AANDACHTSPUNTEN EN PRAKTISCHE TIPS NAAR BEGELEIDING VAN PERSONEN MET AUDITIEVE PROBLEMEN. Carrein Dominique en Ella Ingenito 15/03/2016

Transcriptie

1 AANDACHTSPUNTEN EN PRAKTISCHE TIPS NAAR BEGELEIDING VAN PERSONEN MET AUDITIEVE PROBLEMEN Carrein Dominique en Ella Ingenito 15/03/2016 1

2 Communicatie: een divers verhaal Goed: Spreken, gebruik maken van hoorresten, spraakafzien Goed: Schrijven en lezen Goed: Gebaren VGT ZWAK

3 1. Horen met een congenitaal bilateraal perceptieverlies? Verminderd horen Detecteren In stilte In ruis van geluid, stem- spraak

4 Gesproken communicatie Kom eerst dichterbij Vraag de aandacht visueel + auditief Begin dan pas te spreken

5 1. Horen met een congenitaal bilateraal perceptieverlies? Verminderd horen Detecteren In stilte In ruis van geluid, stem- spraak Vervormd horen : fragmentair

6 Vervormd = fragmentair horen beperkte waarneming van klanken: Wnnr j slchthrnd bnt, vrst j vk d mdklnkrs nt Wanneer je slechthorend bent, versta je vaak de medeklinkers niet. In het bijzonder de hoge tonen : i- i- -a--i-e- -a- -e aa----ij--ij- -ou -e--e- Dit is lastiger dan je waarschijnlijk zou denken.

7 1. Horen met een congenitaal bilateraal perceptieverlies? Verminderd horen Detecteren In stilte In ruis Vervormd horen : fragmentair Lokaliseren Horen versus verstaan waarnemen: wat is er precies gezegd? van geluid, stem- spraak => Identificeren van geluid, klanken, woorden => Discrimineren (kleine verschillen horen) In stilte - In ruis 1-1 versus groep ijsje - eitje Paard - baard Man - mand Contant - constant Koffie - koffer Auditief Spraakverstaan in ruis: Belangrijke indicator voor: hoe functioneel het gehoor is in taal en spraakontwikkeling informeel, incidenteel leren

8 Gesproken communicatie Praat ritmisch melodisch: In groepen met duidelijke woordaccenten Niet luider, wel ietsje trager 1-1 versus groep Niet door elkaar, om beurt Geef het woord aan.., wijs de spreker aan, maak oogcontact met de spreker.

9 De oplossing: Een apparaat? Ja, Maar AHO en CI: Geen volledig herstel of correctie tot een normaal horen! geluidsopvoeding is cruciaal! leren detecteren leren discrimineren van Leren herkennen geluid stem spraak = intensief proces van meerdere jaren op weg naar spraakverstaan

10 Spraakverstaan varieert: taalkennis voorkennis Gekende woorden M-cr-t- b-l- -ij- pr-t--n-n d-- z-ch s-m-nv--g-n t-t p-l-m-r-n. Microtubili zijn proteïnen die zich samenvoegen tot polymeren. Moedertaal 2 de of 3 de taal Niet gekende woorden Concrete Abstracte taal fragmentair horen is cognitief proces

11 Let op je taalgebruik: Check: Korte, eenvoudige zinnen Concrete taal Herhaal met andere woorden Niet: Heb je het begrepen? Maar: Wat moet je nu doen? Wat hebben wij afgesproken?

12 2. Belangrijke parameters in niveaus van auditief functioneren Ernst van het gehoorverlies: 1. Uitgedrukt in een Hoorindex maat om de ernst/graad van het gehoorverlies aan te geven berekend op het beste oor Flechterindex verlies op frequenties 500, 1000 en 2000 Hz IPA verlies op de frequenties 500, 2x 1000 en 2000 Hz 2. Uitgezet t.a.v. categorieën

13 Graden van gehoorverlies: 5 categorieën S H D o o f

14 2. Belangrijke parameters : in niveaus van auditief functioneren Ernst van het gehoorverlies Leeftijd of Tijdstip van appareillering: hersenplasticiteit Soort hoorapparaat

15 Tot 1998:

16 tot 1998: Aud Spraakperceptie Visueel db Auditief db Auditief db Auditief > 90 db Selectief spraakafzien Continu spraakafzien Continu spraakafzien spraakafzien Gesproken taal is niet toegankelijk voor doven, NL kan geen L1 zijn!

17 Op vandaag: slimme digitale AHO

18 CI: cochleaire implant

19 1998 = keerpunt! door de combinatie CI en neonatale screening neonatale screening =>vroege diagnose=> vroege implantatie d.i. < CL 14 maanden! Spraakperceptie Aud Visueel db Auditief db Auditief db Auditief > 90 db Selectief spraakafzien Continu spraakafzien Continu spraakafzien spraakafzien Gesproken taal is toegankelijk voor doven: NL kan L1 zijn

20 2. Belangrijke parameters : in niveaus van auditief functioneren Ernst van het gehoorverlies Leeftijd of Tijdstip van appareillering: hersenplasticiteit Soort apparaat Drempels met apparaat Discriminatie tss spraakklanken Spraakverstaan in ruis (versus in stilte) Vaardigheid om cognitief- Visueel te compenseren en aan te vullen

21 t.b.v. het liplezen: Dichtbij ( 1 m) Face à face Let op lichtinval Op gelijke ooghoogte Niet rondlopen Houd je gezicht vrij Levendige Mimiek Volgens leeftijd: Voorwerpen Pictura schriftbeeld Bron: Gebruik de gehoorapparatuur AHO- CI- FM Vraag hoe het moet! Let op: werkt het? Wees alert voor signalen van dyscomfort!

22 2. Andere parameters : in niveaus van functioneren Kindkenmerken: Intelligentie Taalaanleg/taalgevoeligheid Executieve functies: ritme successief geheugen motoriek intermodale integratie visuele functies: simultaan geheugen Bijkomende taal- of spraakstoornis Andere problemen of handicaps: mentaal motorisch visuele ass -.. Omgevingskenmerken Taalaanbod: kwalitatief kwantitatief aangepast/op maat? Kwaliteit van aanpassing Aho/CI

23 3. Wat mogen we verwachten? Onderzoek 2002 A u d f u n c t o n e r e n Unilaterale CI Voor CI Na CI 0m 6m 1j 2j 3j 4j 5j Telefoneren met een gekende spreker Volgen van conversatie zonder liplezen Begrijpen van gekende, dagelijkse woorden en uitdrukkingen Discriminatie van spraakklanken zonder liplezen Identificatie van sommige omgevingsgeluiden Reactie op sommige spraakklanken Waarnemen van omgevingsgeluid 1% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 4% 7% 12% 12% 6% 8% 9% 21% 14% 4% 9% 51% 54% 15% 3% 1% 1% 1% 15% 2% 4% 41% 9% 9% 24%

24 3. Wat mogen we verwachten? Onderzoek 2014 Leo de Raeve Spraakperceptie op 45 db % correct S/N db Bilaterale CI Sinds 2010I Unilaterale CI 36% 12% x 2-1,6 x Passieve woordenschat Actieve woordenschat Verbale intelligentie na 5j x Significantie

25 4. Impact : vanuit een ontwikkelingsperspectief Congenitaal niet goed horen heeft een invloed op: Je verbondenheid met de wereld Veiligheid - voorspelbaarheid! Dk HO versus Dk Do Voor 1998 na 1998! Hoe je spreekt eigen stem horen; je stemsterkte aanpassen; stemkwaliteit articulatie, spraakverstaanbaarheid Hoe je taal ontwikkelt, gebruikt en begrijpt Beperkte woordenschat, syntax, morfologie => taalachterstand In gesproken taal, in begrijpend lezen: geschreven communicatie is vaak geen alternatief Hoe je communiceert met de omgeving

26 4. Impact : vanuit een ontwikkelingsperspectief Niet goed horen heeft een invloed op: Je sociale contacten erbij horen- participatie - normen en waarden! Dk HO versus Dk Do Voor 1998 na 1998! je mogelijkheden m.b.t. onderwijs, vorming, opleiding Je mogelijkheden m.b.t. je beroepskeuze en mogelijkheden Hoe je in de wereld staat Welbevinden zelfbeeld - weerbaarheid

27 Voorbeeld: beperkte taalimput => beperkte taalbeheersing Dag ik weet niet als jij op de vergadering zal komen? Bedankt Gerarda alles goed ben ik ook goed mama veel kussen aan u mama Rachel ja of neen Erwin goed mama

28 Voorbeeld: stelopdracht : transport, 13j zw SH Transport Je weet dat transport wordt gebruik met een vrachtwagen. In de vrachtwagen sitten bepaalde voedingsmiddelen of produckten. Het is dat produckt dat vervoerd wordt naar een ander land. Maar transport kan ook anderszijn bv. het transportmiddel van de plant. Dat btekent het voedsel dat vervoerd wordt naar het (gebruik nemen). Een ander vb. Het voedsel van de mens dat vervoerd wordt voor het bloed. Die omwisseling heet transport. Samengevat: transport is (=) gelijk als een vervoermiddel voor produckten of stoffen

29 voorbeeld Vraag: Hoe denk je dat men vroeger huizen bouwde? Antwoord: met mijn verstand. Vraag: waarom drijft olie op water? Antwoord: frietjes bakken gevaarlijk warm moet wassen vuil- veel water Leg uit: We zijn naar Westouter geweest. antwoord: Wij stout

30 5. Doelen: communicatie en taal Functionele communicatie Non-verbaal - verbaal TAAL uw keuze: NL én/of gebarentaal Geschreven taal => spraak/liplezen 0 m 9m 11m 2;6j

31 Specifieke didaktiek: modaliteiten en symbolisatie In interactie, in dialoog, Tijdens samen handelen, spelen, voeden, verzorgen Bij psychologisch onderwerp Wat K zelf wil zeggen: Vangme Van Uden, VAT Imput: Rijk en aangepast taalaanbod: VGT NL Waarneembaarheid en toegankelijkheid: Visuele en auditieve strategieën Auditief Visueel expressief: mimiek en pantomimiek, aantikken, wuiven, Nl: Ritmischprosodische blik vangen, zich verplaatsen of een voorwerp taal verplaatsen in blikveld, wachten tot kind je opkijkt,. Gestes, gebaren, VGT, 0 m 6m 9m 11m. 2;6j Vroege detectie en diagnose Vroege app Vold draagtijd Vold uitdaging en comfort

32 voorbeeld 1 ste filmpje: prille begin doof kindje, 1 CI, op leeftijd van 1 jaar Prosodie en ritme Muziek Ooghoogte- van dichtbij 2 de filmpje: doof kindje, 2 CI s, op leeftijd van 2 jaar

33

34

35 voorbeeld 3 de filmpje: als het niet zo vlot ontwikkelt : andere modaliteiten gebaren en pictura = > Pictura: Grafisch vastleggen van een gesprek

36

37

38

39

40 6. Werken met pictura: belangrijke parameters Betekenisgeving: Vastleggen: samen in de situatie, in de beleving Keuze van Symbolen : symbolisatieniveau Verwijzers = deel van d e situatie Omtrektekeningen Prentje uit een tijdschrift Picto : let op: zeer grote verschillen in abstractie Welke taal? Gesproken en geschreven taal Emotionele taaluitingen vaak van 1 woord Woorden Accentgroep Eenvoudige, korte zinnetjes en vraagjes dialoog enkele gebaren vastleggen op papier foto i-pad Zwakke communicatie

41

42 Rooster met picto s

43 Goed: Spreken, gebruik maken van hoorresten, spraakafzien Goed: Schrijven en lezen Goed: Gebaren VGT ZWAK

44 7. Perspectief van de volwassen dove Aantallen Vlamingen met een gehoorprobleem (VUB, 2003). Personen in het Vlaamse Gewest met een of andere vorm van gehoorstoornis: <18 jaar: kinderen (1.222 heeft vroegtijdig aangeboren gehoorverlies) jaar: volwassenen (3.725 heeft een vroegtijdig aangeboren gehoorverlies). Ter info: 1 op de 4 festivalgangers loopt op een festival blijvende gehoorschade op (UGent, 2006)! jaar: ouderen (994 heeft een vroegtijdig aangeboren gehoorverlies) Vlaamse Gebarentaligen. West - Vlaanderen: elk jaar 10 kinderen met een aangeboren bilateraal perceptief gehoorverlies.

45 Context 90% regel: 90% van de doven heeft horende ouders. 90% van de doven kiest een dove partner. 90% van de doven krijgt horende kinderen. Term doven en slechthorenden NIET : doofstom, gehoorgestoorden, auditief gehandicapten Dovengemeenschap en Dovencultuur Doven G Horende G

46 gedicht

47 Dovencultuur: Doof met een D Dovengemeenschap = culturele en taalkundige minderheidsgroep. Eigen taal: VGT Eigen cultuur: omgangsvormen, regels, normen en waarden Aandacht trekken door met hand wuiven, aan/uitschakelen van licht, op tafel slaan om trillingen te veroorzaken, aanraken (arm, schouder) Wijzen is niet onbeleefd; Direct en langdurig oogcontact (ogen afwenden = beëindigen gesprek/desinteresse); Meer lichaamscontact; Directe communicatiestijl (snel intieme/privévragen)

48 Gemeenschap die opkomt voor zijn/haar (taal) rechten. Tolken in onderwijs Tolken voor werk- en leefsituaties Toegankelijkheid van diensten (gemeente - veiligheidsdiensten - reguliere zorg) Bvb Fevlado ( Missie: Bereiken van volwaardig "burgerschap" met gelijke rechten en kansen voor iedere dove en slechthorende persoon; Behouden en verbeteren van taalkundige en culturele identiteit van doven; Streven naar beter zelfbewustzijn van onze groep zodat ze meer voor zichzelf kunnen opkomen en zelf beslissen over eigen leven; Bereiken van wederzijds respect voor iedere persoon, zowel doof, slechthorend als horend.

49 Dovengemeenschap Zeer heterogene groep generatiedoven dk HO sh HO horenden Opm.: Mate van gehoorverlies is niet belangrijk om tot de dovengemeenschap te behoren!

50 Gaan behoren tot Dovengemeenschap: Natuurlijk opvoedingsmilieu: dk DO Jongeren en volwassenen: thuis komen in een toegankelijke wereld erbij horen participeren op gelijkwaardige basis - relax Visie keuzes ontwikkelen/maken

51 Visies keuzes: Sociaal-cultureel discours medisch discours Genezen- herstellen revaliderennormaliseren Geen handicap wel een culturele minderheid VGT is moedertaal: volledig toegankelijk! Dovengemeenschap = thuis Wij zij verhaal: onder gelijken Door: Vroege detectie Vroege appareillering/ci Vroege begeleiding Belang van dove en sh rolmodellen - begeleiders Belang van contacten met dove of sh leeftijdsgenoten Behoud van VGT als moedertaal voor alle dove en sh kinderen Eenzijdige oriëntering: Geluidsopvoeding Gesproken taal Louter auditief GO Opvoeding en onderwijs: Keuze voor L1 = VGT Combinatie met geschreven of gesproken taal Gebaren: geen plaats Visuele: geen plaats

52 Goed: Spreken, gebruik maken van hoorresten, spraakafzien Goed: Schrijven en lezen Goed: Gebaren VGT ZWAK Of combinaties

53 VGT Wat is VGT? Visuele taal: ruimte beweging richting - positie Andere taal dan gesproken Nederlands, met andere grammatica. Ieder land heeft een eigen gebarentaal. Standaardisatie verloopt moeilijk. Grote verschillen in begrijpen van VGT, in maken van VGT 53

54 Tips voor gebarencommunicatie

55 Waar kan je VGT leren? In dovenclubs Gebarenkring Oostende De zeester (Nowedo) Brugge Nowedo De Brugse gebarenkring Ieper Stil en Blij (De Haerne Club) Kortrijk De Haerne Club De Kortrijkse gebarenkring

56 Goed: Spreken, gebruik maken van hoorresten, spraakafzien Goed: Schrijven en lezen Goed: Gebaren VGT ZWAK Of combinaties

57 Tips voor geschreven communicatie Duidelijke titel Eenvoudig taalgebruik: Korte zinnen Concrete woorden Wat kan mij helpen om de geschreven boodschap te verduidelijken? Zorg voor visuele ondersteuning (voorwerp tonen, ). Noteer zelf afspraken (en geef dit blad mee) Hoe controleer ik of het juist begrepen werd? Probeer een zicht te krijgen op wat de dove begrepen heeft. Vraag: schrijf jij op : Wat is de afspraak?

58 Voorbeelden Vergelijk 2 teksten: Voorbeeld 1. Uitnodiging Beste, Met deze brief nodigen we jullie van harte uit voor onze uitstap naar Brussel! Noteer alvast de datum: 1 juni. We hebben er met zijn allen lang naar uitgekeken! We gaan met het openbaar vervoer, vanuit het station in Brugge: 7u30 verzamelen in de hal. We bezoeken het Atomium. Daarna voorziet het programma een keuzeactiviteit: zwemmen in Oceade en bezoek aan mini-europa. Lunchpakket en drank meebrengen,

59 Voorbeelden Voorbeeld 2. Uitnodiging Eindelijk. Het is het zover! Op 1 JUNI gaan we samen naar Brussel. We nemen de trein in Brugge. Je moet om 7u30 in de hal zijn van het station. We bezoeken het Atomium. Daarna kan je kiezen: of Mini-europa bezoeken of zwemmen in Oceade. Je moet je lunchpakket en drank meebrengen.

60

61 Communicatie: Wie heb je voor je????? Goed: Spreken, gebruik maken van hoorresten, spraakafzien Dat kan je niet zien: Zodra je vermoedt dat de persoon niet goed hoort: Goed: Schrijven en lezen Goed: Gebaren VGT ZWAK Kom dichterbij Vraag de aandacht visueel Bevraag: moet ik gebaren,praten of schrijven? In een ziekenhuis: Bij Opname of consultatie: zichtbaar signaal afspreken!

62 Communicatie: Wie heb je voor je????? Uit voorzorg: veledabord/ schriftje/ i-pad Noteer afspraken voor familie en anderen Zorg voor: Picto s Themabord: go talk now (app van apple) Afbeelding uit google Boekjes uit bib Gebarenwoordenboek/ site Zaklamp Wekken, naderen

63 Dank voor uw aandacht!

64 Websites Algemeen (Federatie van Vlaamse DovenOrganisaties) (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) Vlaamse Gebarentaal (VGT) (Vlaams Gebarentaal Centrum) (woordenboek Ned VGT en VGT Ned) (gebaren leren met Kaatje van Ketnet) (Karrewiet in VGT) (dagelijks Het journaal in VGT om 19u)

65 Communicatiecursus Fevlado diversus vzw (in elke Vlaamse provincie) VSPW Gent VGT Basis en VGT Intens (voor personen werkzaam in de dovengemeenschap) CVO Crescendo Mechelen SNT Brugge VSPW Hasselt CVO Meise Jette Opleiding Tolk VGT VSPW Gent (graduaatsdiploma) CVO Crescendo Mechelen (graduaatsdiploma) KULeuven, campus Antwerpen (masterdiploma)

66 Belangen organisaties Fevlado Federatie van Vlaamse DovenOrganisaties Missie: Bereiken van volwaardig "burgerschap" met gelijke rechten en kansen voor iedere dove en slechthorende persoon; Behouden en verbeteren van taalkundige en culturele identiteit van doven; Streven naar beter zelfbewustzijn van onze groep zodat ze meer voor zichzelf kunnen opkomen en zelf beslissen over eigen leven; Bereiken van wederzijds respect voor iedere persoon, zowel doof, slechthorend als horend. 66

67 Boeken Boeken Scheiris, I.(2002). Hoe zoenen doven? Een antwoord op de meest gestelde vragen over doofheid.gent: Cultuur voor Doven. Van Herreweghe,M. & Vermeerbergen, M. (1998). Thuishoren in een wereld van gebaren.gent: Academia Press. Van Herreweghe, M & Vermeerbergen, M. (2004). 30 vragen over gebarentaal in Vlaanderen en 29 antwoorden.gent: Fevlado-Diversus en Academia Press. Verhelst F. & Verhelst H. (2013). Gebarentaal redt. Gent: Fevlado Diversus (kinderboek) 67

68 Teletolken Afstandtolken

69 Tolk Recht op: Tolkuren per dove persoon: 18u Functie vertaler geen begeleider, bemiddelaar Hoe contacteren? CAB: Communicatie Assistentie Bureau (=CAB) Mogelijkheden Gebarentolk schrijftolk -afstandstolk

70 Werken met een tolk Vooraf: Informeer de dove medewerker dat er tolk komt. Spreek af waar de tolk best staat, informeer of je verwijst naar bord, dia s enz Reserveer plaats voor dove medewerkers zodat ze de tolk goed kunnen zien. Laat de tolk zijn plaats kiezen i.f.v. de situatie! Hoe spreek ik? Spreek in korte, niet samengestelde zinnen. Spreek duidelijk zodat de tolk je goed kan verstaan. Spreek op een rustige manier zodat de tolk je gemakkelijk kan volgen. Bedenk dat de tolk voor veel woorden geen gebaren heeft

71 Werken met een tolk Hoe stel ik mij op? Richt je in het gesprek steeds rechtstreeks tot de dove persoon. De tolk is slechts een hulpmiddel (cfr de blindegeleidestok voor blinden). Blijf gerust doorspreken. Je moet niet na elke zin stoppen om de tolk de kans te geven om te tolken. De tolk tolkt simultaan. Geef de tolk de tijd om te verwijzen naar een boek, Probleem van verdeelde aandacht (gebaren aflezen en tegelijk iets anders bekijken of doen is onmogelijk). Schrijf nieuwe begrippen op. Hou er rekening mee dat de vaardigheden inzake VGT verschillend kan zijn bij iedere dove. Onthoud ook dat de vertrouwdheid met het onderwerp en de gebruikte taal ook belangrijk is inzake het snel begrijpen.

72 Teletolken Telefoonbemiddelingsdienst maakt communicatie mogelijk tussen dove personen en horende personen, met de Teletolk als tussenpersoon. Kan bijvoorbeeld gebruikt worden om doktersafspraken vast te leggen. Werkwijze: Dove persoon neemt via de website contact op met Teletolk omdat de dove (kort) wil communiceren met een horende; Dove laat via de chat (enkel schriftelijk!) aan de tolk weten wat hij/zij wil laten weten of vragen aan de horende; Teletolk belt de horende persoon op; Tolk typt het antwoord in van de horende. Indien gewenst kan de dove hierop reageren en een nieuwe vraag/mededeling typen; Als het gesprek beëindigd is, sluit de dove het programma. Teletolk is elke werkdag bereikbaar van 9u tot 19u en op zaterdag van 10u tot 18u. Gratis.

73 Knelpunten: Beperkte openingsuren van de dienst; Omdat horenden geen uitleg krijgen van de teletolk over wat er gaande is als de horende de telefoon opneemt, snappen ze niet wat er gaande is en haken ze in; Vertraging in de communicatie (want het neemt tijd in beslag om alles te typen. Gevolg: de horende haakt soms de telefoon in omdat het te lang duurt); Geschreven taal is niet voorkeurstaal voor doven; Doven kunnen bellen naar horenden, niet omgekeerd.

74 Afstandstolken Afstandstolken of videotolken. Gebruiken een (ingebouwde) webcam (+ geluid) (pc, laptop of smartphone) en het internet om tolkdiensten in gebarentaal aan te bieden. Dit gebeurt door middel van een tolk VGT die zich in een callcenter of thuis bevindt en is bedoeld voor dove mensen die met een horend persoon willen communiceren. Communicatie tussen VGT gebruiker en tolk gebeurt via webcam (+ geluid). Eerst software downloaden. Ideaal voor korte werk of privésituaties (max. 40 minuten, indien langer moeten er 2 tolken aangevraagd worden). Alle doven of VGT gebruikers met recht op tolkuren kunnen dit gebruiken. Het is gratis tot lente 2014.

75 Ook horenden kunnen de doven bereiken via een afstandstolk. Bel het nummer: Horende betaalt enkel zonetarief. Voorwaarde: dove moet het programma voor afstandstolken geïnstalleerd hebben en open hebben staan! Filmpje: Afstandstolken in VGT in de gezondheidszorg (bepaalde huisartsen en ziekenhuizen).

76 Werkwijze: Je surft naar: en kijkt of je gewenste ziekenhuis werkt met afstandstolken. In West Vlaanderen: AZ Sint Jan (Brugge) AZ Groeninge (Campus Vercruysselaan en Campus Kennedylaan) (Kortrijk) AZ Damiaan (Oostende) Je vult de tolkaanvraag in (5dagen op voorhand!) op Je krijgt een mail waarin staat of de afstandstolk beschikbaar is of niet. Tolk is te zien op de computer van de arts.

77 Videochat oovoo is een videochatprogramma (vergelijkbaar met Skype) waarmee men over het internet (via computer, smartphone of tablet) kan communiceren. Je kan deelnemen aan groepsgesprekken (max. 12 leden), smsjes verzenden, videoboodschap verzenden, documenten doorsturen, De software is gratis te downloaden via het internet.

78 Veelheid aan partners en ondersteunende diensten Thuisbegeleiding CAB Privé-logopedie CAR zorgteam CLB netwerk gezin kind school Vrij tijd MFC 0 21j BO type 7 FAM + 18j GON T7