen, scholen en kerken die deze bijdrage al jarenlang in hun exploitatie hebben ingecalculeerd. Deze maatregel wordt afgeraden. 34

36 Verschuiving dienstverleningsniveau en communicatie Het dienstverleningsniveau verschuift. De dienstverlening voor grondstoffen verbetert (zie bijlage 7, maatregel 1). De burger moet het doen. Om het gekozen inzamelsysteem en de maatregelen ook effectief te laten zijn, is het van belang de noodzaak van het scheiden van afval goed onder de aandacht van de burger te brengen. Goede communicatie over het doel van gescheiden afvalinzameling en over de uiteindelijke verwerking en toepassing van de gescheiden stromen is van cruciaal belang voor het gedrag van de burger het afval te scheiden. Daarnaast is het creëren van draagvlak voor het uitvoeren van gewenst gedrag noodzakelijk. Een uitgebreide communicatiecampagne Afval: Goeree- Overflakkee is groen en denkt groen! zal de komende jaren plaatsvinden. 5.3 Kosten Aangenomen wordt echter dat de hogere lasten kunnen worden gecompenseerd door lagere verwerkingskosten en door extra opbrengsten van waardevolle afvalstromen zoals kunststof, oud papier en textiel. Dit betekent dat het verhogend effect op de afvalstoffenheffing door de invoering van het nieuwe inzamelsysteem beperkt of mogelijk nihil is. Wat de kosten betreft verwachten we de volgende mutatie als alles gerealiseerd zal zijn: onderdeel minder restafval afvalfonds voordeel extra kosten extra kpl. extra totaal per saldo gft-afval oud papier textiel verpakkingsglas kunststof verpakingen drankenverpakkingen metalen verpakkingen wit- en bruingoed schoonpuin schoon hout gipsafval grofvuil Klein Chemisch Afval milieustraten gratis sorteerproeven bewonersonderzoek communicatie onvoorzien totaal Voor de specificatie, zie bijlage 7, maatregel

37 5.4 Monitoring en risicobeperking Monitoring Monitoring vindt plaats aan de hand van: de jaarrapportages die inzicht geven in de ingezamelde hoeveelheden per stroom; uit te voeren sorteeranalyse, waarbij de samenstelling van het restafval steekproefsgewijs wordt onderzocht; het kosteneffect; de klachtenregistratie; een tevredenheidsonderzoek over de afvalinzameling onder de bevolking in Een mogelijkheid om het inzamelgedrag van het restafval te kunnen monitoren, is het invoeren van chips op de minicontainers en het introduceren van een pasjessysteem voor de milieustraten. De meerkosten bedragen dan de investeringskosten (circa ,-) en de helft van de kosten voor de organisatie, zoals vermeld bij het inzamelsysteem diftar. Op dit moment wordt deze forse investering afgeraden. Planning en risicobeperking Voor een volledige doorvoering van een nieuw inzamelsysteem is tijd nodig. Wij stellen voor de volgende planning te hanteren: onderdeel Verdere invoering van de blauwe minicontainer. Aparte inzameling van piepschuim en matrassen op de milieustraat Tarief van het ophalen van grofvuil verhogen Gratis maken van het aanbieden op de milieustraten Geen bedrijfsafval meer accepteren op de milieustraten Chemowagen in kleine kernen uitbreiden Nascheiding restafval invoeren Kleine gft-containers vervangen door grote Textiel inzameling verder optimaliseren Communicatie Sorteerproeven Bewoners onderzoek 1 e tussenrapportage 2 e tussenrapportage 3 e tussenrapportage 4 e tussenrapportage Eindrapport resultaten nascheiding 5.5 Besluitvorming Voorgestelde kaders voor het nieuwe afvalbeleid: 1. door preventie en toename van het scheiden van huishoudelijk afval de hoeveelheid restafval voor 2020 reduceren tot maximaal 115 kg per inwoner per jaar (afname van minimaal 99 kg); 2. de afvalinzameling de komende jaren richten op nascheiding van restafval ; 3. aanvullende maatregelen nemen om het serviceniveau op grondstoffen te vergroten; 4. het brengen van grof huishoudelijk afval naar de milieustraat stimuleren; 5. in het kader van de Wet markt en overheid geen bedrijfsafval meer accepteren bij de milieustraat Middelharnis; 6. meer inspanningen vragen van de inwoners om doelstellingen te realiseren. 36

38 BIJLAGE 1 Wet- en regelgeving Het afvalbeleid van gemeenten moet afgeleid worden van het Europese beleid en het daaruit voortvloeiende nationale beleid. Onderstaand volgt een overzicht van de belangrijkste weten regelgeving met betrekking tot afval. Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen 2008 De belangrijkste Europese richtlijn op het gebied van afval is de Kaderrichtlijn afvalstoffen (2008/98/EG). De Kaderrichtlijn Afvalstoffen 2008 stelt regels en doelstellingen vast voor het hergebruik en de recycling van afval. De Kaderrichtlijn geeft basisregels voor alle andere onderdelen van de EU-wetgeving met betrekking tot afval, geeft duidelijkheid over definities en bevat de volgende doelstellingen voor 2020 voor huishoudelijk afval: recycling van 50% van al het papier, metaal, glas en soortgelijke items uit huishoudens; recycling van 70% van ongevaarlijk bouw- en sloopafval. In de richtlijn wordt de hiërarchie van de Ladder van Lansink aangehouden, waarbij preventie boven op de ladder staat, gevolgd door hergebruik, recycling en andere nuttige toepassing, zoals energieterugwinning. Verwijdering van afval en afvalstoffen staat op de laagste traptrede en is daarmee het minst wenselijk. Op 12 mei 2010 heeft de ministerraad ingestemd met een voorstel van de minister van het toenmalige ministerie van VROM om de Wet milieubeheer te wijzigen ter implementatie van deze Europese richtlijn. Hierin namen nationale afvalpreventieplannen een belangrijke rol in. Nationale Wet milieubeheer De Wet milieubeheer vormt het landelijke kader voor de regelgeving op het gebied van afvalstoffen en regelt op hoofdlijnen preventie, hergebruik en verwijdering van huishoudelijk en bedrijfsafval, gevaarlijk afval en het grensoverschrijdende transport. Vrij vertaald bepaalt de Wet milieubeheer wie wat moet doen op het gebied van de afvalinzameling en verwerking, op basis van welke randvoorwaarden. Een van de belangrijkste randvoorwaarden is de voorkeursvolgorde voor verwijdering van afvalstoffen, die gebaseerd is op de Ladder van Lansink. Ook legt de Wet milieubeheer de gemeenten de zorgplicht op voor het inzamelen van het huishoudelijk afval en stelt daaraan de volgende randvoorwaarden: er moet minstens eenmaal per week huisvuil worden ingezameld of er moet een voorziening worden ingericht nabij percelen (grof huishoudelijk afval uitgezonderd); groente-, fruit- en tuinafval (gft) moet apart worden ingezameld waarbij gemeenten de vrijheid hebben om delen van de gemeente hiervan uit te zonderen; en de gemeente kan besluiten tot het afzonderlijk inzamelen van andere bestanddelen van het huishoudelijk afval (zoals glas, oud papier, textiel etc.). Omdat de Wet milieubeheer een kaderwet is, moet een groot deel van de regelgeving vervolgens via een Algemene Maatregel van Bestuur, besluiten en gemeentelijke regelgeving tot stand komen. Landelijk Afvalbeheer Plan Volgens de Wet milieubeheer is de minister van VROM verplicht om eenmaal in de zes jaar een Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP) vast te stellen. Het LAP bevat minimaal de hoofdlijnen van het beleid voor afvalbeheer, een uitwerking van die hoofdlijnen voor afzonderlijke afvalstoffen, een berekening van de benodigde verwerkingscapaciteit per beheervorm en het beleid voor in- en uitvoer van afvalstoffen. Alle overheden moeten rekening houden met het LAP. Deze verplichting vloeit voort uit artikel van de Wet milieubeheer. Dat lagere overheden zijn 'gebonden' aan een plan dat de minister vaststelt, wordt ook wel aangeduid als 'verticale binding'. In maart 2003 is het eerste LAP in werking getreden. LAP1 beschreef het afvalbeleid voor een periode van vier jaar met een doorkijk naar De minister heeft in 2004 de geldigheidsduur van het LAP1 met twee jaar verlengd. Op 24 december 2009 is het LAP2 in werking getreden en dit is geldig tot en met 2015, met een doorkijk tot Net als in het vorige LAP is hierin de doelstelling opgenomen om voor het huishoudelijk afval 60% huishoudelijk afval nuttig toe te passen. LAP2 kent geen aparte bronscheidingsdoelstellingen meer voor de verschillende afvalstromen uit het huishoudelijk afval. Dit betekent dat de gemeenten een bepaalde mate van vrijheid hebben bij het invullen van het behalen van 37

39 de doelstelling in 2015 om 60% van het ingezamelde afval nuttig toe te passen. Echter als gevolg van de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn wordt onder nuttige toepassing ook het verbranden met terugwinning van energie gerekend. Dat betekent dus dat al het afval dat in een afvalverbrandingsinstallatie wordt verbrand als nuttige toepassing kan worden aangemerkt. Dat heeft ertoe geleid dat de doelstelling in het LAP2 aangepast zal gaan worden via de Tweede wijziging. De aangepaste doelstelling voor huishoudelijk afval zal als volgt luiden: 95% nuttige toepassing waarvan minimaal 60% nuttige toepassing als materiaalhergebruik. LAP2 kent nog wel de verplichting om dezelfde afvalstromen als genoemd in LAP1 gescheiden in te zamelen. Nieuw in LAP2 is dat ook kunststofverpakkingen uit huishoudens gescheiden worden ingezameld dan wel via nascheiding uit het huishoudelijk afval worden verkregen. De nadruk in LAP2 ligt op het vanuit ketengericht afvalbeleid beperken van de milieudruk van productieketens (grondstofwinning, productie, gebruik en afvalbeheer, inclusief hergebruik). Dit betekent dat voor vermindering van de milieudruk in de afvalfase de gehele keten in beschouwing wordt genomen en dat de inzet op vermindering van de milieudruk in de afvalfase niet mag resulteren in afwenteling van milieudruk op andere fases in de keten. De staatssecretaris van onder andere Milieu Atsma heeft de Tweede kamer in augustus 2011 laten weten dat hij zijn ambities voor het verminderen en recyclen van afval verder wil verhogen. De in de brief geformuleerde acties dragen bij aan efficiënt gebruik van hulpbronnen door preventie en hoogwaardige recycling. Leidend is de voorkeursvolgorde afvalbeheer, bekend als de Ladder van Lansink. In de afvalbrief is tevens de doelstelling opgenomen om de hoeveelheid afval te verminderen en het percentage recycling verder te verhogen. Voor het huishoudelijk afval betekent dit dat het hergebruik moet stijgen naar 65% in Deze doelstelling lijkt op deze korte termijn niet reëel, maar moet richting 2020 wel mogelijk worden. Van Afval Naar Grondstof De huidige staatssecretaris mevrouw W. Mansveld heeft in haar Kamerbrief van 28 januari 2014 het volgende aangegeven: Het Kabinet wil de doelstelling, volgens het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG), verhogen naar 75% nuttige toepassing in 2020 om uiteindelijk richting 100% te gaan. In een netwerkaanpak met gemeenten en het bedrijfsleven wordt met dit programma ingezet op verbeterde afvalscheiding. Uitvoeringsprogramma VANG - Huishoudelijk Afval Op 18 november 2014 is dit Uitvoeringprogramma vastgesteld door de drie samenwerkende partijen Rijk, VNG en NVRD. De samenvatting geeft het volgende aan: De publieke partijen hebben zowel hun sterke ambitie, benodigde kennis en het commitment gebundeld om zo optimaal bij te dragen aan een circulaire economie. Doel hierbij is om het ontstaan van afval zoveel mogelijk te voorkomen, geproduceerd afval maximaal te scheiden en recyclen en grondstofketens te sluiten. Deze inspanningen komen niet uit de lucht vallen. Al geruime tijd zet de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu zich met haar beleid in voor slimmer, efficiënter en zorgvuldiger omgaan met grondstoffen en het streven naar een circulaire economie met gesloten ketens. Voor het realiseren van de ambitie, 75% afvalscheiding in 2020, zijn nu ook middelen vrijgemaakt om dit binnen bereik te brengen. Ook veel gemeenten zijn ambitieus en zien steeds meer de noodzaak vanuit economisch en ecologisch oogpunt voor goed grondstofbeheer. Een aanzienlijk deel presteert al goed maar over de hele linie kan nog een slag gemaakt worden. Dit jaar hebben de publieke partijen hun krachten gebundeld om te komen tot concrete acties 38

40 om de volgende slag te slaan. Er is als eerste een Publiek Kader opgesteld met een visie op huishoudelijk afval en de rollen en verantwoordelijkheden van deze publieke partijen daarin. Het Publiek Kader schetst een stimulerend eindbeeld voor duurzaam afvalbeheer. Ook geeft het handvatten en tips om stappen te zetten richting de gestelde ambities, zoals 75% scheiding van huishoudelijk afval en gemiddeld 100 kg restafval per inwoner per jaar. De kern van het Publiek Kader is het sluiten van product- en materiaalketens, waarbij drie belangrijke uitgangspunten van toepassing zijn, te weten: 1. de vervuiler betaalt; 2. ruimte voor dynamiek van bedrijven en burgers om te innoveren en; 3. marktfalen wordt aangepakt. Onder de paraplu van het Publiek Kader is het Uitvoeringsprogramma VANG - Huishoudelijk Afval opgesteld. Dit Uitvoeringsprogramma richt zich op het stimuleren, motiveren en faciliteren van de partijen in de keten. Het is namelijk van belang te realiseren dat diverse partijen in de keten een rol spelen en dat deze partijen elkaar nodig hebben om gezamenlijk op één lijn te komen en ketens te sluiten. Hierbij is de gemeente de centrale stakeholder als het gaat om het verbeteren van de afvalscheiding van huishoudelijk afval. Het Uitvoeringsprogramma Huishoudelijk Afval is geïnitieerd door het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat, de VNG en de NVRD. Om aan- en mogelijke bijsturing van het programma mogelijk te maken, vormen deze partijen de Stuurgroep voor het Uitvoeringsprogramma. Tevens zijn deze partijen vertegenwoordigd in het programmabureau, dat de dagelijkse uitvoering van het programma voor haar rekening neemt. Het programmabureau draagt tevens zorg voor de monitoring van de voortgang van het programma. Het Uitvoeringsprogramma bestaat uit vier actielijnen met daaronder een breed scala aan activiteiten waarop wordt ingezet. Hierbij wordt zowel gekeken naar preventie als naar afvalscheiding en recycling, naar grof- en fijn huishoudelijk afval en naar bron- en nascheiding. Het merendeel van de activiteiten richt zich met name op de periode tot en met 2017, maar het Uitvoeringsprogramma heeft een doorlooptijd tot Actielijnen: 1. Gemeenten formuleren ambitieuze doelstellingen voor afvalpreventie, afvalscheiding, reductie van huishoudelijk restafval, recycling van huishoudelijk afval, committeren zich daaraan en zijn gemotiveerd hier werk van te maken; Gemeenten worden aangezet tot en kunnen een beroep doen op het programmabureau bij het formuleren van nieuw, ambitieus beleid huishoudelijk afval en de uitwerking daarvan tot uitvoeringsplannen. Tevens worden de prestaties van gemeenten voor iedereen zichtbaar, waarbij goed presterende gemeenten in het zonnetje worden gezet. Verder komen er richtlijnen voor de hoeveelheid restafval voor clusters van soortgelijke gemeenten. Op basis daarvan en hun eigen ambities worden afspraken met gemeenten gemaakt over doelstellingen. 2. Gemeenten zijn in staat om werk te maken van de eigen beleidsdoelstellingen en beschikken over de benodigde kennis, vaardigheden en hulpmiddelen; In diverse vormen krijgen gemeenten de beschikking over kennis, capaciteit en gelegenheid om de ambitieuze plannen tot uitvoering te brengen: inzetbare experts uit andere gemeenten en gespecialiseerde organisaties en adviesbureaus, trainingen en workshops, kennisuitwisseling in de vorm van benchmarking, platforms en kennistafels en toegang tot een digitale kenniswijzer. Verder wordt een vorm van financiële ondersteuning uitgewerkt. 3. Burgers zijn gemotiveerd bij te dragen aan afvalpreventie en afvalscheiding; Verkenning van de nut en haalbaarheid van nieuwe landelijke communicatie op dit vlak en de mogelijkheden voor gemeenten om daarbij aan te haken, verbeterde inzet van gedragskennis bij bestaande landelijke campagnes en stimulering van afvaleducatie/projecten op scholen. 39

41 4. Ketenpartijen werken samen aan het sluiten van ketens; Identificatie en analyse van een aantal probleemketens bij huishoudelijk afval en uitvoering van een aanpak om voor die ketens tot ketensluiting te komen. Ervaringen uit andere ketens worden bruikbaar gemaakt, zodat deze makkelijker kunnen worden toegepast om in andere ketens ook stappen te zetten. Met het gezamenlijk uitvoeren van de acties in dit Uitvoeringsprogramma is sprake van een nieuw offensief voor huishoudelijk afval, leidend tot meer afvalpreventie en -scheiding, hoogwaardige recycling en het sluiten van product- en materiaalketens. Uit een rondgang langs alle betrokken partijen blijkt dat men veel zin heeft ermee aan de slag te gaan. De toekomst begint immers vandaag! Door de drie partijen is ook het Publiek Kader Huishoudelijk afval 2025 opgesteld. Samengevat geeft dit de volgende kaders: Wensbeeld 2025 Om ook in de toekomst welvarend en gezond te kunnen blijven leven, gaan bedrijven, burgers en overheden op een verantwoorde manier om met natuurlijke hulpbronnen die ons grondstoffen, water en energie leveren. Om duurzaam omgaan met natuurlijk kapitaal op mondiaal niveau en de voorzieningszekerheid van grondstoffen in Nederland te garanderen, werken we samen aan een transitie naar een circulaire economie. Daarin sluiten ketens zich vanzelf, omdat dit rendabel is. Ongewenste externe effecten, zoals vermijdbare schade bij grondstofwinning, verliezen van grondstoffen tijdens de productie, uitstoot tijdens productie en gebruik worden door de inrichting van de grondstoffenketens voorkomen. Deze structuur zorgt er ook voor dat de juiste stimulansen worden gegeven voor het sluiten van ketens. Door de grondstoffen- en materiaalketens die leiden tot huishoudelijk afval te sluiten, produceert een gemiddelde Nederlander steeds minder restafval, in 2020 maximaal 100 kg restafval per jaar (grof en fijn huishoudelijk afval, 75% gescheiden ingezameld), met een verdere afname naar maximaal 30 kg in Materiaal wordt zo lang mogelijk in de keten gehouden waarbij de maatschappelijke lasten acceptabel zijn. Consumenten zijn zich bewust van de keuzes die ze (kunnen) maken bij de aanschaf van producten. Daarvoor zijn ketens transparant en is er goede voorlichting dat helpt bij het maken van verantwoorde keuzes voor mens en maatschappij en afval zoveel mogelijk wordt voorkomen. Gemeenten faciliteren en stimuleren burgers bij afvalscheiding. In 2025 leven we in een wereld waarbij er, vanuit afvaloptiek bekeken, geen producten op de Nederlandse markt komen die de gezondheid schaden. Er worden bijna geen producten in de keten gebracht die moeilijk opnieuw zijn te gebruiken. Daardoor wordt de hoeveelheid restafval al aan het begin van de keten teruggebracht. Dit is het gevolg van de stimulering van eco-innovatie, eco-engineering en eco-design, waarbij het circulair ontwerpen van producten uitgangspunt is. De Europese vraag naar deze producten leidt tot mondiaal duurzaam ontwerp en productie van duurzame materialen en producten. Overheden geven het goede voorbeeld en stimuleren de markt door duurzaam in te kopen. De doelstellingen zijn zo ingevuld dat ze uitvoerbaar en betaalbaar zijn voor de burger. Nederland is vooraanstaand in de technologie, organisatie en kennis op het gebied van recycling, de logistiek van afvalbeheer en recycling en het vermarkten van recyclaat. 40

42 Publiek kader voor de markt De taak die de overheid vervult, dient het publieke belang. Daarom zorgt de overheid voor afvalbeleid, voor regels en de handhaving ervan en voor een vangnet van collectieve voorzieningen voor inzameling en verwerking van afval dat samen vormt het publieke kader. Binnen dit publieke kader ontstaat een zogeheten hybride markt. De gemeente is verantwoordelijk voor het gemeentelijk afvalbeheer als dienst van algemeen belang en kan daarvoor marktpartijen inschakelen. Het bedrijfsleven is verantwoordelijk voor recycling van verschillende producten en materialen en voor de inzameling en verwerking van het bedrijfsafval. Deze markten vormen een optelsom van ketens: elke afvalstroom is het resultaat van een productieketen, waarin de afvalstroom na de consumptiefase en de afvalinzameling weer een (her)bestemming krijgt. Het publieke kader dient ervoor te zorgen dat de markt bijdraagt aan de gewenste publieke doelen: volksgezondheid, een optimale milieukwaliteit en economische rentabiliteit. Het oudste voorbeeld hiervan is glas. Door het faciliteren van inzameling door de overheid via glasbakken. Het meest pregnante voorbeeld is elektrische apparatuur: Nederland heeft in 1999 als eerste land in de wereld ingegrepen met producentenverantwoordelijkheid. Hierdoor is de keten een stap op weg geholpen en nu draait deze voor een deel rendabel met waardestromen. Het meest recente voorbeeld is de kunststofketen, die feitelijk op gang kwam met de introductie van de verpakkingenbelasting ter ondersteuning van de producentenverantwoordelijkheid. Het publiek kader en de visie: de toekomst begint vandaag Het streven naar een circulaire economie is leidend, dat wil zeggen dat we grondstofketens gaan sluiten. Het uitgangspunt en het doel is dat in 2025 alle ketens, in ieder geval in financiële zin, gesloten zijn. Het sluiten van ketens betekent dat lasten niet meer onnodig op de maatschappij (burger) worden afgewenteld en er geen externe effecten optreden (milieu). Sommige ketens, zoals papier, hebben potentie om ook echt gesloten te worden, de opbrengsten overstijgen de gemaakte kosten om de keten te sluiten. De grondstofstroom wordt bij deze ketens ook echt gerecycled en ingezet voor hergebruik. Andere ketens blijven geld kosten, de kosten zullen hoger zijn dan de opbrengsten. Deze ketens kunnen mogelijk alleen financieel worden gesloten. In principe kunnen de opbrengsten van een keten die wel winstgevend is, worden gebruikt om een andere keten te bekostigen. Bij producentenverantwoordelijkheid zal over de keten genomen geen sprake zijn van een opbrengst, omdat de vergoedingen uit producentenverantwoordelijkheid in beginsel kostendekkend zijn. 41

43 Uitgangspunten Om vorenstaande te realiseren, zijn onderstaande uitgangspunten de kern van de gezamenlijke agenda van het Rijk, de gemeenten en de gemeentelijke afvaldiensten: De vervuiler betaalt. De vervuiler bestaat uit zowel de producent als de consument. De burger wordt zoveel mogelijk ontzien 1. Door het toepassen van dit principe worden de prikkels op de juiste plek gegeven en worden zo min mogelijk lasten voor de maatschappij bereikt. Hierdoor vindt er geen afwenteling plaats van milieukosten op anderen in de keten, op de samenleving en naar toekomstige generaties; Figuur 1. Weergave van vervuiler betaalt principe toegespitst op huishoudelijk afval Ruimte voor dynamiek van bedrijven en burgers om te innoveren en vernieuwen. Duurzame ambities van marktpartijen en burgerinitiatieven worden gefaciliteerd. Het beleid is erop ingericht om duurzame innovaties snel op te schalen; Marktfalen wordt aangepakt. De aanpak die publieke partijen kiezen, is proportioneel en uitlegbaar. De juiste prijsprikkels worden gegeven waar de markt tekortschiet en de overheid stelt partijen in de gelegenheid haar doelen te realiseren. 1 Een consument onderscheidt zich van een burger doordat de consument een keuze heeft door bijvoorbeeld zijn of haar aankoopgedrag, dit in tegenstelling tot een burger, die de collectieve lasten moet opbrengen. 42

44 Raamovereenkomst verpakkingen Vanaf 1 januari 2006 is het Besluit beheer verpakkingen en papier en karton (Besluit Verpakkingen) van kracht. Hiermee is de producentenverantwoordelijkheid vormgegeven voor verpakkingsafval. Producenten en importeurs die verpakte producten op de Nederlandse markt brengen, moeten ervoor zorgen dat steeds minder verpakkingsmateriaal in het huisvuil of in het zwerfvuil terechtkomt. Bovendien zijn de kosten van preventie, inzameling en recycling voor hun rekening. Ter uitwerking van het besluit is in 2008 de raamovereenkomst verpakkingen afgesloten tussen VROM, VNG en het bedrijfsleven, die geldig was tot Op 12 december 2012 is de Raamovereenkomst Verpakkingen gesloten, die in de periode 2013 tot en met 2022 van kracht en is van toepassing voor de verpakkingsmaterialen glas, papier, karton, hout, metalen en kunststof. De afspraken moeten ertoe leiden dat het jaarlijks hergebruik van kunststofverpakkingsmateriaal toeneemt van 42% nu naar 52% over vijf jaar (streefdoel 2017), maar in ieder geval over tien jaar (resultaatverplichting 2022). Ook het hergebruik van houten verpakkingsmateriaal gaat omhoog: van 25% nu naar 45% over vijf jaar (streefdoel 2017), maar in ieder geval over tien jaar (resultaatverplichting 2022). Voor verpakkingen van glas, papier en karton en metalen blijven de doelstellingen in het Besluit Verpakkingen gehandhaafd: 90% van de op de markt gebrachte glazen verpakkingen moet nuttig worden toegepast; 75% van de op de markt gebrachte papieren en kartonnen verpakkingen moet nuttig worden toegepast; 85% van de op markt gebrachte metalen verpakkingen moet nuttig worden toegepast. Onderdeel van het Verpakkingsakkoord is ook het voornemen om het statiegeld op grote PET-flessen vanaf 2015 af te schaffen. Dit is inmiddels uitgesteld tot 1 januari De gemeenten worden dan ook verantwoordelijk voor het verzamelen en verwerken van de grote PET-flessen. Dit zal de inzameling van kunststofverpakkingen veranderen in samenstelling en omvang en problemen als zwerfafval verhogen. Gemeentelijke Afvalstoffenverordening Op grond van artikel van de Wet milieubeheer is de gemeente verplicht een Afvalstoffenverordening vast te stellen in het belang van de bescherming van het milieu. In de Afvalstoffenverordening wordt het gemeentelijke afvalbeleid vertaald naar regels voor burgers en bedrijven die zich willen ontdoen van afval. In de verordening wordt dan ook aangegeven waar, hoe en aan wie het huishoudelijk afval moet worden aangeboden. In 2013 heeft de gemeente Goeree-Overflakkee de Afvalstoffenverordening vastgesteld (aan de hand van het model van de Vereniging Nederlandse Gemeenten). In deze Afvalstoffenverordening is ervoor gekozen om meer gedetailleerde regels, die aan verandering onderhevig kunnen zijn, in uitvoeringsbesluiten van het college op te nemen. 43

45 BIJLAGE 2 Burgerpeiling In 2013 is door het onderzoeksbureau PON, kennis in uitvoering en Deloitte een onderzoek uitgevoerd in opdracht van 23 Nederlandse gemeenten, waaronder de gemeente Goeree- Overflakkee. In een enquête hoeverstaatjegemeente zijn vragen gesteld over voorzieningen, leefbaarheid en veiligheid, verkeer en vervoer en de gemeentelijke organisatie. De wijkbewoner gaf de afvalverwijdering in onze gemeente als cijfer een 7,7. 44

46 Het gemiddelde cijfer voor onderhoud openbaar groen, schoonhouden buurt en afvalverwijdering is 7,1. De mening van de burger is niet de enige graadmeter van de financiële inzet die gemeenten plegen. Om een indicatie te krijgen van hoe belangrijk een gemeente een bepaald thema vindt, wordt gekeken naar de extra materiële inzet van de gemeente. Dit doen we door de begrote netto-uitgaven van de gemeente af te zetten tegen een bepaald ijkpunt, gebaseerd op de systematiek van Informatie Financiën Lokale en provinciale Overheden (IFLO). De afvalinzameling werd door de bewoners als goed ervaren en heeft een hoge prioriteit. 45

47 BIJLAGE 3 Afvalstoffenheffing Verloop van de afvalstoffenheffing in Nederland: 46

48 47

49 Hoogte van de afvalstoffenheffing 2013 in Zuid-Holland: 48

50 De heffing op Goeree-Overflakkee is dus lager dan het gemiddelde van de gemeenten in Nederland, Zuid-Holland en in de regio (bron: Afvalstoffenheffing 2013, een uitgave van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer). Afvalstoffenheffing Goeree-Overflakkee 2015 De afvalstoffenheffing is ingesteld ter dekking van de kosten voor het ophalen van het huisvuil. De afvalstoffenheffing is bedoeld voor degene die gebruikmaakt van een perceel waar huishoudelijke afvalstoffen kunnen ontstaan. Hoeveel huisvuil er wordt aangeboden, is niet van invloed op de heffing. Het feit dat het perceel in de route van de reinigingsdienst is opgenomen, bepaalt de belastingplicht. De afvalstoffenheffing is een bestemmingsheffing. Dit betekent dat de opbrengsten niet vrij besteedbaar zijn. De opbrengst van deze heffing dient als dekking van de uitgaven voor het verwijderen van huishoudelijke afvalstoffen. Er zijn circa huishoudens die belastingplichtig zijn voor de afvalstoffenheffing. Ongeveer 75% hiervan zijn huishoudens van twee of meer personen. Het overige deel is alleenwonenden. In de tariefstelling wordt verschil gemaakt tussen eenpersoons- en meerpersoonshuishoudens. Voor beide groepen geldt een vast bedrag. 49

51 Op basis van de kostenraming 2015 is een tarief berekend met als uitgangspunt 100% kostendekkendheid. In de kostenraming is een aantal belangrijke aspecten meegenomen of aangepast. Enkele voorbeelden zijn: een reële doorbelasting van de kostenplaats; de meerjarige kapitaallasten van de geraamde investeringen zijn eruit gehaald (blauwe papiercontainers en ondergrondse kunststofcontainers); een belasting op brandbaar afval die ingaat per 1 januari Rekening houdend met deze factoren is het noodzakelijk om de tarieven aan te passen met circa 3%. Voor een eenpersoonshuishouden betekent dit een verhoging van 5,- per jaar en voor een meerpersoonshuishouden is dit 6,-. In dit Afvalbeleidsplan moeten keuzes worden gemaakt over de wijze en invulling van (gescheiden) afvalinzameling. Hoe en in welke mate dit invloed zal hebben op de tarieven zal ook in dit Afvalbeleidsplan worden meegenomen. Overzicht van onze huidige tarieven Tarief ,- (1p) 220,- (>1) Tarief ,- (1p) 226,- (>1) Opbrengst Opbrengst Opbrengst Opbrengst Opbrengst Opbrengst Overzicht van het verloop van de tarieven gemeente Goeree- Overflakkee 162,- (1p) 216,- (>1) 165,- (1p) 220,- (>1) 170,- (1p) 226,- (>1) 173,- (1p) 229,- (>1) 175,- (1p) 231,- (>1) 178,- (1p) 234,- (>1) 180,- (1p) 236,- (>1) 183,- (1p) 239,- (>1) Dirksland 198,- (1p) 248,- (>1) Goedereede 210,- (1p) 286,- (>1) Middelharnis 164,- (1p) 224,- (>1) Oostflakkee 182,40 (1p) 243,60 (>1) indexering 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 50

52 BIJLAGE 4: Ladder van Lansink Uitleg en informatie De rangorde van afvalverwijdering Recycling: hoog op de Ladder van Lansink Voor ons is uw afval veelal een grondstof. Wij scheiden en sorteren het zodat er weer een nieuw product van gemaakt kan worden. De "Ladder van Lansink" onderscheidt vier vormen van omgaan met afval. Preventie heeft de hoogste prioriteit, gevolgd door (een zo hoogwaardig mogelijk) hergebruik. Als dit niet mogelijk is, moet gestreefd worden naar verbranding van afval, bij voorkeur met energieopwekking. De minst gewenste oplossingen zijn storten en lozen. Preventie: kwantitatieve en kwalitatieve preventie Het ontstaan van afvalstoffen wordt voorkomen of beperkt. Bij het vervaardigen van stoffen, preparaten of andere producten wordt gebruikgemaakt van stoffen en materialen die na gebruik van het product geen of zo min mogelijk nadelige gevolgen voor het milieu veroorzaken. Hergebruik: nuttige toepassing door producthergebruik Stoffen, preparaten, of andere producten worden na gebruik als zodanig opnieuw gebruikt. 51

53 Recycling: nuttige toepassing door materiaal hergebruik gebruikt. Stoffen en materialen waaruit een product bestaat, worden na gebruik van het product opnieuw Energie: nuttige toepassing als brandstof Afvalstoffen worden toegepast met een hoofdgebruik als brandstof of voor een andere wijze van energieopwekking. Verbranden: verbranden als vorm van verwijdering Afvalstoffen worden verwijderd door deze te verbranden volgens wettelijke richtlijnen. 52

54 BIJLAGE 5 Advies van de NVRD 53