Interculturele competentie. Opzet van het handboek Interculturele competentie 1

Transcriptie

1 Inhoud Interculturele competentie Inhoud THEORETISCH KADER Opzet van het handboek Interculturele competentie 1 Intercultureel handelingskader: een benadering vanuit CIMIC 1 Gunilla de Graef, Fanny Matheusen, Joke Simons, Yunsy Krols, Dorien De Troy, Guido Minne & Jo Bastiaens 2 Inspiratiebronnen voor het handelingskader 3 3 Sleutels voor intercultureel ontmoeten Zelfkennis door zelfreflectie Erkenning in plaats van culturalisering Ontvankelijkheid door actief luisteren Een brede taalvisie Inclusief denken en handelen Met ruimte voor weerstand en frustratie Transformatief leren voor individuen en organisaties De grenzen aan én de meerwaarde van verschil 9 4 Besluit 10 Bibliografie 10 Interculturele competentie: een raamkader 1 Yunsy Krols, Joke Simons & Gunilla de Graef 2 De start: het belang van competentie Situering van competentie Wat zijn competenties? Een nooit eindigend proces 4 3 Van competentie naar interculturele competentie Het waarom van interculturele competentie Interculturele competentie in de literatuur Interculturele competentie: een benadering door CIMIC 13 4 Besluit 20 Bibliografie 21 Afl. 1 oktober 2011 Inhoud / 1

2 Interculturele competentie Inhoud METHODIEKEN EN INSTRUMENTEN Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wijs ons de weg in diversiteitsland! 1 Fanny Matheusen 2 De spiegelmethodiek Invulling en meerwaarde van de methodiek Gebruik van de spiegeloefening in het kader van culturele diversiteit en interculturele competentie 3 3 Toepassing van de methodiek: Lokaal Overlegplatform Turnhout Belangrijke bevindingen uit de spiegeloefening Reacties van projectmedewerkers en van panelleden 8 4 Randvoorwaarden voor het welslagen van deze onderzoeksmethodiek Samenstelling van het panel Moderator en verslag Tijd en plaats 10 5 Besluit 10 Bibliografie 11 Bijlage: Praktische fiche: spiegeloefening 12 Het meten van interculturele competentie: mogelijkheden en grenzen 1 Joke Simons, Yunsy Krols & Gunilla de Graef 2 Het meten van interculturele competentie De uitdagingen bij het meten van interculturele competentie Bestaande meetinstrumenten voor interculturele competentie Valkuilen en sterktes van beide benaderingen De ontwikkeling van een eigen instrument Toekomstplannen 13 Bibliografie 15 Bijlage: Overzicht van de meetinstrumenten en hun auteurs 21 Inhoud / 2 Afl. 1 oktober 2011

3 Inhoud Interculturele competentie Interculturele gevoeligheid in een technische omgeving: het Janus-kaartspel zet de bakens uit 1 Gunilla de Graef Inleiding 1 1 Gehanteerde terminologie 2 2 Vaardigheden voor een (technisch) trainer 3 3 Janustools voor het interculturaliseren van technische trainingen 5 4 Het Januskaartspel 6 5 Een vernieuwde versie van het kaartspel voor de onderwijssector 9 6 Besluit 14 Bibliografie 16 PRAKTIJKVOORBEELDEN UIT DIVERSE MAATSCHAPPELIJKE SECTOREN BEDRIJFSLEVEN & ONDERNEMERSCHAP Interculturele competentie in het bedrijfsleven 1 Joke Simons, Yunsy Krols & Ingrid Huylebroek 2 Interculturele competentie in het bedrijfsleven Middenkaders aan het woord (studie 1) Een beeld vanuit alle posities op de werkvloer (studie 2) De visie van het hoger management (studie 3) 9 3 Besluit 15 Bibliografie 17 GEZONDHEID EN WELZIJN Niet culturen maar mensen ontmoeten elkaar 1 Edwin Hoffman 2 Een culturaliserende benadering 1 3 De risico s van een culturaliserende benadering De reductie van de persoon Culturele exotisering van het gedrag van een persoon Oneigenlijke legitimatie van handelen 3 Afl. 4 november 2012 Inhoud / 3

4 Interculturele competentie Inhoud 3.4 Generalisatie en stereotypering Wij/zij -denken Het haalt je uit je kracht 6 4 Een systeemtheoretische benadering: de multicollectiviteit, meervoudige identiteit en multiculturaliteit van ieder persoon 7 5 Het TOPOI-model Het gebied Taal Het gebied Ordening Het gebied Personen Het gebied Organisatie Het gebied Inzet 20 6 Communicatie als een circulair proces 21 7 Ont-moeten: er-zijn-voor-de-ander 23 Bijlage 24 Bibliografie 25 Interculturele Competenties: Een vak apart 1 Prof. Wasif Shadid 2 Misvattingen 1 3 Drie dimensies 2 4 Haalbaarheid 3 5 Professionalisering 3 6 Interculturele competenties en diversiteitsbeleid 4 Bibliografie 5 Cultuurverschillen ontmoeten: interculturele competentie in de hulpverlening 1 Fanny Matheusen en Patrick Meurs 1 Context 1 2 Het perspectief van de cliënt Het belang van verwevenheid met de herkomst voor integratiegerichtheid Migratie als verlieservaring: het verlies van culturele vanzelfsprekendheid De eenheid van persoon familie cultuur Specifieke migraties hebben specifieke kwetsbaarheden Cultuur als containment 6 3 Het perspectief van de hulpverlener Interculturele hulpverlening raakt aan het eigen cultuur referentiekader Interculturele hulpverlening raakt aan het eigen waarden- en normenkader 10 Inhoud / 4 Afl. 4 november 2012

5 Inhoud Interculturele competentie 3.3 Communicatieve competentie in intercultureel hulpverlenen Conflicthanteringscapaciteit in intercultureel hulpverlenen Een hulpverlener in een interculturele setting komt zichzelf tegen (Er) zijn i.p.v. doen: de component ontvankelijkheid en relationele competentie 16 4 Besluit 18 5 Bibliografie 19 Psychosociale dienstverlening naar allochtonen met kanker in Vlaanderen: A work in progress 1 Naziha Maher 2 Weinig kennis van kanker 2 3 Het grote taboe 2 4 De onbereikbare groep 4 5 Mamma Care 4 6 De ziekte die niet benoemd mag worden 5 7 Geschonden zelfbeeld 6 8 Ginder is niet hier 9 9 Intercultureel competente zorgverleners de toekomst Besluit 11 Bibliografie 12 SOCIOCULTURELE SECTOR Interculturaliseren in de sectoren Cultuur, Jeugd en Sport: rewind and fast-forward 1 Fanny Matheusen, Yunsy Krols, Gunilla de Graef, Joke Simons & Dorien De Troy 2 Onderzoeksopzet De onderzoeksvragen De onderzoeksmethodes 2 3 Actieplan Interculturaliseren doorgelicht Een beperkte integrale benadering Een sterke visieontwikkeling Een sterke publiekswerking, -werving en aanbod Weinig inspanningen op het vlak van de werking van bestuursorganen Weinig inspanningen op het vlak van het personeelsen vrijwilligerswerk 6 Afl. 6 november 2013 Inhoud / 4 1

6 Interculturele competentie Inhoud 3.6 Van initiatie tot integratie De ondersteunende rol van de overheid 8 4 Besluit 8 5 Aanbevelingen 9 Bibliografie 19 Cultuureducatie en het belang van cultu(u)r(en)? Een exploratief onderzoek naar de cultuurbeleving van mensen met andere (etnisch-)culturele achtergronden 1 Yunsy Krols 2 Aanpak 2 3 Conceptueel kader Begripsafbakening Cultuureducatie en participatie Cultuureducatie en interculturaliteit 7 4 In gesprek met sleutelfiguren in het cultuureducatief veld Doelpubliek Cultuureducatie: interculturele aanpak Aanpak cultuureducatie 24 5 In gesprek met sleutelfiguren van zelforganisaties Participatie Match tussen aanbod en publiek 32 6 Mensen met andere (etnisch-)culturele achtergronden aan het woord Ervaringen bij het literaire project Cultuurbeleving in de vrije tijd: daar en hier 37 7 Conclusie Participatie Match aanbod en (etnisch-)cultureel divers publiek Suggesties 45 8 Referentielijst 46 ONDERWIJS Interculturele competentie in het onderwijs 1 Joke Simons & Yunsy Krols 2 Interculturele competentie in het kleuter- en lager onderwijs Aard van de klasgroep Invulling van interculturele competentie Interculturele competentie in de klaspraktijk 7 3 Interculturele competentie in de lerarenopleidingen De huidige aanpak en invulling van interculturele Inhoud / 4 2 Afl. 6 november 2013

7 Inhoud Interculturele competentie competentie Ervaren steun Aandacht in het curriculum Ervaren nood aan ondersteuning 19 4 Besluit: de vaststellingen in een notendop 21 Bibliografie 23 Entercultureel: een opstap naar intercultureel competente leerkrachten 1 Joke Simons & Gunilla de Graef 2 Interculturele competentie in het onderwijs Gebruik van culturele identiteit in de klascontext De nood aan interculturele competentie bij leerkrachten Interculturele competentie en hoger onderwijs Interculturele competentie in de lerarenopleiding 4 Afl. 6 november 2013 Inhoud / 4 3

8

9 Inhoud Interculturele competentie 3 Entercultureel: een leertraject gericht op interculturele competentie Doelstelling van Entercultureel Visie bij de oefeningen van de e-tool Randvoorwaarden Gebruikte methodieken 12 4 Inhoud van de e-tool 13 5 Besluit 20 Bibliografie 23 Aan de slag met de e-tool Entercultureel 1 Joke Simons & Gunilla de Graef 2 Piloottrajecten Entercultureel Deelnemers aan de piloottrajecten Aanpak van de piloottrajecten Ervaringen tijdens de piloottrajecten Ervaringen van de deelnemers 16 3 Taken van de 'coach' 17 4 Besluit 21 Bibliografie 22 Interculturele competentie: een onmisbare bouwsteen voor mondiale vorming 1 Fanny Matheusen, Joke Simons & Yunsy Krols 1 Situering 1 2 Voorbeeld 1: het mondiale project MD 2015 en ik van Wereldwerkplaats 4 3 Voorbeeld 2: het mondiale aanbod van Djapo 6 4 Handvatten voor een meer intercultureel competente aanpak van mondiale thema s Differentiëren naar het competentieprofiel van leerkrachten Niet enkel een klemtoon op mondiale vorming (contextspecifieke competentie), maar ook op interculturaliteit (generieke competentie) Aandacht voor de mogelijkheden en grenzen van hapklaar materiaal Procesbegeleiding als motor voor innovatie 13 Bibliografie 14 Afl. 3 juli 2012 Inhoud / 5

10 Interculturele competentie Inhoud Intercultureel competent opleiden: een reis met een onzekere bestemming 1 Guido Minne, Fanny Matheusen & Joke Simons 2 Onderwijs in een multiculturele samenleving Onderwijs in een wereld uit balans 4 3 Een nieuwe aanpak Vertrekken van een mens- en wereldbeeld(en) Voorbij het louter competentiedenken Transitiedenken en handelen Kiezen voor de Appreciative Inquiry (de waarderende benadering) Reflectief denken en handelen en double-loop leren Kijken met een contextuele bril 18 4 Invulling van deze nieuwe aanpak Het evalueren van studenten Het begeleiden van studenten Persoonlijk (competentie)ontwikkeling 24 5 Besluit 25 Referenties 27 OVERHEID Nieuwkomers en oudkomers naar de arbeidsmarkt toeleiden: interculturele communicatie binnen de diensten inburgering en inwerking van de VDAB 1 Gunilla de Graef, Fanny Matheusen & Louise Van Coillie 2 Invulling van het doorlopen traject Opzet van het voortraject Vaststellingen vanuit het vooronderzoek Opzet van de vorming 19 3 Besluit 22 Bibliografie 27 INTERNATIONALE MOBILITEIT Internationale mobiliteit 1 Jo Bastiaens 2 Context van internationalisering 2 3 Wat bedoelen we met intercultureel leren? 7 4 Enkele kritische kantbeschouwingen 10 Inhoud / 6 Afl. 3 juli 2012

11 Inhoud Interculturele competentie 5 Effecten van internationale mobiliteit op interculturele competentie: het Catalyst project 12 Bibliografie 14 Internationale studentenmobiliteit in Noord-Zuid context Leren en/in maatschappelijk engagement: vruchtbare grond voor interculturele competentiegroei? 1 Jo Bastiaens 2 Actoren en visies 2 3 Types van studentenmobiliteiten Zuid 5 4 Studentenmobiliteit Zuid in de praktijk 8 5 Een krachtige voedingsbodem voor interculturele competentiegroei? 11 6 Kwaliteitskader voor instellingen en opleidingen De mogelijkheid van negatieve effecten Het belang van een specifiek kwaliteitskader 13 7 Enkele conclusies 17 Bibliografie 18 Naar het buitenland: een ervaring voor elke student of het resultaat van een voorafgaande selectie? 1 Joke Simons, Koen Korevaar, Karine Hindrix & Michaël Joris 2 Op zoek naar een invulling van leereffecten van internationale mobiliteit Interculturele competentie Taalvaardigheid Global engagement Persoonlijke groei 4 3 De keuze voor internationale mobiliteit Doelgroep Meetinstrumenten 6 4 Resultaten Internationale ervaring in het verleden Global engagement Persoonlijke groei Taalvaardigheid Interculturele competentie De relatie tussen eerdere internationale ervaring en internationale competentie 16 5 Discussie 17 Bibliografie 20 Afl. 5 juni 2013 Inhoud / 7

12 Interculturele competentie Inhoud KUNSTENSECTOR Is (de ontwikkeling van) een analyse-instrument voor interculturele competentie in de cultuursector zinvol? 1 Carmen Van Puyenbroeck 1.1 Een beknopte schets van het recente cultuurbeleid Interculturaliteit in de cultuursector: wat leren we uit voorgaand onderzoek? 4 2 Onderzoeksopzet 8 3 Aanpak en conclusies Een online enquête Interviews 17 4 Twee bestaande analyse-instrumenten voor diversiteit/ interculturaliteit 20 5 Zin of onzin van de ontwikkeling van een (nieuw) analyseinstrument interculturaliteit voor de cultuursector 24 Bibliografie 26 Geraadpleegde websites 28 De met een * gemarkeerde onderdelen zullen aangevuld worden in de bijwerkingen. Inhoud / 8 Afl. 5 juni 2013