Angst in de geriatrische revalidatie

Transcriptie

1 Angst in de geriatrische revalidatie Marieke Terwel, GZ-psycholoog en Cognitief gedragstherapeut VGCt, Laurens Hester Burger, GZ-psycholoog Laurens 22 april 2016 Symposium Angst & Ouderdom Gerion

2 Introductie Even voorstellen

3 Introductie Schets Laurens Antonius Binnenweg Inhoud: 1. Angst in de GRZ 2. Multidisciplinaire behandeling bij COPD 3. IBSR: individuele behandelmethode bij angst

4 Angst in de Geriatrische Revalidatiezorg Een paar voorbeelden: CVA: angst voor een recidief, angst door cognitieve schade, angst voor afhankelijkheid, PTSS-klachten Oncologie: angst voor behandeling/pijn, stress omtrent keuze behandeling, angst voor de dood COPD: angst voor komende benauwdheid/stikken, angst voor afhankelijkheid, PTSS-klachten

5 Vraag Welke angstklachten komen jullie tegen in de GRZ?

6 Multidisciplinaire behandeling bij COPD Angst speelt bij vrijwel elke COPD-revalidant Kenmerken groep: opleiding/sociale klasse, coping, trauma Coping niet toereikend meer

7 Multidisciplinaire behandeling bij COPD Benauwdheid Snellere ademhaling Stress

8 Multidisciplinaire behandeling bij COPD Relatie somatiek - klachten - beperkingen niet 1 op 1 Model Vercoulen (2008): rol cognitie/emotie/gedrag

9 Multidisciplinaire behandeling bij COPD Doel revalidatie: gedragsverandering Belemmering vaak vanuit cognitie/emotie/gedrag Psycholoog als gedragsdeskundige Nieuwe mindset voor behandelaren en verpleging

10 Multidisciplinaire behandeling bij COPD Basis COPD-revalidatie: Intensief samenwerken en communiceren Werkwijze verpleging: zorg overnemen, benauwdheid serieus nemen, geduld oefenen Belang ademhalingstechnieken en juiste medicatiegebruik Begrip gedrag cliënt opbrengen (coping) Motiveren: bespreken voor- en nadelen coping (ezel)

11 Multidisciplinaire behandeling bij COPD Mindset COPD-revalidatie: Gedragsexperiment Exposure Shaping Complimenteren Generaliseren (polikliniek, familiebijeenkomsten) Omgaan met stagnatie gedragsverandering

12 Multidisciplinaire behandeling bij COPD Ervaringen cliënten na revalidatie: Ik raakte altijd in paniek als ik benauwd werd, maar nu weet ik wat ik eraan kan doen Ik heb leren accepteren dat ik steeds moet pauzeren Iedereen let hier op of ik wel goed ademhaal. Daardoor gaat het nu automatisch goed! Ik durf weer zelf naar de supermarkt, omdat ik weet hoe ik met benauwdheid en paniek om moet gaan

13 Pychologische behandeling bij COPD Groepsbehandeling: relatie stress en benauwdheid Situatie: ik ben benauwd Waar kan dat door komen? Wat kan ik nu het beste doen? 1. Inspanning Longaanval Warmte/benauwde ruimte Stress......

14 Pychologische behandeling bij COPD Individuele behandeling: OT, MI, CGT, EMDR. Individuele behandeldoelen vaak: paniekreductie, emoties op een goede manier toelaten, grenzen aangeven, ontspannen

15 Cognitieve therapie Uitgangspunt: Niet de gebeurtenis maar de interpretatie van de gebeurtenis zorgt voor lijden, zoals angst en depressie.

16 Oefening CT Gebeurtenis Gedachte Gevoel Het is nacht. Een man is alleen thuis en hoort een geluid. Het is nacht. Een man is alleen thuis en hoort een geluid. Help, er is een inbreker in huis! De kat heeft de vaas met bloemen omgegooid. Het is nacht. Een man is alleen thuis en hoort een geluid. Mijn vrouw komt thuis van een feestje.

17 Inquiry Based Stress Reduction (IBSR) en GRZ Korte sessies mogelijk Opschrijven, hiermee compenseren voor eventuele cognitieve problemen, makkelijk de draad oppakken bij een volgende sessie De methode zelf vraag niet een extra cognitieve inspanning Huiswerk is niet nodig Sluit vaak goed aan bij de doelgroep en is een krachtige en snelwerkende methodiek

18 Welk advies wil jij de ander geven?.. (naam) moet/moet niet..

19 Casus Mevrouw de Vijver is 68 jaar. CVA links Verminderde kracht in rechterarm en -been Lichte cognitieve problemen: plannen in complexe situaties, verdelen van de aandacht, tragere informatieverwerking Angstig en somber, belemmerend voor de revalidatie en naar voor haarzelf

20 Niet-helpende gedachte Mijn man sluit mij buiten.

21 Vier vragen over de niethelpende gedachte 1. Is het waar? 2. Kun je absoluut weten dat het waar is? 3. Hoe reageer je wanneer je deze gedachte gelooft? 4. Wie zou je zijn zonder deze gedachte?

22 Antwoorden op de vier vragen Vraag 1. T: Is het waar de gedachte mijn man sluit mij buiten? C: Ja, voor mij wel Vraag 2. T: Kunt u absoluut weten dat het waar is, mijn man sluit mij buiten? C: Ja Vraag 3. T: Hoe reageert u, wat doet of zegt u, als u deze gedachte gelooft? C: Naar hem toe doe ik niets, want ik wil dat kissebissen niet meer. Tegen mezelf moet ik dan zeggen: niets zeggen laat maar gaan. Want hij zegt toch dat het niet zo is, maar dat is met zoveel dingen. Tegen mezelf probeer ik te zeggen kom op, laat je niet nekken, probeer je er nou maar bij neer te leggen. Nou zal dat altijd moeilijk zijn, ik denk het wel. Ik voel mijn hart op zo n moment wel kloppen. Vraag 4. T: Wie zou u zijn zonder de gedachte mijn man sluit mij buiten? C: Misschien wat zekerder van mezelf. En misschien wat meer zelf, wat zelf ver (haast onhoorbaar, het klinkt als zelfvertrouwen). En dat is er ook wel, maar ja. T: U zegt dan heb ik wat meer. (voorzichtig) C: Zelfvertrouwen. Ik weet het niet, ik vind het zo moeilijk. Want dit is natuurlijk al van jaren.

23 Omkeringen Naar het tegenovergestelde. Je kunt het woord niet of geen in de zin zetten of een woord met de tegengestelde betekenis. Vb: mijn man sluit mij niet buiten. Naar de ander. Waar ik staat zet je de ander en omgekeerd. Vb: ik sluit mijn man buiten. Naar jezelf, overal waar een persoon in de zin staat zet je ik, mezelf of mij neer. Vb: ik sluit mezelf buiten.

24 Omkering: Mijn man sluit mij niet buiten en voorbeelden T: Kunt u voorbeelden vinden waaruit blijkt dat deze gedachte ook waar is? C: Nee (meteen) T: U mag er even over nadenken C: Ja maar ik weet niet hoe ik het moet denken dan. Want als we aan tafel zitten of koffie drinken of weet ik veel wat maar dan sluit hij me niet buiten natuurlijk. T: Oké, een goed voorbeeld. C: Ja maar dat slaat toch nergens op. Dat zijn toch dingen van het leven? T: Die zijn heel waardevol, het is een goed voorbeeld. U zegt dus tijdens het koffiedrinken sluit hij mij niet uit, kunt u nog een ander voorbeeld vinden waaruit blijkt dat deze gedachte waar is? C: Nee T: Ik heb nog wel een voorbeeld in gedachten, wilt u die horen? C: Ja T: U heeft mij verteld, een tijdje geleden, dat u wat vaker met uw man praat tijdens de maaltijd. En dat u dat heel prettig vond dat u samen aan het praten was. C: Ja dat klopt. Hij doet eigenlijk ook van alles en hij sluit me niet dagelijks buiten. Hij vraagt me ook wel of ik wat wil drinken, en dan haalt hij het ook. Wat ook is, ik ga alleen maar van me eigen uit. Honderd keer zeg ik, je zegt dat wel maar ik geloof je niet. Dat is voor hem ook zo moeilijk.

25 Omkeringen in IBSR Radicale methode om te zoeken naar alternatieve gedachten Nodigen uit om na te gaan of een omkering ook waar is Onbewuste kan bewust worden Geven een ander perspectief Ontdekken dat situaties multi-interpretabel zijn, hierdoor kan de oorspronkelijke gedachte aan geloofwaardigheid inboeten evenals de daaruit voortkomende gevoelens

26 Hoe ging het verder met mevrouw de Vijver? Noemt zelf dat ze duidelijk veranderd is Geen angst in situaties waarin ze dat voorheen wel was Ziet dat haar man haar niet buitensluit Neemt zelf initiatief om niet buitengesloten te worden

27 Afsluitend Behandeling van angst is, op verschillende manieren, mogelijk binnen de GRZ. Dit is belangrijk voor het welzijn van de revalidant en de voortgang van de revalidatie. Dus doen!

28 Meer weten? Vragen? en Effing, T.W. et. al. (2012). Self-management programmes for COPD: moving forward. Chronic respiratory disease, 9 (1), Maassen, H. (2008). De dokter als coach. Medisch contact, 63 (27), Robinson, A., Courtney-Pratt, H., Lea, E., Cameron-Tucker, H., Turner, P., Cummings, E., et al (2008).Transforming clinical practice amongst community nurses: mentoring for COPD patient self-management. Journal of Clinical Nursing (17), Van Dam van Isselt, E.F., Groenewegen-Sipkema, M.K.H, Chavannes, N.H. & Achterberg, W.P. (2014). Geriatric rehabilitation for patients with advanced chronic obstructive pulmonary disease: a naturalistic prospective cohort study on feasibility and course of health status. Chronic respiratory disease, 11 (2), Vercoulen, J.H., Kalkman, J & Servaes, P. (2008). Longziekten: een complexe interactie tussen de fysiologische stoornis en gedragsfactoren. Gedragstherapie, 41,

29 Meer weten? Boek: Inquiry Based Stress Reduction in de praktijk. MO van Rhijn en E. Leuning (2016). Met een casus uit de GRZ, blz 53-58, van Marieke Terwel Blog: Een onzichtbaarheidsmantel in de GRZ: wie heeft er oog voor PTSS?, Marieke Terwel The Work of Byron Katie: A New psychotherapy? Hidalgo, R & Coumar, A. (2005) Website: Website van MO van Rhijn:

30 Vragen?