EED energie-audit: verplichting of kans?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EED energie-audit: verplichting of kans?"

Transcriptie

1 EED energie-audit: verplichting of kans? Ondernemen met visie op energie Enschede, 28 januari 2016 Mayke Derksen en Jorieke Rienstra

2 Inhoud

3

4

5

6 Energietaken Energie-Efficiency Directive (EED) Meerjarenafspraken Energie-Efficiency (MJA3 en MEE) Expertisecentrum Energie-besparing Energie-Investeringsaftrek (fiscale regeling)

7

8 Een energie-audit biedt kansen Gemiddeld: 20-25% besparing energiekosten extra milieuwinst procesverbetering

9 energiekosten Financiële kansen kunnen dalen eventuele CO2-kosten dalen terugverdientijden hoog rendement investering kostprijs marktaandeel extra rendabel i.c.m. regelingen als EIA (energie-investeringsaftrek)

10 Energierapport: CO2-reductie 80-95% 2050 Steeds meer bedrijven met duurzaamheidsvisie Duurzame kansen Energie-audit maakt dit meetbaar en geeft inzage in welke processen veel energie gebruiken en welke maatregelen impact hebben Ook hier: gemiddeld 20-25% minder CO2- reductie Draagt bij aan duurzaam imago

11 In praktijk blijkt: energie-audit leidt tot procesverbetering Kansen in procesverbetering Een energie-audit kan leiden tot verbetering door inspectie : bijvoorbeeld in een kantoor waar een warmtewiel stil stond waardoor 125 Nm3 aardgas extra verstookt werd Audit kan inzage geven in de natuurlijke momenten op een maatregel te nemen

12 Energie-audit kan invulling geven aan Wet milieubeheer Kansen in Wet milieubeheer Met energie-akkoord voor duurzame groei : meer toezicht op energiebesparing Inzicht in rendabele maatregelen (terugverdientijd < 5 jaar) Op basis daarvan afspraken met bevoegd gezag mogelijk

13 EED: Energy Efficiency Directive (2012) 20% energiebesparing in 2020 kader van richtlijnen: - duurzaam inkopen door overheden - slimme meters voor consumenten - duurzame renovatie overheidsgebouwen - promoten van duurzame opties in warmte en koude - energie-audits voor grote bedrijven

14 Hoe gaat Nederland om met de EED? Europese richtlijn vraagt lidstaten om de EED (waaronder energie-audits) beleid te implementeren Voor een groot deel vult Nederland de richtlijn in met bestaande beleid, bijvoorbeeld het Nationaal Energie- Akkoord Tijdelijke regeling artikelen 8 en 14 Informatie op

15 Andere ontwikkelingen

16 EED artikel 8: de energie-audit grote bedrijven of inrichtingen met economische activiteit uitzondering: MJA3/MEE deelnemers of gecertificeerden ISO of ISO ISO vierjaarlijks een energie-audit bewustwording door in kaart brengen van energiegebruik besparingsmaatregelen plannen

17 Audit?

18 Audit?

19 Wat staat er in een energie-audit? 1.Energieverbruiksanalyse / energiebalans 2.Energiebesparingspotentieel 3.Voorgenomen energiebesparende maatregelen Zie ook Rapportage-format gepubliceerd door RVO.nl. (dient als advies)

20 Rolverdeling en consequenties RVO: advies over EED Bevoegd gezag Wm (gemeente of OD) - Uitstel audit - Beoordeling - Bij niet nakomen van afspraken: overleg of sancties Handhavingsstrategie: ctie

21 Vervoer en transport vervoer in eigen beheer uitgevoerd of onder eigen bedrijfsvoering (eigendom of lease) nieuw onderdeel bij MJA3/MEE in EEP ronde

22 Wat is de status? Oorspronkelijke Europese deadline 5 december 2015 Groot aantal bedrijven heeft uitstel aangevraagd

23 Tools (1) - Veel gestelde vragen en antwoorden - Rapportage-format online - dvies over alternatieve systemen en (deel)vrijstellingen (Maart 2016)

24 Tools (2) Erkende maatregelen lijst Maatregellijsten van MJA sectoren Energielijst (EIA) Logistiek Nederland U15 (Netwerk van werknemers in Midden-Nederland op vervoersgebied) Lean and green

25

26

27 Too

28 ING: Datacentra zijn enorme energieslurpers. Er is veel stroom nodig voor alle apparatuur en de koeling ervan. Er kwamen steeds meer servers bij die niet altijd even efficiënt werden gebruikt. Hier was simpelweg niet tegenop te besparen. Dit hebben we de laatste jaren aangepakt. We hebben goed gekeken naar de opstelling van de servers en ze waar mogelijk bij elkaar gezet. Hierdoor hoef je op minder plekken te koelen. Daarnaast zijn we meer in de cloud gaan werken. Die heeft nu bijna 100% van het energieverbruik in de ING-panden in beeld en monitort 24 uur per dag. Zo nodig kan op afstand worden bijgestuurd. Bijvoorbeeld als het energieverbruik in het weekend of op feestdagen n Laat ze meedenken over manieren om te verduurzamen. Bijvoorbeeld door een competitie-element toe te voegen. Wie heeft het meest duurzame idee? iet afneemt.

29

30

31 Plaatje e-bepsaring ieee

32 Sancties Bij het niet nakomen van afspraken geldt dat het bevoegd gezag: in overleg kan treden met de onderneming de bevoegdheid heeft om sancties op te leggen Handhavingsstrategie: ndhaving/landelijke/introductie

Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015

Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 EED: Europese energie-efficiëntie richtlijn Energie-audit is onderdeel van een breder Europees kader

Nadere informatie

Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015

Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 Energie-audit:

Nadere informatie

WHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING. vandorp.eu

WHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING. vandorp.eu WHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING vandorp.eu OVERZICHT WETGEVING ENERGIEBESPARING Introductie De besparing op energie wordt weleens gezien als een opgelegde bezigheid die als gevolg van allerlei

Nadere informatie

HOE KAN MIJN BEDRIJF VOLDOEN AAN DE VERPLICHTINGEN ROND ENERGIE

HOE KAN MIJN BEDRIJF VOLDOEN AAN DE VERPLICHTINGEN ROND ENERGIE g HOE KAN MIJN BEDRIJF VOLDOEN AAN DE VERPLICHTINGEN ROND ENERGIE Hoe kunnen Green Partner en EarthCheck mij daarbij helpen? www.green-partner.nl www.earthcheck.org Hoe kan mijn bedrijf voldoen aan de

Nadere informatie

MJA: verleden, heden en toekomst

MJA: verleden, heden en toekomst MJA: verleden, heden en toekomst Oppervlaktebehandelende industrie Jac van Trijp Achtergronden MJA Meerjarenafspraken Energie-efficiency - Overheid en bedrijfsleven maken afspraken over verbeteringen in

Nadere informatie

Energie-audit. Alles wat u moet weten over de energie-audit, helder op een rij. Facilicom

Energie-audit. Alles wat u moet weten over de energie-audit, helder op een rij. Facilicom Energie-audit Alles wat u moet weten over de energie-audit, helder op een rij. Facilicom Is mijn organisatie verplicht een energie-audit uit te laten voeren? En zo ja, wat moet ik dan precies doen? De

Nadere informatie

ADVIESDOCUMENT. Keurmerken in relatie tot de EED-auditplicht voor grote ondernemingen.

ADVIESDOCUMENT. Keurmerken in relatie tot de EED-auditplicht voor grote ondernemingen. Inleing ADVIESDOCUMENT Keurmerken in relatie tot de EED-auditplicht voor grote ondernemingen. De ministeriële regeling IENM/BSK-2015/103340 van 10 juli 2015 is de Nederlandse invulling de vierjaarlijkse

Nadere informatie

MJA3 ICT-sector. Jeroen van der Tang. Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT

MJA3 ICT-sector. Jeroen van der Tang. Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT MJA3 ICT-sector Jeroen van der Tang Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT Duurzaamheid @ Nederland ICT Resultaten en initiatieven Nederland ICT op energiebesparing & milieu» MJA3 energie-efficiëntie

Nadere informatie

Verplichte energieaudit voor grote ondernemingen

Verplichte energieaudit voor grote ondernemingen Januari 15 Verplichte energieaudit voor grote ondernemingen Alle bedrijven, zonder ISO 14.001 en/of ISO 50.001 en/of MJA/MEE convenant, die niet voldoen aan de definitie kleine en middelgrote ondernemingen

Nadere informatie

Van Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Van Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Van Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Inhoud Van energie naar klimaat Introductie RVO De opgave De uitvoering - Wetgeving - Instrumenten

Nadere informatie

deelsessie Gelderse aanpak: stimulering bedrijven Door Roland Bus & Roy Ellenbroek (GEA) Krijn Ratsma (St. Energieke Regio)

deelsessie Gelderse aanpak: stimulering bedrijven Door Roland Bus & Roy Ellenbroek (GEA) Krijn Ratsma (St. Energieke Regio) deelsessie Gelderse aanpak: stimulering bedrijven Door Roland Bus & Roy Ellenbroek (GEA) Krijn Ratsma (St. Energieke Regio) Programma Introductie van de aanpak van het Gelders Energieakkoord (Roy Ellenbroek,

Nadere informatie

EU-richtlijn betreffende energie-efficiëntie

EU-richtlijn betreffende energie-efficiëntie W H I T EPA P ER EU-richtlijn betreffende energie-efficiëntie EU-richtlijn betreffende energie-efficiëntie De verplichting tot het laten uitvoeren van een energieaudit voor alle grote organisaties is vastgelegd

Nadere informatie

EEP-ronde Inhoud. - Belangrijke aandachtspunten - Nieuwe onderdelen in het EEP - Instrumenten en hulpmiddelen - Indiening via het e-mjv

EEP-ronde Inhoud. - Belangrijke aandachtspunten - Nieuwe onderdelen in het EEP - Instrumenten en hulpmiddelen - Indiening via het e-mjv EEP-ronde 2017-2020 Inhoud - Belangrijke aandachtspunten - Nieuwe onderdelen in het EEP - Instrumenten en hulpmiddelen - Indiening via het e-mjv Belangrijke aandachtspunten Striktere beoordeling - O.a

Nadere informatie

Van Label C tot EED. Alles wat u moet weten over de weten regelgeving rond energiebesparing MJA3/MEE EPBD. Activiteiten besluit.

Van Label C tot EED. Alles wat u moet weten over de weten regelgeving rond energiebesparing MJA3/MEE EPBD. Activiteiten besluit. Van Label C tot Alles wat u moet weten over de weten regelgeving rond energiebesparing Energielabel Activiteiten besluit Van Label C naar Alles wat u moet weten over de weten regelgeving rond energiebesparing

Nadere informatie

ADVIESDOCUMENT. Keurmerken in relatie tot de EED-auditplicht voor grote ondernemingen.

ADVIESDOCUMENT. Keurmerken in relatie tot de EED-auditplicht voor grote ondernemingen. Inleiding ADVIESDOCUMENT Keurmerken in relatie tot de EED-auditplicht voor grote ondernemingen. De ministeriële regeling IENM/BSK-2015/103340 van 10 juli 2015 is de Nederlandse invulling de vierjaarlijkse

Nadere informatie

op de agenda. Inleiding. De Informatieplicht. De Erkende Maatregelen. Voordelen van besparen: Met welke energieprijs rekenen?

op de agenda. Inleiding. De Informatieplicht. De Erkende Maatregelen. Voordelen van besparen: Met welke energieprijs rekenen? op de agenda. Inleiding. De Informatieplicht. De Erkende Maatregelen. Voordelen van besparen: Met welke energieprijs rekenen? INLEIDING. SETTING THE SCENE Training: Informatieplicht 25-4-2019 DEEL

Nadere informatie

Wijziging Activiteitenbesluit Wet milieubeheer

Wijziging Activiteitenbesluit Wet milieubeheer Wijziging Activiteitenbesluit Wet milieubeheer Introductie informatieplicht energiebesparende maatregelen Versie 3 oktober 2018 Wat is de aanleiding voor de informatieplicht? 2013: Energieakkoord Duurzame

Nadere informatie

Participatie Deelname en initiatieven m.b.t. energiereductie Genap B.V.

Participatie Deelname en initiatieven m.b.t. energiereductie Genap B.V. Participatie Deelname en initiatieven m.b.t. energiereductie Genap B.V. Dit document is tot stand gekomen in samenwerking met Will2Sustain Copyright 2015 Genap B.V. Inhoud Inleiding... 2 1 Deelname en

Nadere informatie

Verplichte energieaudit voor grote ondernemingen

Verplichte energieaudit voor grote ondernemingen Verplichte energieaudit voor grote ondernemingen Grote ondernemingen die geen ISO 14.001 of ISO 50.001-certificaat hebben en niet zijn toegetreden tot een energiebeleidsovereenkomst (MEE / MJA3) moeten

Nadere informatie

Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van EEP

Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van EEP Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van EEP 2013-2016 MJA3-convenant Focus op rendabele maatregelen Voor het Rijk is het van belang dat de energieconvenanten tot duidelijke resultaten leiden. De Tweede

Nadere informatie

Doorrekening Energieakkoord

Doorrekening Energieakkoord Doorrekening Energieakkoord Resultaten Industrie en Landbouw Ton van Dril Den Haag 2 oktober 2013 www.ecn.nl Inhoud Energiebesparing industrie en mogelijke uitbreiding Energiebesparing landbouw en mogelijke

Nadere informatie

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER Ministerie van Economische Zaken en Klimaat INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER Zichtenburg Kerketuinen Dekkershoek VW Wittebrug Stef Strik Directoraat-generaal Klimaat en Energie 29 maart

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: CO2-reductiemanagement met ISO In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

EED Factsheet keurmerk: CO2-reductiemanagement met ISO In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat EED Factsheet keurmerk: CO2-reductiemanagement met ISO 14001 In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Versie 9 april 2018. EED Factsheet keurmerk: CO 2 -reductiemanagement met ISO

Nadere informatie

MJA3 ICT-sector. Jeroen van der Tang. Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT

MJA3 ICT-sector. Jeroen van der Tang. Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT MJA3 ICT-sector Jeroen van der Tang Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT Duurzaamheid @ Nederland ICT Initiatieven van Nederland ICT op gebied van Duurzaamheid Energie Transitie:» MJA3 convenant

Nadere informatie

4 juni 2019 Christian de Laat & Roderick Swart Capelle aan den IJssel DE INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING

4 juni 2019 Christian de Laat & Roderick Swart Capelle aan den IJssel DE INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING 4 juni 2019 Christian de Laat & Roderick Swart Capelle aan den IJssel DE INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING 1 INHOUD 1. Energiebesparing in wetgeving 2. Wie is verantwoordelijk? 3. Waarom een informatieplicht

Nadere informatie

ADVIESDOCUMENT RAPPORTAGE-FORMATS VOOR ENERGIE-AUDITS. in het kader van de EED. Toelichting op het rapportage-format. Versie 1, 21 januari 2016

ADVIESDOCUMENT RAPPORTAGE-FORMATS VOOR ENERGIE-AUDITS. in het kader van de EED. Toelichting op het rapportage-format. Versie 1, 21 januari 2016 ADVIESDOCUMENT RAPPORTAGE-FORMATS VOOR ENERGIE-AUDITS in het kader van de EED Toelichting op het rapportage-format Versie 1, 21 januari 2016 Rapportage EED Adviesdocument - 21 januari 2016 Rijksdienst

Nadere informatie

POWERS SUSTAINABILITY

POWERS SUSTAINABILITY POWERS SUSTAINABILITY Energy Efficiency Directive Energiemanagement: ISO 50001 Michiel Steerneman Copernicuslaan 35-6716 BM Ede Postbus 140-6710 BC Ede M +31 (0)6-51518128 E michiel.steerneman@ieexperts.nl

Nadere informatie

BESLUIT OMGEVINGSVERGUNNING WIJZIGEN

BESLUIT OMGEVINGSVERGUNNING WIJZIGEN BESLUIT OMGEVINGSVERGUNNING WIJZIGEN Onderwerp Op 5 december 2008 is een revisievergunning verleend aan G.C.M. van Uden B.V., nu maatschap van Dun, voor een agrarische inrichting met (melk-)rundvee en

Nadere informatie

MJA Workshop Wet & Regelgeving. Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing

MJA Workshop Wet & Regelgeving. Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing MJA Workshop Wet & Regelgeving Duurzaamheid, gebouwen en energiebesparing Marco van de Esschert Ministerie van BZK Energieakkoord, Bouwbesluit, Energielabel en BENG MJA Workshop 2014 Marco van de Esschert

Nadere informatie

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Inleiding ADVIESDOCUMENT Keurmerken in relatie tot de EED-auditplicht voor grote ondernemingen. De ministeriële regeling IENM/BSK-2015/103340 van 10 juli 2015 is

Nadere informatie

Introductie van de EED

Introductie van de EED Introductie van de EED 5 x 20 doelstellingen In 2020 wil de EU: 20% minder CO 2 t.o.v. 1990 (CO 2 ) 20% energie uit duurzame energiebronnen (DE) 20% meer energiebesparing (EE) 5 x 20 doelstellingen In

Nadere informatie

Erkende maatregelen voor Energiebesparing

Erkende maatregelen voor Energiebesparing Erkende maatregelen voor Energiebesparing s Hertogenbosch Wendy Simonse, Irma Boswijk 2 Training Toezicht op energiebesparing Indeling sessie Aan de slag met Toezicht op Energie De erkende maatregelen

Nadere informatie

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER Ministerie van Economische Zaken en Klimaat INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER Nederlandse Rubber- en Kunststof-industrie Stef Strik Directoraat-generaal Klimaat en Energie 11 juni 2019

Nadere informatie

EED Energie Audit. 14 onmisbare tips om je Energie Audit succesvol te doorlopen

EED Energie Audit. 14 onmisbare tips om je Energie Audit succesvol te doorlopen EED Energie Audit 14 onmisbare tips om je Energie Audit succesvol te doorlopen Woord vooraf Mijn naam is Nick van Moerkerk, oprichter van MVO Consultants B.V. Wij willen zo veel mogelijk bedrijven motiveren

Nadere informatie

Vereenvoudigde aanpak MJA

Vereenvoudigde aanpak MJA Vereenvoudigde aanpak MJA Nekovri congres 10-11-2015 Jac van Trijp Inhoud Introductie MJA Resultaten uit het verleden Vereenvoudiging van de aanpak Vooruitblik EEP-ronde 2017-2020 Introductie MJA Meerjarenafspraken

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: Erkend Duurzaam. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

EED Factsheet keurmerk: Erkend Duurzaam. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: Erkend Duurzaam In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: Erkend Duurzaam. Samenvatting Deze factsheet maakt onderdeel uit van een reeks. In iedere

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: Milieuthermometer Zorg. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

EED Factsheet keurmerk: Milieuthermometer Zorg. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: Milieuthermometer Zorg In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Factsheet keurmerk: Milieuthermometer Zorg Samenvatting Deze factsheet maakt onderdeel uit van een reeks.

Nadere informatie

Werkinstructie beoordeling concern-eeps variant 2

Werkinstructie beoordeling concern-eeps variant 2 MJA3-kernteam bevoegde gezagen Bas Heerma van Voss (EZ), Marcel Verzandvoort (RVO.nl) www.rvo.nl Contactpersoon Frerik van de Pas T 088-6027886 frerik.vandepas@rvo.nl Werkinstructie beoordeling concern-eeps

Nadere informatie

Vervoer in de wet EED. Wm (2%) Zorgplicht: voorkom de negatieve milieueffecten van vervoer van goederen en personen van en naar de inrichting

Vervoer in de wet EED. Wm (2%) Zorgplicht: voorkom de negatieve milieueffecten van vervoer van goederen en personen van en naar de inrichting Vervoer in de wet 2015 EED verplichte audit Zorgplicht: voorkom de negatieve milieueffecten van vervoer van goederen en personen van en naar de inrichting 2008 1993 Vervoer: artikel 2.16Ab Energie: artikel

Nadere informatie

FEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING'

FEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING' FEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING' INHOUDSOPGAVEN INTRODUCTIE 2 BREEAM NL 3 MEERJARENAFSPRAKEN 5 ENE RGIE-AUDIT 7 ENERGIELABEL VOOR WONINGEN 9 Introductie FedEC

Nadere informatie

Michiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY

Michiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY Michiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY MV O Industrial Energy Experts Diensten Energietechniek Elektrotechniek: MS, LS Power Quality Besturingstechniek Decentrale

Nadere informatie

Energiebesparing bedrijven Soester Zakenkring

Energiebesparing bedrijven Soester Zakenkring Energiebesparing bedrijven Soester Zakenkring 9-9 - 2016 09-09-2016 1 Even voorstellen Michiel van Dalen Teamleider handhaving bedrijven RUD Utrecht Erik Wishaupt Adviseur energiebesparing en energiebeleid

Nadere informatie

ECFD/U Lbr. 16/052

ECFD/U Lbr. 16/052 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8393 betreft De EED richtlijn (artikel 8 energieauditplicht) en de rol van het bevoegd gezag uw kenmerk ons kenmerk ECFD/U201600977

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 364 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER Ministerie van Economische Zaken en Klimaat INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER VNO/NCW Stedendriehoek Stef Strik Directoraat-generaal Klimaat en Energie 19 november 2018 Nationaal Energieakkoord:

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: Green Key Hotel. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

EED Factsheet keurmerk: Green Key Hotel. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: Green Key Hotel In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: Green Key Hotel Samenvatting Deze factsheet maakt onderdeel uit van een reeks. In iedere

Nadere informatie

Energie Audit Webinar

Energie Audit Webinar Energie Audit Webinar Alles wat je moet weten over de EED Nick van Moerkerk MVO CONSULTANTS 1.500 bezoekers MVO events 2.000 e-book downloads 50.000 website bezoekers Programma 1. Ontwikkelingen 2. Over

Nadere informatie

MJA Routekaart ICT 2030 en SER Energieakkoord

MJA Routekaart ICT 2030 en SER Energieakkoord MJA Routekaart ICT 2030 en SER Energieakkoord Jeroen van der Tang Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT 30 januari 2014 Introductie Nederland ICT Nederland ICT is de branchevereniging van ICT-bedrijven

Nadere informatie

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integrale energiestrategie UU Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integraal en Samen! 2 3-10-2017 Integrale energiestrategie UU Universiteit Utrecht Opgericht in 1636 30.000 studenten en 7.500 medewerkers

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: LEED Operations & Maintenance. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

EED Factsheet keurmerk: LEED Operations & Maintenance. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: LEED Operations & Maintenance In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet Keurmerk: LEED Operations & Maintenance Samenvatting Deze factsheet maakt onderdeel

Nadere informatie

Energiebesparing door handhaving van energie afspraken

Energiebesparing door handhaving van energie afspraken Energiebesparing door handhaving van energie afspraken Uitvoeringsorganisatie voor bodem, bouw en milieuwetgeving Nationaal Energie Congres 2016 16 juni 2016 Patrick.teunissen@odnzkg.nl Rode draad De Nationale

Nadere informatie

Kansrijke maatregelen energiebesparing. Frans Rooijers

Kansrijke maatregelen energiebesparing. Frans Rooijers Kansrijke maatregelen energiebesparing Frans Rooijers CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige expertise 40 medewerkers

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: CO2- Prestatieladder Versie 21 mei Samenvattend oordeel: Samenvatting

EED Factsheet keurmerk: CO2- Prestatieladder Versie 21 mei Samenvattend oordeel: Samenvatting EED Factsheet keurmerk: CO2- Prestatieladder Versie 21 mei 2019 Samenvattend oordeel: CO 2-prestatieladder niveau 1: Niet acceptabel. CO 2-prestatieladder niveau 2: Niet acceptabel. CO 2-prestatieladder

Nadere informatie

ENERGIEBESPARINGS- EN INFORMATIEPLICHT WET MILIEUBEHEER

ENERGIEBESPARINGS- EN INFORMATIEPLICHT WET MILIEUBEHEER Ministerie van Economische Zaken en Klimaat ENERGIEBESPARINGS- EN INFORMATIEPLICHT WET MILIEUBEHEER Patrick Dijk RWS WVL/kenniscentrum InfoMil Stef Strik EZK/DG Klimaat en Energie 4 juli 2019 1. Wat komt

Nadere informatie

nergiebesparing in de ICT

nergiebesparing in de ICT nergiebesparing in de ICT Een koud kunstje? 10 April Green IT Energy Solutions Niels Sijpheer 3671 Meter (Q=m.g.h) 100 kg massa en 1 kwh arbeid: Hoe hoog kom ik? A Minder dan100 meter B Tussen 100 en 1000

Nadere informatie

Voortgangsrapportage. Voortgang van CO 2 reductieplan van Genap B.V (tm juni) Copyright 2017 Genap B.V.

Voortgangsrapportage. Voortgang van CO 2 reductieplan van Genap B.V (tm juni) Copyright 2017 Genap B.V. Voortgangsrapportage Voortgang van CO 2 reductieplan van Genap B.V. 2017 (tm juni) Copyright 2017 Genap B.V. Inhoud Inleiding... 2 1 Energiebeleid... 3 2 Huidig energieverbruik en trendanalyse... 3 3 Voortgang

Nadere informatie

Even voorstellen. Inhoud. Energieprijzen stijgen 16-4-2014. Maatschappelijke bewustwording (video)

Even voorstellen. Inhoud. Energieprijzen stijgen 16-4-2014. Maatschappelijke bewustwording (video) Even voorstellen Opleiding Technische Universiteit Eindhoven Natuurkunde KIVI MINI seminar Energie voor verandering Nijmegen, 16 april 2014 Bruno Mulder METAbv Werk TNO Papier en Karton, Delft Energiebesparing

Nadere informatie

In deze versie zijn de volgende aanpassingen gedaan ten opzichte van de voorgaande versie van 7 augustus 2015:

In deze versie zijn de volgende aanpassingen gedaan ten opzichte van de voorgaande versie van 7 augustus 2015: Veel gestelde vragen en antwoorden bij de auditverplichting van de EED Inleiding In 2012 is de Europese Energie-Efficiency Richtlijn (2012/27//EU) vastgesteld (ook wel de EED genoemd). Deze richtlijn moet

Nadere informatie

GRIP OP ENERGIE. Practice what you preach 6 oktober :30 Robin Sommers (Van Beek Ingenieurs)

GRIP OP ENERGIE. Practice what you preach 6 oktober :30 Robin Sommers (Van Beek Ingenieurs) GRIP OP ENERGIE Practice what you preach 6 oktober 2016 14:30 Robin Sommers (Van Beek Ingenieurs) Nederlandse Industrie gebruikt 40% van alle energie in Nederland Chemie en Pharma gebruiken hiervan 74%,

Nadere informatie

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Toelichting op de aanpak van de gemeente Breda Marcel van Embden (projectleider afdeling Vastgoedbeheer) Inhoud Klimaatnota gemeente Breda Wat is de insteek bij het

Nadere informatie

Datum 9 oktober 2015 Betreft Resultaten 2014 Meerjarenafspraken Energie-efficiëntie MJA3 en MEE

Datum 9 oktober 2015 Betreft Resultaten 2014 Meerjarenafspraken Energie-efficiëntie MJA3 en MEE > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus

Nadere informatie

Michiel Steerneman NEN 2 juni 2017 POWERS SUSTAINABILITY

Michiel Steerneman NEN 2 juni 2017 POWERS SUSTAINABILITY Michiel Steerneman NEN 2 juni 2017 POWERS SUSTAINABILITY Diensten Energietechniek Elektrotechniek: MS, LS Power Quality Besturingstechniek Decentrale energievoorziening en noodstroom Procestechnologie

Nadere informatie

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER

INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER Ministerie van Economische Zaken en Klimaat INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER Informatiebijeenkomst voor de gebouwde omgeving Stef Strik Directoraat-generaal Klimaat en Energie 25 juni

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: BMWT Duurzame Bedrijfsvoering.

EED Factsheet keurmerk: BMWT Duurzame Bedrijfsvoering. Versie 11 januari 2019. EED Factsheet keurmerk: BMWT Duurzame Bedrijfsvoering. Inhoud: Samenvatting Samenvattend oordeel 1 Introductie en gebruik factsheet 2 - Inleiding BMWT Duurzame Bedrijfsvoering 3

Nadere informatie

Deltaplan DGBC & Platform Duurzaam Winkelvastgoed

Deltaplan DGBC & Platform Duurzaam Winkelvastgoed Deltaplan DGBC & Platform Duurzaam Winkelvastgoed Agenda 1. Voorstellen 2. Parijs 2050 concreet 3. Wet- en regelgeving 4. Uitdagingen en kansen 5. Wat doen wij om Parijs 2050 te bereiken? 2 7 juni 2018

Nadere informatie

Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015. Versie 2.0 (summary)

Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015. Versie 2.0 (summary) Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015 Versie 2.0 (summary) Auteurs: Van Dorp Dienstencentrum Datum: Februari 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Energiebeleid... 3 2.1 Continue verbetering...

Nadere informatie

Vervoer in de Milieuwetgeving

Vervoer in de Milieuwetgeving Vervoer in de Milieuwetgeving Co de Smalen Kernteam EED co.de.smalen@odnzkg.nl 10/2018 Omgevingsdiensten NL Opbouw presentatie Vervoer in de wetgeving Denkkader, de audit Wat is bereikt Verwachtingen Samenvatting

Nadere informatie

Energiezorgplan Van Dorp installaties bv 2011 2015. Versie 3.0 (Summary)

Energiezorgplan Van Dorp installaties bv 2011 2015. Versie 3.0 (Summary) Energiezorgplan Van Dorp installaties bv 2011 2015 Versie 3.0 (Summary) Auteurs: Van Dorp Dienstencentrum Datum: Update: Augustus 2013 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Energiebeleid... 3 2.1 Continue

Nadere informatie

Energieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal

Energieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal Energieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal 1 Intentie Bedrijvenkring Veenendaal, de coöperatieve verenigingen van Ondernemend Veenendaal, de deelnemende bedrijven en de gemeente Veenendaal

Nadere informatie

Energiebesparing. VMR 30 november 2017 Godert van der Feltz

Energiebesparing. VMR 30 november 2017 Godert van der Feltz VMR 30 november 2017 Godert van der Feltz Agenda 1. algemeen 2. specifiek - art. 2.15 Activiteitenbesluit milieubeheer 3. (Art. 2.15 Activiteitenbesluit onder) de Omgevingswet 29-11-17 Van der Feltz advocaten

Nadere informatie

Hoe vul je de wetgevingstool resultaten in bij het RVO eloket?

Hoe vul je de wetgevingstool resultaten in bij het RVO eloket? Hoe vul je de wetgevingstool resultaten in bij het? Stap 1: Inloggen op het Link naar eloket e-herkenning: Het eloket kun je vinden via de volgende link: https://mijn.rvo.nl/eloket/login-start.html of

Nadere informatie

SER Energieakkoord: prestatieafspraken en EPK handhaving Wet milieubeheer energiebesparing. DGMI/KLG Afdeling Klimaat: Stef Strik

SER Energieakkoord: prestatieafspraken en EPK handhaving Wet milieubeheer energiebesparing. DGMI/KLG Afdeling Klimaat: Stef Strik SER Energieakkoord: prestatieafspraken en EPK handhaving Wet milieubeheer energiebesparing DGMI/KLG Afdeling Klimaat: Stef Strik Energiebesparing = winst voor de lokale groene economie beperking van woon-

Nadere informatie

ANALYSE ENERGIEAUDIT GROTE ONDERNEMINGEN 26/11/2018

ANALYSE ENERGIEAUDIT GROTE ONDERNEMINGEN 26/11/2018 //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ANALYSE ENERGIEAUDIT GROTE ONDERNEMINGEN

Nadere informatie

ADVIESDOCUMENT RAPPORTAGE-FORMATS VOOR ENERGIE-AUDITS. in het kader van de EED. Toelichting op het rapportage-format. Versie 3, 24 februari 2016

ADVIESDOCUMENT RAPPORTAGE-FORMATS VOOR ENERGIE-AUDITS. in het kader van de EED. Toelichting op het rapportage-format. Versie 3, 24 februari 2016 ADVIESDOCUMENT RAPPORTAGE-FORMATS VOOR ENERGIE-AUDITS in het kader van de EED Toelichting op het rapportage-format Versie 3, 24 februari 2016 Rapportage EED Adviesdocument - 24 februari 2016 Rijksdienst

Nadere informatie

Wetgeving helpt bij de eerste stap

Wetgeving helpt bij de eerste stap Wetgeving helpt bij de eerste stap Bij de verduurzaming van utiliteitsbouw Selina Roskam Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Wetgeving helpt bij de eerste stap Verduurzamen van utiliteitsbouw Selina

Nadere informatie

Welkom bij het webinar

Welkom bij het webinar Welkom bij het webinar Informatieplicht Energiebesparing Jeroen van der Tang Public Policy Manager Duurzaamheid Selina Roskam Kennismakelaar Duurzame Utiliteitsbouw v o o r d e d i g i t a l e e c o n

Nadere informatie

Praktische voorstellen voor energiebesparing in haven en industrie. Alex Ouwehand Directeur NMZH

Praktische voorstellen voor energiebesparing in haven en industrie. Alex Ouwehand Directeur NMZH Praktische voorstellen voor energiebesparing in haven en industrie Alex Ouwehand Directeur NMZH CO2 emission CO2 reduction Ambities klimaat en energie EU en Rijk 2020 : 20 % CO 2 -reductie (tov 1990),

Nadere informatie

EED Factsheet keurmerk: CO 2 - Prestatieladder. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

EED Factsheet keurmerk: CO 2 - Prestatieladder. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: CO 2 - Prestatieladder In opdracht van het ministerie van Economische Zaken EED Factsheet keurmerk: CO 2 - Prestatieladder Samenvatting Deze factsheet maakt onderdeel uit van een

Nadere informatie

EED Factsheet: BMWT Duurzame Bedrijfsvoering Versie 6 juni 2019

EED Factsheet: BMWT Duurzame Bedrijfsvoering Versie 6 juni 2019 EED Factsheet: BMWT Duurzame Bedrijfsvoering Versie 6 juni 2019 EED Factsheet BMWT Duurzame Bedrijfsvoering Versie 6 juni 2019-1 EED Factsheet keurmerk: BMWT Duurzame Bedrijfsvoering. Inhoud: Samenvatting

Nadere informatie

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE In kort bestek Rafael Lazaroms INHOUDSOPGAVE 1. Wat houdt het in? 2. Motieven, doelstellingen en ambities 3. Organisatiestructuur GELOOFWAARDIGE BOODSCHAP Waterschappen hebben

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 258 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

ICT-sector. Inhoud. Interviews. Algemeen. MEE-sectoren. MJA Industrie MJA VGI. MJA Diensten. MJA Vervoer. Begrippenlijst.

ICT-sector. Inhoud. Interviews. Algemeen. MEE-sectoren. MJA Industrie MJA VGI. MJA Diensten. MJA Vervoer. Begrippenlijst. ICT-sector Deelnemende bedrijven: 38 Beschouwde bedrijven in dit rapport: 38 Toetreders: 5 Uittreders: 0 Energiegebruik 2013: 16.164 TJ Procesefficiëntieverbetering 2013 t.o.v. 2012: 5% (17% t.o.v. basisjaar

Nadere informatie

Energiebeoordeling. Batenburg Energietechniek 1 januari 2018 t/m 31 december 2018

Energiebeoordeling. Batenburg Energietechniek 1 januari 2018 t/m 31 december 2018 Energiebeoordeling Batenburg Energietechniek 1 januari 218 t/m 31 december 218 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Trendanalyse 2.1. Energiegebruik 2.2. CO2 per omzet 2.3. Reducerende maatregelen

Nadere informatie

Datum 4 december 2018 Betreft Resultaten 2017 Meerjarenafspraken energie-efficiëntie MJA3 en MEE

Datum 4 december 2018 Betreft Resultaten 2017 Meerjarenafspraken energie-efficiëntie MJA3 en MEE > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

CO2-Prestatieladder Energiemanagement actieplan Invalshoek B; Reductie Projectburo B.V.

CO2-Prestatieladder Energiemanagement actieplan Invalshoek B; Reductie Projectburo B.V. CO2-Prestatieladder Energiemanagement actieplan Invalshoek B; Reductie 05-2019 Projectburo B.V. Inhoudsopgave Inleiding... 3 CO2-team... 3 Reductiedoelstellingen en maatregelen... 4 Onderbouwing van de

Nadere informatie

MJA-Sectorrapport 2014 Financiële dienstverleners

MJA-Sectorrapport 2014 Financiële dienstverleners MJA-Sectorrapport 2014 Financiële dienstverleners Colofon Projectnaam: MJA-monitoring 2014 Sector: Financiële dienstverleners Datum: 22-juni-2015 Status: Definitief Kenmerk: 22062015/WW/156015 Locatie:

Nadere informatie

Activiteitenbesluit Wet milieubeheer

Activiteitenbesluit Wet milieubeheer Activiteitenbesluit Wet milieubeheer De kennis, knoet en honingversie! Praktijkseminar Installatiesector 11 oktober 2011 p.teunissen@dmb.amsterdam.nl Wet milieubeheer Bescherming milieu Voormalige Hinderwetaspecten:

Nadere informatie

VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling. Energiemanagementplan

VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling. Energiemanagementplan VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling Energiemanagementplan Datum: 25-03-2015 Opgesteld: Thomas Heye Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Beleid en doelstellingen... 3 3 Planning... 4 3.1 Identificatie

Nadere informatie

Voortgangsrapportage. Voortgang van CO 2 reductieplan van Genap B.V (tm juni) Copyright 2016 Genap B.V.

Voortgangsrapportage. Voortgang van CO 2 reductieplan van Genap B.V (tm juni) Copyright 2016 Genap B.V. Voortgangsrapportage Voortgang van CO 2 reductieplan van Genap B.V. 2016 (tm juni) Copyright 2016 Genap B.V. Inhoud Inleiding... 2 1 Energiebeleid... 3 2 Huidig energieverbruik en trendanalyse... 3 3 Voortgang

Nadere informatie

Normen voor energie efficiency in organisaties

Normen voor energie efficiency in organisaties Normen voor energie efficiency in organisaties Industrial Processing - FEDEC Energietheater Regelgeving - Compliance op energiegebied, 4 oktober 2016 Bert Dijkstra NEN Energie bert.dijkstra@nen.nl 1 Inhoud

Nadere informatie

Voortgangsrapportage Voortgang van CO2 reductieplan van Genap B.V (tm juni)

Voortgangsrapportage Voortgang van CO2 reductieplan van Genap B.V (tm juni) Voortgangsrapportage Voortgang van CO reductieplan van Genap B.V. 06 (tm juni) Copyright 06 Genap B.V. Inhoud Inleiding... Energiebeleid... 3 Huidig energieverbruik en trendanalyse... 3 3 Voortgang reductiedoelstellingen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 30 196 Duurzame ontwikkelg en beleid Nr. 613 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

INFORMATIEBIJEENKOMST. Actuele milieuwetgeving, trends & ontwikkelingen. Weet wat u te wachten staat!

INFORMATIEBIJEENKOMST. Actuele milieuwetgeving, trends & ontwikkelingen. Weet wat u te wachten staat! WELKOM BIJ BMD ADVIES OOST INFORMATIEBIJEENKOMST Actuele milieuwetgeving, trends & ontwikkelingen Weet wat u te wachten staat! PROGRAMMA 14.00 uur - Aanvang/welkom Norman Smit 14.15 uur 15.15 uur - Omgevingswet

Nadere informatie

De zin en onzin van PUE

De zin en onzin van PUE De zin en onzin van PUE Energiebesparing 9 november 2011 Ir. Karel Haverkorn van Rijsewijk Adviseur Energie InvesteringsAftrek (EIA) Waarom energie besparen? Geld en concurrentie Nu al vaak duurder dan

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2014 2015 33 913 Wijziging van de Wet implementatie EU-richtlijnen energie-efficiëntie, de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Warmtewet in verband met

Nadere informatie

In deze versie zijn de volgende aanpassingen gedaan ten opzichte van de voorgaande versies van 21 september 2015, 23 november:

In deze versie zijn de volgende aanpassingen gedaan ten opzichte van de voorgaande versies van 21 september 2015, 23 november: Veel gestelde vragen en antwoorden bij de auditverplichting van de EED Inleiding In 2012 is de Europese Energie-Efficiency Richtlijn (2012/27//EU) vastgesteld (ook wel de EED genoemd). Deze richtlijn moet

Nadere informatie

Voortgangsrapportage CO 2 emissies ProRail Scope 1 en 2, eigen energiegebruik

Voortgangsrapportage CO 2 emissies ProRail Scope 1 en 2, eigen energiegebruik Voortgangsrapportage CO 2 emissies ProRail Scope 1 en 2, eigen energiegebruik Rapportage 1 e half jaar 2017 en prognose CO 2 voetafdruk 2017 Autorisatie paraaf datum gecontroleerd prl Projectleider Van

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag

Nadere informatie