Model gemeentelijk klimaatactieplan Tielt-Winge

Transcriptie

1 Model gemeentelijk klimaatactieplan Tielt-Winge Te gebruiken in combinatie met de Inventaris Mogelijke Klimaatacties. 1/26

2 COLOFON Redactie: Interleuven, Eindredactie: Provincie Vlaams-Brabant Bron: Provincie Limburg, (of Sustainable Energy Action Plan - SEAP) Dit model is opgesteld in het kader van 'Vlaams-Brabant Klimaatneutraal' en de samenwerking met de gemeenten, en past in het Europese Burgemeestersconvenant. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven zijn door de EU erkend als coördinator voor het Burgemeestersconvenant. Ze ondersteunen de Vlaams-Brabantse gemeentebesturen. Het volledige ondersteuningsaanbod kan je bekijken op de Alfresco-site en Meer info: Interleuven, milieu@interleuven.be Provincie Vlaams-Brabant, klimaatneutraal@vlaamsbrabant.be 2/26

3 Inhoud 1. Kader: Burgemeestersconvenant Doel Algemene uitgangspunten Ambitie en visie van de gemeente Algemene strategie Huidige situatie Algemeen Gemeentelijke nulmeting Inventarisatie bestaande werking en projecten Maatregelentool en Business as Usual-scenario 2020 (BAU 2020) Gemeentelijk klimaatactieplan Organisatorisch Intern Extern Participatieve aanpak Financieel Geplande acties en maatregelen Gebouwen, installaties en voorzieningen Mobiliteit Hernieuwbare energie Natuur en biodiversiteit Landbouw... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd Industrie... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5. Rapportering en monitoring Contacten /26

4 1. KADER: BURGEMEESTERSCONVENANT Liefst 80% van het energiegebruik en de CO 2 -uitstoot is het gevolg van stedelijke activiteiten, en CO 2 is met voorsprong het belangrijkste broeikasgas. Lokale overheden staan dicht bij de bevolking en spelen daarom een cruciale rol bij het afremmen van de klimaatverandering. Hét instrument hiervoor is het Covenant of Mayors of het Burgemeestersconvenant. Gemeenten en steden die dit convenant ondertekenen, engageren zich om concrete maatregelen te nemen om hun CO 2 -uitstoot tegen 2020 met minstens 20% terug te dringen. Europa werkte hiervoor een stappenplan uit dat elke gemeente kan gebruiken. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven treden op als Coördinator van het Convenant en staan de gemeenten bij. Stap 1: Nulmeting Om te weten hoeveel CO 2 er bespaard moet worden, moet de gemeente eerst een nulmeting uitvoeren. Deze nulmeting gaat voor verschillende sectoren - huishoudens, transport, industrie, openbare verlichting - na hoeveel CO 2 ze uitstoten. Het basisjaar voor de nulmeting is VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek, werkte in opdracht van de Vlaamse Overheid een handige Excel-tool uit die de gemeente met eigen gegevens kan aanvullen. Stap 2: Opstellen klimaatactieplan De gemeente moet na de ondertekening een klimaatactieplan opstellen en indienen bij de Europese Commissie. Dit klimaatactieplan bevat een opsomming van de maatregelen die de gemeente zal nemen om de CO 2 -reductie (20% of meer) te bereiken. Stap 3: Uitvoering De maatregelen worden omgezet in de praktijk. Stap 4: Rapportering en monitoring Elke twee jaar na het indienen van het klimaatactieplan dient de gemeente een implementatierapport in bij de Europese Commissie met daarin een stand van zaken en tussentijdse resultaten. Elke 4 jaar moet een nieuwe CO 2 -meting (monitoring) gebeuren. De gemeente kan hiervoor beroep doen op de cijfers die worden aangeleverd door VITO en de Vlaamse overheid. 4/26

5 2. DOEL 2.1. Algemene uitgangspunten De gemeente zet zowel in op korte termijnwinsten als op lange termijnacties. De Trias Energetica is daarbij het uitgangspunt: de gemeente onderneemt stappen om de energievraag te verminderen (stap 1), om duurzame energie op te wekken en te gebruiken (stap 2) en om aan de resterende (fossiele) energievraag te voldoen met efficiënte, schone technieken (stap 3). Figuur 1: model Trias Energetica Daarbij hanteert de gemeente drie belangrijke principes: 1) De gemeente geeft het goede voorbeeld De gemeente speelt op verschillende vlakken een voorbeeldrol: als consument, dienstverlener, planner, adviseur, initiator 2) Samen aan de slag De gemeente probeert bedrijven, organisaties, burgers en kennisinstellingen bij de opmaak en de uitvoering van het gemeentelijk klimaatbeleid te betrekken. En ze neemt deel aan initiatieven die worden georganiseerd in het kader van Vlaams-Brabant klimaatneutraal. 3) Klimaatbeleid is dynamisch beleid Kennis over klimaat is in volle evolutie. Ook het gemeentelijk klimaatplan is geen vaststaand gegeven, maar kan steeds bijgestuurd worden. Een gemeentelijk klimaatbeleid gaat verder dan het verminderen van het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot alleen. De economische en sociale aspecten, binnen het breder kader van duurzame ontwikkeling, mogen hierbij niet uit het oog verloren worden. Een sterk 5/26

6 klimaatbeleid zal bovendien plaats moeten krijgen in alle beleidsdomeinen (bouwen en wonen, integraal waterbeheer, ruimtelijke ordening, mobiliteit, biodiversiteit, kansarmoede, ) Ambitie en visie van de gemeente Met dit klimaatplan engageert de gemeente zich om tegen 2020 de CO 2 -uitstoot te verminderen met minstens 20% van het niveau van 2011 (basisjaar). Ze doet dat door energie te besparen, energie-efficiëntie te verhogen en het inzetten van duurzame energiebronnen. 6/26

7 3. ALGEMENE STRATEGIE Dit klimaatactieplan is een belangrijk document dat toont hoe de gemeente Tielt-Winge haar engagement tegen 2020 wil bereiken. Het maakt gebruik van de resultaten van de nulmeting om de meest geschikte acties te vinden voor de CO 2 -reductie. Dit plan stelt hiervoor concrete maatregelen voor, samen met de nodige budgetten, verantwoordelijke uitvoerders en timing. Beschouw het klimaatactieplan niet als een strak document: omstandigheden veranderen en het is aangewezen om het plan geregeld te herzien. De maatregelen in het klimaatactieplan moeten de CO 2 -uitstoot en het energieverbruik door eindgebruikers verminderen. De engagementen hebben betrekking op het geografische grondgebied van de gemeente of de stad. Daarom bevat het plan acties voor zowel de publieke als de private sector (bedrijven, burgers, middenveld, scholen ). De rol van de gemeente is dat zij het voorbeeld geeft, duidelijke maatregelen neemt en haar inwoners stimuleert om zelf actie te ondernemen. Het streefjaar is Daarom bevat het plan een duidelijke schets van de acties die de gemeente zal ondernemen om haar streefdoel in 2020 te bereiken. Maar een langetermijnstrategie en -visie is ook belangrijk. 7/26

8 4. HUIDIGE SITUATIE 4.1. Algemeen Om doelstellingen te formuleren en de effecten van het klimaatbeleid op te volgen, moet je de grootte en de bronnen van de huidige CO 2 -uitstoot kennen. Daarom heeft de gemeente een nulmeting uitgevoerd. Deze meting geeft van elke sector het aandeel in de totale CO 2 -uitstoot weer. Het referentiejaar is 2011 want vanaf dat jaar zijn volledige cijfers voor de nulmeting beschikbaar. De inventaris werd gemaakt met de generieke tool 1 die VITO ontwikkelde in opdracht van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de Vlaamse overheid en aangevuld met data die specifiek zijn voor de gemeente Gemeentelijke nulmeting De nulmeting richt zich op de emissies van sleutelsectoren als: gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen tertiaire gebouwen, installaties en voorzieningen residentiële gebouwen transport: gemeentelijke vloot, openbaar transport (weg, spoor), privé en commercieel transport (weg) Daarnaast brengt de nulmeting emissiebronnen in kaart die niet verplicht gerapporteerd moeten worden, maar die wel relevant kunnen zijn voor het klimaat- en energiebeleid: energieproductie: koude- of warmteproductie-eenheden energieproductie: energiegerelateerde emissies van productie-eenheden voor elektriciteit < 20 MW landbouw: energiegerelateerde CO 2 -emissies en niet-energiegerelateerde emissies zoals CH 4 door vertering en N 2 O door mestopslag industrie: energiegerelateerde CO 2 -emissies door niet-ets bedrijven Uit de emissie-inventaris blijkt dat in het jaar ton aan CO 2 werd uitgestoten. Figuur 2: Grafiek gemeentelijke nulmeting uitgedrukt in MWH (zie bijlage) Figuur 3: Grafiek CO 2 uitstoot gemeentelijke nulmeting (zie bijlage) De sectoren die meegenomen zijn in de gemeentelijke nulmeting zijn huishoudens, tertiaire sector, landbouw, industrie, particulier en commercieel vervoer, openbaar vervoer, de eigen gemeentelijke gebouwen, de eigen gemeentelijke vloot en de eigen openbare verlichting. Bij de gemeentelijke nulmeting voor Tielt-Winge valt vooral op dat een zeer beperkt aantal sectoren hiervan een enorme impact hebben op de totale uitstoot. Het gaat hier dan over de sectoren particulier en commercieel vervoer en de sector huishoudens. Deze twee groepen samen zijn goed voor 90% van de uitstoot in de gemeente (35,73% voor de huishoudens, 54,51% voor 1 Tool is terug te vinden op aps.vlaanderen.be/lokaal/burgemeestersconvenant/burgemeestersconvenant.htm. 8/26

9 particulier en commercieel vervoer). Het is dan ook van wezenlijk belang dat er op deze sectoren ingezet wordt, willen we de uitstoot van CO 2 terugdringen, en proberen de doelstelling van 20% te halen. Het vervoer alleen al is voor meer dan de helft verantwoordelijk voor de CO 2 uitstoot. Bij het vervoer speelt vooral het dieselvervoer een zeer grote rol (44,55% van het algemeen totaal en maar liefst 81,73% binnen de sector vervoer). Bij de huishoudens valt dan weer de tonnage aan stookolie op (58,73% binnen haar sector en 20,98% van het algemeen totaal). Zowel voor de diesel als voor de stookolie zien we dat zij een hoge emissiefactor hebben, wat wilt zeggen dat zij behoorlijk vervuilend zijn. Zo zal 1 geproduceerde MWH diesel meer CO 2 uitstoten dan een zelfde MWH benzine of elektriciteit. Hetzelfde voor de stookolie bij de huishoudens, waar bijvoorbeeld aardgas en ook hier elektriciteit minder vervuilend zijn. Net de twee grootste vervuilers vormen zijn ook in absolute cijfers de grootste. Het is dus belangrijk om deze hoeveelheden terug te dringen. Mogelijke redenen voor deze grote percentages Andere sectoren zijn een pak kleiner, waarbij de tertiaire sector en de landbouw de twee grotere zijn, met respectievelijk 3,99% en 2,28%. De totale uitstoot van de gemeentelijke gebouwen (0,47%) en de gemeentelijke vloot (0,048%) zijn vergeleken bij de andere sectoren quasi verwaarloosbaar in de totalen, maar toch speelt de gemeente een belangrijke voorbeeldrol. Als initiatiefnemer en trekker kunnen maatregelen die gebeuren in de gemeentelijke gebouwen om de uitstoot te verminderen (warmtepompen, condensatieketels, toepassing andere hernieuwbare energieën) als deze ook worden gecommuniceerd of gebruikt in infosessies als voorbeeld dienen voor particulieren. Dit geldt ook voor het wagenpark. Een hybride of elektrische gemeentelijke wagen in het straatbeeld is zeer zichtbaar. Figuur 4: Grafiek vergelijking gemeente gemiddelde Vlaams-Brabantse gemeente (zie bijlage) Als je de gemeente vergelijkt met een gemiddelde Vlaams-Brabantse gemeente met een gelijkaardig aantal inwoners, dan blijkt dat de gemeente Tielt-Winge er gemiddeld genomen iets slechter voorstaat. Voor sectoren zoals de huishoudens en de landbouw zitten we ongeveer vergelijkbaar met het gemiddelde, en voor de industrie zelfs beduidend lager met slechts 15% van een vergelijkbare gemeente (dit door het ontbreken van significante industrie of een bedrijventerrein in de gemeente), maar op het vlak van mobiliteit doet onze gemeente het allesbehalve goed. We zitten met ton (als we het openbaar vervoer meetellen) tegenover ton. We zitten dus meer dan 43,83% boven het gemiddelde wat betreft mobiliteit. Vermoedelijk heeft dit te maken met de aanwezigheid van enkele belangrijke N-wegen in onze gemeente (doorkruising van de weg Leuven-Diest en Aarschot- Tienen, autosnelweg E314).Of dit alles verklaart van de hoge tonnage is evenwel niet duidelijk Inventarisatie bestaande werking en projecten De resultaten van de nulmeting zijn het uitgangspunt van het klimaatactieplan. Acties en maatregelen die uitgevoerd zijn sinds referentiejaar 2011, worden mee opgenomen en kunnen al een invloed hebben op de CO 2 -uitstoot. Daarom heeft de gemeente deze bestaande initiatieven geïnventariseerd. 9/26

10 De inventarisatie gebeurde op basis van: Samenwerkingsovereenkomst milieu voor de jaren omgevingsanalyse uit BBC beleidsplannen van andere gemeentelijke diensten (RO, mobiliteit, gebouwen, ) bestaande audits, studies, visieplannen: o energieaudit gemeentelijke gebouwen o mobiliteitsstudie o openbare verlichting: quickscan, lichtplannen, masterplannen o stookplaatsrenovatie / afstelling stookplaatsen o hernieuwbare energie o relighting o energieboekhouding initiatieven of lange termijnprojecten die al in uitvoering zijn: o herinrichting openbaar domein (pesticidenvrij, vergroening, ) o trage wegen Uiteraard kunnen initiatieven die dateren van vóór 2011 en die een bijdrage leveren aan de reductie van de CO 2 -uitstoot, ook opgenomen worden in het klimaatactieplan. 10/26

11 4.4. Maatregelentool en Business as Usual-scenario 2020 (BAU 2020) VITO heeft in opdracht van LNE een maatregelentool 2 opgemaakt. Die geeft voor tien voorbeeldmaatregelen een indicatie van de impact op het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot. Het gaat om acties die burgers, handelaars of bedrijven kunnen nemen. Zoals: huishoudens: muurisolatie, dakisolatie, betere beglazing, warmtepompen, zonneboilers tertiair: cluster van diverse maatregelen (zoals relighting, efficiëntere gasketels, natuurlijke ventilatie, installatie warmtepompen) om vraag en verbruik te laten dalen bij verwarming, ventilatie, koeling en verlichting transport: shift van auto naar fiets voor korte ritten, shift naar elektrische voertuigen lokale elektriciteitsproductie: PV De besparingen zijn berekend in vergelijking met het referentiejaar 2011 en het BAU - scenario in het jaar BAU staat voor Business As Usual en geeft een inschatting van het energieverbruik en de CO 2 -emissies voor 2020 als de gemeente of stad geen specifieke maatregelen neemt. Het scenario houdt wel rekening met autonome evoluties zoals de verwachte bevolkingsgroei en de toename wegverkeer, en met het Europese beleid. Finaal energieverbruik (MWh) CO2-emissies (ton) huishoudens tertiair openbare verlichting landbouw industrie transport eigen organisatie totaal % % -3% Grafiek BAU 2020 invoegen Figuur 5: Grafiek Business-as-Usual scenario zie 11/26

12 5. GEMEENTELIJK KLIMAATACTIEPLAN 5.1. Organisatorisch Het is belangrijk om een groot draagvlak te creëren. De gemeente betrekt daarom zowel intern als extern zo veel mogelijk mensen en organisaties Intern Intern werd een stuurgroep opgericht met daarin mandatarissen en vertegenwoordigers van volgende diensten: milieudienst schepenen (milieu, mobiliteit, financiën ) technische dienst, groendienst, mobiliteitsdienst, wooninfopunt Hartje Hageland? Tijdens de opmaakfase van het klimaatactieplan hebben de stuurgroepleden deze taken op zich genomen bespreking van de resultaten van de nulmeting opmaak inventarisatie van bestaande initiatieven (acties, projecten, studies ) opmaak of heroriëntering van het budget en zoektocht naar mogelijke financieringsbronnen keuze maken uit de sleutelsectoren en optionele sectoren 3 : 4 sleutelsectoren vastgelegd door europa - Gemeentelijke gebouwen/installaties - Tertiaire gebouwen - Residentiële gebouwen - Transport Minstens 2 van de 4 moeten gekozen worden: Grootste emissies uit diesel voor vervoer en stookolie voor huishoudens. Inzetten op deze items. 2 sleutelsectoren die gekozen worden (wegens grootste emissies): - Residentiële gebouwen - Transport Bijkomende keuzes: voorbeeldfunctie gemeentelijke gebouwen (echter in ton beperkte vermindering): aanpassingen gebouwen Lokale productie hernieuwbare energie, hopen op de windmolens Wijnkasteel ambitieniveau bepalen: 20% efficiënte en effectieve acties en maatregelen voorstellen op basis van de nulmeting, inventarisatie van de eigen werking, provinciale inventaris van mogelijke klimaatacties en, indien van toepassing, de maatregelentool (zie punt 5.3) opvolging participatieproces 3 Voor een opsomming van de sleutelsectoren/optionele sectoren: zie 'Draaiboek voor de opmaak en uitvoering van een gemeentelijk klimaatplan', p.13 12/26

13 De acties en maatregelen van dit klimaatactieplan werden binnen één of meerdere werkgroepen 4 uitgewerkt en opgevolgd. In deze werkgroepen zetelen deskundigen, vertegenwoordigers van raden en verenigingen, en zo meer. De bedoeling daarvan is om knelpunten en kansen aan te halen en acties te bedenken om deze knelpunten aan te pakken. Som de eventuele werkgroepen op. De stuurgroep komt op regelmatige basis samen en zal: alle acties en maatregelen opvolgen en monitoren verbeterpunten bespreken regelmatig met de verschillende werkgroepen overleggen naar het schepencollege en de gemeenteraad terugkoppelen. De interne stuurgroep heeft dus zowel een beleidsondersteunende, coördinerende, adviserende als uitvoerende rol. Deze werkwijze garandeert een grote betrokkenheid. Het klimaatbeleid moet verankerd worden binnen het bestuur en wordt daarom mee opgenomen in de meerjarenbeleidsplanning. Om de klimaatproblematiek aan te pakken, zijn traditionele beleidsconcepten en instrumenten niet genoeg. Er is aanvullend beleid nodig dat gericht is op structurele veranderingen op lange termijn. Figuur 6: voorbeeld interne projectstructuur Extern Extern wordt de gemeente ondersteund door een breed partnerschap, waaronder de Vlaamse overheid, VITO, de distributienetbeheerders, externe experten. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven bieden in hun rol als coördinator inhoudelijke, technische en administratieve ondersteuning aan. 4 Indien van toepassing 13/26

14 Figuur 7: externe ondersteuning aan de gemeente Stel hier de organisatiestructuur voor die gebruikt werd voor het participatietraject: klankbordgroep, klimaatraad, externe werkgroepen, ronde tafels, klimaatbrunches, klimaatambassadeurs, huiskamergesprekken Wanneer en hoe vaak kwamen deze samen. 14/26

15 5.2. Participatieve aanpak De gemeente heeft een actief participatietraject opgezet met verschillende gemeentelijke stakeholders. Zie 5.1. voor de organisatiestructuur. Doel van dit participatieproces is om de gemeentelijke doelgroepen mee te laten nadenken over het gemeentelijk klimaatbeleid, input te krijgen voor het klimaatactieplan en de voorgestelde maatregelen te toetsen op hun haalbaarheid. Zo wil de gemeente komen tot een gedragen klimaatplan en beleid en een actieve medewerking bij de uitvoering ervan. De gemeente gebruikte hiervoor de volgende methodieken: Oprichting gemeentelijke facebookpagina specifiek voor het klimaatactieplan Bijkomende oproep op facebook om inspiratie en gedachten te delen Voorstel van ontwerp klimaatactieplan online geplaatst (waarbij mensen gedachte en meningen kunnen delen, zowel via website als facebook) Oproep naar mensen om met ideeën te komen of hun mening te bespreken (dinsdag tss 17-19) De belangrijkste conclusies uit dit participatietraject zijn: 5.3. Financieel De komende jaren zijn er extra financiële inspanningen nodig om de ambities en doelstellingen te verwezenlijken. Het budget om dit klimaatactieplan te realiseren bestaat uit: Gemeentepersoneel voor de coördinatie van gemeentelijke acties. Personeel van de ondersteunende partners. Gemeenten kunnen een beroep doen op Interleuven voor actieve ondersteuning bij het gemeentelijk klimaatbeleid. Gemeentelijke investeringen in het eigen patrimonium en het wagenpark om de voorbeeldfunctie uit te oefenen. Daarnaast investeert de gemeente ook in andere acties. Tabel 1 geeft een overzicht van de budgetten die de gemeente op dit moment in haar meerjarenbegroting hiervoor voorziet. Quickwins die de gemeente realiseert, worden opnieuw ingezet voor energie- en klimaatbeleid. Bestaand budget dat al wordt ingezet voor klimaatbeleid. Externe subsidiemogelijkheden of financiële structuren, bijvoorbeeld: o Europese subsidieprogramma o Federale subsidies o Vlaamse subsidieprogramma s (o.a. Plattelandsfonds ) o Energy Performance Contracting (EPC) o Crowdfunding o 15/26

16 Aankoop Huize GC gascondensatieketels gemeentelijke gebouwen Hageland (2014) Maere en/of IBO Houwaart Milieuacties allerhande (item , reknr ) Beleidsdomein of actie 3 Beleidsdomein of actie 3 Tabel 1: overzicht van de voorziene provisie in de meerjarenbegroting 5.4. Geplande acties en maatregelen Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de geplande acties en maatregelen tot De nulmeting geeft een kijk op de situatie in 2011, hoeveel van de CO 2- uitstoot er kan verminderd worden en welke de prioritaire sectoren zijn. Op basis daarvan heeft de gemeente een pakket van maatregelen samengesteld die hierop inspelen. Ruimtelijke ordening, duurzame aankopen en burgerparticipatie beschouwen we niet als afzonderlijke sectoren, maar werden geïntegreerd in de andere sectoren. Voor de selectie van maatregelen is de gemeente vertrokken van de 'Inventaris Mogelijke Klimaatacties', aangeboden door de provincie Vlaams-Brabant en Interleuven. Deze maatregelen en acties werden met de stakeholders getoetst op haalbaarheid en wenselijkheid (zie ook 5.1 en 5.4) Gebouwen, installaties en voorzieningen De twee sectoren huishoudens en eigen gemeentelijke gebouwen, hier samengenomen onder de noemer gebouwen, installaties en voorzieningen zijn goed voor 36,20% van de CO 2 uitstoot in onze gemeente. Deze sector is één van de belangrijkste sectoren om de broeikasgasuitstoot te doen dalen. De gemeente kiest voor duurzaam en energiezuinig bouwen. Niet alleen voor haar eigen patrimonium, maar ook voor het gebouwenpark op het grondgebied van de gemeente. Via sensibilisatie en het promoten van duurzaam (ver)bouwen, wil de gemeente ook de residentiële en tertiaire gebouwen duurzamer maken. 16/26

17 Duurzaam bouwen? Dat is een manier van bouwen waarbij de milieu- en gezondheidseffecten over de volledige levensduur van het bouwproject tot een minimum worden beperkt. Hierbij verliezen we het economische optimum niet uit het oog en gaan we uit van de volgende principes: Bouwen over generaties heen. Niet alleen door duurzame materialen te gebruiken, maar ook door comfortabele leefomgevingen te creëren waar mensen graag vertoeven. Efficiënt ruimtegebruik. Hoe dichter mensen bij elkaar wonen, hoe minder oppervlakte er bebouwd wordt en hoe meer natuur behouden blijft. Een dichte bebouwing beperkt de verplaatsingsafstand. Het vergemakkelijkt een efficiënte infrastructuur en openbaar vervoer. Rationeel energiegebruik, zowel tijdens het bouwproces als tijdens de levensduur van de woning. Voorwaarden hiervoor zijn compact en zuid georiënteerd bouwen, een luchtdichte afwerking, grondig isoleren, efficiënte verwarmingsinstallatie op hernieuwbare energie Het gebruik van duurzame materialen met een zo laag mogelijke milieu-impact, waarbij de volledige levenscyclus in acht wordt genomen. Een goede waterhuishouding. Deze principes passen we toe voor gemeentelijke gebouwen en openbare verlichting, maar even goed voor residentiële woningbouw, industrie- en kantoorgebouwen, zorgsector, schoolgebouwen en zo meer. Doelstellingen van de gemeente: Voorbeelden: 20 % reductie CO 2 uitstoot bij bestaande woningen 50 % nieuwbouwwoningen wordt passief of bijna energieneutraal 20 % energiebesparing bij gemeentelijke gebouwen 30 % energiebesparing bij openbare verlichting 20 % reductie CO 2 uitstoot bij tertiaire gebouwen 50 % nieuwbouw tertiaire gebouwen wordt passief Wat doet de gemeente nu al in deze sector en zal worden voortgezet? Organiseren van infoavonden over diverse thema s van duurzaam bouwen (i.s.m. het Provinciaal Steunpunt Duurzaam Bouwen en Hartje Hageland); Stimuleren van energiebesparende maatregelen (dakisolatie) via de organisatie van samenaankoopacties (bv. i.s.m. Hartje Hageland, ); Stimuleren van energiebesparende ingrepen via subsidies (op dit moment wel enkel nog herbruik hemelwater en infiltratie); Het promoten van energiescans; Op welke nieuwe maatregelen zal de gemeente inzetten op korte, middellange en lange termijn? Particuliere/residentiële gebouwen - Energie-efficientie en REG bij particulieren stimuleren (actielijst op website, ecotips via nieuwsbrief of Facebook) (inventaris GEB ) 17/26

18 - Energiescans promoten (inventaris GEB ) - Renteloze lening FRGE promoten (via Hartje Hageland) (inventaris GEB ) - Herintroductie subsidies: muurisolatie, dakisolatie, superisolerende beglazing, (eventuele koppeling van gemeentelijke subsidies aan Infrax?) (inventaris GEB en ) - Organiseren samenaankopen isolatie (inventaris GEB ) - Blijven infoavonden organiseren rond isolaties, REG, energie (inventaris GEB en ) - Warmtescans van gebouwen (inventaris GEB ) - Vervanging van oude ketels door HR-ketels of warmtepompen promoten bv door subsidies en infoavonden (inventaris GEB ) - Bij stedebouwkundige projecten (nieuwbouw en renovatie) hernieuwbare energie promoten (inventaris GEB ) (samenwerking dienst stedebouw nodig) - Promoten PV panelen, zonneboilers, warmtepompen (inventaris GEB ) (samenwerking dienst stedebouw nodig) (eventuele koppeling van gemeentelijke subsidies aan Infrax?) Overleg met wooninfopunt Hartje Hageland is zeker aangewezen Stappenplan gemeentelijke gebouwen - Opstellen energiekadaster gemeentelijke gebouwen (inventaris GEB ) - Opmaak plan van aanpak energiezorg gemeentelijke gebouwen (inventaris GEB ) - Monitoring energiegebruik alle gemeentelijke gebouwen (inventaris GEB ) - Initieer energiebesparende acties en monitoring (sensibilisatie) (inventaris GEB ) - Een behoefte-analyse maken van het gemeentelijke patrimonium voor de komende 20 jaar (inventaris GEB ) - Stel een duurzame meerjarenplanning op voor elk gebouw (inventaris GEB ) - Voor gemeentelijke gebouwen die niet voor EPC of grondige verbouwing in aanmerking komen zelf ingrepen uitvoeren, maar wel met advies helpdesk duurzaam bouwen of Hartje Hageland (inventaris GEB ) - Aanbrengen zonnewering academie, eventueel IBO en sporthal bureau s (inventaris GEB ) - Uitvoeren quick-wins (isolatie leidingen etc) (inventaris GEB ) - Beheer van installaties afstemmen op gebruik gebouwen (energieverantwoordelijke, nazicht instellingen en installaties bij seizoenswissels, ) (inventaris GEB ) - Gebruik 100% groene stroom (inventaris GEB ) Tertiaire gebouwen - Actief promotie maken provinciale energiecampagne voor scholen (eerste hulp bij energie) (inventaris GEB ) - Sensibilisatie en info geven rond energie-efficientie en REG gericht op tertiaire sector door bv infoavonden (inventaris GEB ) Nr. Actie (omschrijving) Verantwoordelijke Partner Timing (KT, MLT of LT) 1. 18/26

19 2. Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector gebouwen een CO 2 -reductie van XX ton te bereiken tegen Mobiliteit Duurzame mobiliteit zoekt het evenwicht tussen bereikbaarheid, economie, leefmilieu en klimaat. Het draagt ook bij aan een betere luchtkwaliteit (fijn stof, NO 2 ), hogere verkeersveiligheid, minder geluidsoverlast, meer beschikbare open ruimte en economische winst. Als strategie past de gemeente het STOP-principe toe: voetgangers (Stappen), fietsers (Trappen) en Openbaar vervoer krijgen voorrang. Het autoverkeer (Privé-vervoer) wordt verminderd. Zowel woon-werkverkeer, vrijetijdsverkeer als logistiek verkeer zijn aandachtspunten. Ruimtelijke planning is van cruciaal belang om een kentering in het mobiliteitsbeleid te realiseren. Verkeersgenererende functies koppelen we aan het openbaar vervoersnetwerk en fietsnetwerk. Een verbetering van het aanbod van het openbaar vervoer en de fietsinfrastructuur zijn daarbij belangrijk. Ook nieuwe voertuigen die minder of niet meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, zijn een mogelijkheid. Het is nog onduidelijk welke aandrijftechnologieën in de toekomst de klassieke verbrandingsmotor op benzine of diesel zullen opvolgen. De doorbraak van waterstof is hierbij nog onzeker. Daardoor ligt de focus nu op elektrische auto s, maar dit kan snel veranderen. Verplaatsingen te voet, per fiets of via collectief vervoer krijgen voorrang op de wagen. Voor verplaatsingen die toch nog met de wagen gebeuren, kan er gekeken worden naar een wagenpark met een lagere uitstoot. De elektrische auto als volwaardig alternatief voor de auto op fossiele brandstoffen komt waarschijnlijk pas over een aantal jaar op de markt. Een substantieel aandeel elektrische wagens in het totale wagenpark is mogelijk niet te verwachten voor Provincies, intercommunales en gemeenten kunnen deze overgang versnellen. Voor de overschakeling naar elektrische auto s of auto s op CNG moet er een slim laadnet beschikbaar zijn. Doelstellingen van de gemeente: Voorbeelden: realiseren van minder autokilometers via goede planning de nood aan de auto verminderen energiezuinig rijden promoten als je toch de wagen neemt versnelde introductie van plug-in hybride en elektrische voertuigen duurzame logistiek ingang doen vinden in de gemeente minder uitstoot door gemeentebestuur 10 % minder uitstoot op gemeentewegen 19/26

20 Wat doet de gemeente nu al in deze sector en zal worden voortgezet? uitvoeren en bijsturen van het gemeentelijk mobiliteitsplan onderhoud en aanleg van nieuwe fietspaden inventarisatie, onderhoud en beheer van bestaande trage wegen Op welke nieuwe maatregelen zal de gemeente inzetten op korte, middellange en lange termijn? Shift van auto naar fiets: - Terug deelnemen aan belgerinkel? (inventaris MOB ) - Dienstfietsen, terug op orde zetten, promo voeren (inventaris MOB ) Nadruk op elektrische voertuigen: - Plaatsen van laadpunten voor elektrische voertuigen (Laadpalen, toch nog eens opnemen, systeem infrax opvragen) BIJ HERAANLEG BUITEN GEMEENTEHUIS LAADPAAL voor auto en/of fiets VOORZIEN? Andere mogelijkheden aan het GC ofaan het Gouden Kruispunt (inventaris MOB ) Andere maatregelen: - Cambio (inventaris MOB ) - Autodelen (inventaris MOB en ) - Auto s van de gemeente ter beschikking stellen? (inventaris MOB ) - Promoten thuiswerken, uitbreiden naar deeltijdsen (inventaris MOB ) - Kunnen collega s carpoolen? Carpoolen in het algemeen stimuleren (inventaris MOB en ) - Zone 50 uitbreiden - Internet, formulieren (waardoor verplaatsingen naar gemeentehuis nog minder nodig zijn) - Uitbreiding openbaar vervoer (tramlijn, snelbus, extra buslijnen) OVERLEG MET DE LIJN IS NODIG (inventaris MOB 2.2. en ) - Uitbreiden fietsnetwerk (oude tramroute, etc) (inventaris MOB ) - Energieboekhouding eigen wagenpark opvolgen via track&trace (inventaris MOB ) - Bus-only rijstrook nabij Gouden Kruispunt (inventaris MOB 2.2. en ) - Herwaardeer de Trage Wegen (inventaris MOB ) - Zichtbaar maken Trage Wegen door naambordjes (inventaris MOB ) - Scholen educatief ondersteunen rond mobiliteit (inventaris MOB ) - Aanpassen en up to date maken schoolroutekaarten Nr. Actie (omschrijving) Verantwoordelijke Partner Timing (KT, MLT of LT) Verwachte CO 2 -reductie 20/26

21 Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector mobiliteit een CO 2 -reductie van XX ton te bereiken tegen Hernieuwbare energie Een doordacht klimaatbeleid vraagt om een duurzame energieproductie, met nadruk op hernieuwbare energiebronnen. Hernieuwbare energie is energie die gewonnen wordt uit onuitputtelijke bronnen. Vormen van hernieuwbare energie zijn: bio-energie geothermische energie zonne-energie energie uit water windenergie Er bestaan verschillende technieken om de beschikbare hernieuwbare energie te winnen. Bijvoorbeeld een thermische zonnecollector, fotovoltaïsche zonnecellen, vergisting van biomassa tot biogas, persing van pure plantaardige olie. Deze technieken leveren ook verschillende energiedragers op: warmte of elektriciteit. Elke hernieuwbare energiebron en omzettingstechniek heeft haar eigen kenmerken, zodat een effectief beleid per bron en zelfs per techniek moet worden bepaald. De gemeente zet initiatieven op voor zowel haar eigen infrastructuur als voor andere doelgroepen. Doelstellingen van de gemeente: Voorbeelden: % van het elektriciteitsverbruik op grondgebied van de gemeente is afkomstig van hernieuwbare energie % van de huishoudens beschikt over PV-panelen en/of zonneboiler Wat doet de gemeente nu al in deze sector en zal worden voortgezet? Voorbeelden: subsidie voor de plaatsing van hernieuwbare energietoepassingen (zonneboiler, fotovoltaïsche zonnepanelen, warmtepomp, ) plaatsing van hernieuwbare energietoepassingen op eigen gemeentelijke gebouwen Faciliteren windkracht: flexibel vergunningenbeleid rond toepassing van windenergie (bv. windmolens aan Haksbergkasteel) (inventaris ELEK 2.1.) Op welke nieuwe maatregelen zal de gemeente inzetten op korte, middellange en lange termijn? Nr. Actie (omschrijving) Verantwoordelijke Partner Timing 1. (KT, MLT of LT) 21/26

22 2. Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector hernieuwbare energieproductie een CO 2 -reductie van XX ton te bereiken tegen Natuur en biodiversiteit Twee soorten maatregelen zijn mogelijk: 1. Klimaatmitigatie: maatregelen die de uitstoot van broeikasgassen beperken zodat de temperatuurstijging onder een gevaarlijke kritische grens wordt gehouden. Het Europese Burgemeestersconvenant richt zich in eerste instantie op deze maatregelen. 2. Klimaatadaptatie: maatregelen die de effecten van de klimaatverandering milderen of voorkomen zodat de schade ervan binnen de perken blijft, of maatregelen die inspelen op kansen die zich voordoen door de klimaatverandering. Biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen spelen een belangrijke rol in de hele klimaatproblematiek. Ze maken mensen, soorten en populaties veerkrachtiger zodat ze zich beter kunnen aanpassen aan de klimaatverandering. Hoe groter de verscheidenheid van dieren en planten, hoe meer ecosystemen de schokken van de klimaatsveranderingen zullen overleven. De klimaatsverandering heeft duidelijk invloed op de natuurlijke systemen: ze is schadelijk voor biodiversiteit en één van de oorzaken van biodiversiteitsverlies. Wanneer biodiversiteit en ecosystemen niet efficiënt beschermd worden, zal het klimaat nog sneller veranderen en zullen de gevolgen groter zijn. Hoezo? Biodiversiteit en ecosystemen zijn belangrijk voor klimaatregulering: veengebieden, moerassen, bodems, bossen en oceanen zorgen voor de opname en opslag van koolstof. De uitstoot van broeikasgassen kan teruggedrongen worden door deze ecosystemen gezond te houden en beschadigde milieus te herstellen. Zoals het opnieuw aanplanten van bossen. Bossen zuiveren de lucht, slaan koolstof op en nemen water op als een spons waardoor overstromingen worden beperkt en water wordt opgeslagen voor drogere periodes. Ook half natuurlijke en door de mens beheerde ecosystemen - waaronder landbouwgebieden - leggen koolstof vast en halen CO 2 uit de lucht. Onze klimaatstrategieën afstemmen op de natuur heeft dus veel voordelen: - We zorgen dat de mens en zijn bestaansmiddelen minder kwetsbaar worden voor deze klimaatverandering. - Het is een kostenefficiënte aanpak: ecosystemen zorgen voor koolstofopslag tegen een lage kost. Enkele concrete voorbeelden hiervan: 22/26

23 Klimaatimpact Ecosysteemgebaseerde aanpassing Meer droogte Warmte-extremen Rivieroverstromingen Verhoogd brandrisico Pas de juiste landbouw- en bosbouwpraktijken toe om de wateropslagcapaciteit te verhogen en droogte tegen te gaan Verhoog het aantal groene (natuur) en blauwe (water) zones in steden om het microklimaat en de luchtkwaliteit te verbeteren Onderhoud en herstel broekgebieden en rivierbeddingen die kunnen dienen als natuurlijke buffers tegen overstromingen Plant gemengde bossen, want zij zijn immuun tegen ziekten en plagen en hebben een lager brandrisico Conclusie: het behoud of herstel van ecosystemen helpt om klimaatverandering tegen te gaan én om ons beter te wapenen tegen de klimaatsverandering. Doelstellingen van de gemeente: Voorbeelden: bosareaal behouden realiseren van meer natuur en groen versnippering van de natuur tegengaan Wat doet de gemeente nu al in deze sector en zal worden voort gezet? Voorbeelden: aanplant van een geboortebos subsidiereglement voor aanplant en onderhoud van hagen aankoop en aanplant van inheemse of autochtoon plantgoed en sensibilisatie naar inwoners en bedrijven Op welke nieuwe maatregelen zal de gemeente inzetten op korte, middellange en lange termijn? - In samenwerking met de bosgroepen proberen gezamenlijke natuurbeheersplannen opstellen voor openbare en particuliere bossen zowel binnen als buiten natura 2000 zones. Nr. Actie (omschrijving) Verantwoordelijke Partner Timing (KT, MLT of LT) RAPPORTERING EN MONITORING De gemeente zal op regelmatige basis rapporteren over de voortgang van het gemeentelijk klimaatbeleid. 23/26

24 Om de twee jaar moet de gemeente bij de Europese Commissie rapporteren over de uitgevoerde acties (voortgangsrapport). Hierna kan het actieplan en de uitvoering worden bijgesteld om de doelstelling te halen. Om de vier jaar bezorgt de gemeente bovendien een geüpdatete inventarisatie van de CO 2 - uitstoot (monitoringrapport). Die evaluatie kan leiden tot het bijstellen van het klimaatactieplan. Jaar Soort rapport 2017 Voortgangsrapport 2019 Monitoringrapport 2021 Voortgangsrapport 2023 Monitoringrapport 24/26

25 7. CONTACTEN Burgemeester: Rudi L. Beeken Verantwoordelijke schepenen: Filip Broos, schepen voor leefmilieu en duurzaamheid Germaine Willems, schepen voor verkeer Agnes Vande Gaer, schepen voor ruimtelijke ordening, schepen voor gemeentelijk patrimonium Victor De Schryver, schepen voor financiën Contactpersoon: Johan Massart, duurzaamheidsambtenaar 25/26

26 Overzicht figuren en tabellen: Figuur 1: model Trias Energetica Figuur 2: Grafiek gemeentelijke nulmeting in MWH Figuur 3: Grafiek gemeentelijke nulmeting in tonnage Figuur 4: Grafiek vergelijking gemeente gemiddelde Vlaams-Brabantse gemeente Figuur 5: Grafiek BAU 2020 Figuur 6: situering interne stuurgroep Figuur 7: externe ondersteuning aan de gemeente Tabel 1: overzicht van de voorziene provisie in de meerjarenbegroting 26/26