GEEN EXTERNE FINANCIERING OF AFHANKELIJK ZIJN SEPSIS. Op SEH. De Laboratoriumgegevens

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "20-04-15 - GEEN EXTERNE FINANCIERING OF AFHANKELIJK ZIJN SEPSIS. Op SEH. De Laboratoriumgegevens"

Transcriptie

1 Huibert Ponssen, internist- intensivist/acute geneeskunde SEPSIS Belangen - GEEN EXTERNE FINANCIERING OF AFHANKELIJK ZIJN Serum van een septische patiënt toegevoegd aan konijnenhart voorafgaande aan shock, tijdens shock en na herstel Op SEH Nauwelijks aanspreekbaar 40 graden koorts 70/40 mmhg 160/minuut AF Ademt 32 keer per minuut Perifeer koud De Laboratoriumgegevens Hb 10 mmol/l Leuco s 2,3 Thrombo s 43 Kreat 770 Lactaat 13 mmol/l po2 5,5 kpa = 42 mmhg pco2 3,2 kpa = 22 mmhg PH 7,11 Bicarbonaat 12 mmol/l Behandeling van ernstige sepsis 20 april

2 SIRS Systemisch inflammatoir reactie syndroom Het lichaam reageert op beschadiging Myocardinfarct Pancreatitis Bloedtransfusie Bacteriën Bacterie partikeltjes 2

3 De Symptomen 2 of meer - SIRS- Symptomen > 38 graden < 36 graden Acuut veranderd bewustzijn Rillingen Tachycardie > 90 Tachypnoe > 20 Leucocytose > 12 Leucopenie < 4 Hyperglycemie > 6,8 Ontstekingsreactie zonder bacterie SIRS Pancreatitis - Trauma - Bloedtransfusies - Grote operaties - Na Hartoperaties Ontstekingsreactie met bacterie Sepsis Sepsis = SIRS + een bacterie Welke organen zijn aangedaan? Vroeger Tubulus Necrose NU: ACUTE KIDNEY INJURY Geen biopten gedaan/mogelijk..;-( 3

4 Acute Kidney Injury = AKI Genoeg flow naar de nieren!!! Li Wan, CCM 2008 Prerenale- en postrenale vasodilatatie zolang het hart goed werkt Verminderde glomerulaire filtratie Medullaire ischemie Cytokines leiden tot apoptosis renale tubulaire cellen in kweek > 50 % glomeruli uitgeschakeld eer dat kreatinine stijgt Onderverdeling sepsis Sepsis Severe sepsis Septische shock 4

5 Wat gebeurt er - waarom maakt een bacterie ziek? Gram negatieve bacterie (LPS = Lipopolysaccharide = endotoxine) Mechanismen???????????? Bacterie Cytokines Cytokines Interleukine - 1 Interleukine 6 Interleukine 10 Tumor- necrosisfactor Stikstofoxide = NO De cytokines veroorzaken nogal wat: Vasodilatatie Koorts Capillair lek Cardio- depressie Spontaan ontstaan van stolsels Leverfalen Delier,,,,, 5

6 Am J Resp and Crit Care Med 2008 De kans voorspellen dat iemand na 14 dagen nog leeft, ICM 2012 Het ontstaan van nieuw orgaanfalen in relatie tot CD- 14 fragmenten (presepsine) Het veranderen van de concentratie CD- 14 fragmenten (presepsine) en overleven ICM, 2015 ICM, e tertile: <38,4%, 2 e : - 38,4 % + 15,8%, 3 e >15,8 % 6

7 Endothelial Cell Dysfunction in Sepsis Pathogenese van sepsis Pro- inflammatory Mediators Anti- inflammatory Mediators Bacterial Endotoxin TNF- α Interleukin- 1 Interleukin- 6 Interleukin- 8 Platelet Activating Factor (PAF) Interferon- Gamma Prostaglandins Leukotrienes Nitric Oxide Interleukin- 10 PGE2 Protein C Interleukin- 6 Interleukin- 4 Interleukin- 12 Lipoxins GM- CSF TGF IL- 1RA Stolling Ontstollen: ú Plasmine lost fibrine draden op ú Proteine C remt de stollingscascade ú Proteine S remt de stollings cascade DOET STOLLING OOK MEE? Stollen: ú Plasminogeen activator inhibitor ú Enorme activatie als gevolg van cytokines 7

8 Pathogenese van sepsis Sepsis en afweer: de tweede fase IMMUNO PARALYSE The dark stained regions are concentrations of B cells in lymphoid follicles that are visible to the naked eye. The patients with Sepsis have dramatically smaller and fewer lymphoid follicles than the patients with trauma. SEPSIS EN LACTAAT Hoe krijgen we de zorg beter? Lactaat en glycolyse O2 Lactaat en sterfte Glucose Acetyl CoA Kreb cyclus Lactaat Trzeciak, ICM,

9 Nguyen, Critical Care Medicine., August Central Venous Oxyhemoglobin Saturation Normal Low ScvO ScvO 2 2 Figure 1. Kaplan- Meier survival analysis between patients with lactate clearance <10 vs. 10% at 6 hrs after emergency department presentation. Copyright 2010 Cri/cal Care Medicine. Published by Lippinco= Williams & Wilkins. 49 Kumar, 2006, Crit Care Med - Op tijd - Het juiste middel ANTIBIOTICA Per uur later antibiotica neemt de kans op overlijden toe met 7,6% Figure 1. Cumulative effective antimicrobial initiation following onset of septic shock- associated hypotension and associated survival. The x- axis represents time (hrs) following first documentation of septic shock- associated hypotension. Black bars represent the fraction of patients surviving to hospital discharge for effective therapy initiated within the given time interval. The gray bars represent the cumulative fraction of patients having received effective antimicrobials at any given time point. Copyright 2010 Cri/cal Care Medicine. Published by Lippinco= Williams & Wilkins. 52 Hospital mortality according to the adequacy of the initial antimicrobial treatment prescribed for bloodstream infections. - Verpleegtehuizen - Ziekenhuisverblijf - Intensive care - Buitenland Organiseren van je ziekenhuis - AWARENESS DAT T BETER KAN - BEÏNVLOEDEN VAN GEDRAG Ibrahim E H et al. Chest 2000;118: by American College of Chest Physicians 9

10 Macrolide- Resistant Pneumococci: Canadian Bacterial Surveillance Network, Percentage of Isolates Resistant to Erythromycin Canadian Bacterial Surveillance Network, Feb 2009 Op tijd opereren, na binnenkomst op de SEH met een perforatie HYDROCORTISON 10

11 Valt een beetje tegen EN HELPT T ZO N INSPANNING? 8900 patiënten wereldwijd in een database (2011) Surviving sepsis campaign Daling sepsis - mortaliteit: % Gao, 2005, Critical Care 6 uur bundle: 60% patiënten behandeld volgens bundle ú Non- compliant: 49 % overleden ú Compliant: 23 % overleden 12 uur bundle: 30 % patiënten behandeld volgens de bundle ú Non- compliant: 50% overleden ú Compliant: 29% overleden Kortgen, CCM 2006, SMR ernstige infecties - patiënten Intensive in de loop der jaren Sepsis patiënten mortaliteit vergeleken met benchmark-ziekenhuizen SMR APACHE II Sepsis patiënten 1,6 1,4 1,2 1 0,8 SMR [95%CI] 0,6 0,4 0,

Snel handelen bij sepsis

Snel handelen bij sepsis Snel handelen bij sepsis Februari 2014 PRESENTATIE GEMAAKT DOOR ROB ZEEGERS Doel van deze presentatie Wat is SIRS? Wat is Sepsis? Inzicht diagnostisch onderzoek Waarom snel handelen? Waarom deze klinische

Nadere informatie

Surviving Sepsis Campaign

Surviving Sepsis Campaign Surviving Sepsis Campaign Dr. M.S. Arbous, anesthesioloog-intensivist 15 nov 2010 Sepsis Diagnose vaak lastig Korte termijn uitkomst : SLECHT! Lange termijn resultaten/ quality of life : matig! Waaraan

Nadere informatie

SEPSIS 3.0. Σήψις: the process by which flesh rots, swamps generate foul airs, and wounds fester (Hippocrates 700 bce)

SEPSIS 3.0. Σήψις: the process by which flesh rots, swamps generate foul airs, and wounds fester (Hippocrates 700 bce) SEPSIS 3.0 Σήψις: the process by which flesh rots, swamps generate foul airs, and wounds fester (Hippocrates 700 bce) Mariëlle Van der Steen, Martini Ziekenhuis Groningen Prof. P. Pickkers, Radboud Universiteit

Nadere informatie

Sepsis. Welke mean arterial pressure houden we aan? Renze Jongstra Circulation Practitioner Intensive Care Verpleegkundige

Sepsis. Welke mean arterial pressure houden we aan? Renze Jongstra Circulation Practitioner Intensive Care Verpleegkundige Sepsis Welke mean arterial pressure houden we aan? Renze Jongstra Circulation Practitioner Intensive Care Verpleegkundige Inhoud Inleiding Sepsis Behandeling sepsis Hemodynamiek bij sepsis Onderzoek Resultaten

Nadere informatie

De rol van apc en steroiden. Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen

De rol van apc en steroiden. Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen De rol van apc en steroiden Peter Pickkers Intensive Care, UMC St Radboud Nijmegen NIVAS 2012 De controverse omtrent APC, Eli-Lilly en de Surviving Sepsis Campaign De studies De sponsering Het commentaar

Nadere informatie

Samenvatting. Factsheet Indicator Tijd tot Antibiotica bij Sepsis op de Spoedeisende Hulp

Samenvatting. Factsheet Indicator Tijd tot Antibiotica bij Sepsis op de Spoedeisende Hulp Factsheet Indicator Tijd tot Antibiotica bij Sepsis op de Spoedeisende Hulp Samenvatting Achtergrond Sepsis is een van de belangrijkste doodsoorzaken van ernstig zieke patiënten in de westerse wereld.

Nadere informatie

Allemaal Beestjes. Eline van der Hagen Kcio 15 juni 2017

Allemaal Beestjes. Eline van der Hagen Kcio 15 juni 2017 Allemaal Beestjes Eline van der Hagen Kcio 15 juni 2017 Voorgeschiedenis Vrouw, 68 jaar Diabetes type 2 (1995), hypertensie (2010), chronische nierinsuffiëntie (2012) Presentatie op de SEH In de nacht

Nadere informatie

Van sepsis tot orgaanfalen

Van sepsis tot orgaanfalen Van sepsis tot orgaanfalen Hoe een infectie uit de hand kan lopen in neutropene patiënten 21 januari 2015 J.C. Regelink, internist hematoloog 4 th Nursing Symposoim Inhoud Historie Begrippen Sepis en orgaanfalen

Nadere informatie

Citraat, meer dan een anticoagulans. Heleen M Oudemans-van Straaten Intensive Care VUmc

Citraat, meer dan een anticoagulans. Heleen M Oudemans-van Straaten Intensive Care VUmc Citraat, meer dan een anticoagulans Heleen M Oudemans-van Straaten Intensive Care VUmc Citraat Stolling citrate Zuur-base Brandstof Biocompatibiliteit Anti-oxidant Gebruiken jullie citraat? Citraat als

Nadere informatie

Urosepsis Definitie, diagnostiek, preventie en management. Dr. Ernst van Haarst Uroloog OLVG, Amsterdam

Urosepsis Definitie, diagnostiek, preventie en management. Dr. Ernst van Haarst Uroloog OLVG, Amsterdam Urosepsis Definitie, diagnostiek, preventie en management Dr. Ernst van Haarst Uroloog OLVG, Amsterdam Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Acuut nierfalen bij Stafylococcus aureus endocarditis. IC-bespreking 4-1-2015 Rafke Schoffelen Internist in opleiding

Acuut nierfalen bij Stafylococcus aureus endocarditis. IC-bespreking 4-1-2015 Rafke Schoffelen Internist in opleiding Acuut nierfalen bij Stafylococcus aureus endocarditis IC-bespreking 4-1-2015 Rafke Schoffelen Internist in opleiding Casus Man 70 jaar VG: AF, CABG, mitralisring A/ Sinds 2 dagen dyspneu, misselijk, dorst,

Nadere informatie

Hemodynamische op/malisa/e op de IC. Jasper van Bommel Intensive Care - Erasmus MC Rotterdam

Hemodynamische op/malisa/e op de IC. Jasper van Bommel Intensive Care - Erasmus MC Rotterdam Hemodynamische op/malisa/e op de IC Jasper van Bommel Intensive Care - Erasmus MC Rotterdam Circulatoir falen Definitie SHOCK! Levensbedreigende toestand waarin te weinig bloed met zuurstof naar de organen

Nadere informatie

READER. Cursus Sepsis : herkennen en behandelen in de pre-hospitale setting

READER. Cursus Sepsis : herkennen en behandelen in de pre-hospitale setting READER Cursus Sepsis : herkennen en behandelen in de pre-hospitale setting ACHTERGRONDINFORMATIE: PATHOFYSIOLOGIE Pro- inflammatoire en anti-inflammatoire respons Sepsis is de systemische respons van de

Nadere informatie

Behandeling van ernstige sepsis in Nederland

Behandeling van ernstige sepsis in Nederland Behandeling van ernstige sepsis in Nederland Dr. Arthur van Zanten, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Voorzitter Sepsis Expertgroep VMS workshop, De Doelen, Rotterdam, 24 november 2009 Belangrijke zaken

Nadere informatie

Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT

Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT Wat is - volgens u - sepsis? Wat is volgens u sepsis? Mijn definitie... Een septische patiënt

Nadere informatie

Sepsis en MOF. Powerpointpresentatie gemaakt door Rob Zeegers

Sepsis en MOF. Powerpointpresentatie gemaakt door Rob Zeegers Sepsis en MOF Powerpointpresentatie gemaakt door Rob Zeegers Doel Presentatie Bestaande kennis over sepsis en mof herhalen en of verder uitdiepen. De lastige materie op een begrijpelijke korte manier weergeven.

Nadere informatie

Regionale antistolling met citraat voor CVVH. Heleen Oudemans-van Straaten. Frontiers in Critical Care Medicine 13 november 2008

Regionale antistolling met citraat voor CVVH. Heleen Oudemans-van Straaten. Frontiers in Critical Care Medicine 13 november 2008 Regionale antistolling met citraat voor CVVH Heleen Oudemans-van Straaten Frontiers in Critical Care Medicine 13 november 2008 Citrate waarom citraat? hoe werkt het? hoe doe ik het? beperkingen? voordelen?

Nadere informatie

Frapper fort et frapper vite

Frapper fort et frapper vite Antibacteriële therapie van volwassenen met sepsis Frapper fort et frapper vite Jeroen van der Hilst Internist-infectioloog Frapper fort et frapper vite Paul Ehrlich, address to the 17th International

Nadere informatie

Safety of hydroxyethyl starches. Seminariewerk Idris Ghijselings

Safety of hydroxyethyl starches. Seminariewerk Idris Ghijselings Safety of hydroxyethyl starches Seminariewerk Idris Ghijselings 12-04-2013 Outline 1. Structuur en Farmacokinetiek - concentratie - moleculair gewicht - molaire substitutie 2. Farmacodynamiek - volume

Nadere informatie

Alcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael

Alcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael Alcohol misbruik Consequenties voor IC Roger van Groenendael à Meerdere MC/IC patiënten met alcohol abusus in VG à Belang voor IC opname? Omvang Meest gebruikte en misbruikte drug wereldwijd NL getallen:

Nadere informatie

Golden Hours. Regionaal IC symposium Jolanda Zandee IC verpleegkundige Circulation Practitioner Ikazia Ziekenhuis Rotterdam 6-11-2010 1

Golden Hours. Regionaal IC symposium Jolanda Zandee IC verpleegkundige Circulation Practitioner Ikazia Ziekenhuis Rotterdam 6-11-2010 1 Golden Hours Regionaal IC symposium Jolanda Zandee IC verpleegkundige Circulation Practitioner Ikazia Ziekenhuis Rotterdam 6-11-2010 1 Intensive Care Ikazia Ziekenhuis 10 bedden 7 beademingen 2 non-invasief

Nadere informatie

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock. Medische protocollencommissie Intensive Care

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock. Medische protocollencommissie Intensive Care Titel Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock Datum vaststelling: 04-2008 Datum revisie: 04-2010 Verantwoording: Bron document: Medische protocollencommissie Intensive Care Surviving

Nadere informatie

Dialyse dosis en tijdstip starten CRRT: onderzoekspresentatie. Petra de Vries Renal Practitioner i.o. Erasmus MC Rotterdam

Dialyse dosis en tijdstip starten CRRT: onderzoekspresentatie. Petra de Vries Renal Practitioner i.o. Erasmus MC Rotterdam Dialyse dosis en tijdstip starten CRRT: onderzoekspresentatie Petra de Vries Renal Practitioner i.o. Erasmus MC Rotterdam 13-5-2009 Inhoud presentatie Inleiding Aanleiding onderzoek Doelstelling en onderzoeksvragen

Nadere informatie

Bloedgasanalyse: arterieel of centraal veneus?

Bloedgasanalyse: arterieel of centraal veneus? Bloedgasanalyse: arterieel of centraal veneus? Amsterdam Symposium 2015 Martijn van Tellingen Bloedgasanalyse: arterieel of centraal veneus? Bloedgasanalyse: arterieel of (gemengd) ScvO 2 vs. SvO 2 Lactaat

Nadere informatie

Opnames wegens acute exacerbatie COPD

Opnames wegens acute exacerbatie COPD Opnames wegens acute exacerbatie COPD Acute exacerbatie COPD /Longaanval Toename dyspnoe Toename hoest Toename sputum 2 1 Opname criteria Onvoldoende reactie op thuis ingestelde behandeling met prednisolon

Nadere informatie

Wanneer is een circulatie slecht?

Wanneer is een circulatie slecht? Wanneer is een circulatie slecht? Prof. Dr. J.G. van der Hoeven Afdeling Intensive Care UMC St Radboud Venticare 2010 1 Analyse Inotropicum Vaatverwijder Combinatie Geen actie Nee Is er een probleem met

Nadere informatie

Centraal veneuze druk is niet belangrijk

Centraal veneuze druk is niet belangrijk Mythe Centraal veneuze druk is niet belangrijk J.G. van der Hoeven Argumenten CVD zegt niets over de vullingstatus CVD voorspelt niet of een patiënt op vulling reageert Fysiologie HMV Preload Uiteindelijke

Nadere informatie

De effecten van fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. Yvanca van Welt IC verpleegkundige Circulation Practitioner i.o.

De effecten van fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. Yvanca van Welt IC verpleegkundige Circulation Practitioner i.o. De effecten van fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis Yvanca van Welt IC verpleegkundige Circulation Practitioner i.o. 1 Inhoud Inleiding Aanleiding Probleem, doel en vraagstelling

Nadere informatie

Vloeistofbeleid op de IC - wat zeggen de trials? MMM Circulatie 2018

Vloeistofbeleid op de IC - wat zeggen de trials? MMM Circulatie 2018 Vloeistofbeleid op de IC - wat zeggen de trials? MMM Circulatie 2018 Wat weten we al? Tussen colloïdale- en kristallijne vloeistoffen bestaat niet veel verschil wat betreft belangrijke uitkomstmaten Dit

Nadere informatie

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock volwassenen. Medische protocollencommissie Intensive Care

Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock volwassenen. Medische protocollencommissie Intensive Care Titel Richtlijn behandeling van ernstige sepsis en septische shock volwassenen Datum vaststelling: 02-2013 Datum revisie: 02-2015 Verantwoording: Bron document: Medische protocollencommissie Intensive

Nadere informatie

Outcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling

Outcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling Outcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling Ellen Stikkelbroeck, Renal Practitioner i.o., VieCuri Venlo Inleiding Introductie CVVH in Venlo Onderzoek

Nadere informatie

De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist

De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist 3 juli 2013 Inhoud. Hoe het was. En nu? Complicaties Klinisch vraagstuk Wat gebeurt er? Rol van vroege NIV Hoe doen wij het? Conclusie

Nadere informatie

Hemodynamiek bij sepsis Aangrijpingspunten voor de behandeling

Hemodynamiek bij sepsis Aangrijpingspunten voor de behandeling Hemodynamiek bij sepsis Aangrijpingspunten voor de behandeling Hemodynamiek bij volwassenen en kinderen Fysiologie, monitoring en klinische toepassingen 15 oktober 2010 VROEGER Infectie Infectie Infectie

Nadere informatie

DIS and wiping out central line infections, diffuse intravasale stolling en infecties beter onder controle

DIS and wiping out central line infections, diffuse intravasale stolling en infecties beter onder controle DIS and wiping out central line infections, diffuse intravasale stolling en infecties beter onder controle Ingrid de Graaf Docent verpleegkunde/medische kennis Koning Willem 1 College s Hertogenbosch Disclosure

Nadere informatie

Sepsis. Take home message. Ernstige sepsis? Potentieel fatale organische dysfunctie. de gastheer op een infectie.

Sepsis. Take home message. Ernstige sepsis? Potentieel fatale organische dysfunctie. de gastheer op een infectie. Take home message Herkenning en acute aanpak Ochtendkrans 5/4/2019 Dr C. Coucke & Dr C. Vanegas Dr E. Vandemaele Ernstige sepsis? Sepsis Potentieel fatale organische dysfunctie veroorzaaktdoor eendisorder-reactie

Nadere informatie

Case-report: Een vrouw met een onbegrepen coma...

Case-report: Een vrouw met een onbegrepen coma... Case-report: Een vrouw met een onbegrepen coma... H.J.Jansen, E.S. Louwerse, C.P.C. de Jager Intensive Care, Jeroen Bosch Ziekenhuis, lokatie: Groot Ziekengasthuis Nieuwstraat 34, 5211 NL, s-hertogenbosch

Nadere informatie

Presentatie Casus 1b. Victoria Janes & Yvonne Poel

Presentatie Casus 1b. Victoria Janes & Yvonne Poel Presentatie Casus 1b Victoria Janes & Yvonne Poel Casusbeschrijving Vrouw: 55 jaar wordt door de ambulance naar de SEH gebracht, waar u als arts-assistent assistent werkzaam bent. Dezelfde ochtend heeft

Nadere informatie

Zuurbase evenwicht. dr Bart Bohy http://www.medics4medics.com

Zuurbase evenwicht. dr Bart Bohy http://www.medics4medics.com Zuurbase evenwicht 1 Zuren 2 Base 3 4 5 6 7 oxygenatie / ventilatie 8 9 Arteriële bloedgaswaarden Oxygenatie PaO2: 80-100mmH2O SaO2: 95-100% Ventilatie: PaCO2: 35-45mmHg Zuur-base status ph: 7.35-7.45

Nadere informatie

CVVH, hoe doen we het nu. Heleen Oudemans-van Straaten Intensive Care

CVVH, hoe doen we het nu. Heleen Oudemans-van Straaten Intensive Care CVVH, hoe doen we het nu Heleen Oudemans-van Straaten Intensive Care CVVH Dosis Antistolling Wat is de dosis van CVVH? Wat is de aanbevolen dosis? CVVH dosering Hoeveelheid ultrafiltraat CVVH dosering

Nadere informatie

9 e Post-O.N.S. Meeting

9 e Post-O.N.S. Meeting 9 e Post-O.N.S. Meeting Neutropenie & Antibiotica resistentie Heleen Klein Wolterink Research verpleegkundige Medische Oncologie UMC Utrecht Schiphol introductie Neutropenie: Definitie Symptomen MASSC

Nadere informatie

Behandeling van septische shock met HV-CVVH. Alke Dalhuisen Renal Practitioner i.o november 2009

Behandeling van septische shock met HV-CVVH. Alke Dalhuisen Renal Practitioner i.o november 2009 Behandeling van septische shock met HV-CVVH Alke Dalhuisen Renal Practitioner i.o november 2009 Inhoud Introductie Ziekenhuis Introductie onderzoek Probleemstelling Vraagstelling Doelstelling Onderzoek

Nadere informatie

Oorzaken van sepsis Klachten bij sepsis Septische shock

Oorzaken van sepsis Klachten bij sepsis Septische shock Sepsis Sepsis Sepsis is een ontstekingsreactie van het lichaam op een infectie. Die verloopt zo ernstig dat weefsels beschadigd raken en orgaanfuncties uitvallen. Sepsis wordt ook wel bloedvergiftiging

Nadere informatie

Dosering van antibiotica tijdens dialyse. Anke Reuser AIOS Anesthesiologie

Dosering van antibiotica tijdens dialyse. Anke Reuser AIOS Anesthesiologie Dosering van antibiotica tijdens dialyse Anke Reuser AIOS Anesthesiologie 01-08-2017 AKI 60% mortaliteit Meeste mortaliteit agv sepsis (50%) Juiste dosering en spiegels van antibiotica cruciaal Onderdosering

Nadere informatie

Immuun Activatie in Relatie tot Manische Symptomen in Depressieve Patiënten. Karlijn Becking MD-PhD student, UMCG

Immuun Activatie in Relatie tot Manische Symptomen in Depressieve Patiënten. Karlijn Becking MD-PhD student, UMCG Immuun Activatie in Relatie tot Manische Symptomen in Depressieve Patiënten Karlijn Becking MD-PhD student, UMCG Introductie Disbalans Pro-inflammatoire staat Destabilisatie Gevoeligheid voor stress Monocyt

Nadere informatie

Medische Publieksacademie

Medische Publieksacademie Medische Publieksacademie 1 Intensive Care; Topzorg en levensvragen 2 Programma Wat is Intensive Care? Welke patiënten worden hier behandeld? IC van het MCL Keuzes maken; ethiek Einde leven zorg Orgaandonatie

Nadere informatie

What are we waiting for: doorlooptijden op de SEH

What are we waiting for: doorlooptijden op de SEH What are we waiting for: doorlooptijden op de SEH I.L. Vegting, N. Alam, K. Ghanes, O. Jouini, F. Mulder, M. Vreeburg, T. Biesheuvel J. van Bokhorst, P. Go, M.H.H. Kramer, G.M. Koole 2, P.W.B. Nanayakkara

Nadere informatie

Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig. Start behandeling in het ziekenhuis. Na 1 dag naar huis. Na 2 dagen naar huis

Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig. Start behandeling in het ziekenhuis. Na 1 dag naar huis. Na 2 dagen naar huis Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig Start behandeling in het ziekenhuis Na 1 dag naar huis Na 2 dagen naar huis Na 5-7 dagen naar huis als de INR goed is Menno Huisman afdeling Interne

Nadere informatie

Femke Gresnigt SEH-arts KNMG OLVG Amsterdam Lid sectie toxicologie NVSHA Bestuurslid NVSHA portefeuille Opleiding & Onderwijs

Femke Gresnigt SEH-arts KNMG OLVG Amsterdam Lid sectie toxicologie NVSHA Bestuurslid NVSHA portefeuille Opleiding & Onderwijs Femke Gresnigt SEH-arts KNMG OLVG Amsterdam Lid sectie toxicologie NVSHA Bestuurslid NVSHA portefeuille Opleiding & Onderwijs Ecstasy in het OLVG Cijfers OLVG Casuïstiek ernstige complicaties Hyperthermie

Nadere informatie

Ery transfusies Hoe minder, hoe beter?

Ery transfusies Hoe minder, hoe beter? Ery transfusies Hoe minder, hoe beter? TRIP Symposium 29 november 2007 Cynthia So, internist Sanquin Bloedbank ZW Inhoud presentatie Waarom bloed besparen? Wat is er aan evidence? Lopende studies Waarom

Nadere informatie

Steroiden bij ARDS. Evelien van Eeten ANIOS SEH/IC 31-05-2016

Steroiden bij ARDS. Evelien van Eeten ANIOS SEH/IC 31-05-2016 Steroiden bij ARDS Evelien van Eeten ANIOS SEH/IC 31-05-2016 Indeling Casus Vraagstuk Artikel Hematoloog Artikel positief Artikel not sure Artikel negatief Casus Vrouw 59 jaar, VG: MDS D1 start 1 e chemotherapie

Nadere informatie

Behandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC

Behandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC Behandeling van atrium fibrilleren op de IC Mirjam Wikkerink, ANIOS IC AF op IC 15% van de patiënten, meestal in de eerste 72 uur na ontstaan van sepsis Verminderde atriale contractie, hoge ventriculaire

Nadere informatie

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden Teske Schoffelen, arts-assistent IC 28-02-2019 Casus Vrouw, 67 jaar Presentatie Koorts, niet-productieve hoest, dyspnoe Acuut hypoxisch

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Acute nierinsufficiëntie is een veelvoorkomend probleem op de intensive care (IC); het treedt op bij ongeveer driekwart van de patiënten. Er zijn veel verschillende oorzaken voor de acute nierinsufficiëntie

Nadere informatie

Gebalanceerde vloeistoffen op de IC

Gebalanceerde vloeistoffen op de IC Gebalanceerde vloeistoffen op de IC Zin of onzin? Topics in IC, Lunteren 08-12-16 Miriam Moviat Internist Intensivist JBZ Balans is in... Waarom gebalanceerde vloeistoffen? Ze benaderen de samenstelling

Nadere informatie

Sepsis Lotgenoten Dag

Sepsis Lotgenoten Dag Sepsis Lotgenoten Dag Bastiaan Haak en Tjitske van Engelen 29 september 2018 Inhoud Behandeling door de jaren heen Sepsis awareness Stand van zaken in de wetenschap Betere herkenning Betere (persoonlijke)

Nadere informatie

To ventilate or not to ventilate, that s the question

To ventilate or not to ventilate, that s the question To ventilate or not to ventilate, that s the question Prof Jan Bakker Afdelingshoofd Intensive Care Volwassenen jan.bakker@erasmusmc.nl VRAAG Opname op Intensive Care? JA Kan ik nog niet zeggen Doet opname

Nadere informatie

Acknowledgement. Acknowledgement

Acknowledgement. Acknowledgement Acknowledgement Acknowledgement This study is part of TREND (Trauma RElated Neuronal Dysfunction), a Dutch Consortium that integrates research on epidemiology, assessment technology, pharmacotherapeutics,

Nadere informatie

Behandeling van de orgaandonor Fellow onderwijs 2015. Astrid Hoedemaekers

Behandeling van de orgaandonor Fellow onderwijs 2015. Astrid Hoedemaekers Behandeling van de orgaandonor Fellow onderwijs 2015 Astrid Hoedemaekers Inhoud We8elijk kader Fysiologie na hersendood Donormanagement: algemene principes Vocht en inotropie/vasopressie Hormonale behandeling

Nadere informatie

The RIGHT food is the best medicine

The RIGHT food is the best medicine The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid

Nadere informatie

Legionella pneumophila. S.G.S Vreden, MD, PhD

Legionella pneumophila. S.G.S Vreden, MD, PhD Legionella pneumophila S.G.S Vreden, MD, PhD Legionella pneumophila, established in 1976 Legionella is een aerobe, gram negatieve bacterie Familie Legionellaceae heeft 50 species, met ruim 70 serogroups.

Nadere informatie

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Voorstellen Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Niertransplantatie UMCG Niertransplantatie 8 centra NL * UMC 1 e jaar UMC vervolg 2 e lijn, periferie

Nadere informatie

Sandra Stapel & Segun Ayodeji Azam Nurmohamed Fellow onderwijs 21 april RRT: More or less Min of meer n.v.t.

Sandra Stapel & Segun Ayodeji Azam Nurmohamed Fellow onderwijs 21 april RRT: More or less Min of meer n.v.t. Sandra Stapel & Segun Ayodeji Azam Nurmohamed Fellow onderwijs 21 april 2011 RRT: More or less Min of meer n.v.t. Achtergrond: Willem Kolff 2 Definitie N.V.T. Wat is nierfunctie? Vocht balans Elektrolyt

Nadere informatie

Erytrocytentransfusie: van literatuur naar praktijk.

Erytrocytentransfusie: van literatuur naar praktijk. Erytrocytentransfusie: van literatuur naar praktijk. Amerik de Mol Kinderarts-neonatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis 1 e Symposium Regionale Neonatologie Inhoud Cochrane review Eén review, één richtlijn?

Nadere informatie

Een ernstige metformine intoxicatie

Een ernstige metformine intoxicatie 1 Een ernstige metformine intoxicatie M. Olde Bekkink & A. Esselink AIOS Interne geneeskunde 12 april 2013 2 Casus 43 jarige patiënte RvO/ Metformine intoxicatie Voorgeschiedenis Diabetes mellitus type

Nadere informatie

Contrast Induced Nephropathy

Contrast Induced Nephropathy Contrast Induced Nephropathy - Contrast-Induced Acute Kidney Injury (CI-AKI)- Hilde de Geus Renal Practitioners Symposium Zwolle November 2018 Naam en definitie? Contrast-Induced acute kidney injury Definitie:

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Acute systemische ontsteking bij gezonden en zieken Acute systemische ontsteking In dit proefschrift zijn een aantal systemische uitingen van acute ontsteking onderzocht. Deze

Nadere informatie

Pulmonalecomplicaties van malaria

Pulmonalecomplicaties van malaria Pulmonalecomplicaties van malaria Arjan van Laarhoven IC Radboud umc 5 juni 2018 Mosquito stage Inoculation B Sporozoites Salivary gland sporozoites Liver stage 5 10 4 Hepatocyte invasion Midgut sporozoites

Nadere informatie

Transfusie indicatie op de intensive care

Transfusie indicatie op de intensive care Transfusie indicatie op de intensive care Floris Kranenburg MD/PhD-student Sanquin Research, Centrum voor Klinisch Transfusiegeneeskundig Onderzoek, Leiden Leids Universitair Medisch Centrum, Klinische

Nadere informatie

Chapter 10. Summary/Samenvatting

Chapter 10. Summary/Samenvatting Chapter 10 Summary/Samenvatting 166 Chapter 10 SUMMARY Worldwide more than 800.000 patients undergo cardiac surgery annually, in the Netherlands this regards 1 of 1.000 inhibitants. To compensate blood

Nadere informatie

Chapter IX. Samenvatting

Chapter IX. Samenvatting Chapter IX Samenvatting Chapter 9 Inleiding Multiple Organ Dysfunction Syndrome (MODS) is een ernstige complicatie bij zwaar gewonde patiënten. MODS gaat gepaard met een hoog sterftecijfer (40 tot 60 %)

Nadere informatie

Tachycardie bij sepsis

Tachycardie bij sepsis Tachycardie bij sepsis Een geblokte strategie? J.G. van der Hoeven Normaal Vroege fase EF SV, HF Hart Perifere circulatie Septische shock Vasodilatatie Permeabiliteit Resolutie fase EF SV Volume Late fase

Nadere informatie

Septische shock: pathofysiologie

Septische shock: pathofysiologie Septische shock: pathofysiologie dr. F. Jans 22 november 2016 1 Definities ( Sepsis-3 ) Sepsis = life-threatening organ dysfunction caused by a dysregulated host response to infection (microorganismen

Nadere informatie

Trans thoracale echografie als diagnostische ondersteuning op IC?

Trans thoracale echografie als diagnostische ondersteuning op IC? Trans thoracale echografie als diagnostische ondersteuning op IC? Leon Zwiers, Circulation Practitioner i.o. Medisch begeleider: Manfred Petjak Inhoud Introductie Aanleiding onderzoek Probleem en vraagstelling

Nadere informatie

Tiener met abdominale klachten. Pauline Naessens ASO Pediatrie

Tiener met abdominale klachten. Pauline Naessens ASO Pediatrie Tiener met abdominale klachten Pauline Naessens ASO Pediatrie Oproep 14-jarig meisje Koorts tot 42 C Braken en waterige diarree Collaps Presentatie A : Vrije luchtweg B : AF 25/min, Kussmaul-ademhaling,

Nadere informatie

Includeer hem maar in de studie. De familie is onderweg!

Includeer hem maar in de studie. De familie is onderweg! Includeer hem maar in de studie. De familie is onderweg! Ethiek van toestemming voor onderzoek in spoedeisende situaties dr Erwin J.O. Kompanje Department of Intensive Care Spoedeisend onderzoek op intensive

Nadere informatie

CRRT: when to start? when to stop? and how much?

CRRT: when to start? when to stop? and how much? CRRT: when to start? when to stop? and how much? Gerrie Cuperus, Renal Practitioner i.o. Antonius Ziekenhuis Sneek, mei 2009 Inhoud presentatie Korte introductie ziekenhuis Vraag- en doelstelling Het onderzoek

Nadere informatie

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Lange termijn gevolgen van IC behandeling! Mathieu van der Jagt Intensive Care Volwassenen, Erasmus MC Rotterdam m.vanderjagt@erasmusmc.nl Er is meer dan

Nadere informatie

Moderator: Dr. B.J. Biemond. 3 rd speaker: Prof.dr. E. Vellenga

Moderator: Dr. B.J. Biemond. 3 rd speaker: Prof.dr. E. Vellenga Moderator: Dr. B.J. Biemond 3 rd speaker: Prof.dr. E. Vellenga Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) Naam: E. Vellenga Organisatie: Universitair

Nadere informatie

Nationale Intensive Care Evaluatie,

Nationale Intensive Care Evaluatie, Nationale Intensive Care Evaluatie, Dave A. Dongelmans Voorzitter Stichting NICE Bestuurslid NVIC Anesthesioloog-Intensivist AMC Adviseur stichting 113-online suïcide preventie Wat doet NICE Start 1996

Nadere informatie

Meer of minder zuurstof?

Meer of minder zuurstof? Meer of minder zuurstof? Streefwaarden en toxiciteit Hendrik JF Helmerhorst Arts-onderzoeker Intensive Care AIOS Anesthesiologie Is a breath of fresh air worth it? 2 Achtergrond Geschiedenis Priestley,

Nadere informatie

Bloedgasanalyse. Doelstelling. Bloedgasanalyse. 4 mei 2004 Blad 1. Sacha Schellaars IC centrum UMC Utrecht. Zuur base evenwicht Oxygenatie

Bloedgasanalyse. Doelstelling. Bloedgasanalyse. 4 mei 2004 Blad 1. Sacha Schellaars IC centrum UMC Utrecht. Zuur base evenwicht Oxygenatie Bloedgasanalyse Sacha Schellaars IC centrum UMC Utrecht Doelstelling De student kan de 4 stoornissen in het zuurbase evenwicht benoemen. De student kan compensatiemechanismen herkennen en benoemen. De

Nadere informatie

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.

Nadere informatie

Medisch protocol: Sepsis-protocol SEH bij personen > 14 jaar.

Medisch protocol: Sepsis-protocol SEH bij personen > 14 jaar. Medisch protocol: Sepsis-protocol SEH bij personen > 14 jaar. TRIAGE SCREENINGSTOOL SEH SEPSIS / SEPTISCHE SHOCK Verdenking infectie Luchtweginfectie Urineweginfectie Abdominale infectie CZS infectie Huid/wekedelen-infectie

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Sepsis. Sepsis

Patiënteninformatie. Sepsis. Sepsis Patiënteninformatie Sepsis Sepsis 1171994 Sepsis.indd 1 1 29-05-18 10:35 Sepsis De meeste infecties in het lichaam worden door het afweersysteem bestreden. Bij zieke mensen gebeurt dit meestal in combinatie

Nadere informatie

Glomerulaire hyperfiltratie. Maren Schütz - ANIOS

Glomerulaire hyperfiltratie. Maren Schütz - ANIOS Glomerulaire hyperfiltratie Maren Schütz - ANIOS Glomerulaire hyperfiltratie (GH) Geen eenduidige definitie (150-160ml/min/1,73m 2 ) 3 Verandering in tubuloglomerulaire feedback en activatie van vasoactieve

Nadere informatie

Colonischemie na ruptuur van aneurysma aorta abdominalis (RAAA) 29-8-2014 Christopher Geven, co-assistent IC/MC

Colonischemie na ruptuur van aneurysma aorta abdominalis (RAAA) 29-8-2014 Christopher Geven, co-assistent IC/MC Colonischemie na ruptuur van aneurysma aorta abdominalis (RAAA) 29-8-2014 Christopher Geven, co-assistent IC/MC Casus: Man 74 Relevante voorgeschiedenis Hypertensie Hypercholesterolemie 2014: AAA diameter

Nadere informatie

Hemostase bij massaal bloedverlies en levertransplantatie

Hemostase bij massaal bloedverlies en levertransplantatie Hemostase bij massaal bloedverlies en levertransplantatie NVB-TRIP symposium 2018 Nicole Juffermans Laboratory of Experimental Intensive Care and Anesthesiology (L.E.I.C.A.) Department of Intensive Care

Nadere informatie

Brain dead donor graft deterioration and attenuation with N-octanoyl dopamine preconditioning Hottenrott, Christina Maximilia Valentina

Brain dead donor graft deterioration and attenuation with N-octanoyl dopamine preconditioning Hottenrott, Christina Maximilia Valentina University of Groningen Brain dead donor graft deterioration and attenuation with N-octanoyl dopamine preconditioning Hottenrott, Christina Maximilia Valentina IMPORTANT NOTE: You are advised to consult

Nadere informatie

Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS

Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS Invasieve beademing bij longfibrose Liselotte Boerman, ANIOS Casus Man, 82 jaar, Opname ivm respiratoire insufficiëntie, DD: 1. Acute exacerbatie Idiopathische Pulmonale Fibrose (IPF) 2. overvulling cardiaal

Nadere informatie

De effecten van Fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis.

De effecten van Fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. De effecten van Fluid responsiveness bepalen bij patiënten met ernstige sepsis. Yvanca van Welt, IC verpleegkundige, Circulation Practitioner i.o. Waterlandziekenhuis Purmerend Abstract Doelstelling: Inzichtelijk

Nadere informatie

Waarom koelen na out of hospital reanimatie? Klinische les IC-verpleegkundigen 1 december 2006 Intensive Care Laurentius ziekenhuis, Roermond

Waarom koelen na out of hospital reanimatie? Klinische les IC-verpleegkundigen 1 december 2006 Intensive Care Laurentius ziekenhuis, Roermond Waarom koelen na out of hospital reanimatie? Marlous Steeghs,, keuze co-assistent Klinische les IC-verpleegkundigen 1 december 2006 Intensive Care Laurentius ziekenhuis, Roermond Inleiding Cardiac arrest

Nadere informatie

TRALI. Transfusion Related Acute Lung Injury. L. Porcelijn 12 11 2009

TRALI. Transfusion Related Acute Lung Injury. L. Porcelijn 12 11 2009 TRALI Transfusion Related Acute Lung Injury Definitie TRALI Incidentie Kliniek Fysiologie/Pathologie Diagnose Preventie Definitie Acute Lung Injury (ALI) Acuut begin Hypoxemie: PaO2/FIO2 < 300 mm Hg of

Nadere informatie

Vooraanmelding. Toediening tranexaminezuur bij verbloeding Kirsten Balvers, Arts-onderzoeker Trauma-unit/ Intensive Care.

Vooraanmelding. Toediening tranexaminezuur bij verbloeding Kirsten Balvers, Arts-onderzoeker Trauma-unit/ Intensive Care. Toediening tranexaminezuur bij verbloeding 17-09-2014 Kirsten Balvers, Arts-onderzoeker Trauma-unit/ Intensive Care Vooraanmelding Schietincident, 34 jaar Scoop & run 1 Traumakamer, 34 jaar A: Vrij, aanspreekbaar

Nadere informatie

Septische shock: pathofysiologie

Septische shock: pathofysiologie Septische shock: pathofysiologie Definities Sepsis = vermoedelijke of bewezen invasieve (microorganismen of toxines) infectie dr. F. Jans 24 november 2015 Uit: Seeley et al., AJP (2012):303;L356 Definities

Nadere informatie

Chapter 7. Nederlandse samenvatting

Chapter 7. Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 118 Lipopolysaccharide (LPS), ook wel endotoxine genaamd, is een antigeen die een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling en/of verergering van verschillende

Nadere informatie

Procalcitonine Ideale sepsismarker of geldverspilling? E.M. van der Heijden ANIOS IC

Procalcitonine Ideale sepsismarker of geldverspilling? E.M. van der Heijden ANIOS IC Procalcitonine Ideale sepsismarker of geldverspilling? E.M. van der Heijden ANIOS IC Inleiding Wat is procalcitonine? Kinetiek Toepassing Laboratoriumbepaling Reviews/trials. Huidige toepassing in Nebraska

Nadere informatie

Sepsis of bloedvergiftiging

Sepsis of bloedvergiftiging Sepsis of bloedvergiftiging Inleiding De arts heeft u vertelt dat uw familielid of naaste een sepsis doormaakt. Sepsis wordt in de volksmond ook wel bloedvergiftiging genoemd. Bloedvergiftiging is een

Nadere informatie

Rol van de routine klinische biologie bij patiënten met sepsis

Rol van de routine klinische biologie bij patiënten met sepsis Rol van de routine klinische biologie bij patiënten met sepsis D. Benoit, MD, PhD Intensieve Zorg 12K12IB Ghent University Hospital Inleiding Zéér hoog verbruik van routine klinische biologie op IZ > Relatief

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting In dit proefschrift getiteld Relatieve bijnierschorsinsufficiëntie in ernstig zieke patiënten De rol van de ACTH-test hebben wij het concept relatieve bijnierschorsinsufficiëntie

Nadere informatie