gemeentelijk klimaatplan Meise

Transcriptie

1 gemeentelijk klimaatplan Meise gemeentelijk klimaatactieplan Meise 1/69

2 Het gemeentelijk klimaatplan Meise - Inhoud Voorwoord Deel 1- het burgemeestersconvenant (CoM) 1. Algemene situering 1. De internationale context 2. CoM = Covenant of Mayors = burgemeestersconvenant 3. BEI = de nulmeting (IUE of inventarisatie uitgangswaarden emissies) 4. SEAP = het gemeentelijk klimaatactieplan 5. De uitvoering van het klimaatactieplan: de acties 6. Evaluatie: rapportering en monitoring 2. Plan van aanpak (Projectorganisatie) Deel 2 - het gemeentelijk klimaatactieplan - algemeen 1. De huidige situatie 1. Uitgangssituatie: de gemeentelijke nulmeting 2. Inventarisatie bestaande werking en projecten 3. Maatregelentool en Business as Usual-scenario 2020 (BAU 2020) 2. Doel 1. Algemene uitgangspunten 2. Ambitie en visie van de gemeente 3. Algemene strategie 4. Plan van aanpak - organisatorisch 1. Intern 2. Extern 5. Financieel Deel 3 - het gemeentelijk klimaatactieplan geplande acties en maatregelen 0. Gebouwen, installaties en voorzieningen Algemeen a. Beleid en doelstellingen b. Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet c. Overzicht nieuwe en lopende maatregelen 1. Gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen 2. Tertiaire, industriële en niet-gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen 3. Residentiële gebouwen 4. Openbare verlichting 5. Hernieuwbare energie - lokale energieproductie 6. Mobiliteit 7. Natuur en landbouw Deel 6 - Rapportering en monitoring Deel 7 Contacten en overzichten gemeentelijk klimaatactieplan Meise 2/69

3 VOORWOORD Liefst 80% van het energiegebruik en de CO 2 -uitstoot is het gevolg van stedelijke activiteiten, en CO 2 is met voorsprong het belangrijkste broeikasgas. Lokale overheden staan dicht bij de bevolking en spelen daarom een cruciale rol bij het afremmen van de klimaatverandering. Hét instrument hiervoor is het Covenant of Mayors of het Burgemeestersconvenant. Gemeenten en steden die dit convenant ondertekenen, engageren zich om concrete maatregelen te nemen om hun CO 2 -uitstoot tegen 2020 met minstens 20% terug te dringen. Europa werkte hiervoor een stappenplan uit dat elke gemeente kan gebruiken. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven treden op als Coördinator van het Convenant en staan de gemeenten bij. Door ondertekening van eerst het klimaatengagement (op 4/10/2013) en nadien het burgemeestersconvenant (Covenant of Mayors, CoM op 13/05/2014) heeft de gemeente zich geëngageerd om werk te maken van een actief en ambitieus klimaatbeleid op basis van een klimaatplan. Onderliggend klimaatplan bestaat uit 5 delen: In een eerste deel wordt het burgemeestersconvenant geschetst. Wat is het convenant, wat zijn de doelstellingen, de instrumenten en mogelijkheden? Hoe begin je eraan, welke stappen moeten gevolgd worden en wie wordt bij de opmaak betrokken. In deel 2 wordt de huidige situatie geschetst. Wat is de uitgangssituatie (nulmeting en lopende projecten, met duiding bij de interpretatie van de cijfers)? Wat is mogelijk zonder bijkomende financiële middelen en dit zowel intern als extern op basis van een BAU-strategie (business as usual, dus zonder gewijzigd beleid)? Vervolgens wordt het doel beschreven met de uitgangspunten, ambities, algemene strategie, aanpak en het financieel aspect. In deel 3 wordt een overzicht gegeven van de geplande acties en maatregelen tot 2020, nodig om de vereiste daling te bereiken. Per beleidsdomein worden het beleid en de doelstellingen evenals de nieuwe en lopende acties en maatregelen opgesomd en verduidelijkt. Een concrete budgettering om het 20 % -doel te behalen kan pas worden opgemaakt na goedkeuring van het actieplan door Europa, dus nadat bekend is welke projecten worden aanvaard. Dit neemt echter niet weg dat mogelijke kanshebbers - projecten dus met gunstig (inschatting van) kosten/baten-verhouding - al kunnen worden voorbereid en opgestart en de nodige kredieten ingepast. Voor de opmaak van het klimaatactieplan (vnl. deel 4) heeft de gemeente dankbaar gebruik gemaakt van het Model gemeentelijk klimaatactieplan van de provincie Limburg, onder redactie van Interleuven en eindredactie van de provincie Vlaams-Brabant. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven zijn door de EU erkend als coördinator voor het Burgemeestersconvenant. Ze ondersteunen de Vlaams-Brabantse gemeentebesturen. Het volledige ondersteuningsaanbod is te bekijken op de Alfresco-site en Meer info: Interleuven, milieu@interleuven.be, Provincie Vlaams-Brabant, klimaatneutraal@vlaamsbrabant.be 3

4 DEEL 1 HET BURGEMEESTERSCONVENANT (COM) 1.1 Algemene situering De internationale context In de periode werd globaal een opwarming van de aarde van ongeveer 0,85 C vastgesteld. Deze schijnbaar beperkte opwarming gaat gepaard met diverse mondiale klimaatveranderingen waarvan de gevolgen niet volledig in te schatten zijn. Bij temperatuursstijgingen van meer dan 2 C zullen de gevolgen voor mens en milieu alleszins groot zijn, met onder andere een zeespiegelstijging en een toename van droogte- en hitteperioden en extreme neerslag. Klimaatwetenschappers zijn er van overtuigd dat een groot deel veroorzaakt wordt door de stijging van de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer, welke, naast natuurlijke variatie, het gevolg is van menselijke activiteiten als het verbranden van fossiele brandstoffen, ontbossing en bepaalde industriële en agrarische activiteiten. Zowel publiek als politici geraken stilaan overtuigd van de ernst van de situatie en sporen aan tot handelen. Door de snelheid van opwarming krijgen de soorten en ecosystemen de kans niet zich aan te passen aan de gewijzigde klimaatomstandigheden waardoor de evenwichtstoestanden uit balans geraken met een groot verlies van biodiversiteit en impact op de landbouwprojectie en dus de voedselbevoorrading tot gevolg. Uitstel zou de kost tot mitigatie alleen doen toenemen. Verminderen van de afhankelijkheid van de buitenlandse fossiele brandstofleveranciers is ook om geopolitieke reden gewenst en de lokale investeringen in duurzame, hernieuwbare energie geeft een boost aan een innovatieve technologische sector en staat voor creatie van jobs CoM = Covenant of Mayors (eng.) = Burgemeestersconvenant In het besef dat de lokale besturen belangrijke partners zijn met het oog op het realiseren van de Europese klimaatdoelstellingen (80 % van het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot houdt verband met stedelijke activiteiten), werd het burgemeestersconvenant ontwikkeld. Lokale en regionale overheden die het burgemeestersconvenant ondertekenen, engageren zich vrijwillig om de 20 % CO 2 -reductiedoelstelling van de Europese Unie tegen 2020 te behalen of te overtreffen, door het verhogen van de energie-efficiëntie en het gebruik van duurzame energiebronnen op hun grondgebied. Op langere termijn (2050) wil Europa het tijdperk van de fossiele brandstoffen verlaten hebben (= reductiedoelstelling van 70-90%). In haar streven naar klimaatneutraliteit roept de provincie Vlaams-Brabant de gemeenten op om het burgemeestersconvenant te ondertekenen, waarbij ze zelf een ondersteunende rol op zich neemt en een voorbeeldfunctie wenst te vervullen door met haar werking, gebouwen, mobiliteit en ook infrastructuur voor provinciale domeinen te streven naar klimaatneutraliteit, een zeer ambitieus doel dat inhoudt geen uitstoot meer te hebben binnen 5 jaar. Dit kan worden behaald door na zeer drastische maatregelen de resterende uitstoot te compenseren door nieuwe energieproductie, waaronder biogas-warmtekrachtkoppeling en de omzetting van zonne-energie in elektriciteit via zonnepanelen om aldus volledig zelf te voorzien in de benodigde restenergie. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 4/69

5 De gemeente Meise ondertekende op 4 oktober 2013 het klimaatengagement en engageerde zich aldus vrijwillig tot het voeren van een actief en ambitieus maar nog weinig concreet klimaatbeleid. Op 13 mei 2014 volgde de ondertekening van het burgemeestersconvenant (Covenant of Mayors, CoM) met een plechtig ondertekeningmoment door 57 Vlaams- Brabantse gemeenten en steden (intussen ruim in Europa). Door ondertekening engageert de gemeente zich om samen te werken aan een klimaatneutrale provincie tegen 2020, met als eigen uitgangspunt een reductie van 20 % van de gemeentelijke CO 2 -uitstoot tegen 2020 ten opzichte van het referentiejaar 2011 (situatie 1/1/2012). Met de ondertekening van het Burgemeestersconvenant verbindt de gemeente zich ertoe volgende engagementen na te komen: verder te gaan dan de EU-doelstellingen door de CO 2 -uitstoot op ons grondgebied tegen 2020 met ten minste 20% terug te dringen; een emissieberekening (CO 2 -nulmeting) uit te voeren die als uitgangspunt voor de uitvoering van het actieplan moet dienen; een klimaatactieplan binnen een jaar na de formele ondertekening van het Burgemeestersconvenant in te dienen; de nodige middelen in te zetten om de vereiste acties te kunnen ondernemen; het maatschappelijk middenveld op het grondgebied actief te betrekken bij het eventueel opstellen maar zeker bij het uitvoeren van het klimaatactieplan; na de indiening van het actieplan minstens om de twee jaar een voortgangsrapport in te dienen voor evaluatie-, toezicht- en controledoeleinden. De realisatie van het burgemeestersconvenant gebeurt in verschillende stappen: Stap 1 opstellen van een nulmeting van de CO 2 -uitstoot (= BEI, Baseline Emission Inventory) Stap 2 opstellen van een gemeentelijk klimaatactieplan of SEAP (= Sustainable Energy Action Plan) Stap 3 uitvoeren van het klimaatactieplan Stap 4 tweejaarlijkse rapportering en vierjaarlijkse monitoring Figuur 1: Het burgemeestersconvenant stapsgewijs gemeentelijk klimaatactieplan Meise 5/69

6 1.1.3 De nulmeting of BEI (inventarisatie uitgangswaarden emissies of IUE) Om te weten hoeveel CO 2 er bespaard moet worden, is het noodzakelijk om de uitgangssituatie te kennen. Hiertoe moet de gemeente eerst de uitstoot van broeikasgassen voor het referentiejaar (2011) bepalen door middel van een nulmeting. Deze nulmeting (inventarisatie uitgangswaarden emissies of IUE) gaat voor verschillende sectoren - huishoudens, transport, industrie, openbare verlichting - na hoeveel CO 2 ze uitstoten. Het basisjaar voor de nulmeting is 2011 want vanaf dat jaar zijn volledige cijfers voor de nulmeting beschikbaar. VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek, werkte in opdracht van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de Vlaamse Overheid een handige Excel-tool 1 uit die de gemeente met eigen gegevens kan aanvullen. De uitstoot houdt rekening met deze van alle gebouwen, maar ook met de uitstoot van alle verkeer binnen de gemeentegrenzen (inclusief doorgaand) en openbare verlichting Het gemeentelijk klimaatactieplan of SEAP De gemeente moet na de ondertekening een klimaatactieplan (SEAP of Sustainable Energy Action Plan, Actieplan Duurzame Energie) opstellen en indienen bij de Europese Commissie. Dit klimaatactieplan bevat een opsomming van de maatregelen die de gemeente zal nemen om de CO2-reductie (20% of meer) te bereiken. Het klimaatactieplan (Sustainable Energy Action Plan of SEAP) is het centrale document in het kader van het Burgemeestersconvenant. Het moet ingediend worden volgens een door de Europese Commissie vastgelegde sjabloon. Het klimaatactieplan beschrijft hoe de gemeente de vooropgestelde doelstelling wil realiseren. Het geeft een overzicht van concrete acties die elk van de actoren kunnen nemen om bij te dragen tot de realisatie van de vooropgestelde doelstellingen. Dit actieplan moet verder gaan dan de acties die betrekking hebben op het functioneren van de eigen stedelijke/gemeentelijke diensten (eigen patrimonium en voertuigenpark) door het opnemen van flankerende maatregelen die de stad/gemeente zelf kan nemen om actoren aan te zetten tot acties (zoals sensibiliseringscampagnes, premies). Op basis van de nulmeting (bestaande werking en uitstoot) wordt het plan afgebakend: er wordt duidelijk aangegeven op welke sectoren of thema s ingezet zal worden en welke financiële middelen, instrumenten en diensten hiervoor beschikbaar zijn. Het voorziet minstens in maatregelen/activiteiten voor 2 van de 4 sleutelsectoren en eventueel maatregelen voor de optionele sectoren met per maatregel vermelding van de doelstelling in CO2-emissiereductie. 1 Tool is terug te vinden op aps.vlaanderen.be/lokaal/burgemeestersconvenant/burgemeestersconvenant.htm. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 6/69

7 Het SEAP is een strategisch beleidsdocument, een operationeel instrument en een communicatie-instrument. Sectoren, op te nemen in het SEAP = Actieplan: Belangrijkste sleutelsectoren voor inventaris en SEAP - Gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen - Tertiaire gebouwen, installaties en voorzieningen - Woongebouwen - Transport (openbaar, particulier en commercieel) Aanbevolen, optionele sectoren voor SEAP: - Ruimtelijke Ordening (Landgebruiksplanning, bouwvoorschriften) - Werken met burgers en lokale belanghebbenden - Lokale productie van hernieuwbare energie - Andere (bv. afval- en waterbeheer) - Openbare aanbestedingen (aankoop van producten en diensten) - Industrie (m.u.v. ETS-bedrijven=Emissieverhandelende bedrijven) al is invloed van lokale overheden hierop beperkt In het klimaatactieplan kan in het bijzonder voor de andere aanbevolen sectoren worden bepaald welke instrumenten en diensten de gemeente kan inzetten (bv. reglementering, vergunningen, communicatiemedia ) om de doelstellingen te ondersteunen/bereiken. Dit klimaatactieplan, dat voor het hele gemeentelijke grondgebied geldt, moet in principe binnen het jaar na ondertekening van het Burgemeestersconvenant door de gemeenteraad goedgekeurd worden en voor nazicht en goedkeuring overgemaakt aan de Europese Commissie. Gezien de ondertekening op 13 mei 2014, was 13 mei 2015 de aanvankelijke deadline, maar via de provincie werd 18 maanden uitstel verkregen. Het definitieve klimaatplan dient bijgevolg uiterlijk 13 november 2016 overgemaakt te worden aan Europa, hierbij rekening houdend met de vereisten inzake participatie en inspraak (o.a. adviesverlening door gemeentelijke milieuadviesraad). Echter in overleg met de provincie wordt gestreefd naar goedkeuring tijdens de gemeenteraad van november 2015 zodat deze klaar is tegen de Vlaams-Brabantse Klimaattop van 27 & 28 november 2015 en administratief kan ingediend worden bij Europa in de loop van de maand december Figuur 2: Reikwijdte van het burgemeestersconvenant gemeentelijk klimaatactieplan Meise 7/69

8 1.1.5 Uitvoering van het klimaatactieplan: de acties De in het goedgekeurde klimaatactieplan opgenomen acties worden gerealiseerd overeenkomstig de voorziene timing en prioritering. De gemeente communiceert over de uitgevoerde acties en hun timing en onderhoudt de participatie Evaluatie: rapportering en monitoring Elke twee jaar na het indienen van het klimaatactieplan dient de gemeente een implementatierapport in bij de Europese Commissie met daarin een stand van zaken van de uitgevoerde acties en tussentijdse resultaten. Hierna kan het actieplan en de uitvoering, met het oog op het behalen van de vooropgestelde doelstellingen, eventueel bijgesteld worden. Elke 4 jaar moet een nieuwe CO2-meting gebeuren (up-to-date inventarisatie van de CO2- uitstoot). De gemeente kan hiervoor beroep doen op de cijfers die worden aangeleverd door VITO en de Vlaamse overheid. Op basis hiervan kan vastgesteld worden hoe de CO2-uitstoot evolueert. Jaar Soort rapport 2017 Voortgangsrapport 2019 Monitoringrapport 2021 Voortgangsrapport 2023 Monitoringrapport Tussentijdse rapportering is maar mogelijk dankzij periodieke monitoring. Deze laat toe om op een continue manier de effectiviteit en efficiëntie van het beleid, dus voortgang van resultaten uit acties, te meten en bij te sturen. De totale uitstoot betreft niet enkel de uitstoot voor elektriciteitsverbruik, verwarming en door transport, maar ook de uitstoot door ons algemeen consumptiegedrag, van de industrie, openbaar vervoer, landbouw, tertiaire sector,. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 8/69

9 1.2 Plan van aanpak ( Projectorganisatie) Het CoM is een engagement, het doel is besparing, de weg erheen volgt uit acties. Deze acties dienen in eerste instantie geïnitieerd (goedgekeurd en gedragen) te worden door het bestuur en vervolgens door zo veel mogelijk actoren mee uitgewerkt. Deze actoren beperken zich niet enkel tot de bewoners maar ook externe gebruikers van de gemeente, waaronder projectontwikkelaars, huisvestingsmaatschappijen, bedrijven, bovengemeentelijke overheid, (doorgaand) verkeer, bezoekers van cultuur, evenementen en patrimonium,. Het is belangrijk bij het opstarten van het gemeentelijk klimaatbeleid en de opmaak van het klimaatplan eerst een globaal plan van aanpak vast te leggen (door middel van een collegebeslissing). Richtlijnen vanuit Europa en de provincie geven alvast een minimaal aantal mogelijkheden aan voor de projectorganisatie: Duid een coördinator aan die verantwoordelijk is voor de opmaak van het klimaatplan. Stel een (gemeentelijke) interne stuurgroep samen (beperkt aantal mensen met verschillende achtergrond: mandatarissen en mensen van verschillende gemeentelijke diensten). Dit team werkt het klimaatplan mee uit, coördineert de uitvoering van het klimaatactieplan en volgt de stand van zaken op. Stel voor de opmaak van het klimaatactieplan ev. werkgroepen samen i.f.v. verschillende sectoren, doelgroepen Stel een ruime klankbordgroep samen met: o politieke en ambtelijke vertegenwoordiging o externe doelgroepen: verenigingen, bedrijfsleven, experten, Ga meteen op zoek naar externen voor de opmaak en later de uitvoering van het klimaatactieplan en maak dit bekend, bv. via de milieuraad, infoavonden Hiervoor kan u koepelorganisaties zoals werknemersorganisaties, VOKA, Unizo, BBL, sociaal-culturele verenigingen zoals KVLV, VIVA-SVV, KWB, contacteren. Zij kunnen u mee ondersteunen bij het bewaken en aangeven van opportuniteiten rond lokaal overleg met de doelgroep. Betrek de bevolking in het plan. Samenvattend: In functie van de geselecteerde uit te voeren initiatieven binnen een goedgekeurd actieplan, dienen hiertoe de meest relevante structuren opgesteld te worden binnen de gemeente, een zogenaamd Covenant-team. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 9/69

10 DEEL 2 - HET GEMEENTELIJK KLIMAATACTIEPLAN - ALGEMEEN 2.1 De huidige situatie Uitgangssituatie: de gemeentelijke nulmeting Om doelstellingen te formuleren en de effecten van het klimaatbeleid op te volgen, moet je de grootte en de bronnen van de huidige CO 2 -uitstoot kennen. Daarom heeft de gemeente een nulmeting uitgevoerd. Deze meting geeft van elke sector het aandeel in de totale CO 2 - uitstoot weer en dit voor referentiejaar is De nulmeting richt zich op de emissies van sleutelsectoren als: gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen tertiaire gebouwen, installaties en voorzieningen residentiële gebouwen transport: gemeentelijke vloot, openbaar transport (weg, spoor), privé en commercieel transport (weg) Daarnaast brengt de nulmeting emissiebronnen in kaart die niet verplicht gerapporteerd moeten worden, maar die wel relevant kunnen zijn voor het klimaat- en energiebeleid: energieproductie: koude- of warmteproductie-eenheden energieproductie: energiegerelateerde emissies van productie-eenheden voor elektriciteit < 20 MW landbouw: energiegerelateerde CO 2 -emissies en niet-energiegerelateerde emissies zoals CH 4 door vertering en N 2 O door mestopslag industrie: energiegerelateerde CO 2 -emissies door niet-ets bedrijven De nulmeting wordt uitvoerig besproken in bijlage 1 van het klimaatplan. Hieronder worden de voornaamste conclusies samengevat. Voornaamste conclusies van de nulmeting Uit de emissie-inventaris blijkt dat in het jaar ton aan CO 2 werd uitgestoten. Hierbij dient opgemerkt dat de door de tool verkregen cijfers aannames bevat die niet steeds realistisch zijn. Teneinde met realistische cijfers te kunnen werken, werden gecorrigeerde waarden berekend en als uitgangspunt genomen (zie uitvoerig in deel 2). Fig. 3: gemeentelijke nulmeting vóór aanpassing Fig. 4: gemeentelijke nulmeting na aanpassing gemeentelijk klimaatactieplan Meise 10/69

11 2.1.2 Inventarisatie bestaande werking en projecten De resultaten van de nulmeting zijn het uitgangspunt van het klimaatactieplan. Acties en maatregelen die uitgevoerd zijn sinds referentiejaar 2011, worden mee opgenomen en kunnen al een invloed hebben op de CO 2 -uitstoot. Daarom heeft de gemeente deze bestaande initiatieven geïnventariseerd. De inventarisatie gebeurde op basis van: milieujaarprogramma s omgevingsanalyse uit BBC beleidsplannen van andere gemeentelijke diensten (RO, mobiliteit, gebouwen, ) bestaande audits, studies, visieplannen: o energieaudit gemeentelijke gebouwen o mobiliteitsstudie o openbare verlichting: quickscan, lichtplannen, masterplannen o stookplaatsrenovatie / afstelling stookplaatsen o hernieuwbare energie o relighting o energieboekhouding o MobiScan MobiMasterplan initiatieven of lange termijnprojecten die al in uitvoering zijn: o inrichting autoluwe zones o (ver)bouw(ing) gemeentelijke gebouwen o aankoop elektrisch voertuig o inrichting en plaatsing oplaadpunten elektrische voertuigen en fietsen o herinrichting openbaar domein (pesticidenvrij, vergroening, ) o trage wegen fietsroutenetwerk o (gratis) duurzaam bouwadvies o Uiteraard kunnen initiatieven die dateren van vóór 2011 en die een bijdrage leveren aan de reductie van de CO 2 -uitstoot, ook opgenomen worden in het klimaatactieplan. Zo verleent de gemeente reeds meerdere jaren subsidies voor bepaalde energiebesparende maatregelen, zoals dak-, muur- en glasisolatie. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 11/69

12 2.1.3 Maatregelentool en Business as Usual-scenario 2020 (BAU 2020) VITO heeft in opdracht van LNE een maatregelentool 2 opgemaakt. Die geeft voor tien voorbeeldmaatregelen een indicatie van de impact op het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot. Het gaat om acties die burgers, handelaars of bedrijven kunnen nemen. Zoals: huishoudens: muurisolatie, dakisolatie, betere beglazing, warmtepompen, zonneboilers tertiair: cluster van diverse maatregelen (zoals relighting, efficiëntere gasketels, natuurlijke ventilatie, installatie warmtepompen) om vraag en verbruik te laten dalen bij verwarming, ventilatie, koeling en verlichting transport: shift van auto naar fiets voor korte ritten, shift naar elektrische voertuigen lokale elektriciteitsproductie: PV De besparingen zijn berekend in vergelijking met het referentiejaar 2011 en het BAU - scenario in het jaar BAU staat voor Business As Usual en geeft een inschatting van het energieverbruik en de CO 2 -emissies voor 2020 als de gemeente of stad geen specifieke maatregelen neemt. Immers, zelfs zonder bijkomende maatregelen zal het energieverbruik evolueren (stijgen / dalen) en dit onder invloed van autonome evoluties zoals de verwachte bevolkingsgroei en de toename van het wegverkeer en van het Europese beleid. Dit zogenaamde BAU-scenario (Business As Usual) wordt uitvoerig besproken in bijlage 2 van het klimaatplan. Hieronder worden de voornaamste conclusies samengevat. Voornaamste conclusies van het BAU-scenario Conclusie van het BAU-scenario is alleszins dat deze niet zullen volstaan om de vooropgestelde doelstelling (20 % tegen 2020) te behalen, zodat bijkomende acties zich opdringen. Ingrepen bij gezinnen (bestaande woningen) hebben een grote impact op het besparingspotentieel, al volstaan deze niet om de doelstelling te behalen, zodat ook andere sectoren maatregelen dienen te treffen. Het besparingspotentieel bij gezinnen wordt optimistisch geschat op een daling met 17,8 %. Dit besparingspotentieel kan verhoogd worden mits de gemeentelijke subsidies en begeleiding doordacht worden uitgebouwd in samenspraak met en als aanvulling op het beleid van hogere overheden. Het besparingspotentieel van de tertiaire sector bedraagt 15 %. Hieronder vallen zowel de klein- en groothandel en KMO s als gebouwen van kerkfabrieken en OCMW. Ten aanzien van de sectoren landbouw, industrie en transport wordt een besparing van telkens 10 % vooropgesteld. Het besparingspotentieel binnen de eigen organisatie bedraagt 25 % voor de eigen vloot, te realiseren via optimalisaties. Het besparingspotentieel voor de eigen gebouwen bedraagt 30 %, mits gebaseerd op een doordacht investeringsbeleid. Het besparingspotentieel van de eigen openbare verlichting bedraagt 25 %. Deze besparingen vergen evenwel investeringen en andere maatregelen welke verder aan bod komen in deel 5. Samengevat kan een globale besparing van 15,3 vooropgesteld worden, zodat daarnaast nog een bijkomende besparing van 4,7) dient gerealiseerd te worden. 2 zie gemeentelijk klimaatactieplan Meise 12/69

13 CO2-emissies (ton) daling in % op 9 jaar huishoudens ,8 Tertiair landbouw Industrie transport ,10 10 eigen organisatie ,55 29 Totaal % ,3 Figuur 5: Grafiek Business-as-Usual scenario 2020: CO 2 -emissies in ton gemeentelijk klimaatactieplan Meise 13/69

14 2.2 Doel Algemene uitgangspunten De gemeente zet zowel in op korte termijnwinsten als op lange termijnacties. De Trias Energetica is daarbij het uitgangspunt: de gemeente onderneemt stappen om de energievraag te verminderen (stap 1), om duurzame energie op te wekken en te gebruiken (stap 2) en om aan de resterende (fossiele) energievraag te voldoen met efficiënte, schone technieken (stap 3). Figuur 6: model Trias Energetica Daarbij hanteert de gemeente drie belangrijke principes: 1) De gemeente geeft het goede voorbeeld De gemeente speelt op verschillende vlakken een voorbeeldrol: als consument, dienstverlener, planner, adviseur, initiator 2) Samen aan de slag De gemeente betrekt bedrijven, organisaties, burgers en kennisinstellingen bij de opmaak en de uitvoering van het gemeentelijk klimaatbeleid. En ze neemt deel aan initiatieven die worden georganiseerd in het kader van Vlaams-Brabant klimaatneutraal. 3) Klimaatbeleid is dynamisch beleid Kennis over klimaat is in volle evolutie. Ook het gemeentelijk klimaatplan is geen vaststaand gegeven, maar kan steeds bijgestuurd worden. Een gemeentelijk klimaatbeleid gaat verder dan het verminderen van het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot alleen. De economische en sociale aspecten, binnen het breder kader van duurzame ontwikkeling, mogen hierbij niet uit het oog verloren worden. Een sterk klimaatbeleid zal bovendien plaats moeten krijgen in alle beleidsdomeinen (bouwen en wonen, integraal waterbeheer, ruimtelijke ordening, mobiliteit, biodiversiteit, kansarmoede,). gemeentelijk klimaatactieplan Meise 14/69

15 2.2.2 Ambitie en visie van de gemeente Milieubeleidsplan Reeds in het verleden besteedde de gemeente aandacht aan een vermindering van de CO 2 - uitstoot in haar beleidsplannen. Zo werden diverse aspecten van duurzaamheid opgenomen in hoofdstuk 1 cluster energie van het milieubeleidsplan (e.v.). Doelstelling 43: Verminderen van de totale uitstoot van CO 2 door het voeren van een energiebeleid, gericht op milieuvriendelijke energieproductie en zuinig energiegebruik, intern en extern Strategie E1: Implementeren van rationeel energiegebruik binnen de eigen diensten Actie E1.1: uitbouwen energieboekhouding als onderdeel van het milieuzorgsysteem Actie E1.2: rationaliseren van het energiegebruik in bestaande gemeentelijke gebouwen Actie E1.3: toepassen van zuinig energiegebruik in nieuwe gemeentelijke gebouwen Actie E1.4: aandacht besteden aan het binnenklimaat van gemeentelijke gebouwen Actie E1.5: aankopen beoordelen op energie-efficiëntie Actie E1.6: rationaliseren van het energiegebruik van de openbare verlichting Actie E1.7: rationaliseren van het energiegebruik door het gemeentepersoneel Actie E1.8: meewerken aan de implementatie van het Kyoto-protocol Strategie E2: Stimuleren van rationeel energiegebruik bij burger en bedrijf Actie E2.1: informeren en sensibiliseren van burger en bedrijf Actie E2.2: participeren aan de Nacht van de Duisternis Strategie E3: Stimuleren en implementeren van alternatieve energiebronnen Actie E3.1: maximaal toepassen van duurzame energiebronnen Actie E3.2: stimuleren van het gebruik van zonne-energie Actie E3.3: ondersteunen van initiatieven inzake biobrandstoffen Meerjarenplan volgens BBC Sedert 2014 maakt het leefmilieu- en energiebeleid integraal deel uit van het meerjarenplan dat wordt opgesteld overeenkomstig de Beleids- en Beheerscyclus (BBC). De bijhorende begroting is weergegeven in hoofdstuk 2.5. Beleidsdoelstelling streven naar een energiezuinige, duurzame, biodiverse gemeente omvat o.a. volgende actieplannen en acties: Actieplan verminderen energiegebruik via energiebesparende en milieuvriendelijke maatregelen aan gemeentegebouwen Actie opmaken en geleidelijk uitvoeren milieu-investeringsprogramma op basis van energieaudits en energierapporten Actie duurzaam uitbouwen gemeentelijk patrimonium bij nieuw- en verbouw en toepassen bedrijfsinterne milieuzorg Actieplan uitvoeren milieubeleidsengagement Actie uitvoeren projecten ikv biodiversiteit Actie uitvoeren projecten ikv charter diervriendelijke gemeente Actie ondertekenen burgemeestersconvenant en opstellen en uitvoeren klimaatplan Ook binnen het overig beleid grondgebied ( ) zijn relevante acties opgenomen: Actieplan Energiezuinig, duurzaam, biodivers: voeren van een actief natuur- en milieubeleid gemeentelijk klimaatactieplan Meise 15/69

16 Actie stimuleren om duurzaam en ecologisch te handelen met o.a. subsidies voor duurzaam (ver)bouwen Actie initiëren of ondersteunen van natuur- en milieugerichte acties en educatie extern met o.a. organisatie van deelname aan Earth Hour, Nacht van de Duisternis Ambitie klimaatplan Met dit klimaatplan engageert de gemeente zich om tegen 2020 de CO 2 -uitstoot te verminderen met minstens 20%. Ze doet dat door energie te besparen, energieefficiëntie te verhogen en het inzetten van duurzame energiebronnen. 2.3 Algemene strategie Dit klimaatactieplan is een belangrijk document dat toont hoe de gemeente Meise haar engagement tegen 2020 wil bereiken. Het maakt gebruik van de resultaten van de nulmeting om de meest geschikte acties te vinden voor de CO 2 -reductie. Dit plan stelt hiervoor concrete maatregelen voor, samen met de nodige budgetten, verantwoordelijke uitvoerders en timing. Beschouw het klimaatactieplan niet als een strak document: omstandigheden veranderen en het is aangewezen om het plan geregeld te herzien. De maatregelen in het klimaatactieplan moeten de CO 2 -uitstoot en het energieverbruik door eindgebruikers verminderen. De engagementen hebben betrekking op het geografische grondgebied van de gemeente. Daarom bevat het plan acties voor zowel de publieke als de private sector (bedrijven, burgers, middenveld, scholen ). De rol van de gemeente is dat zij het voorbeeld geeft, duidelijke maatregelen neemt en haar inwoners stimuleert om zelf actie te ondernemen. Het streefjaar is Daarom bevat het plan een duidelijke schets van de acties die de gemeente zal ondernemen om haar streefdoel in 2020 te bereiken. Efficiëntieoplossingen als isolatie en technologische verschuivingen zullen evenwel niet volstaan om de vooropgestelde doelstellingen tegen 2050 (70-90 % reductie of eigenlijk nagenoeg stopzetting van het gebruik van fossiele brandstoffen) e behalen. Hiertoe zijn systeemoplossingen vereist, een transitie naar een duurzame wereld, waarin we leven binnen de grenzen van onze planeet. Een langetermijnstrategie en -visie is ook belangrijk. De voorgestelde acties omvatten zowel quick wins (lage investeringskost, maar meestal ook lagere winst), prioritaire acties als strategische acties. Investering Realisatie Geen Laag Groot Gemakkelijk Quick wins Gemiddeld Prioritaire actie Moeilijk Strategische actie gemeentelijk klimaatactieplan Meise 16/69

17 2.4 Plan van aanpak organisatorisch Het is belangrijk om een groot draagvlak te creëren. De gemeente betrekt daarom zowel intern als extern verschillende mensen en organisaties Intern Intern werd een stuurgroep opgericht met daarin mandatarissen en vertegenwoordigers van volgende diensten: milieudienst schepenen (milieu, technische dienst, burgemeester) dienst communicatie, technische dienst, mobiliteitsdienst, ruimtelijke ordening Tijdens de opmaakfase van het klimaatactieplan hebben de stuurgroepleden deze taken op zich genomen: bespreking van de resultaten van de nulmeting opmaak inventarisatie van bestaande initiatieven (acties, projecten, studies ) opmaak of heroriëntering van het budget en zoektocht naar mogelijke financieringsbronnen ambitieniveau bepalen: 20% efficiënte en effectieve acties en maatregelen voorstellen op basis van de nulmeting, inventarisatie van de eigen werking, provinciale inventaris van mogelijke klimaatacties en, indien van toepassing, de maatregelentool (zie deel 5) opvolging participatieproces De acties en maatregelen van dit klimaatactieplan zullen binnen één of meerdere werkgroepen uitgewerkt en opgevolgd worden. In deze werkgroepen zetelen vertegenwoordigers van de bevoegde diensten, alsmede deskundigen, vertegenwoordigers van raden en verenigingen,. De bedoeling daarvan is om knelpunten en kansen aan te halen en acties te bedenken om deze knelpunten aan te pakken. De stuurgroep zal samenkomen in functie van concrete acties en noodzaak en zal: acties en maatregelen opvolgen en monitoren verbeterpunten bespreken regelmatig met de verschillende werkgroepen overleggen naar het schepencollege en de gemeenteraad terugkoppelen. De interne stuurgroep heeft dus zowel een beleidsondersteunende, coördinerende, adviserende als uitvoerende rol. Deze werkwijze garandeert een grote betrokkenheid. Het klimaatbeleid moet verankerd worden binnen het bestuur en wordt daarom mee opgenomen in de meerjarenbeleidsplanning. Om de klimaatproblematiek aan te pakken, zijn traditionele beleidsconcepten en instrumenten niet genoeg. Er is aanvullend beleid nodig dat gericht is op structurele veranderingen op lange termijn. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 17/69

18 2.4.2 Extern Doel van het extern participatieproces is om de gemeentelijke doelgroepen mee te laten nadenken over het gemeentelijk klimaatbeleid, input te krijgen voor het klimaatactieplan en de voorgestelde maatregelen te toetsen op hun haalbaarheid. Zo wil de gemeente komen tot een gedragen klimaatplan en beleid en een actieve medewerking bij de uitvoering ervan. Extern wordt de gemeente ondersteund door een breed partnerschap, waaronder de Vlaamse overheid, VITO, de distributienetbeheerders, externe experten, lokale verenigingen. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven bieden in hun rol als coördinator inhoudelijke, technische en administratieve ondersteuning aan. Figuur 7: Externe ondersteuning aan de gemeente Traditioneel worden beleidsvoornemens inzake milieu en natuur voorgelegd aan de gemeentelijke milieuraad, die als officiële adviesraad werd ingericht. De milieuraad verleende op 3 september 2015 een voorwaardelijk gunstig advies (advies ). Naar het brede publiek toe werd een oproep gelanceerd via de website en de gemeentelijke infokrant. Op basis van deze oproep werd een externe klankbordgroep opgericht welke op regelmatige basis samenkomt. Ze bespreekt en formuleert voorstellen, welke via rechtstreekse contacten worden uitgewerkt. Items die besproken werden in de klankbordgroep gemeentelijk klimaatactieplan Meise 18/69

19 Het is wenselijk dat er veel meer bovengemeentelijke ondersteuning is, vooral van op Vlaams niveau om de knelpunten inzake mobiliteit (vb. optimalisatie fietspaden) en ruimtelijke ordening (bijvoorbeeld aanpassing rooilijndecreet, gabaritwijziging voor sarking-dak, isolatie van voorgevels aan de stoep, beperking gemeentelijke beslissingsbevoegdheid inzake verkavelingregels) weg te nemen. De huidige begroting is nog niet 100 % afgestemd op de acties binnen de doelsectoren van het convenant De tijdslijn is beperkt en dus is er dringend actie nodig. Daartegenover staat dat de meeste en ook meest bruikbare ondersteunende initiatieven pas sinds eind 2014 werden gelanceerd, waardoor hun uitwerking pas kan plaatsvinden vanaf 2016 (vb. EPCbegeleidingstraject) Het vergt tijd en vooral breed overleg om bijvoorbeeld trage wegenkaarten op te maken en een termijnplanning voor periodieke vervanging van gemeentelijke voertuigen op te zetten. De technologie (elektrische voertuigen) leek, enkele jaren terug, tegen vandaag rijp te zijn maar dit is zelfs nu (2015) alsnog niet, zo ook de essentiële infrastructuur voor massale introductie van elektrische voertuigen cfr. Nederlands model. Pas in 2015 worden de steden stilaan wakker, dus voor gemeente is nog een lange(re) weg te gaan. Niettegenstaande voormelde beperkingen kan de gemeente toch al een pak maatregelen initiëren en aanbod benutten, zoals transportoptimalisatie door oa. T&T en optimalisatie van tankkaartengebruik, EB 200, EPC traject, pilootproject Thermografie thuis, De communicatie kan dankzij de nieuwe website vanaf september 2015 vrij eenvoudig en gevoelig worden opgevoerd. Deze dient een luik te omvatten die CoM, updates, eigen actie, provinciaal nieuws, bekend maakt en eigen activiteiten (theatervoorstelling) en wedstrijden (fietskit, isolatieprijs) promoot in functie van het lokale CoM. Ook dient een mailadres te worden aangemaakt voor ideeënoproep naar alle geïnteresseerden... gemeentelijk klimaatactieplan Meise 19/69

20 2.5 Financieel Het voeren van een energiezuinig, duurzaam beleid vormt een beleidskeuze opgenomen in het meerjarenplan van de gemeente. Binnen de voormelde acties voorziet het meerjarenplan nu reeds de budgetten zoals weergegeven in onderstaande tabel. EXPLoitatie INVestering expl inv inv expl expl expl expl Tabel 1: Overzicht van de voorziene provisie in de meerjarenbegroting Naast bovenstaande kredieten, omvat het budget om het klimaatactieplan te realiseren ook Gemeentepersoneel voor de coördinatie van gemeentelijke acties. Personeel van de ondersteunende partners. De verbruikskosten voor elektriciteit, aardgas, water en brandstof Actieve ondersteuning vanuit de provincie Vlaams-Brabant en Interleuven Reeds voorziene gemeentelijke investeringen in het eigen patrimonium en het wagenpark (bvb renovatie gebouwen, aankoop nieuwe, zuinigere voertuigen enz). Andere algemene begrotingsartikelen ten behoeve van o.a. sensibilisatie en educatie Jaarlijkse kredieten voor het onderhoud van het patrimonium. Zo wordt jaarlijks ingeschreven voor onderhoudswerken aan gebouwen (in 2015 gebruikt voor vernieuwing van daken met inbegrip van dakisolatie van 2 gebouwen) Vanuit het investeringsfonds IBE/IBG is er jaarlijks ter beschikking, in hoofdzaak voor uitvoering van aanpassingen aan openbare verlichting en renovatie stookplaatsen Externe subsidiemogelijkheden of financiële structuren, bijvoorbeeld: Europese subsidieprogramma, Federale en provinciale subsidies, Vlaamse subsidieprogramma s (o.a. Plattelandsfonds ), Energy Performance Contracting (EPC), Crowdfunding enz De komende jaren zijn er evenwel extra financiële inspanningen nodig om de ambities en doelstellingen te verwezenlijken, inzonderheid de investeringen voortvloeiende uit acties 1.3.x de investeringen om de gemeentelijke gebouwen duurzaam te maken. Hieromtrent wordt momenteel (mei-oktober 2015) met ondersteuning van de Provinciale Helpdesk Energiezorg de mogelijkheid onderzocht om een bepaalde vorm van Energy Performance Contracting aan te gaan voor een gebouwenpool. Zodra goedgekeurd, zullen de nodige kredieten voorzien worden in de meerjarenplanning. Zie de toelichting in hoofdstuk 3.1. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 20/69

21 DEEL 3 - HET GEMEENTELIJK KLIMAATACTIEPLAN - GEPLANDE ACTIES EN MAATREGELEN Overzicht Dit deel geeft een overzicht van de geplande acties en maatregelen tot Ruimtelijke ordening, duurzame aankopen en burgerparticipatie beschouwen we niet als afzonderlijke sectoren, maar werden geïntegreerd in de andere sectoren. Voor de selectie van maatregelen is de gemeente vertrokken van de 'Inventaris Mogelijke Klimaatacties', aangeboden door de provincie Vlaams-Brabant en Interleuven. Deze acties en maatregelen werden met de stakeholders getoetst op haalbaarheid en wenselijkheid (zie 4.4). Volgende beleidsdomeinen worden onderscheiden Alg Gebouwen, installaties en voorzieningen algemeen met per domein: Beleid en doelstellingen (met doelstellingen tegen 2020) Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet (de voornaamste acties) Overzicht nieuwe en lopende maatregelen G Gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen Monitoring en opvolging gemeentelijke gebouwen Sensibilisatie en gedrag Energiezuinige maatregelen (renovatie, technieken, beheer) T Tertiaire, industriële en niet-gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen Monitoring en sensibilisering Energiezuinige maatregelen (renovatie, nieuwbouw, technieken,beheer) R Residentiële gebouwen Monitoring en opvolging woningen Sensibilisatie en gedrag Energiezuinige maatregelen (renovatie, nieuwbouw, technieken,beheer) Ruimtelijke aspecten van duurzaam energiegebruik V Openbare verlichting Monitoring en communicatie Energiezuinige maatregelen H Hernieuwbare energie - lokale energieproductie M Mobiliteit Verminderen brandstofverbruik monitoring gemeentelijke voertuigen Verminderen brandstofverbruik brandstofbesparende maatregelen Promoten van het openbaar vervoer Particulier vervoer sensibilisering milieuverantwoord verplaatsingsgedrag Particulier vervoer structurele maatregelen Zachte mobiliteit N Natuur en landbouw Actie binnen de open ruimte intern - extern Acties in de bebouwde zone intern extern Natuur en ruimtelijke planning Educatie en bewustmaking L Landbouw Educatie en bekendmaking en Duurzame landbouw gemeentelijk klimaatactieplan Meise 21/69

22 Vorm van de actieplannen Afkortingen: verantw =verantwoordelijke, mild =milieudienst, TD=technische dienst, DA = duurzaamheidsambtenaar,, adm = administratie (A.C.) timing: L = lopende actie, N = nieuw; - C = continu, permanent, KT = korte termijn (< 1 j), MT = middellange termijn (1-5j) en LT = lange termijn (> 5 j) en: inzet budget (financieel, FIN+moeilijkheid 1-4) & personeel (PER+moeilijkheid 1-4) Prioritering: kosten/baten: verhouding inzet, middelen t.o.v. opbrengst i.f.v. doelstellingen Nummer en beschrijving van het actiegebied Nr. actie Titel van de actie Doel Beschrijving Indicator Timing Verantwoordelijke Partner(s) en Prio- rite- ring 3.0 Gebouwen, installaties en voorzieningen - Algemeen Algemeen De totaliteit van de gebouwen, installaties en voorzieningen (OV, eigen gebouwen, gezinnen en tertiair) zijn goed voor 69 % van de CO 2 -uitstoot in onze gemeente. Deze sector is één van de belangrijkste sectoren om de broeikasgasuitstoot te doen dalen. Duurzaam bouwen is een manier van bouwen waarbij de milieu- en gezondheidseffecten over de volledige levensduur van het bouwproject tot een minimum worden beperkt. Hierbij verliezen we het economische optimum niet uit het oog en gaan we uit van de volgende principes: Bouwen over generaties heen. Niet alleen door duurzame materialen te gebruiken, maar ook door comfortabele leefomgevingen te creëren waar mensen graag vertoeven. Efficiënt ruimtegebruik. Hoe dichter mensen bij elkaar wonen, hoe minder oppervlakte er bebouwd wordt en hoe meer natuur behouden blijft. Een dichte bebouwing beperkt de verplaatsingsafstand. Het vergemakkelijkt een efficiënte infrastructuur en openbaar vervoer. Rationeel energiegebruik, zowel tijdens het bouwproces als tijdens de levensduur van de woning. Voorwaarden hiervoor zijn compact en zuid georiënteerd bouwen, een luchtdichte afwerking, grondig isoleren, efficiënte verwarmingsinstallatie op hernieuwbare energie Het gebruik van duurzame materialen met een zo laag mogelijke milieu-impact, waarbij de volledige levenscyclus in acht wordt genomen. Een goede waterhuishouding. Deze principes wenst de gemeente toe te passen voor gemeentelijke gebouwen en openbare verlichting, maar even goed voor residentiële woningbouw, industrie- en kantoorgebouwen, zorgsector, schoolgebouwen en zelfs voor de particuliere woningen. Verwachte CO 2 -reductie Bij toepassing van de hierna onder vermelde maatregelen verwacht de gemeente voor de sector gebouwen een CO 2 -reductie van 390,9 ton te bereiken tegen gemeentelijk klimaatactieplan Meise 22/69

23 3.1 Gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen Beleid en doelstellingen De gemeente kiest voor duurzaam en energiezuinig bouwen, in eerste instantie voor haar eigen patrimonium. Doelstelling tegen 2020: 30 % energiebesparing bij gemeentelijke gebouwen Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet Eigen bijscholing en vorming: Om bij te blijven met de nieuwste ontwikkelingen om niet enkel het eigen patrimonium te verbeteren maar ook mogelijkheden te bekijken om burgers hierin te blijven verder helpen en ondersteunen, wordt deelgenomen aan technische en wetgevende infomomenten. Hieronder een chronologisch overzicht sedert 2011: o 05/03/12: vorming thema 'Energie-efficiënte stookplaatsrenovatie: meer dan alleen een ketel vervangen'. door de Provinciale Helpdesk Energiezorg o 19/04/12: deelname aan het Vlaamse transitieproject Duurzaam Wonen en Bouwen (DuWoBo) o 23/08/12: interactief dagseminarie Praktijktips voor luchtdicht bouwen en verbouwen door Syntra o 25/03/13:infosessie 'Beheer en onderhoud van technische installaties'. door de Helpdesk Energiezorg o 29/08/13: Dagseminarie toekomstperspectief energiezuinige installatietechnieken door Syntra o 07/11/13: infosessie "Energieneutraal (ver)bouwen". door de Provinciale Helpdesk Energiezorg o 28/08/14: Seminarie BEN-visie op binnenklimaat door Syntra o 23/10/2014: Financieren lokale klimaatplannen - door departement LNE van de Vlaamse overheid. o 06/11/14: speeddate over de subsidie voor duurzame milieu- en klimaatprojecten. door de provincie o 26/11/14: Transitiearena 26/11 - Nieuwe Bouwstenen voor Renovatie (Hoe kunnen lokale overheden slimme impulsen geven met maximaal effect? ) o 5/12/14: Daglichtregeling in klaslokalen gewikt en gewogen Studienamiddag rond het TETRA-project Impact van daglichtregelsystemen op ontwerp en renovatie van schoolgebouwen - door IWT gemeentelijk klimaatactieplan Meise 23/69

24 Overzicht nieuwe en lopende maatregelen G.1 - Monitoring en opvolging gemeentelijke gebouwen G 1.1 G 1.2 G 1.3 G 1.4 Aanstellen van energieverantwoordelijke en/of energieteam per gebouw Doel: verhogen verantwoordelijkheidsgevoel, betrokkenheid, uitvoerbaarheid De energieverantwoordelijke is de contactpersoon die het energieverbruik nauwlettend opvolgt, controleert en rapporteert Het energieteam denkt mee, stuurt, ondersteunt, voert uit Indien gewenst / vereist worden opleidingen voorzien Indicator: aantal energieverantwoordelijken / energieteams Actualiseren van de inventaris van de bestaande gebouwen, hun installaties en energieprestatiecertificaten Doel: nakomen wettelijke verplichting inzake onderhoud, opvolging patrimonium Voor diverse installaties, zoals liften, koelinstallaties, stookplaatsen enz geldt een onderhoudsplicht. Ook dient voor de publiek toegankelijke gebouwen met een oppervlakte vanaf 250 m³ een energieprestatiecertificaat opgesteld te worden. Indicator: aantal gebouwen met onderhoudscontract / energieprestatiecertificaat Opmaken, uitbreiden en bijhouden van een gebouwpaspoort Doel: inzicht in gebouwkenmerken met het oog op afstemming op gebruik (zie actie opstellen accommodatiebleidsplan) Het gebouwpaspoort verzamelt algemene gebouwgegevens (functie, grondplan, bouwjaar, oppervlakte, isolatiegraad, renovaties), gebruiksgegevens, het beheer van de technische installaties enz en plaatst deze gegevens ten opzichte van gelijkaardige gebouwen door middel van benchmarking Indicator: aantal gebouwen waarvoor een gebouwpaspoort bestaat Opvolgen van het energieverbruik van de gebouwen: energieboekhouding Doel: responsabilisering en snelle detectering calamiteiten en oplossen De gemeente volgt reeds meerdere jaren het energieverbruik (gas-, stookolie-, elektriciteit-) evenals het waterverbruik op van de meeste gemeentelijke gebouwen (meestal maandelijkse gegevens) Indicator: energie-(gas-, stookolie-, elektriciteit-) en waterverbruiksgegevens DA - TD N-KT FIN* * DA TD ea L-KT FIN* * DA TD ea N-KT FIN* DA Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Verantwoordelij -ken gebouwen Verantwoordelij -ken gebouwen L-C FIN* * gemeentelijk klimaatactieplan Meise 24/69

25 G 1.5 Laten opmaken van stookplaatsaudits Doel: wettelijk verplicht + beschikken over basis voor rationalisatie investeringen De opmaak van stookplaatsaudits is wettelijk verplicht. De opmaak is opgestart voor De Muze, bibliotheek, CVO talen en CVO-informatica, Fusieschool lager en DA Eandis / commerciële partner N-KTMT FIN*** kleuter en de basisschool Klimop. Daarnaast dienen er nog een 20-tal stookplaatsaudits opgemaakt te worden Indicator: aantal opgemaakte stookplaatsaudits Sensibilisatie en gedrag G 2.1 Intensief sensibiliseren interne gebruikers van gemeentelijke gebouwen Doel: sensibiliseren en responsabiliseren gebruikers mild Gebruikers L-C FIN* PER* Het initiëren, ondersteunen, begeleiden en implementeren van acties, met gebruik van beschikbaar campagnemateriaal, met maximale positieve feedback en maximaal aansluitend bij acties van overige instanties. Energiebesparing realiseren vereist participatie van alle diensten en gebruikers. Indicator: aantal sensibiliserende acties en respons G 2.2 Intensief sensibiliseren externe gebruikers van gemeentelijke gebouwen Doel: sensibiliseren en responsabiliseren gebruikers mild Gebruikers L-KT FIN* PER* Het initiëren, ondersteunen, begeleiden en implementeren van acties, met gebruik van beschikbaar campagnemateriaal, met maximale positieve feedback (communiceren over resultaten gebruik en besparing) en maximaal aansluitend bij acties van overige instanties Indicator: aantal sensibiliserende acties en respons Energiezuinige maatregelen G 3.1 Beleidsmatig en financieel inschrijven van energiezorg binnen de gemeente mild TD / financiën L-C FIN* Doel: voorzien van werkingsmiddelen voor de uitvoering van het klimaatplan Energiezorg wordt als item opgenomen in het meerjarenplan. Hiertoe worden de nodige tijd, middelen en bevoegdheden en de passende kredieten in de begroting voorzien: enerzijds een vast budget voor Quick Wins en kleinere aanpassingswerken, anderzijds een investeringsbudget voor grotere investeringen en langere termijn (al dan niet i.k.v. EPC). gemeentelijk klimaatactieplan Meise 25/69

26 De opvolging gebeurt mede via de stuurgroep die opgericht werd n.a.v. de opmaak van het klimaatplan maar in werking blijft en waar ook de nodige ruchtbaarheid wordt aan gegeven Indicator: kredieten in de begroting G 3.2 Opstellen en uitvoeren van een accomodatiebeleidsplan Doel: optimaliseren gebruik gebouwen en hun installaties of m.a.w. afstemmen van het beheer van de installaties op het gebruik van de gebouwen RO-mild TD / gebruiker s N-MT FIN* * Eerst wordt een inventaris gemaakt van de gemeentelijke noden (tijdsgebruik en behoefte) en deze wordt afgestemd op de beschikbaarheid van de gebouwen: optimalisatie bezettingsgraad en evaluatie bestemming (behoud, verhuur, verkoop) Indicator: opgemaakt accomodatiebeleidsplan G 3.3 Opstellen en uitvoeren van een duurzame meerjarenplanning voor de gebouwen Mild-TD ESCO + derden N-KT FIN**** ** Doel: systematische verduurzamen van de gemeentelijke gebouwen Opmaken van een termijnplanning voor elk gebouw met opsomming van de te nemen acties, zowel Quick Wins als grotere (vervangings)investeringen zoals vb. stookplaatsrenovatie, noodzaak aan vervanging ramen,. Als basis hiervoor wordt de lijst met maatregelen als bijlage bij de energieboekhouding gebruikt evenals criteria als levensduurte, vervangingsnoodzaak, verbruik, onderhoudskost, ouderdom, levensduur enz. Uitgangspunt en toetsingsgrond voor het al dan niet implementeren van een energievriendelijke investering is de total cost of ownership : hogere investeringskosten in de bouwfase worden mogelijk gecompenseerd door lagere gebruikskosten. Indicator: uitgevoerde acties, zie ook onder G 3.4 Implementeren van Energie Performance Contracting (EPC) Doel: energiebesparing en opwaardering patrimonium Mild-TD Provincie, ESCO N-KT FIN**** * Vanuit de Provinciale Helpdesk Energiezorg werd de mogelijkheid ontwikkeld om een haalbaarheidsstudie uit te voeren voor invoering van 'Energy Performance Contracting' (EPC) ten behoeve van energiebesparing in gemeentelijke gebouwen. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 26/69

27 EPC is een dienstverlening die aangeboden wordt door Energy Service Companies (verder afgekort als ESCO). In essentie komt het hier op neer dat met de ESCO een contract over langere duur wordt aangegaan die de ESCO verplicht om een besparing te realiseren welke betaald wordt met de huidige verbruiksbudgetten (het verminderde verbruik is het investeringsbudget). De trajectbegeleiding vanuit de Provinciale Helpdesk Energiezorg voorziet in verschillende stappen (werksessies): toelichting van het hoe en waarom van EPC, opmaak van een haalbaarheidsstudie op maat van Meise en een gezamenlijke analyse van de implicaties op technisch, operationeel, financieel en juridisch vlak. Vervolgens wordt het verhaal geconcretiseerd door de aanstelling van een facilitator die de ondertekening van een overeenkomst met de gekozen Energy Service Companies voorbereidt en begeleidt. De gemeente zou EPC beperken tot de grootste, meest problematische gebouwen. Indicator: aangaan van EPC G 3.5 Uitvoeren van de meerjarenplanning via EPC Doel: verminderen van het verbruik door investeringen via EPC De uitvoering, inzonderheid grondige renovatie, kan gekaderd worden binnen ESCO Facilitator / mild / TD N-KTMT FIN*** EPC. De maatregelen kunnen betrekking hebben op dak-, muur- of vloerisolatie, vervanging glas, relighting, stookplaatsrenovatie, plaatsing buitenzonnewering, plaatsen PV-panelen op recent gerenoveerde of verbouwde daken. De keuze is gebaseerd op rationele afweging kosten/baten maar gebeurt grotendeels door de ESCO. Indicator: EPC en EPC-investeringen G 3.6 Uitvoeren van Quick Wins Doel: uitvoeren van kleine besparende maatregelen met directe milieuwinst Naast de uitvoering van maatregelen via EPC, dienen ook kleine, op zich staande ingrepen uitgevoerd te worden, maatregelen met lage kost en korte DA + TD Gebouw verantwoordelij ke N-KT FIN** * terugverdientijd, de zogenaamde Quick Wins zoals bvb isolatie van leidingen, afkitten, tochtstrips, plaatsing aanwezigheidsdetectoren of klokschakelaars Indicator: uitgevoerde Quick Wins gemeentelijk klimaatactieplan Meise 27/69

28 G 3.7 Energie-efficiëntie opnemen als criterium bij onderhoudscontracten Doel: verminderen van het energiegebruik door aandacht voor energie-efficiëntie TD DA L-C FIN* PER* In ieder bestek betreffende onderhoudscontracten worden clausules voorzien gericht op water- en energiebesparing. Bij vervangingen moet gekozen worden voor de meest energie-efficiënte oplossing. Indicator: percentage bestekken of onderhoudscontracten met besparingsmodule G 3.8 Energie-efficiëntie opnemen als criterium bij aankoop en gebruik van elektrische toestellen en apparatuur TD DA L-C FIN* PER* Doel: verminderen van het energiegebruik door aandacht voor energie-efficiëntie Het aankoopbeleid richt zich op aankoop van energiezuinige toestellen (bvb op basis van energielabels) en op energiezuinige werkwijzen (bvb vervanging van individuele printers door centrale, multifunctionele toestellen enz.) OPM. Veralgemeend wordt gekozen voor milieuverantwoord productgebruik Indicator: aangekochte energiezuinige toestellen en werkwijzen G 3.9 Gebruik maken van de eigen expertise Doel: systematisch benutten van de eigen expertise TD DA L-C FIN* Voor het energiezuiniger maken van de gebouwen wordt maximaal gebruik gemaakt van eigen expertise. Aankopen met energierelevantie worden standaard voorgelegd aan de duurzaamheidsambtenaar (milieudienst) en bestekken worden reeds in de ontwerpfase voorgelegd en gescreend / aangepast. Indicator: aantal dossiers voorgelegd aan / aantal adviezen gegeven door de DA G 3.10 Uitbouwen van de eigen expertise Doel: uitbouwen van de eigen expertise DA derden L-C FIN* Om bij te blijven met de nieuwste ontwikkelingen ter verbetering van het eigen patrimonium en met betrekking tot het adviseren en ondersteunen van burgers, wordt deelgenomen aan relevante technische en wetgevende infomomenten en (gecertificeerde) opleidingen en vormingen, inzonderheid door de duurzaamheidsambtenaar maar ook interne technici. Indicator: aantal deelnames aan infomomenten, overlegmomenten, opleidingen gemeentelijk klimaatactieplan Meise 28/69

29 G 3.11 Gebruik maken van beschikbare expertise en ondersteuning Doel: energiezuiniger maken door gebruik van externe expertise DA TD N-C FIN** PER* Voor het energiezuiniger maken van de gebouwen wordt, naast eigen expertise, maximaal gebruik gemaakt van de gratis ondersteuning, inzonderheid van het Provinciaal Steunpunt voor Bouwadvies en de kaderovereenkomst omtrent energiediensten voor lokale besturen, afgesloten op 9 juni 2011 met Eandis. Indien opportuun geacht, worden bestekken overgemaakt aan de deskundigen van het Provinciaal Steunpunt Duurzaam Bouwen. Dit gebeurt standaard voor relevante bestekken voor (ver)bouwprojecten. Eandis ondersteunt de gemeente Meise bij het energiebeheer van de gebouwen en de openbare verlichting en de gemeente kan dossiers inzake energiebesparing en toepassing van hernieuwbare energie overdragen aan Eandis (bvb stookplaatsrenovaties, aanbrengen van isolatie, regelingen van technische installaties, ingebruikname van dataloggers, opmaak van energieprestatiecertificaten, toepassing van hernieuwbare energie en prefinanciering). s deze overeenkomst werden alvast 2 photovoltaïsche installaties geplaatst op de voetballokalen van Meise en Wolvertem. Indicator: aantal dossiers voorgelegd aan DuBo / Eandis G 3.12 Heroriënteren van alle overeenkomsten voor externe gebruikers van gemeentelijke gebouwen Secr adm. gebruiker s N-MT FIN* * Doel: zuinig energie- en watergebruik inbouwen in gebruiksovereenkomsten Uitgangspunt van de lastenverdeling: investeringen door eigenaar (gemeente), gebruik en onderhoud door gebruikers. Weliswaar met inachtname van reeds uitgevoerde investeringen, gebouwentoestand enz. Alleszins wordt minstens een aanzienlijk deel van de gebruikskosten in relatie tot het soort huisvesting doorgerekend aan de gebruikers zodat deze aldus aangezet worden tot zuinig energiegebruik. Hiertoe dienen de lopende contracten geïnventariseerd en geëvalueerd te worden, onderlinge afgestemd, onderhandeld en aangepast. Indicator: aantal gebruiksovereenkomsten met aanzet tot zuinig energiegebruik gemeentelijk klimaatactieplan Meise 29/69

30 G 3.13 Samenstellen van een algemeen bouwteam voor alle gemeentelijke (ver)bouwprojecten TD-mild adm N-KT FIN* Doel: uitvoering (ver)bouwprojecten onderling optimaal afstemmen Het bouwteam bekijkt en bespreekt de opties en maatregelen zodat bij alle bouwaspecten duurzaamheid een aandachtspunt is. De technische dienst en milieudienst maken zeker deel uit van het bouwteam. De werking ervan wordt maximaal ingepast in de bestaande overlegmomenten en -structuren zodat vertraging of inertie wordt vermeden Indicator: oprichting van bouwteams G 3.14 (Ver)bouwen conform internationaal aanvaarde standaarden en labels inzake ecologie en energiezuinigheid TD-mild gebruiker N-C FIN**** Doel: verminderen energieverbruik door realiseren hoge kwaliteitsniveau s Bij verbouwingen en nieuwbouw wordt een hoog ambitieniveau nagestreefd: minstens wordt de internationaal aanvaarde standaarden en labels inzake ecologie en energiezuinigheid nageleefd. Er wordt evenwel gestreefd naar beter dan de wettelijke vereisten door toepassing van duurzame concepten en technieken: bvb momenteel minimaal de BEN-norm (bijna energieneutraal). Op middellange termijn zijn alle gemeentelijke gebouwen BEN-gebouwen, op lange termijn worden alle gemeentelijke gebouwen energiepositieve gebouwen. Gerealiseerde projecten worden passend bekendgemaakt. Indicator: aantal realisaties met hoog kwaliteitsniveau (hoger dan wettelijk)/label (BREAM, LEAD, ) gemeentelijk klimaatactieplan Meise 30/69

31 3.2 Tertiaire, industriële en niet-gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen Beleid en doelstellingen De gemeente kiest voor duurzaam en energiezuinig bouwen. Naast het eigen patrimonium, wenst ze via sensibilisatie en het promoten van duurzaam (ver)bouwen, ook de residentiële en tertiaire gebouwen duurzamer te maken. Doelstelling tegen 2020: 15 % reductie CO 2 uitstoot bij tertiaire gebouwen Overzicht nieuwe en lopende maatregelen T.1 - Monitoring en sensibilisering T 1.1 Stimuleren van energie-efficiëntie en rationeel energiegebruik bij tertiaire gebouwen Doel: bedrijven overtuigen van het nut van rationeel energiegebruik Bedrijven worden via diverse kanalen op de hoogte gebracht van initiatieven en de mogelijkheden tot en het nut van rationeel energiegebruik. * bvb initiëren ondersteunen van doelgroepgerichte sensibilisatie * bvb deelnemen aan Ecobouwers Office * bvb verspreiden van info, kennis en goede praktijkvoorbeelden * bvb toelichting van mogelijkheden op vergadering middenstandsraad * bvb bekendmaken en gericht verspreiden (mailing) vormingsmogelijkheden * bvb initiëren van steekproefprojecten in overleg met betrokkenen * bvb onderzoeken mogelijkheid tot het stimuleren van energiezuinige renovatie door middel van premies * bvb promoten van de gratis energiescan voor KMO s * bvb promoten van de berekening van de CO 2 -afdruk van bedrijven * bvb aanmoedigen van het laten uitvoeren van infraroodmetingen om energieverliezen te detecteren Indicator: aantal initiatieven naar bedrijven toe mild Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Doelgroep L-C FIN* PER* gemeentelijk klimaatactieplan Meise 31/69

32 T 1.2 T 1.4 Actief promoten van de provinciale campagne E.H.B.E. Doel: actieve aandacht besteden aan energie en klimaat in de scholen De provinciale campagne Eerste Hulp bij Energie inzake klimaat, energie en techniek binnen scholen wordt passend bekendgemaakt en gepromoot. Maatregelen terzake worden ondersteund en begeleid. Indicator: deelnames aan E.H.B.A. en MOS-acties rond energie en klimaat Ondertekening klimaatengagement stimuleren Doel: bedrijven overtuigen van de noodzaak van rationeel energiegebruik Energie-intensieve bedrijven worden voorgesteld om eveneens een klimaatengagement te ondertekenen en geleidelijk over te stappen op energiezuinige toestellen/processen Indicator: aantal bedrijven met klimaatengagement of milieubeleidsverklaring T.2 Energiezuinige maatregelen T 2.1 T 2.2 Aandacht besteden aan energiezuinigheid via het vergunningenbeleid Doel: bedrijven er toe aanzetten de best beschikbare technieken toe te passen Via de vergunningen worden strenge, toekomstgerichte normen opgelegd, inzonderheid bij nieuwbouw (BEN-norm, ZEBl) Indicator: aantal vergunningen met bepalingen inzake energiezuinigheid Bedrijventerreinen sturen in de richting van duurzaamheid Doel: Streven naar een duurzaam bedrijventerrein De actie beoogt niet het initiëren of ontwikkelen van bedrijventerreinen, maar het begeleiden en sturen van initiatieven terzake in de richting van duurzaamheid Het sturen gebeurt zowel in de voorbereidende fase (deelname aan begeleidingscommissie en stuurgroepen), de ontwerpfase (begeleiding en sturing van het inrichtingsplan), de uitgiftefase (verplichtingen t.a.v. gebruikers), de exploitatie- en beheersfase (beheersmaatregelen en parkmanagement), als de handhavingsfase (controle op naleving). (zie ook mobiliteit) Hierbij wordt uitgegaan van een toekomstgerichte visie, gebaseerd op innovatieve en goede praktijkvoorbeelden, met stimulering van onderlinge samenwerkingen cfr het subsidiereglement duurzaam parkmanagement Indicator: toepassing duurzame technieken op het bedrijventerrein mild scholen N-KT FIN* PER* mild N-KT FIN* PER* RO-mild externen N-KT FIN* TD Doelgroep Mild-RO- Project- ontwik- kelaar N-MT FIN* gemeentelijk klimaatactieplan Meise 32/69

33 T 2.3 Stimuleren van duurzame energiezuinige renovatieprojecten Doel: financieel en logistiek ondersteunen van verenigingen bij duurzame energiezuinige renovatieprojecten Mild-TD Projectontwikkelaar L-C FIN*** Duurzame energiezuinige renovatieprojecten van verenigingen worden begeleid door inschakeling van eigen expertise en Provinciaal planadvies inzake rationeel water- en materiaal(her)gebruik Deze ondersteuning en/of tegemoetkoming past binnen de context van acties G3.11, G3.12 en G3.14. bvb. lopende initiatief tot herinrichting lokalen door B.A.W. Indicator: aantal duurzame projecten van derden met sturing en/of participatie Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector industrie (maatregel 2.1.6) een CO 2 -reductie van 272 ton te bereiken tegen 2020, een daling van 10% van ton in 2011 naar ton in 2020, voor de tertiaire sector (overige maatregelen) mikt de gemeente op een daling van 15 %, ofwel een daling met ton van naar ton gemeentelijk klimaatactieplan Meise 33/69

34 3.3 Residentiële gebouwen Beleid en doelstellingen De gemeente kiest voor duurzaam en energiezuinig bouwen. Naast het eigen patrimonium, wenst ze via sensibilisatie en het promoten van duurzaam (ver)bouwen, ook de residentiële en tertiaire gebouwen duurzamer maken. Doelstelling tegen 2020: 17,8 % reductie CO 2 uitstoot bij bestaande woningen 50 % nieuwbouwwoningen wordt passief of bijna energieneutraal Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet Organiseren van infoavonden over diverse thema s van duurzaam bouwen (i.s.m. het Provinciaal Steunpunt Duurzaam Bouwen); Hieronder een chronologisch overzicht van relevante infovergaderingen en- avonden door en/of i.s.m. de gemeente sedert o o o o o o 15/3/2011: infoavond over gemeentelijke premies door expertenpanel (Wonen Vlaams-Brabant, provincie Vlaams-Brabant, woonconsulent en duurzaamheidsambtenaar) met focus op bouw-, verbouw- en energiepremies i.h.b. het optimaal benutten van de synergie tussen de mogelijke subsidiekanalen en het talrijke publiek overtuigen sneller tot maatregelen over te gaan door de subsidies optimaal te cumuleren. De avond werd vergezeld van een overzichtstentoonstelling van Eandis inzake energiebesparende maatregelen bij particulieren. Deze succesvolle infoavond leidde tot een aanzienlijke stijging van aanvragen die zelfs tot vandaag doorwerkt. 17/04/2012: Infoavond Glas en Ramen energiezuinig plaatsen door Dialoog vzw 11/09/2012: Infoavond Isoleren van bestaande gebouwen door Dialoog vzw 02 en 09/03/2013: Bouwteamcursus: duurzaam en energiezuinig bouwen door Dialoog vzw 16/04/2013: Infoavond Natuurlijke ventilatie in bestaande woningen - VIBE vzw 5/5/2015: Infosessie Tips & tricks voor een duurzame verbouwing - Dialoog VZW In samenwerking met Beweging.net en met steun van de provincie Vlaams-Brabant vond op 5 maart 2015 in Meise de eerste Vlaams-Brabantse warming-up home party van Samen Energiek plaats. Meise fungeerde hier als pilootgemeente. Bedoeling was om oudere woningen, die vaak niet aan de isolatienormen voldoen, door te lichten op zoek naar mogelijkheden voor energiebesparende maatregelen. In totaal werden 6 woningen uitgebreid doorgelicht en becommentarieerd. Met het project werden woningen van particulieren met een warmtecamera gescreend op warmteverliezen. Op basis van de infraroodfoto s leverden de in duurzaam (ver)bouwen gespecialiseerde architecten van vzw Dialoog een technisch verslag en een rapport met suggesties. Zo konden/kunnen de eigenaars snel gerichte energiebesparende acties ondernemen. Het project was een zeer geslaagd, door alle deelnemers gesmaakt initiatief. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 34/69

35 Stimuleren van energiebesparende maatregelen via de organisatie van een samenaankoopactie voor dakisolatie (i.s.m. 3WPLUS); De gemeenteraad besliste op 9/04/2013 deel te nemen aan de Interlokale vereniging Regionaal woonbeleid Noord-West Brabant / Woonbeleid regio Noord (3Wplus vzw). Samen met Zemst en Kampenhout nam Meise eind 2014 het initiatief om te polsen naar een mogelijke samenwerking met relevante partners om een samenaankoop voor dakisolatie te kunnen organiseren. Gezien het ontbreken van een gelijkaardig initiatief in de regio, bleek al snel ruimere interesse (10-tal gemeenten). Dit leidde inmiddels tot een concreet engagement, daar allen (medeondertekenaars van het burgemeestersconvenant) beseffen dat het isoleren van daken een belangrijke mogelijke maatregel is voor het reduceren van de CO 2 -uitstoot die gepaard gaat met de verwarming van woningen. De intergemeentelijke samenaankoopactie dakisolatie heeft als doel de uitvoering van dakisolatie zowel organisatorisch als financieel aantrekkelijker te maken voor particulieren. De timing voorziet een infomoment voor de inwoners begin 2016 om het, tegen dan concreet uitgewerkt project en dus mogelijkheden, toe te lichten, waarna samenaankoop met of zonder plaatsing kan volgen. Voortzetten van de samenwerking met distributienetbeheerder (Eandis) vereenvoudiging van de aanvragen; De gemeente sloot reeds op 22 januari 2009 een overeenkomst af Samenwerkingsprotocol tussen Gemeente Meise en Eandis voor het toekennen van premies in het kader van Rationeel Energiegebruik. Sindsdien stuurt Eandis automatisch gegevens van aanvragers van premies voor maatregelen die de distributienetbeheerder ook subsidieert bij bestaande woningen (o.a. warmtepompen en zonneboilers (tot 2014), muur- en dakisolatie en vervangen van beglazing) door. Dankzij de samenwerking werd een geapprecieerde vereenvoudiging gerealiseerd en kan gerekend worden op bijkomende steun en promotie (door oa infoavonden). Het protocol werd tot op heden jaarlijks verlengd voor de van toepassing zijnde premies. Het aantal investeringsdossiers blijft hoog. Stimuleren van energiebesparende ingrepen via subsidies voor dak- en muurisolatie, vervangen van beglazing, een luchtdichtheidsproef of een planadvies Sedert 2009 subsidieert de gemeente de eerste topic van de Trias Energetica (beperken van de energiebehoefte) met name het plaatsen van dakisolatie en een bijkomende subsidiëring bij de plaatsing van een winddicht onderdak uit duurzame materialen (houtvezel). In 2011 werd de subsidiëring gevoelig uitgebreid met bijkomende gemeentelijke steun voor buiten- en spouwmuurisolatie, beglazing en het laten uitvoeren van een luchtdichtheidsproef. Deze laatste en uiterst vernieuwende subsidie wordt, voor het ganse land, tot op heden enkel in Meise toegekend en wordt zeer gewaardeerd door de professionele duurzaambouwen sector, vakspecialisten en de burger. Het reglement volgt ook de stand van de technieken, zo werden de waarden voor dakisolatie vanaf 2012 aangescherpt. Het subsidiebedrag is ook hoger indien betere beglazing plaatst wordt. Eind 2012 werd een bijkomende subsidiemogelijkheid ingevoerd voor gratis planadvies door gespecialiseerde architecten van VZW Dialoog en dit in samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 35/69

36 Stand van zaken subsidies vanaf 2011 (jaar nulmeting) * *1 tot opp tot aanvragen aantallen aanvragen opp aanvragen opp aanvragen opp aanvragen opp aanvragen opp (m²) aantal Dakisolatie Muurisolatie Beglazing Luchtdichtheid Planadvies totaal duurzaam (ver)bouwen *1 onvolledig, stand van zaken 5 oktober 2015 Het promoten van energiescans; Sedert de ondertekening van een samenwerkingsconvenant met de distributienetbeheerder (DNB) Eandis in 2007 voor het uitvoeren van huishoudelijke energiescans, kunnen burgers energiescans laten uitvoeren. Hiertoe werkt de gemeente samen met de sociale economie organisatie Groep Intro vzw, regio Vlaams-Brabant. Het betreft een eenvoudige controle van de energietoestand van de woning (isolatie, verwarming enz), met naast een sensibiliserende functie ook een verlaging van het energieverbruik tot gevolg (onmiddellijke uitvoering tot kleine aanpassingen). Doordat de dienst leefmilieu het project coördineert, verkrijgt ze zicht op sturing en opvolging van het project (via overleg met projectpartner) en nuttige info om een beleid inzake sociale ondersteuning, rationeel energiegebruik en/of woonkwaliteit uit te stippelen. Het project biedt ook kansen voor tewerkstelling voor kansengroepen in eigen regio. Het succes van het project met energiescanners was tot op heden alvast overweldigend. Binnen een periode van 6 jaar werden 456 scans uitgevoerd. In 2013 werden 47 van de 60 scans uitgevoerd bij de doelgroep (dankzij betere focus). Meise behoort met het aantal scans per inwoners bij de absolute koplopers van Vlaanderen. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 36/69

37 Klimaatwijken en Ecobouwers opendeur In 2008 en 2009 deed Meise succesvol mee aan de campagne Klimaatwijken, een initiatief van de Bond Beter Leefmilieu met steun van de provincie Vlaams-Brabant en de Vlaamse overheid. Het doel was om een weddenschap aan te gaan tussen het lokale bestuur en groepen van mensen, verenigingen of echte wijken, om acht procent energie te besparen in zes maanden tijd ten aanzien van het verbruik een jaar eerder en dit door het nemen van een aantal eenvoudige ingegrepen, bij voorkeur tijdens het stookseizoen. De klimaatwijk werd geholpen door energiemeesters - vrijwillige experten in het besparen van energie en deelnemers kregen een beloning als ze de weddenschap haalden. In stapten 22 van de 65 Vlaams-Brabantse gemeenten in het project met een totaal van 400 deelnemende gezinnen, waarvan 21 van Meise. Ze behaalden een gezamenlijk en zeer voortreffelijk resultaat voor Meise van 9,89 % energiebesparing ten aanzien van het jaar voordien. Maar liefst één derde ofwel 7 deelnemers slaagden er zelfs in om meer dan 15 % energie te besparen. De campagne werd echter niet verder gezet. Ecobouwers opendeur is een sensibiliserende actie waarbij bewoners gezocht werden die hun pas gebouwde of verbouwde woning wilden openstellen voor het grote publiek. Milieu- en energiebewuste bouwheren doen hun bouw- en woonervaringen uit de doeken en tonen je hoe een duurzaam bouwproject verloopt. Zij vertellen ongezouten de waarheid over hun bouwproject, geven inzicht over de keuzes die ze maakten en getuigen waarom duurzaam bouwen de standaard moet worden in onze contreien. Meise anticipeerde vanaf de eerste actie en zal ook in 2015 deelnemen. Ook deze actie was een succes met in totaal 150 inspirerende energievriendelijke en duurzame projecten, mede mogelijk gemaakt doordat de strengere normen en inzichten nuttige initiatieven genereren. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 37/69

38 Overzicht nieuwe en lopende maatregelen R.1 - Monitoring en opvolging woningen R 1.1 R 1.2 Verhogen kennis bestaande bebouwing via IR-thermografie Doel: verbeteren van de kennis van de gebouwen d.m.v. IR-thermografie De gemeente verhoogt de deskundigheid inzake IR-thermografie door het volgen van opleidingen. Er wordt een IR-toestel aangekocht. Naast gebruik voor de monitoring van de eigen gebouwen, wordt de mogelijkheid ook ingebouwd om dit IR-toestel te gebruiken voor het monitoren van de residentiële woningen op basis van een gebruiksreglement. Indicator: aantal gebouwen waarvoor IR-thermografie werd toegepast Verhogen kennis bestaande bebouwing via identificatie verwaarloosde woningen Doel: Eigenaars van leegstaande, verwaarloosde woningen aanzetten tot initiatieven inzake energiezuinigheid Van de bestaande leegstandsinventaris wordt gebruik gemaakt om eigenaars van leegstaande, verwaarloosde woningen te sensibiliseren en te wijzen op de regelgeving inzake verhuring en energieprestatienormen en aan te zetten tot acties terzake. Indicator: aantal brieven verstuurd naar eigenaars van verwaarloosde percelen R.2 - Sensibilisatie en gedrag R 2.1 Promoten en uitbouwen van het energieloket en wooninfopunt Doel: beter bekendmaken van het gemeentelijke energieloket en wooninfopunt Burgers kunnen terecht bij het gemeentelijk energieloket en het wooninfopunt (woonconsulent) voor alle info m.b.t. de nieuwste technieken, informatie en de diverse subsidiemogelijkheden. Door passende bekendmaking en drempelverlaging worden nog meer burgers aangezet om langs te komen en ter zake acties te ondernemen. Indicator: aantal bezoekers/dossiers bij gemeentelijk energieloket/wooninfopunt DA TD N-KT FIN** DA-RO eigenaar N-MT FIN* Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Mildwooncon sulent Communicatie L-C FIN* gemeentelijk klimaatactieplan Meise 38/69

39 R 2.2 Intensief sensibiliseren burgers inzake energiezuinigheid, duurzaamheid Doel: sensibiliseren en responsabiliseren burgers Het initiëren, ondersteunen, begeleiden en implementeren van acties, met mild Communi catie + externen L-C FIN* gebruik van beschikbaar campagnemateriaal, met maximale positieve feedback en maximaal aansluitend bij acties van overige instanties. Voorbeelden van acties: * Voeren van een intensieve, gerichte sensibilisatie, zowel algemeen als doelgroepgericht, o.a. via de het infoblad en de vernieuwde gemeentelijke website met toepassing van het e-loket (digitale aanvragen) met ter beschikking stellen van tips en actielijsten, alternatieven, technieken enz * promoten van interessante websites (bvb deze met tips, actielijsten) * promoten van de CO 2 -calculator (energievreters) * promoten van energiejacht (op maat) * organiseren van infoavonden over diverse thema s van duurzaam bouwen * Promoten en bekendmaken van de lopende subsidiekanalen en reglementering bvb. renovatiepremies, gemeentelijke premies enz Hierbij bijzondere aandacht bestedend aan de kwetsbare doelgroepen: renteloze leningen, de verhoogde premies * begeleiden project Gezond Binnen over het nut van ketelvervanging en de noodzaak aan ventilatie voor beter en dus langer wooncomfort, (najaar 2015) * promoten van bijna-energieneutraal bouwen voor nieuwbouwwoningen via overleg, infomomenten, woonloket, Ecobouwers Office enz Indicator: aantal sensibiliserende acties en respons R 2.3 Ondersteunen en initiëren van acties rond duurzaam bouwen, beperking van de uitstoot en huisvesting mild externen N-KT FIN** * Doel: burgers overtuigen en actief aanzetten tot acties rond energiezuinigheid Voorbeelden van acties: * organisatie van een bouwteam * promotie van Ecobouwers Opendeur * organiseren van theateractiviteiten voor een breed publiek en/of voor bepaalde doelgroepen zoals scholen * organiseren van informatieavonden met workshops gemeentelijk klimaatactieplan Meise 39/69

40 * organiseren van een uitdaging om het energieverbruik te doen dalen Indicator: aantal publiekgerichte acties en respons R 2.4 Promoten en stimuleren van de energiescans van de energiesnoeiers Doel: via energiescans burgers responsabiliseren inzake energietoestand woning mild Doelgroep L-C FIN* Via derden kunnen burgers energiescans laten uitvoeren. (zie toelichting bij lopende acties) Speciale aandacht gaat hierbij naar de kwetsbare doelgroepen, zodat hiertoe nauw wordt samengewerkt met het OCMW en 3WPLUS vzw. Indicator: aantal uitgevoerde energiescans R 2.5 Behouden en promoten van de uitleenmogelijkheid van energiemeters Doel: via energiemeters burgers responsabiliseren inzake energieverbruik mild Doelgroep L-C FIN* PER* toestellen De gemeente stelt gratis energiemeters ter beschikking. Burgers kunnen bij uitlening de verbruiksgegevens aflezen en aldus een beeld verkrijgen van de energiezuinigheid van hun toestellen en apparaten. Indicator: aantal uitleningen van de energiemeter R 2.6 Invoeren van een beloningsysteem voor goede praktijkvoorbeelden Doel: in de actualiteit brengen van de subsidiemogelijkheden en hun doel mild Doelgroep N-KT FIN** PER* De gemeente beschikt over een aantal subsidiereglementen (zie boven). De gemeente kan bijvoorbeeld een jubileumbeloning verlenen aan de zoveelste gebruiker en hier de nodige ruchtbaarheid aan geven (artikel in pers) zodat burgers nogmaals gesensibiliseerd en gestimuleerd worden. Indicator: invoering beloningssysteem R.3 Energiezuinige maatregelen R 3.1 Initiëren of ondersteunen van projecten rond gezamenlijke investeringen, energiezuinige renovaties Doel: verkrijgen van gunstige voorwaarden via schaalvoordeel mild 3Wplus, Provincie N-KT FIN* * De gemeente kan projecten faciliteren (begeleiden, onderzoeken, adviseren) rond * een samenaankoop voor groene stroom * een samenaankoop voor PV-panelen, zonneboilers, warmtepompen * het organiseren van een samenaankoop voor dakisolatie enz Indicator:realisatie van een samenaankoopproject van materialen of diensten gemeentelijk klimaatactieplan Meise 40/69

41 R 3.2 Onderzoeken van de mogelijkheid tot collectieve wijkrenovatie / renovatie van sociale woningen Doel: verkrijgen van gunstige voorwaarden via schaalvoordeel in (sociale) wijken Binnen wijken kunnen, mits de nodige begeleiding en ondersteuning en gebruik makende van de gelijkaardige bouw van de woningen, gunstige tarieven mild OCMW Huisvestings- maat- schappij N-MT FIN* * verkregen worden dankzij de schaalgrootte. Via overleg met OCMW en sociale huisvestingsmaatschappijen kunnen initiatieven rond samenaankoop van materialen gestimuleerd, gerealiseerd worden. Indicator: realiseren van een samenaankoop van materialen of diensten R 3.3 Behouden van de subsidie voor gratis planadvies Doel: stimuleren van energie-efficiëntie en rationeel energiegebruik mild Doelgroep L-C FIN** PER* De gemeente behoudt het bestaande subsidiereglement voor planadvies, maar past dit eventueel aan ten behoeve van de gewijzigde reglementering en in het bijzonder gericht op de kwetsbare bevolkingsgroepen. (zie toelichting bij lopende acties) Indicator: Aantal verleende planadviezen R 3.4 Behouden van de subsidie voor de luchtdichtheidsproef Doel: stimuleren van energie-efficiëntie en rationeel energiegebruik mild Doelgroep L-C FIN** De gemeente beschikt over een bestaande subsidie voor de uitvoering van een luchtdichtheidsproef, welke een beeld geeft van de isolatiewaarde van de woning. Indien vereist ten behoeve van gewijzigde reglementering wordt dit aangepast en in het bijzonder gericht op de kwetsbare bevolkingsgroepen. (zie toelichting bij lopende acties) Indicator: Aantal uitgevoerde luchtdichtheidsproeven R 3.5 Behouden van de subsidie voor dak-, vloer- en muurisolatie Doel: stimuleren van dak-, vloer- en muurisolatie mild Doelgroep L-C FIN*** * De gemeente beschikt over een bestaande subsidie voor dak- en muurisolatie. Indien vereist ten behoeve van gewijzigde reglementering wordt dit aangepast en in het bijzonder gericht op de kwetsbare bevolkingsgroepen. (zie toelichting bij lopende acties) Indicator: Aantal susidiedossiers voor dak-, vloer- en muurisolatie gemeentelijk klimaatactieplan Meise 41/69

42 R 3.6 Behouden van de subsidie voor vervangen van beglazing Doel: stimuleren van hoogrendementsbeglazing mild Doelgroep L-C FIN*** * De gemeente beschikt over een bestaande subsidie voor vervanging van beglazing. (zie toelichting bij lopende acties) Indien vereist ten behoeve van gewijzigde reglementering wordt dit aangepast en in het bijzonder gericht op de kwetsbare bevolkingsgroepen. Indicator: Aantal dossiers voor vervanging van beglazing R 3.8 Invoeren subsidie voor Energetische totaalrenovatie Doel: verhogen van de energie-efficiëntie van woningen mild Doelgroep N-KT FIN** Energetische totaalrenovatie is een nieuwer concept dat beter is afgestemd op het Vlaams Renovatiepact, de vernieuwde subsidies van de distributienetbeheerder (DNB) en de Vlaamse en provinciale overheid Een ingrijpende energetische renovatie is een renovatie waarbij de technische installaties volledig worden vervangen en minstens 75 % van de bestaande en nieuwe scheidingsconstructies die grenzen aan de buitenomgeving, worden (na)geïsoleerd. Dergelijke ingrijpende maar efficiënte maatregelen stuiten op de niet geringe uitvoeringskost. De mogelijkheid tot ondersteuning wordt onderzocht en in het bijzonder gericht op de kwetsbare bevolkingsgroepen. Indicator: invoering van een ETR-subsidie R.4 Ruimtelijke aspecten van duurzaam energiegebruik G 4.1 Oprichten werkgroep ruimtelijke aspecten duurzaam energiegebruik Doel: ruimtelijke maatregelen efficiënt voorbereiden RO - mild TD N-KT FIN* Gezien de moeilijkheidsgraad en duurtijd van de diverse procedures, is het wenselijk een (ambtelijke) werkgroep op te richten die de mogelijke maatregelen en initiatieven vanuit een globale aanpak kan voorbereiden zodat deze nadien een realistische kans op slagen hebben. Indicator: oprichting werkgroep ruimtelijke aspecten duurzaam energiegebruik G 4.2 Evalueren van de lokale bouwvoorschriften t.a.v. energiezuinige maatregelen Mild - RO provincie N-MT FIN* Doel: aftoetsen en maximaal verwijderen overbodige stedenbouwkundige belemmeringen voor energiezuinige maatregelen De uitvoering van bepaalde energiezuinige maatregelen door particulieren stuit gemeentelijk klimaatactieplan Meise 42/69

43 op administratieve belemmeringen: bvb de noodzaak tot het aanvragen van stedenbouwkundige vergunningen voor kleine, energiezuinige aanpassingswerken als bijkomende isolatie, muurisolatie, plaatsing zonnepanelen, beperkingen inzake gabarit enz. Binnen de werkgroep (zie hoger) worden de vastgestelde belemmeringen overlopen en indien mogelijk (indien gemeente bevoegd) worden voorstellen geformuleerd om de reglementen of procedures te versoepelen. Indicator: aantal aangepaste bepalingen G 4.3 Opleggen van voorwaarden omtrent duurzaamheid in stedenbouwkundige en verkavelingsvergunningen (omgevingsvergunningen) RO - mild Adviesraden N-KT FIN* Doel: realiseren van energiezuinige woningen via verplichting De gemeente kan via een stedenbouwkundige verordening (of rechtstreeks in de vergunning) ecologische stedenbouwkundige voorwaarden opleggen. Dergelijke verordening kan betrekking hebben op aspecten als water, groen, natuur en ecologie (bvb buffering, soortkeuze struiken en bomen), energie en klimaat, leefbaarheid en veiligheid, mobiliteit (bvb parkeren), materialen en grondstoffen, ruimtegebruik, afval, lucht en geluid. Dergelijke verordening kunnen in het bijzonder ook betrekking hebben op bedrijven en bedrijventerreinen. Indicator: invoering van een stedenbouwkundige verordening G 4.4 Opleggen van voorwaarden omtrent duurzaamheid in RUP s Doel: realiseren van energiezuinige woningen via verplichting RO - mild Adviesraden N-KT FIN* De gemeente kan in ruimtelijke uitvoeringsplannen duurzaamheidsvoorwaarden opleggen welke bijvoorbeeld betrekking kunnen hebben op aspecten als water, buffering,infrastructuur, energie, leefbaarheid, veiligheid, mobiliteit en ruimtegebruik en specifieke aandacht besteden aan de inpassing van bedrijven en bedrijventerreinen. Indicator: invoering van duurzaamheidsvoorwaarden in RUP s G 4.5 Beoordelen van grote woonprojecten op duurzaamheid Doel: grote woonprojecten toetsen op duurzaamheid RO mild N-KT FIN* Bedoeling is dat de werkgroep grote woonprojecten aftoetst op aspecten van duurzaamheid zoals ruimtegebruik, energiegebruik, materiaalgebruik enz welke al dan niet zijn opgenomen in stedenbouwkundige verordeningen (zie hoger) Indicator: aantal voorgelegde grote woonprojecten gemeentelijk klimaatactieplan Meise 43/69

44 3.4 Openbare verlichting Beleid en doelstellingen Doelstelling tegen 2020: 25 % energiebesparing bij openbare verlichting Vervanging van alle verlichting ouder dan 20 jaar Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet Aanpassen van de openbare verlichting op basis van een samenwerking met Eandis met de opmaak van een masterplan Door een vervangingsprogramma uit een recent verleden - een samenwerking tussen de gemeente en Eandis - daalde het verbruik van Openbare Verlichting in Meise tussen 2005 en 2013 met meer dan 21 %. Doordat deze vervanging in referentiejaar 2011 nog aan de gang was en doorwerkte tot in 2013, werd tussen 2011 en 2013 een besparing gerealiseerd van 14,5 %. In 2014, na beëindiging van het programma, steeg het verbruik opnieuw. Overzicht nieuwe en lopende maatregelen op korte, middellange en lange termijn V.1 - Monitoring en communicatie V 1.1 V 1.2 Opvolgen van het energieverbruik van de openbare verlichting Doel: zicht krijgen op de evolutie van het verbruik, onderbouwen van het beleid Het verbruik van de openbare verlichting wordt maandelijks doorgegeven. Deze gegevens laten toe evoluties te detecteren alsmede onderbouw te geven aan het gevoerde beleid (beeld van effect van genomen maatregelen). Indicator: evolutie van het elektriciteitsverbruik Deelnemen aan publiekgerichte activiteiten Doel: burgers bewust maken van en aanzetten tot energiezuinig gedrag Voorbeelden van acties: * deelname aan de Nacht van de Duisternis (i.s.m. andere verenigingen) Het doven van klemtoonverlichting en/of straatverlichting heeft een onmiddellijk zichtbare impact en kan verenigingen aanzetten tot acties (bvb nachtwandeling) DA Eandis L-C FIN* mild Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Scholen- doel- groep L-KT FIN** gemeentelijk klimaatactieplan Meise 44/69

45 * deelname aan Earth Hour Door deel te nemen aan deze internationale actie wordt de aandacht van de burger gevestigd op de noodzaak hier, lokaal, zelf acties te ondernemen Indicator: deelname aan publiekgerichte acties en respons V.2 Energiezuinige maatregelen V 2.1 V 2.2 V 2.3 Laten opmaken van het masterplan Openbare Verlichting Doel: vastleggen beleidsvisie inzake uitbouw + geleidelijke vervanging verlichting De opmaak van het Masterplan openbare verlichting (OV) wordt verwacht in Dit masterplan zal de best mogelijke verlichtingssoort (welke lamp/kleur) en aansturing (brandregime/dimming) vastleggen (verlichtingszones en intensiteiten) en (grens)overgangen met deze van de buurgemeenten regelen, binnen een weloverwogen en lange termijn toekomstvisie. Het Masterplan wordt niet concreet uitgevoerd maar vormt een leidraad indien de gemeente tot versnelde vervanging van verouderde lichtpunten wenst over te gaan. De detailstudie en -analyse van de netbeheerder laat de gemeente toe zelf te bekijken waar vervanging van de bestaande verlichting prioritair is. Indicator: opmaak masterplan Openbare Verlichting Geleidelijk vervangen van de oudere verlichting door zuinigere Doel: energiezuiniger maken openbare verlichting op basis van objectieve criteria Op basis van het masterplan kan de gemeente een afweging maken welke lichtpunten bij voorrang dienen vervangen te worden. Hierbij wordt terdege rekening gehouden met de recentste evoluties, inzonderheid van LED-verlichting. Voorbeeld: de plaatsing van de openbare LED-verlichting in Meise-centrum. Indicator: Geleidelijke vervanging van de oude openbare verlichting Geleidelijk aanpassen van de verlichtingsregimes Doel: energiezuiniger maken openbare verlichting door dimmen of doven Op basis van het masterplan kan de gemeente de tijdstippen en intensiteit van de openbare verlichting onderbouwd aanpassen. In 2012 verzocht de gemeente Eandis standaard een dubbele offerte op te maken bij plaatsing van nieuwe verlichting: standaard verlichtingskeuze + optie dimming. In 2013 werd beslist om telkens en waar mogelijk te opteren voor dimbare verlichting. Indicator: straten of zones met aangepast verlichtingsregime Eandis TD - DA L-KT FIN** PER* Eandis Eandis Gemeente TD - DA Gemeente TD - DA L-KT L-KT FIN** FIN** gemeentelijk klimaatactieplan Meise 45/69

46 3.5 Hernieuwbare energie - lokale energieproductie Beleid en doelstellingen Een doordacht klimaatbeleid vraagt om een duurzame energieproductie, met nadruk op hernieuwbare energiebronnen. Hernieuwbare energie is energie die gewonnen wordt uit onuitputtelijke bronnen zoals bio-energie, hernieuwbare warmte (geothermische energie en warmte uit afval, vergisting), zonne-energie (fotovoltaïsche zonnepanelen en zonneboilers), energie uit water en windenergie. Er bestaan verschillende technieken om de beschikbare hernieuwbare energie te winnen. Bijvoorbeeld een thermische zonnecollector, fotovoltaïsche zonnecellen, vergisting van biomassa tot biogas, persing van pure plantaardige olie. Deze technieken leveren ook verschillende energiedragers op: warmte of elektriciteit. Elke hernieuwbare energiebron en omzettingstechniek heeft haar eigen kenmerken, zodat een effectief beleid per bron en zelfs per techniek moet worden bepaald. De gemeente zet initiatieven op voor zowel haar eigen infrastructuur als voor andere doelgroepen. Doelstellingen tegen 2020: 100 % van de gemeentelijke elektriciteit is afkomstig van groene energie 60 % van het elektriciteitsverbruik op grondgebied van de gemeente is afkomstig van hernieuwbare energie 10 % resp. 8 % resp. 5 % van de huishoudens beschikt over PV-panelen resp. zonneboiler resp. warmtepomp Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector hernieuwbare energieproductie een aanzienlijke CO2-reductie tegen Het inschatten van de percentages wordt evenwel bemoeilijkt doordat de sector onderhevig is aan een intensieve transitie. Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet Stimuleren van lokale energieproductie via subsidie van fotovoltaïsche zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen In 2007 voerde de gemeente een subsidiereglement in dat de inwoners stimuleert om maximaal in te zetten op technologieën die het mogelijk maken deels zelf in energieproductie te voorzien dan wel het gebruik van fossiele energie maximaal te beperken en dit zowel bij nieuwbouw als bij een bestaande woning. De subsidie omvatte zonneboilers, warmtepompen en fotovoltaïsche panelen (kortweg PV), maar werd in 2011 afgebouwd (niet langer PV-installaties) en uiteindelijk stopgezet (2014). De gemeente verleende een bijkomende subsidie, naast deze van hogere overheden / de distributienetbeheerder / de provincie en aldus verwierf ze kennis over de verspreiding van zonneboilers, zonnepanelen en warmtepompen. In totaal werden tussen 2007 en PV- installaties met een gezamenlijke oppervlakte van m² en een vermogen van 1,87 MW gesubsidieerd en behandelde de gemeente 101 subsidieaanvragen voor zonneboilers en 27 warmtepompen. De gemeente heeft momenteel geen zicht meer op de verdere evolutie, gemeentelijk klimaatactieplan Meise 46/69

47 maar wellicht zullen de aantallen stelselmatig toenemen, vooral gezien de strenger wordende EPB-verplichtingen (E-peil-eisen) voornamelijk voor nieuwbouw en vanaf 2014 ook voor ingrijpende verbouwingen vanaf In kaart brengen / indicatie geven van het hernieuwbare-energiepotentieel De Vlaamse overheid wil het hernieuwbare-energiepotentieel van steden en gemeenten in kaart brengen hiervoor voortbouwend op de nulmetingen. Via een studie van Toegepast Wetenschappelijk Onderzoek Leefmilieu (TWOL) wordt een potentieelinschatting hernieuwbare energie gemaakt en een interactieve kaart opgesteld. Ook de provincie Vlaams-Brabant werkt op dit moment aan energiekansenkaarten. Doel van de studie is de gemeenten ondersteunen bij de opmaak van duurzame-energieactieplannen. De potentieelinschatting gebeurt per hernieuwbare-energietechnologie en is gebaseerd op het regelgevend kader en de bestaande ruimtelijke randvoorwaarden. De verkregen resultaten zullen met een interactieve kaart en via een website beschikbaar gesteld worden aan lokale overheden en burgers. Een recente studie voorziet dat in 2026 windenergie wereldwijd de goedkoopste elektriciteitsbron zal zijn (cfr. zeer hoog energetisch rendement van een windturbine). Het Windplan Vlaanderen van 2001 onderzocht de mogelijke locaties voor windturbines. Voor Meise werden vooral de grote bedrijventerreinen nabij de A12 in het noorden en de open ruimteverbindingen aangeduid als het meest geschikt voor de plaatsing van windturbines. De gemeente wacht de resultaten van de nieuwe studies of om in te schatten waar windmolens rendabel en inpasbaar kunnen zijn en waar er participatiemogelijkheden voor de gemeente kunnen komen (bvb via principe van aandeelhouderschap). Het vermogen van de huidige kleinere windmolens (98 m) schommelt anno 2015 rond de 1 MW, met een jaarproductie van 4,950 MWh, een equivalent van 1350 huishoudelijke verbruikers. Met 1 windmolen kunnen we de uitstoot van gezinnen en eventueel de tertiaire sector en landbouw gevoelig laten dalen. Met 5 dergelijke molens wordt de uitstoot van alle gezinnen in de gemeente zelfs volledig gecompenseerd. Overzicht nieuwe en lopende maatregelen op korte, middellange en lange termijn H.1 Hernieuwbare energie lokale energieproductie H 1.1 Stimuleren van de aankoop van groene stroom Doel: kiezen voor en stimuleren van gebruik van groene stroom De gemeente is reeds jaren geleden overgeschakeld op groene stroom en blijft kiezen voor100 % groene stroom. Mede via deze voorbeeldfunctie worden ook burgers en bedrijven gestimuleerd om te kiezen voor groene stroom: o.a. via bekendmaking, informatieverschaffing, eventueel het organiseren of faciliteren van een samenaankoop Indicator: percentage groene stroom van en in de gemeente bestuur Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Elektrici- teits- leveran- cier C-L FIN**** PER* gemeentelijk klimaatactieplan Meise 47/69

48 H 1.2 Uitvoeren van projecten rond fotovoltaïsche energie Doel: verhogen van de lokale hernieuwbare energieproductie, inzonderheid PV TD Mild - externen L-KT FIN*** De gemeente onderzoekt de mogelijkheid en het nut tot plaatsing van fotovoltaïsche zonnepanelen (PV-panelen) op de daken van gemeentelijke gebouwen, inzonderheid bij nieuwbouw of verbouwingswerken. Bij elke dakrenovatie van een gemeentelijk gebouw wordt, nagegaan of de mogelijkheid bestaat (beschaduwing /draagkracht, ) om deze nadien te voorzien van fotovoltaïsche panelen. De bestekken worden opgemaakt door de technische dienst en in overleg met de milieudienst hierop afgestemd door de architect vooraleer het bestek voor uitvoering effectief wordt goedgekeurd. Een concreet project is de plaatsing van fotovoltaïsche zonnepanelen (PV-panelen) op het Willy Vandenberghecentrum Indicator: uitvoering van concrete projecten met PV-panelen H 1.3 Meestappen in projecten rond waterenergie of andere hernieuwbare energiebronnen Doel: verhogen van de lokale hernieuwbare energieproductie Bestuur- RO - mild externen N-MT FIN** Laag De gemeente beslist om principieel niet afkerig te staan ten aanzien van initiatieven rond waterenergie of andere vormen van hernieuwbare energie. Relevante, realistische initiatieven worden onderzocht, opgevolgd en zo mogelijk gefaciliteerd of ondersteund, al treed de gemeente zelf niet op als trekker. Indicator: aantal projecten rond hernieuwbare energie of waterenergie H 1.4 Meestappen in projecten rond windenergie Doel: verhogen van de lokale hernieuwbare energieproductie De gemeente beslist om principieel niet afkerig te staan ten aanzien van Bestuur RO - mild externen N-MT FIN** Laag initiatieven rond windenergie. Relevante, realistische initiatieven worden onderzocht, opgevolgd en zo mogelijk gefaciliteerd of ondersteund, al treedt de gemeente zelf niet op als trekker. Als basis fungeert het Windplan Vlaanderen. Een concrete toepassing is het onderzoek naar de inplanting van een windturbine bij realisatie van het bedrijventerrein te Westrode Indicator: aantal projecten rond windenergie gemeentelijk klimaatactieplan Meise 48/69

49 3.6 Mobiliteit Beleid en doelstellingen Duurzame mobiliteit zoekt het evenwicht tussen bereikbaarheid, economie, leefmilieu en klimaat. Het draagt bij aan een betere luchtkwaliteit (fijn stof, NO 2 ), hogere verkeersveiligheid, minder geluidsoverlast, meer beschikbare open ruimte en economische winst. Als strategie past de gemeente het STOP-principe toe: voetgangers (Stappen), fietsers (Trappen) en Openbaar vervoer krijgen voorrang, het autoverkeer (Privé-vervoer) wordt verminderd. Zowel woon-werkverkeer, vrijetijdsverkeer als logistiek verkeer zijn aandachtspunten. Een belangrijke rol om te komen tot een kentering in het mobiliteitsbeleid is weggelegd voor de ruimtelijke planning, inzonderheid door verkeersgenererende functies te koppelen aan het openbaar vervoersnetwerk en fietsnetwerk en door een doordacht ruimtelijk beleid te voeren. Hierbij aansluitend is de uitbouw van het openbaar vervoer en de fietsinfrastructuur belangrijk. Het gemeentelijk ruimtelijk beleid werd vastgelegd in het gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan en verder uitgevoerd via ruimtelijke uitvoeringsplannen. Het gemeentelijk mobiliteitsbeleid is vastgelegd in het gemeentelijk mobiliteitsplan. De impact van beide beleidsdomeinen is groot, zodat vanuit dit klimaatactieplan de nodige insteken worden gegeven naar beide beleidsplannen toe. Verplaatsingen te voet, per fiets of via collectief vervoer krijgen voorrang op de wagen. Voor verplaatsingen die toch nog met de wagen gebeuren, kan er gekeken worden naar een wagenpark met een lagere uitstoot. Dankzij technologische ontwikkelingen moet het mogelijk worden voertuigen te ontwikkelen die minder of niet meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Momenteel is het echter nog onduidelijk welke aandrijftechnologieën in de toekomst de klassieke verbrandingsmotor op benzine of diesel zullen opvolgen. Doordat de doorbraak van waterstof nog onzeker is, ligt de focus nu op elektrische auto s, maar dit kan snel veranderen. De elektrische auto als volwaardig alternatief komt waarschijnlijk pas over een aantal jaar op de markt. Een substantieel aandeel elektrische wagens in het totale wagenpark is mogelijk niet te verwachten voor Provincies, intercommunales en gemeenten kunnen deze overgang versnellen. Voor de overschakeling naar elektrische auto s of auto s op CNG moet er een slim laadnet beschikbaar zijn en een transitie plaatsvinden met kwantitatieve/kwalitatieve toename van accu s, brandstofcellen, laadpalen en waterstoftankstations. Aangezien echter momenteel zelfs de passende kabels ontbreken en het elektriciteitsnet dergelijk gebruik niet zou aankunnen, is de aanzet nog niet voor morgen. Doelstelling tegen 2020: Verminderen van de uitstoot door gemeentelijke voertuigen met 25 %. Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector eigen mobiliteit een CO 2 -reductie van 95,25 ton te bereiken tegen Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet gemeentelijk klimaatactieplan Meise 49/69

50 verminderen van de uitstoot door gemeentepersoneel via sensibilisatie De gemeente stimuleert het milieuvriendelijk verplaatsingsgedrag door eigen personeel door Deelnemen aan het project "Ik Kyoto" Deelnemen aan CAR FREE DAY, maximaal aansluitend bij de Week van de Mobiliteit waarbij alle personeelsleden en schooldirecties werden opgeroepen tot duurzaam verplaatsingsgedrag, bijvoorbeeld door niet met de wagen naar het werk te komen, maar gebruik te maken van alternatieve vervoersmiddelen. Verlenen van een kilometervergoeding voor degene die per fiets komen werken Ter beschikking stellen van het gemeentepersoneel van 2 dienstfietsen voor kleine verplaatsingen. De deelname aan het project van Eandis - waarbij gedurende 3 maanden een elektrisch voertuig kon worden uitgetest leidde na positieve evaluatie uiteindelijk tot de aankoop van 1 elektrisch dienstvoertuig, dat intussen intens wordt gebruikt. Organiseren van publiekgerichte acties gericht op milieuverantwoord verplaatsingsgedrag De gemeente nam meermaals deel aan de actie "Met belgerinkel naar de winkel" en dit in samenwerking met de lokale middenstand. 70 handelaars namen deel alsook het AC en de gemeentelijke bibliotheek. De prijzenpot werd jaar na jaar aantrekkelijker gemaakt om het doelpubliek te vergroten, bijvoorbeeld door een extra fiets aan te kopen bij de organisatie. De gemeente organiseerde in september 2012 voor het eerst een autoloze zondag in het centrum van Meise. In 2013 werd dit een autoloze zaterdag, samen met de dag van de klant en dit voor beide dorpskernen. Deze actie is een gezamenlijke initiatief van diverse gemeentediensten (o.a. milieudienst, mobiliteitsdienst, cultuurdienst, technische dienst) en externen, met o.a. het autovrij maken van het dorpscentrum. Tijdens deze autoloze zaterdag konden de bezoekers van de Dag van de klant ervaren hoe alternatief verplaatsingsgedrag niet onoverkomelijk, milieuvriendelijk, gezond en veilig is en de aanwezige fietsinfrastructuur vlot toelaat fietsend of stappend in de centra te winkelen. Onderzoeken van de impact van verkeer op de luchtkwaliteit In 2010 werden telgegevens voor 4 relevante straten ingevoerd in het CAR-model om te bekijken wat de verdere mogelijkheden en nut zou zijn van uitbreiding voor dit project voor screening van straten op uitstoot van schadelijke stoffen. Aan de hand hiervan wordt de nood aan bijkomende maatregelen bekeken. De gemeente verzocht het gewest om metingen te doen van het ultra fijn stof (PM2,5) en dit op te nemen als indicator voor luchtverontreiniging. organiseren van acties rond duurzame mobiliteit van en naar school gemeentelijk klimaatactieplan Meise 50/69

51 De gemeente organiseert of neemt deel aan diverse acties gericht naar de scholen. Het Project Duurzaam naar school liep vanaf 2009 meerdere jaren en omvatte talrijke acties: het voorzien van lessen m.b.t. rijgedrag, actieve aanmoediging van scholen voor gebruik van de dodehoekkoffer en het fietsvaardigheidsparcours ter aanmoediging van fietsgebruik. De gemeente beschikt dan ook over: een dienstfiets ten behoeve van de begeleiders van fietspoolers een dodehoekkoffer een gesloten aanhangwagen voor ontlening met een fietsvaardigheidsparcours aan alle scholen van de gemeente fluovestjes, fietshelmen, boekjes, affiches, spandoeken,.. Aansluitend werd in 2010 een dodehoekpraktijkoefening met een vrachtwagen georganiseerd. Deze actie was dusdanig succesvol dat deze verschillende jaren werd herhaald. Ter voorbereiding hiervan werd de door de gemeente aangekochte dodehoekkoffer als educatief lespakket ontleend. Deze koffer en fietsbehendigheidsparcours worden nog steeds ontleend. Een ander project inzake duurzame mobiliteit in scholen is Sam De Verkeersslang, waarbij kinderen en ouders worden gestimuleerd om veilig en milieuvriendelijk naar school te gaan. Het Octopusplan is een project opgericht vanuit de Voetgangersbeweging vzw dat ernaar streeft zoveel mogelijk kinderen op een actieve wijze naar school te doen komen. Deelname resulteerde o.a. in de uitrusting van diverse schoolomgevingen met opvallend en tegelijk speels straatmeubilair en de plaatsing van snelheidsmeetpalen. Het Octopusplan helpt scholen en gemeenten om integraal te werken aan verkeersveiligheid en mobiliteit. Zowel ouders, leerkrachten, directie, politie als het gemeentebestuur spelen hierin een cruciale rol. Promoten van Mos-mobi mogelijkheden Regelmatige promotie door de milieudienst van allerhande acties voor het doelpubliek bij uitstek (de 7 lagere scholen): zo werd in juni 2015 het tijdschrift Slim Mobiel verdeeld. Dit magazine biedt een overzicht van alle bestaande en meestal gratis Vlaams-Brabantse mogelijkheden voor Verkeers- en mobiliteitseducatie voor schooljaar uitvoeren en bijsturen van het gemeentelijk mobiliteitsplan Het mobiliteitsplan is een belangrijk document inzake de sturing van de uitbouw van de gemeentelijke verkeersinfrastructuur en investeringen. Diverse hierin opgenomen maatregelen hebben een direct of indirecte impact op het verkeer en dus de CO 2 -uitstoot. De uitvoering van het mobiliteitsplan is intussen lopende: het verkeersplan werd vernieuwd; de vervanging van de snelheidsborden zoneborden is afgerond het onderhoud en de aanleg van nieuwe fietspaden. Het fietsfondsdossier voor de K. Sterckxlaan (van Oppemstraat tot grens Merchtem en verder in Merchtem) is een concreet plan, waarvan de uitvoering is voorzien voor Andere op stapel staande dossiers zijn de Merchtemsesteenweg, de Nieuwelaan en de Temsesteenweg. Deze zijn evenwel nog niet opgenomen in het meerjarenplan. Tussen 2011 en december 2013 beschikte de gemeente over een voltijds mobiliteitsambtenaar niveau B. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 51/69

52 Overzicht nieuwe en lopende maatregelen op korte, middellange en lange termijn M.1 Monitoring van de gemeentelijke voertuigen M 1.1 M 1.2 M 1.3 Actualiseren van de inventaris van het gemeentelijk wagenpark Doel: verminderen van het brandstofverbruik van gemeentelijke voertuigen De gemeente beschikt sedert 2010 over een inventaris van het gemeentelijk wagenpark (nulmeting MTV, online ingevoerd). Deze inventaris wordt continu bijgehouden en gelinkt aan het braendstofverbuik Indicator: de inventaris van het gemeentelijk wagenpark Opvolgen van het brandstofverbruik en de gereden kilometers Doel: verminderen van het brandstofverbruik van gemeentelijke voertuigen De gemeente volgt reeds jaren het brandstofverbruik van de gemeentelijke voertuigen op via een niet-geautomatiseerd systeem op basis van de facturatie. Mede dankzij de optimalisatie van het tankkaartengebruik (zie onder) wordt het mogelijk anomalieën beter te detecteren en passend te reageren. Indicator: de maandelijkse en jaarlijkse verbruiksgegevens Intensief sensibiliseren interne gebruikers van gemeentelijke voertuigen Doel: verminderen verbruik door sensibilisering en responsabilisering gebruikers Het initiëren, ondersteunen, begeleiden en implementeren van acties, met gebruik van beschikbaar campagnemateriaal, met maximale positieve feedback en maximaal aansluitend bij acties van overige instanties. Voorbeelden van acties zijn (zie toelichting bij lopende acties): * deelname aan Ik Kyoto * deelname aan Car Free Day * aanbieden van de opleiding ecodriving * aanbieden en bekendmaken alternatieven: ter beschikking stellen van dienstfietsen * aanmoedigen carpooling en gebruik van het openbaar vervoer * bekendmaken van de milieukost van voertuigen Indicator: aantal sensibiliserende acties en respons DA TD L-C FIN* DA TD financiën - externe mild Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Doelgroep, externen L-C L-KT FIN* FIN** gemeentelijk klimaatactieplan Meise 52/69

53 M.2 Brandstofbesparende maatregelen M 2.1 M 2.2 M 2.3 M 2.4 Optimaliseren van het tankkaartengebruik Doel: verminderen van het brandstofverbruik door optimalisering verplaatsingen De gemeente heeft intussen de tankkaarten volledig afgestemd op de inventaris gemeentelijke voertuigen zodat voor elk voertuig één tankkaart beschikbaar is. Belangrijk hierbij is de opvolging, gezien het mogelijk is anomalieën vast te stellen zodat hier een passend gevolg kan aan gegeven worden. De hiertoe vereiste procedures en afspraken worden vastgelegd en gecommuniceerd. Indicator: evolutie van het tankkaartengebruik en anomalieën Invoeren van een track-and-trace -systeem (T&T) Doel: Verminderen van de afgelegde kilometers De aankoop van een track-and-trace-systeem is lopende. Dit systeem registreert detrajecten en tijdsduur. Het systeem laat toe verloren en onterechte kilometers te detecteren welke door route-optimalisaties uit te werken, kunnen afgebouwd worden. De invoering wordt op passende wijze gecommuniceerd. Indicator: vermindering van het aantal verreden (onterechte) kilometers Stimuleren van milieuverantwoord verplaatsingsgedrag Doel: verminderen van de afgelegde kilometers met voertuigen Naast sensibiliserende acties (zie hoger), hanteert de gemeente ook maatregelen die milieuverantwoord verplaatsingsgedrag direct stimuleren: * verlenen van een kilometervergoeding voor degene die per fiets komen werken * ter beschikking stellen van dienstfietsen * behouden van het gebruik van 1 elektrisch voertuig Indicator: vermindering van het aantal verreden (onterechte) kilometers Investeren in schonere, zuinigere voertuigen Doel: verminderen brandstofverbruik door gebruik van zuinigere voertuigen Sedert 2010 worden standaard in bestekken voor aankoop van voertuigen welke opgemaakt worden door de technische dienst en voorgelegd aan de dienst leefmilieu, (milieuvriendelijke) bestekvoorwaarden opgenomen vb. roetfilter, euronorm, Ecoscore, goed voor ca 30% van de te verlenen punten. De gemeente kocht in 2012 tevens een elektrische auto aan. Het opnemen van schonere voertuigen (hybride, elektrisch, CNG) en TD DA N-KT FIN* TD externe N-KT FIN*** Mobiliteit mild Secretariaat L-C FIN*** TD - DA externen L-C FIN**** * gemeentelijk klimaatactieplan Meise 53/69

54 milieuvoorwaarden in bestekken wordt systematisch ingebouwd bij aankoop van nieuwe dienstvoertuigen en uitstootarme alternatieven worden financieel en praktisch onderzocht. In bestekken wordt hiertoe de nodige ruimte voorzien. De aankoop van schonere voertuigen wordt bekendgemaakt (voorbeeldfunctie). Indicator: aantal bestekken met milieuvriendelijke voorwaarden M.3 Promoten van het openbaar vervoer M 3.1 M 3.2 M 3.3 Aanmoedigen van het gebruik van openbaar vervoer Doel: stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer Het aanmoedigen van het gebruik van openbaar vervoer gebeurt o.a. door het beter bekend maken en ter beschikking stellen van info omtrent het aanbod: * bvb via een mobiliteitskiosk in het A.C. * bvb door uitbouw van het thema mobiliteit op de gemeentelijke website * bvb door het aanmaken en ter beschikkingstellen van een kaart met het openbaar vervoernetwerk (vervoerlijnen, haltes) en meegeven aan nieuwkomers Het verplaatsingsgedrag kan ook gestuurd worden door de geleidelijke uitvoering van de bepalingen uit het mobiliteitsplan, gericht op de promotie van openbaar vervoer en zachte mobiliteit en de ontmoediging van autoverkeer. Indicator: toename van het gebruik van het openbaar verkeer Meewerken aan de uitbouw van het openbaar vervoernet Doel: optimaliseren vervoernet zodat gebruik ervan toeneemt De gemeente werkt constructief mee aan de uitbouw van een sneltram, GEN, bijkomende openbaar vervoerlijnen. Deze meewerking past evenwel binnen het kader van het gemeentelijk mobiliteitsbeleid ter zake. Indicator: uitbouw van het openbaar vervoernet Uitbouwen van het netwerk alternatieve vervoerswijzen Doel: burgers aanzetten over te schakelen op alternatieve vervoerswijzen In 2012 kocht de gemeente 2 laadpalen voor elektrische fietsen aan en plaatste deze voor gratis gebruik in de centra van Wolvertem en Meise. Inzonderheid ten behoeve van de eigen elektrische voertuigen dienen bijkomende laadpalen met groene stroom voorzien te worden Indicator: bijkomende plaatsing van laadpalen t.h.v. gemeentelijke gebouwen Mobiliteit communi catie TD - mild L-KT FIN*** * Bestuur mobiliteit N-MT FIN** * TD mobiliteit mild L-MT FIN*** gemeentelijk klimaatactieplan Meise 54/69

55 M.4 particulier vervoer sensibiliseren gericht op milieuverantwoord verplaatsingsgedrag M 4.1 Intensief sensibiliseren inzake milieuverantwoord verplaatsingsgedrag Doel: verminderen verbruik door sensibilisering en responsabilisering gebruikers Het initiëren, ondersteunen, begeleiden en implementeren van acties, met Mild mobiliteit Communi -catie L-KT FIN** * gebruik van beschikbaar campagnemateriaal, met maximale positieve feedback en aansluitend bij acties van derden. (zie toelichting bij lopende acties) * bvb deelname aan de organisatie van met belgerinkel naar de winkel * bvb organisatie van een autoloze zaterdag of zondag (bij voorkeur in samenwerking met partners als middenstand en verenigingen) * bvb deelname aan de week van de mobiliteit * bvb deelname aan bike te work. Indicator: aantal sensibiliserende acties en respons M 4.2 Stimuleren duurzame mobiliteit van en naar school Doel: de jeugd stimuleren alternatieve vervoerswijzen te gebruiken Deelname aan of organisatie van projecten als (zie toelichting bij lopende acties): Mild mobiliteit Communi -catie L-KT FIN** * * duurzaam naar school met dodehoekkoffer, fiertsvaardigheidsparcours, enz * Sam de Verkeersslang en de strapdag * dodehoekpraktijkoefeningen * autoluwe schooldagen Uitvoeren van projecten als het Octopusplan, dat gedragen werkt aan integrale verkeersveiligheid en mobiliteit ten behoeve van scholen, met structurele maatregelen ten behoeve van een veilige schoolomgeving en ruimte om zich (veilig) te verplaatsen, mensen te ontmoeten, te spelen, te ontdekken, kortom, op te groeien: bvb inzet wijkagent, inrichten zones 30, inzet schoolbus enz Indicator: aantal sensibiliserende acties en respons M 4.3 Bedrijven aansporen om maatregelen te nemen rond duurzamer woonwerkverkeer mild Externen provincie N-MT FIN* PER* Laag Doel: woon-werkverkeer met de auto verminderen De gemeente kan ter zake wel informeren, ondersteunen, begeleiden: bvb info verspreiden rond initiatieven als Car Free Day, Ik Kyoto, ecodriving, carpooling, interessante websites en het Provinciaal Mobiliteitspunt Vlaams-Brabant Indicator: acties ten aanzien van bedrijven en respons gemeentelijk klimaatactieplan Meise 55/69

56 M.5 particulier vervoer structurele maatregelen M 5.1 Uitvoeren van acties uit het mobiliteitsplan Doel: uitvoeren van de relevante structurele maatregelen uit het mobiliteitsplan (zie toelichting bij lopende acties) TD mobiliteit mild L-MT FIN**** * Structurele maatregelen ten behoeve van het klimaatbeleid die betrekking hebben op mobiliteit dienen tevens te passen binnen het mobiliteitsplan. In het mobiliteitsplan hebben diverse acties impact op verkeer en dus de CO 2 -uitstoot. Voorbeelden zijn infrastructurele maatregelen ten behoeve van de zwakke weggebruiker, uitvoering van het verkeersplan en het parkeerbeleid, infrastructurele ontmoediging van autoverkeer enz. Indicator: uitgevoerde acties uit het mobiliteitsplan M 5.2 Uitvoeren van een QuickScan fietsbeleid Doel: het gebruik van de fiets promoten Fietsprojecten gericht op parkeerdruk, verkeersdruk, de leefbaarheid en TD mobiliteit mild L-MT FIN*** * klimaatdoelstellingen met beperkte kost en grote impact implementeren: bvb wegmarkeringen, signalisatie, paaltjes, spiegels enz. Indicator: gerealiseerde Quick Wins M 5.3 Promoten van een carpoolsite te Meise Doel: in het centrum van Meise de auto mijden mild Communicatie N-MT FIN* PER* De carpoolparking kan fungeren als uitvalsbasis voor bezoeken aan het centrum van Meise, maar wordt hiertoe vooralsnog onvoldoende benut. Acties gericht op het promoten van het gebruik ervan kunnen hierbij helpen. Indicator: het succes van de carpoolparking M 5.4 Bedrijventerreinen sturen in de richting van duurzaamheid Doel: Streven naar een duurzaam bedrijventerrein (zie ook actie bij tertiair) RO - mild TD - ontwikkelaar N-MT FIN* PER* De actie beoogt niet het initiëren of ontwikkelen van bedrijventerreinen, maar het begeleiden en sturen van initiatieven terzake in de richting van duurzaamheid Inzake de inrichting, het ontwerp en de exploitatie van het bedrijventerrein (zie actie bij tertiair) is mobiliteit een belangrijk aandachtspunt: toegankelijkheid voor openbaar vervoer, laadpalen, ontmoediging autoverkeer enz Indicator: inrichting duurzaam bedrijventerrein gemeentelijk klimaatactieplan Meise 56/69

57 M.6 zachte mobiliteit M 6.1 Bekendmaken en ijveren voor de uitbouw van een functioneel en recreatief (inter)gemeentelijk fietsroutenetwerk en fietsinfrastructuur Mobiliteit mild L-C FIN**** ** Doel: zorgen voor kwalitatieve fietsverbindingen en fietsinfrastructuur - De lokale fietsverbindingen worden geënt op het provinciaal functioneel en recreatief fietsroutenetwerk. Verschillende van de voetwegen die deel uitmaken van het netwerk trage wegen (zie onder) zijn ook toegankelijk voor fietsers. De gemeente staat in voor het onderhoud ervan. - De gemeente staat in voor de aanleg of vernieuwing van schone, aantrekkelijke, veilige fietspaden en verbindingen. Bij (her)aanleg van wegen (bvb. ten gevolge rioleringswerken) wordt tevens aandacht besteed aan de fiets- en voetgangers infrastructuur (door (her)aanleg fietspad): Bvb K. Sterckxlaan - De gemeente dient ook te voorzien in voldoende, kwalitatieve fietsstallingen en fietsvoorzieningen, inzonderheid nabij scholen en sport- of cultuurcentra. Een eerst stap hierbij is een inventarisatie (inclusief inventarisatie). - De gemeente kan ook constructief meewerken aan de aanleg van fietsautostrades, bijvoorbeeld langs de A 12. Indicator: acties ten behoeve van de fietsers en fietsinfrastructuur M 6.2 Uitbouwen van het netwerk trage wegen Doel: instaan voor en promoten van het gebruik van het netwerk trage wegen In de gemeente loopt reeds meerdere jaren het project trage wegen dat de mild Commun -icatie - externen L-C FIN*** * uitbouw van een vlot,toegankelijk netwerk van trage wegen beoogt. Dit project, geïnitieerd door de milieuraad, omvat o.a. de inventarisatie van de trage wegen, de opmaak van een tragewegenplan met bepalingen inzake ligging, type, breedte, toegankelijkheid en onderhoud. Volgende acties dienen binnen dit project nog verdere uitvoering te krijgen: * opmaken en ter beschikking stellen netwerkkaart * plaatsen van naambordjes (cfr. provinciaal project) * organiseren meter-/peterschap Ter bevordering van het gebruik van het netwerk, kan de gemeente deelnemen aan initiatieven zoals het weekend van de trage weggebruiker Indicator: acties ten behoeve van de trage weggebruikers gemeentelijk klimaatactieplan Meise 57/69

58 3.7 Natuur Beleid en doelstellingen Twee soorten maatregelen zijn mogelijk: 1. Klimaatmitigatie: maatregelen die de uitstoot van broeikasgassen beperken zodat de temperatuurstijging onder een gevaarlijke kritische grens wordt gehouden. Het Europese Burgemeestersconvenant richt zich in eerste instantie op deze maatregelen. 2. Klimaatadaptatie: maatregelen die de effecten van de klimaatverandering milderen of voorkomen zodat de schade ervan binnen de perken blijft, of maatregelen die inspelen op kansen die zich voordoen door de klimaatverandering. Biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen spelen een belangrijke rol in de hele klimaatproblematiek. Ze maken mensen, soorten en populaties veerkrachtiger zodat ze zich beter kunnen aanpassen aan de klimaatverandering. Hoe groter de verscheidenheid van dieren en planten, hoe meer ecosystemen de schokken van de klimaatsveranderingen zullen overleven. De klimaatsverandering heeft duidelijk invloed op de natuurlijke systemen: ze is schadelijk voor biodiversiteit en één van de oorzaken van biodiversiteitsverlies. Wanneer biodiversiteit en ecosystemen niet efficiënt beschermd worden, zal het klimaat nog sneller veranderen en zullen de gevolgen groter zijn. Biodiversiteit en ecosystemen zijn immers belangrijk voor klimaatregulering: veengebieden, moerassen, bodems, bossen en oceanen zorgen voor de opname en opslag van koolstof. De uitstoot van broeikasgassen kan teruggedrongen worden door deze ecosystemen gezond te houden en beschadigde milieus te herstellen. Zoals het opnieuw aanplanten van bossen. Bossen zuiveren de lucht, slaan koolstof op en nemen water op als een spons waardoor overstromingen worden beperkt en water wordt opgeslagen voor drogere periodes. Ook half natuurlijke en door de mens beheerde ecosystemen - waaronder landbouwgebieden - leggen koolstof vast en halen CO 2 uit de lucht. Onze klimaatstrategieën afstemmen op de natuur heeft dus veel voordelen: - de mens en zijn bestaansmiddelen worden minder kwetsbaar voor de klimaatverandering. - Het is kostenefficiënt: ecosystemen zorgen voor koolstofopslag tegen een lage kost. Doelstelling tegen 2020: bosareaal behouden realiseren van meer natuur en groen versnippering van de natuur tegengaan Het behoud of herstel van ecosystemen helpt om klimaatverandering tegen te gaan én om ons beter te wapenen tegen de klimaatsverandering. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 58/69

59 Enkele concrete voorbeelden hiervan: Klimaatimpact Ecosysteemgebaseerde aanpassing Meer droogte Pas de juiste landbouw- en bosbouwpraktijken toe om de wateropslagcapaciteit te verhogen en droogte tegen te gaan Warmte-extremen Verhoog het aantal groene (natuur) en blauwe (water) zones in steden om het microklimaat en de luchtkwaliteit te verbeteren Rivieroverstromingen Onderhoud en herstel broekgebieden en rivierbeddingen die kunnen dienen als natuurlijke buffers tegen overstromingen Verhoogd brandrisico Plant gemengde bossen, want zij zijn immuun tegen ziekten en plagen en hebben een lager brandrisico De beleidsaanpak met betrekking tot biodiversiteit werd uitgewerkt in het biodiversiteitscharter dat door de gemeente op 24 maart 2011 werd ondertekend. De ondertekening omvat een engagement (samengevat) 1. actief meewerken aan de uitvoering van het Europees actieplan met de doelstelling het verlies aan biodiversiteit terug te dringen. 2. via deskundigen en betrokkenen de nodige adviezen en kennis inzamelen voor bijsturing 3. het maatschappelijk draagvlak bevorderen door gerichte communicatie en door de betrokkenheid t.o.v. de omgevende natuur en het landschap te vergroten. 4. het beleid en de maatregelen m.b.t. biodiversiteit afstemmen op duidelijke, meetbare doelen, volgens vast te leggen prioriteiten en een concreet stappenplan. 5. voorrang geven aan de meest bedreigde en kwetsbare leefgebieden, dier- & plantensoorten 6. voor het werkgebied gegevens over rode lijsten -soorten en leefgebieden samenbrengen 7. op basis van deze prioriteiten de eigen beleidsplannen actiegericht, bondig, met duidelijke doelstellingen naar soorten en habitats toe, herwerken ism begeleidingsgroep met Natuurpunt 8. de diverse voorgestelde acties met middelen en mensen door het bestuur laten goedkeuren 9. de initiatieven terzake van burgers en middenveld (waaronder Natuurpunt) ondersteunen 10. het beleid richten op de duurzame instandhouding van de bestaansvoorwaarden van de desbetreffende leefgebieden en soorten. De ondertekening impliceert acties rond volgende items: soortbescherming, natuur in de tuin, natuur op openbaar domein, verwerving van gronden, natuur en communicatie, bermbeheer, parkbeheer, groenbeheer, integraal waterbeheer, gebiedsgerichte projecten, trage wegenbeleid, handhaving, vergunningenbeleid en controle. Het volstaat om de doelstellingen en acties uit dit charter over te nemen en uit te voeren, desgevallend aangevuld met specifieke acties ten uitvoering van de doelstellingen in dit plan. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 59/69

60 Lopende acties en maatregelen die worden voortgezet Organiseren van publiekgerichte activiteiten De gemeente organiseert, neemt deel aan, promoot of initieert allerlei acties gericht op natuur en biodiversiteit. Hiertoe wordt vaak samengewerkt met derde partners, in het bijzonder de natuurvereniging vzw Natuurpunt afdeling Meise en het Regionaal Landschap Groene Corridor. stimuleren van maatregelen ter bevordering van natuur- en biodiversiteit De gemeente beschikt over een aantal subsidiestelsels ter bevordering van natuur en biodiversiteit: Het gemeentelijk subsidiereglement voor de aanplanting en het onderhoud van kleine landschapselementen Dit reglement voorziet in een subsidie voor zowel het aanplanten als het onderhouden van hagen, houtkanten, hoogstamboomgaarden en de aanleg en het onderhoud van poelen (subsidiebedrag i.f.v. aard, omvang en ligging). Het gemeentelijk subsidiereglement voor de aankoop van natuur- en bosgebieden en beheers-, beschermings- en educatieve projecten binnen of aansluitend bij deze natuur- en bosgebieden. Dit reglement richt zich vooral naar terreinaankopende en beherende (natuur)verenigingen en ondersteunt zowel aankoop als beheerswerken Het reglement ter ondersteuning van milieu- en natuurgerichte educatieve en sensibiliserende acties Dit reglement geeft aanleiding tot het initiëren van eigen acties, alsmede de ondersteuning van acties van particulieren, verenigingen, scholen en dergelijke mits passend binnen de gemeentelijke biodiversiteitscampagne Diverse natuurgerichte acties hebben direct of indirect een mitigerende of regulerende functie. Enkele lopende acties zijn: * soortbescherming: bijen, zwaluwnesten, provinciale koestercampagne * natuur in de tuin: compensatieplicht, ecologisch tuinieren, subsidies KLE * natuur op openbaar domein: inrichting gemeentelijke groene speelruimten zoals Grote Wyver en Opsakee, aanplanting van bij voorkeur streekeigen soorten, (systematisch) vervangen en aanvullen straatbomen * verwerving van gronden: op basis van subsidiereglement * natuur en communicatie: communicatie inzake gevaar van exoten * bermbeheer, parkbeheer, groenbeheer: toepassing bermbeheersplan, opmaak inrichtings- en beheersplannen voor openbare terreinen, stopzetting bestrijdingsmiddelengebruik * integraal waterbeheer: toezicht op & subsidiëren van afkoppeling, uitbouw zuivering (IBA s) * gebiedsgerichte projecten: uitbreiding Neromhof, natuurbuffering bedrijventerrein en gemeentelijke opslagruimte * trage wegenbeleid: cfr. project trage wegen zoals verwoord bij domein mobiliteit * handhaving, vergunningenbeleid en controle: advisering bij en controle op stedenbouwkundige vergunningsaanvragen met landschappelijke of ecologisch impact gemeentelijk klimaatactieplan Meise 60/69

61 Overzicht nieuwe en lopende maatregelen op korte, middellange en lange termijn N.1 Acties binnen de open ruimte - intern N 1.1 N 1.2 N 1.3 Aanpassen van het beheer en aankopen van natuur- en boskernen Doel: versterken van de natuur- en boskernen in eigendom Aankoop biedt de beste bescherming. Wanneer opportuniteiten zich voordoen, wordt hier passend op gereageerd. Het aankoopbeleid ter zake gebeurt in nauwe samenwerking met de natuurvereniging vzw Natuurpunt: zowel zelf aankopen als subsidiëring van de aankoop door vzw Natuurpunt. Ten behoeve van het beheer worden voor de gemeentelijke natuur- en boskernen inrichtings- en beheersplannen opgemaakt welke principes van ecologisch natuur- en bosbeheer en harmonisch park- en groenbeheer integreren. Ook hier wordt intens samengewerkt met vzw Natuurpunt, o.a. door het in beheer geven van dergelijke terreinen aan de natuurvereniging. Andere werken inzake natuurbeheer worden uitbesteed aan derden met de nodige expertise. Indicator: opmaak van inrichtings- en beheersplannen en aankoopdossiers Opmaken gezamenlijk strategisch project voor de Maalbeekvallei Doel: versterken van de natuur en landschappelijke waarde van Amelgem In samenwerking met Regionaal Landschap Groene Corridor (RLGC) wordt voor de Maalbeekvallei (omgeving Landschap van Amelgem) een strategisch project uitgewerkt. Het project geeft de mogelijke richting aan waarnaar het gebied kan evolueren en wordt geconcretiseerd in lokale, natuurgerichte acties. Indicator: opmaak en uitvoering strategisch project Behouden en ontwikkelen van de eigen groen-blauwe infrastructuur Doel: Versterken van de eigen groen-blauwe infrastructuur De kleine landschapselementen (KLE) vormen de groen-blauwe infrastructuur: bermen, hagen, heggen, houtkanten, bomenrijen, solitaire bomen, parken, buurgroen, hoogstamboomgaarden (groen) en poelen, grachten en waterlopen (blauwe structuur) en zijn belangrijk voor de overleving en migratie van soorten. De gemeente verhoogt de natuurwaarde van deze KLE door het voeren van een gepast beheer op basis van inrichtings- en beheersplannen zoals het mild Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Natuur- vereni- ging L-C FIN*** RLGC Mild - RO N-KT FIN*** mild RLGC - externen L-C FIN*** gemeentelijk klimaatactieplan Meise 61/69

62 bermbeheerplan en het grachten- en waterlopenbeheerplan. Voor de opmaak en uitvoering van dit beleid wordt deels beroep gedaan op derden met voldoende expertise en samengewerkt met en advies gevraagd aan partners als Regionaal Landschap Groene Corridor (RLGC). Indicator: opmaak van beheersplannen en uitvoeringsacties N.2 Acties binnen de open ruimte extern N 2.1 N 2.2 Stimuleren inrichting en beheer van natuur- en boskernen van derden Doel: Versterken van de natuur- en boskernen van derden Het ondersteunen van inrichtings- en beheersmaatregelen binnen private natuuren boskernen gebeurt voornamelijk op basis van het bestaande subsidiereglement. Stimulering is bijkomend mogelijk via sensibilisatie en het bevorderen van de kennis: bvb informatie rond vorming en cursussen. Hiertoe wordt o.a. verwezen naar de acties van het RLGC. Indicator: aantal subsidiedossiers Stimuleren van de groen-blauwe infrastructuur (KLE) van derden Doel: Versterken van de groen-blauwe infrastructuur van derden Het versterken van KLE s van derden (herstel, (her)inrichting, aanleg, aanplant, onderhoud) gebeurt voornamelijk op basis van het bestaande subsidiereglement. Stimulering is bijkomend mogelijk via sensibilisatie en het bevorderen van de kennis: bvb bekendmaken informatie rond duurzaam beheer en vorming. Hiertoe wordt o.a. verwezen naar de acties van het Regionaal Landschap Groene Corridor: bvb de organisatie van de haagplantactie, cursussen en opleidingen. Indicator: aantal subsidiedossiers N.3 Acties in de bebouwde zone intern N 3.1 N 3.2 Toepassen van compensatie bij verwijdering natuurelement Doel: achteruitgang van de natuurwaarden in de bebouwde zone tegengaan De gemeente dient verzoeken tot verwijdering van buurtgroen (inzonderheid straatbomen) met de nodige omzichtigheid te behandelen en standaard een compensatie te voorzien met sturing en opvolging door de milieu-/groendienst. De gemeente maakt ook een plan met aanduiding van alle te beschermen bomen Indicator: aantal behandelde dossiers Realiseren van een meer natuurlijke inrichting en beheer van schoolomgevingen en sportterreinen mild derden L-C FIN** mild RLGC - derden L-C FIN** Mild TD L-C FIN*** * mild TD N-KT FIN**** ** gemeentelijk klimaatactieplan Meise 62/69

63 N 3.3 N 3.4 Doel: groen en natuur in de onmiddellijke leefomgeving integreren De gemeente is intussen overgestapt op het bestrijdingsmiddelenvrij beheer van de open ruimte (cfr. verplichting volgens pesticidenreductiedecreet). Alternatieve vormen van onderhoud en beheer dienen deze stopzetting te compenseren en meer toegepast te worden (bvb gebruik heetwatertoestel en branders). Door optimalisatie van de werking van de groendienst en de opmaak van beheeren inrichtingsplannen overeenkomstig de principes van harmonisch park- en groenbeheer worden de schoolomgevingen groen ingericht en natuurhoekjes en buurtgroen of parkjes in de onmiddellijke leefomgeving gecreëerd. Indicator: uitvoering van natuurprojecten en beheer van buurtgroen Realiseren van een vergroening van de begraafplaatsen Doel: de begraafplaatsen natuurwaardevoller en onderhoudsvriendelijker maken De uitbouw van de bestaande begraafplaatsen dient te gebeuren op basis van een gedetailleerd inrichtingsplan dat oog heeft voor een aangename, natuur- en onderhoudsvriendelijke inrichting zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen. De mogelijkheid tot vergroening van de bestaande begraafplaatsen dient minstens onderzocht te worden en mede in functie van onderhoudsvriendelijkheid maximaal geïmplementeerd. Indicator: natuurvriendelijke uitbouw en vergroening begraafplaatsen Integreren van de principes van duurzaam bouwen en duurzaam groen bij de inrichting van het gemeentelijk patrimonium Doel: vergroenen van het openbaar patrimonium Ten behoeve van het natuurvriendelijk en onderhoudsvriendelijk karakter van de gemeentelijk patrimonium (bvb herinrichting dorpscentra) is het belangrijk dat hier aandacht wordt aan besteed, door standaard het advies van de milieudienst in te winnen of deze op te nemen in de werkgroep die deze werken stuurt. Indicator: aantal geadviseerde projecten N.4 Acties in de bebouwde zone extern N 4.1 Stimuleren van ecologisch tuinieren en natuurlijke inrichting Doel: vergroenen van het particulier domein Het ondersteunen van natuurvriendelijk beheer en inrichting van private terreinen gebeurt voornamelijk door het verspreiden van informatie (rond initiatieven en alternatieven) en op basis van bestaande acties als de zwaluwactie Bestuur - mild TD N-MT FIN*** * mild TD - RO N-KT FIN** mild Communicatie L-C FIN** gemeentelijk klimaatactieplan Meise 63/69

64 N 4.2 N 4.3 en haagplantactie. Bijzondere aandachtspunten zijn ecologisch tuinieren met de afbouw van het bestrijdingsmiddelengebruik, bijenvriendelijke inrichting, benutten van reststrookjes, passend, niet hinderlijk onderhoud... De gemeente organiseert jaarlijks een bebloemingswedstrijd en richt een bloemenmarkt in. Indicator: aantal natuurgerelateerde acties Opleggen van compensatie bij verwijdering natuurelement Doel: achteruitgang van de natuurwaarden in de bebouwde zone tegengaan De gemeente hanteert standaard een compensatieplicht bij verwijdering van een hoogstammige boom en dit zowel bij stedenbouwkundige vergunningsaanvragen als bij vragen op basis van het gemeentelijk politiereglement. De heraanplantingsplicht dient wel strenger toegepast en gecontroleerd te worden. De gemeente maakt ook een plan met aanduiding van alle te beschermen bomen Indicator: aantal behandelde dossiers Stimuleren van een meer natuurlijke inrichting en duurzaam beheer van het groen van bedrijven en bedrijventerreinen Doel: versterken van de natuurwaarden bedrijventerreinen en KMO-zones De gemeente heeft ter zake vooral een stimulerende functie (o.a. informatieverspreiding rond harmonisch park- en groenbeheer) Een belangrijke bevoegdheid en kans ligt wel in de beoordeling van de plannen bij de stedenbouwkundige vergunningsaanvragen en de controle op het gebruik van bestrijdingsmiddelen (voor toegankelijke parkings dient gebruik stopgezet). Indicator: aantal dossiers en acties van bedrijven N.5 Natuur en ruimtelijke planning N 5.1 Integreren klimaatprincipes bij herziening ruimtelijke beleidsplannen Doel: integreren van aspecten van klimaatbeleid binnen ruimtelijke planning Zie ook R 4 Ruimtelijke aspecten van duurzaam energiegebruik Aandachtspunten bij de realisatie van ruimtelijke beleidsplannen als het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, ruimtelijke uitvoeringsplannen en gebiedsontwikkelingsprojecten zijn zonevreemdheid van bedrijven, versnippering en verlinting, leegstand, braakliggende gronden, inrichting en beheer. Door de dienst leefmilieu hierbij te betrekken, kunnen deze en aspecten als klimaatadaptatie en klimaatmitigatie de nodige aandacht krijgen. Indicator: aantal geadviseerde beleidsplannen Mild -RO Mild - RO Doelgroep Doelgroep L-C N-C FIN* FIN* RO mild N-KT FIN* gemeentelijk klimaatactieplan Meise 64/69

65 3.8 Landbouw Beleid en doelstellingen - landbouw Door hun energieverbruik hebben landbouwactiviteiten een CO 2 -uitstoot. Daarnaast veroorzaakt landbouw uitstoot van andere broeikasgassen zoals CH 4 (methaan) en N 2 O (lachgas) afkomstig van de vertering van de veestapel en de mestopslag in de bodem. Binnen het kader van het Burgemeestersconvenant is het niet verplicht deze niet-energiegebonden uitstoot van broeikasgassen op te nemen, maar de gemeente kan maatregelen stimuleren die leiden tot een meer duurzame landbouw die economisch verantwoord, sociaal rechtvaardig en ecologisch leefbaar is. Ze houdt rekening met de biodiversiteit, beperkt de uitstoot van schadelijke gassen en past teeltdiversificatie toe teneinde de bodemkwaliteit te behouden. De gemeente kan duurzame energieproductie stimuleren om de energiekost bij landbouwbedrijven te verminderen en zo ook meteen de CO 2 -uitstoot. Op 2/12/2013 besliste het college tot ondertekening van het tienpuntenprogramma "Visie voor de landbouw in de Vlaamse Rand" van de Boerenbond op 9/12/2013 en om de mogelijkheden tot ondersteuning van de visie uit te voeren en dit in samenwerking met onder andere de landbouwraad. Het plan omvat 1. Landbouw, broodnodig (als belangrijke pijler in de lokale economie) 2. Plaats voor jouw voedsel (ruimte voor voldoende aaneengesloten kwaliteitsvol agrarisch gebied) 3. Van idee naar plan, expertise nodig? (erkennen landbouwers als partners) 4. Landbouw, NATUURlijk! (respect en waardering voor de inspanningen van de landbouwers inzake water, natuur, energie en zorg) 5. Verbreding, een kans? (kans voor innovatieve en bestaande vormen van verbreding in de verstedelijkte rand met nabije, potentiële consumenten) 6. Balans functionaliteit en authenticiteit in evenwicht? (zoeken naar evenwicht economische (land-/tuinbouw) - recreatieve functie 7. Trage wegen, de juiste weg? (opmaak goed trage wegenplan in overleg met landbouw met zowel behouden-onderhouden als afschaffen-verleggen) 8. Landbouwvoertuigen op de weg (bereikbaarheid percelen door bij (her)aanleg van weginfrastructuur rekening te houden met het landbouwverkeer) 9. Leer, van heel dichtbij, hoe het echt werkt! (uitbouw landbouweducatie) 10. Communiceren, hoe doe je dat? (verbeteren van de communicatie van de landbouwbedrijven met de buurt mmv gemeenten e.a.) Doelstellingen tegen 2020: energiebesparende en klimaatvriendelijke landbouwtechnieken worden meer toegepast bekendmaken en promoten van korte keten consumptie uitvoering geven aan het tienpuntenprogramma van de landbouw in de Vlaamse Rand gemeentelijk klimaatactieplan Meise 65/69

66 Overzicht nieuwe en lopende maatregelen op korte, middellange en lange termijn L.1 Educatie en bewustmaking L 1.1 L 1.2 Promoten en ondersteunen van duurzame landbouwproductie - intern Doel: promoten en ondersteunen van een duurzaam landbouwbeleid Naast acties ten aanzien van de burger en bedrijf, kan de gemeente ook zelf acties ondernemen om duurzame landbouw en lokale productie te stimuleren: * bvb aankopen van landbouwproducten van lokale oorsprong (voor scholen(o.a. fruit), de OCMW-keuken, recepties, relatiegeschenken, personeelsfeesten) * bvb aankopen van ecologisch verantwoord geteelde landbouwproducten * bvb aankopen van niet-lokale landbouwproducten met label (bvb afkomstig van Wereldwinkel-Oxfam, met label Max Havelaar enz) * bvb aanbieden van minstens één veggiemaaltijd in scholen per maand * bvb aankopen van en in de keuken werken met seizoensgebonden landbouwproducten * bvb faciliteren van de thuisverkoop van hoeveproducten, o.a. via vergunningen Indicator: aankoop van steekeigen, seizoensgebonden, biologisch, vegetarisch Promoten en ondersteunen van duurzame landbouwproductie - extern Doel: burgers bewust maken van de duurzaamheid van lokale landbouwproductie Transport is een belangrijke bron van CO 2 -uitstoot. Het is belangrijk dat de consument bewust gemaakt wordt van het belang van duurzame keuzes bij het aankoopgedrag. De gemeente heeft vooral een sensibiliserende en faciliterende rol. De gemeente promoot en ondersteunt de plaatselijke landbouwproductie: * bekendmaken van korte ketenconsumptie bij de burgers * informeren van de consument over de keuzes en hun impact * meewerken aan initiatieven ter zake van derden * promoten van steekeigen, seizoensgebonden, biologisch, vegetarisch, Indicator: aantal sensibiliserende acties en respons Nr. Actie (omschrijving) Verantw Partners Timing en Prioritering Secretariaat - financiën Landbouw - mild mild L-C FIN** Doelgroep N-KT FIN* PER* gemeentelijk klimaatactieplan Meise 66/69

67 L.2 Duurzame landbouw L 2.1 Promoten van de landschapsintegratie van landbouwbedrijven Doel: promoten van geïntegreerde, duurzame landbouwbedrijfsvoering mild Doelgroep N-MT FIN** PER* Binnen de wettelijke context kan de gemeente ecologische en duurzame initiatieven inzake landbouwbedrijfsvoering ondersteunen: bvb subsidiëring van beheersovereenkomsten en grondontledingen (reeds bestaand). De gemeente kan ook, in samenwerking met Regionaal Landschap Groene Corridor, initiatieven naar landschapsintegratie van landbouwbedrijven stimuleren en ondersteunen (bvb opmaak van landschapsplannen). Daarnaast heeft de gemeente ook een sensibiliserende en informerende rol: bvb inzake subsidiemogelijkheden, wettelijke bepalingen, duurzame bedrijfsvoering, teeltwijzen enz. Indicator: aantal acties Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector landbouw een CO 2 -reductie van 171 ton te bereiken tegen 2020, zowat 10 % van de huidige uitstoot. gemeentelijk klimaatactieplan Meise 67/69

68 DEEL 4 - RAPPORTERING EN MONITORING De eerste stap in het rapportageproces is de indiening van het actieplan (SEAP), bestaande uit 3 hoofdonderdelen: de overkoepelende strategie, de emissie-inventarissen en het actieplan duurzame energie. De gemeente dient op regelmatige basis te rapporteren over de voortgang van het gemeentelijk klimaatbeleid. Hiertoe werden online SEAP- en monitoringsjablonen ter beschikking gesteld. Om de twee jaar moet de gemeente bij de Europese Commissie rapporteren over de uitgevoerde acties (voortgangsrapport). Dit gebeurt op basis van een monitoringsjabloon, waarbij enkel dient gerapporteerd te worden over de acties. Op basis hiervan kan het actieplan en de uitvoering worden bijgesteld om de doelstelling te halen. Om de vier jaar dient een volledige rapportage uitgevoerd te worden: rapportering ver de acties inclusief een updating van de inventarisatie van de CO 2 -uitstoot. Die evaluatie kan leiden tot het bijstellen van het klimaatactieplan. Jaar Soort rapport 2017 Voortgangsrapport = rapportage acties 2019 Monitoringrapport = rapportage acties + uitstoot 2021 Voortgangsrapport = rapportage acties 2023 Monitoringrapport = rapportage acties + uitstoot gemeentelijk klimaatactieplan Meise 68/69