Unilateraal gehoorverlies bij kleuters: enkele tips

Transcriptie

1 Unilateraal gehoorverlies bij kleuters: enkele tips 1. Vooraf Je hebt voor het eerst een leerling met een eenzijdig gehoorverlies in je klas! Je vraagt je af of je deze leerling zal verstaan, en of zij/hij jou zal begrijpen. Of misschien gaat het allemaal wel erg vlot, waardoor je niet eens een probleem ervaart? Hij/zij doet toch alles prima mee! En andersom? Voor de leerling is alles nieuw. Hij/zij is je stem en je mondbeeld niet gewoon. Misschien zit hij voor het eerst bij deze klasgenoten? Hoe ervaart de leerling het les volgen? Lukt het? Communicatie met een leerling met een eenzijdig gehoorverlies vraagt een wederzijdse aanpassing. Dat vergt tijd. Hier vind je wat algemene informatie alsook enkele eenvoudige communicatietips. Daarna gaan we in op enkele werkvormen en leerdomeinen. Eenzijdig horen Kinderen met een eenzijdig of unilateraal gehoorverlies ondervinden vooral problemen met richting horen en verstaan van spraak in ruis. Spraakverstaan in ruis Spraakverstaan in ruis is spraakverstaan als er andere geluiden zijn zoals door elkaar spreken, geluiden van schuiven met stoelen of tafels, het werken op tafelblad, ritselen van papier, de beamer, een venster dat open staat en straatgeluiden binnen laat,. Hierdoor is het moeilijk om spraak te horen en correct over te nemen, om (nieuwe) taal te leren en om in groep aan gesprekken deel te nemen. Richting horen Met twee goede oren kan je snel bepalen of er een geluid is vanwaar dit geluid komt. Je kan uitmaken of het geluid dichterbij komt of net verder weg gaat. Eenorige kinderen kunnen dit niet of onvoldoende. Dit vergt extra aandacht in het zich verplaatsen en in het verkeer. Taalleren Taalleren gebeurt vooral informeel, tussendoor tijdens het spelen en handelen en d.m.v. het overhoren van conversaties. Een kind met een eenzijdig gehoorverlies kan vlot taal opnemen in een rustige situatie, 1 op 1, als de spreker dichtbij zit, frontaal of aan de zijde van zijn goede oor. In een groot lokaal, in een groep, bij achtergrondgeluiden wordt het kind met een eenzijdig gehoorverlies snel gestoord door allerlei ruis aan zijn goede oor. Taal capteren is dan niet meer evident. Sommige kinderen lopen hierdoor een taalachterstand op. Niet alleen de woordenschat komt in gedrang (lexicon) maar ook andere taalaspecten zoals de kleine veranderingen in woorden bij verbuiging en vervoeging (morfologie en syntaxis). Pagina 1 van 6

2 Leerstofhiaten? Het leren in klas wordt geremd omdat kleine auditieve verschillen tussen woorden (bij vb grotergrootst) onvoldoende gecapteerd worden. Er ontstaan leerstofhiaten en soms een leerachterstand. Sommige kinderen worden stil en trekken zich terug in situaties waar het druk is zoals bij hoekenwerk, een overstijgende klasactiviteit, in vrij spel, op een feest, op restaurant,.. De impact van eenzijdig gehoorverlies is verschillend naargelang de graad en de aard van het gehoorverlies. Een conductief verlies is beter op te vangen dan een perceptieverlies of een gemengd verlies. Soms kadert een eenzijdig gehoorverlies in een breder syndroom. Naast het gehoorverlies zijn er mogelijk andere problemen of bijkomende handicaps. Gehoorapparatuur? Het is cruciaal voor elk kind te bekijken of gehoorapparatuur een meerwaarde kan bieden. Dit moet op maat gebeuren. We zien kinderen die gebaat zijn met een BAHA, een achter-het-oor-apparaatje, een cross-apparaat, een CI of solo-apparatuur. Herstel van binauraal horen d.i. horen met twee oren, is essentieel. Binauraal horen biedt meer mogelijkheden tot comfortabel horen, beter verstaan in ruis, lokaliseren en informeel taalleren. De jaarlijkse opvolging van het goede oor is noodzakelijk. Kinderen die regelmatig middenoorproblemen hebben vergen extra aandacht. Je kan heel wat informatie vinden op het internet: SDD (single sided deafness), UHL (unilateral hearing loss), unilateraal gehoorverlies. Zoek op websites zoals Kentalis, SNDSK, hoorwijzer,.. Pagina 2 van 6

3 2. Communicatie In de regel: Vooraf: - Ga eerst dichterbij staan, op een goed zichtbare plaats, als kind geen gehoorapparatuur heeft zeker aan de zijde van het goede oor - Trek de aandacht voor je begint te praten, bij sommige kinderen: wacht tot het kind je aankijkt - Zorg ervoor dat het kind je mond kan zien (spraakafzien) - Bedenk vooraf: is er materiaal dat je helpt om de boodschap te verduidelijken? - Bedenk: hoe zit het met achtergrondlawaai in dit lokaal? Kan je dit optimaliseren? (bij vb een venster sluiten, doppen op de stoelen, aandacht voor gesprekstucht of regels, ) Communiceer - van dichtbij (< 2 meter afstand): - Zodat het kind je goed kan horen - Zodat het je mond kan zien om te liplezen. Let op lichtinval: het kind moet met licht mee naar jou kunnen kijken. Voor sommige kinderen moet je echt face à face praten, op gelijke ooghoogte / afstand van ± 1m - Praat ritmisch, niet luider - Ondersteun je communicatie met visuele informatie (materiaal, prent, kalender, een werkje, later: met schriftbeeld) - Gebruik de individuele of solo-apparatuur: maak dat je weet hoe het werkt, dat je kan controleren of het apparaat werkt, dat je het kan aan- en afzetten, aan- en afdoen, dat je de batterijen kan vervangen, dat je weet in welke situaties je de apparatuur kan gebruiken,.. Veiligheid en voorspelbaarheid - Een vaste plaats bij het onthaal, in de klas - Maak dat het kind zo snel mogelijk de routines kent van de dag alsook de symbolen die je gebruikt en de dagdagelijkse taal die daarbij hoort - Werk samen met de begeleiders: ze zullen met jou de daglijn visualiseren, de taal vastleggen - Gebruik de dagkalender of de daglijn systematisch om de communicatie te ondersteunen - Leer het kind de namen van de medeleerlingen, samen met hun foto - instaleer routines i.v.m. de beschikbare apparatuur: - Visuele controle bij het binnen komen na elke speeltijd: draagt het kind zijn apparaat? - Vaste plaats en doos voor het opbergen van de gehoorapparatuur - Vaste plaats voor de reservebatterijen Pagina 3 van 6

4 - Een momentje om het apparaatje weer samen aan te doen indien het kind het AHO/solo-apparatuur/Baha/. afdoet voor bepaalde activiteiten zoals de zandbak, een bosspel, groepswerk, enz.. - Maak de afspraken voor de speelplaats duidelijk: - Hier in het rijtje gaan staan, wachten op een teken van de juf, - De bel: hoort je kind de bel? indien niet: afspraken i.v.m. zwaaien, een buddy, 3. Specifieke situaties Onthaalhoek Een vaste plaats, liefst besproken en gemarkeerd, duidelijk voor alle kinderen Nieuwe taal van de klas Opvolgen en controleren is de boodschap: - Van de kernwoorden van je nieuw thema: ga na of kind de woorden correct opgevangen heeft/uitspreekt; ga na of het kind deze woorden begrijpt en of er geen begripsverwarringen ontstaan met andere auditief sterk gelijkende woorden (bij vb egel/ezel). OPM: Je kan niet alle woorden zelf systematisch controleren maar doe bij elk thema een steekproef door het kind een individuele opdracht te geven of als eerste de opdracht te geven. Zo houd je zelf de vinger aan de pols en blijf je alert. Vraag na bij ouders en begeleiders(car, ON, TB,.) of het kind de nieuwe begrippen leert en begrijpt. Pre-teaching ondersteunen door: - De 5-10 belangirjkte begrippen vooraf door te geven aan de ouders en begeleider(s). - Het lijstje van je dagdagelijkse taal - De namen van de direct betrokken juffen (klas, toezicht, turnjuf, zoco,.. ) - De lijst van de kalendertaal (het weer, aan- en afwezigheid, tijdsbegrippen,.) - De belangrijkste routine-liedjes - Belangrijke plaatsen: de refter, de speelplaats, de speeltuin of weide, de bergplaats, de fietsenstalling, de turnzaal, het secretariaat of bij juf x,. Liedjes en versjes - Installeer enkele routine liedjes (opruimlied, wc-lied,. - Selecteer zorgvuldig andere liedjes die jij belangrijk vindt om te begrijpen Bij vb: Sint/ grootouderfeest /nieuwsjaarbrief/. - Aanvankelijk zal het kind slechts enkele woordjes of regeltjes mee murmelen Hoekenwerk - Hoekenwerk is vaak lastig door de veelheid aan lawaai, kinderen die door elkaar praten,. - Maak dat het kind (en de begeleiders) het systeem van de hoekenwerking begrijpen: de afspraken, de visuele verwijzers, materiaal dat je gebruikt voor de beurtverdeling, - Geef de namen van je hoeken door (bouwhoek, eethoek, knutselhoekje, ) - Wil je iets zeggen dat nu de hele klasgroep aanbelangt (niet alleen het hoekje waar jij bezig bent): ga dan eerst dichtbij het kind staan, vraag de aandacht en begin dan pas te praten Pagina 4 van 6

5 - Kies een goede hoek voor hoekenwerk: zoek een tafel in een hoek waar het kind zelf met zijn rug in de hoek kan gaan zitten: het heeft dan alvast geen rumoer dat van achter zich komt maar kijk ook naar de lichtinval. Losse Mededelingen Bij vb Meebrengen van materiaal zoals wasknijpers, speld, laarsjes - Ga dichtbij het kind staan als je dergelijke mededelingen doet - Maak dat het kind (en de ouders) op jou kan (kunnen) vertrouwen: als er iets speciaal moet meegebracht worden, dan sta jij er borg voor dat het kind en de ouders dit zeker capteren (een briefje is handig) Turnles - Ga dichtbij het kind staan als je de instructie geeft - Laat het kind niet als eerste beginnen, maar als 4 de of 5 de : dan heeft het al gezien wat de opdracht is. Het hoort ook je bijkomende opmerkingen. Zwemles Roep de kinderen aan de kant om instructies te geven Wuiven om de aandacht te trekken Buddy die kind ook aanspreekt en opmerkzaam maakt. 4. Leren leven met. Laat het gesprek over het niet goed horen niet liggen tot later. Bedenk: het gaat niet om formele, lange gesprekken over het niet goed horen, wel om het aangrijpen en inspelen op situaties die het kind zelf aanbrengt of die zich spontaan voordoen: Bij vb: het kind dat naar de nko-arts moet voor onderzoek Bij vb: het kind dat bij het wassen van de auto niet hoort wat oma zegt (aan de kant van zijn slechte oortje) maar wel wat mama zegt (aan het goede oortje). Enkele richtlijnen: Ga in op concrete situaties die zich voordoen of vragen die het kind stelt. Geef antwoorden op die ene situatie of die ene vraag: niet meer Geef correcte informatie. Andere betrokkenen: Houd ouders op de hoogte van de vragen die het kind stelt i.v.m. zijn gehoorverlies Bevestig goede strategieën en herformuleer ze zoals: - Het kind gaat zo in de zetel zitten dat het met zijn goede oortje naar jou zit (of naar TV, radio, ): Hei, als je zo zit met je goede oortje naar mij, dan versta je mij goed! - Het kind komt dichtbij de juf staan als de juf in een groepje uitleg geeft. - Het kind zoekt zelf het meest rustige plaatsje als er veel kinderen zijn. - Het kind zet zich zelf met zijn rug in een hoekje om achtergrondgeluid te weren. - Het kind stelt een vraag als het niet weet wat het moet doen. Benoem goede strategieën: Pagina 5 van 6

6 - Het kind kijkt goed links en rechts kijken voor het oversteekt: Ja goed kijken he, want we horen de auto s en fietsen niet altijd! - Het kind loopt aan de gevelrand i.p.v. aan de stoeprand. - Het kind neemt de tijd om goed rechts en links te kijken bij het oversteken. Bewustwording van: - Het kind wordt bewust dat het een geluid/stem niet kan lokaliseren i.t.t. anderen. - Het kind wordt bewust dat het bepaalde dingen niet goed hoort of niet begrijpt in lawaai i.t.t. anderen. - Het kind wordt bewust dat het aan tafel moeilijk gesprekken kan volgen met de person aan zijn slechte oor. - Het kind wordt bewust dat het auto s, bromfietsen enz niet goed kan lokaliseren. - Het kind is zich bewust dat het niet kan bepalen of een auto dichterbij komt of net van hem weg rijdt. Soms geven dergelijke situaties aanleiding om even stil te staan bij wat het kind niet kan horen en is dit een dankbaar moment voor korte feed back en het aanbrengen van alternatieven. Carrein D. 05/2016 Thuisbegeleiding Perspectief Snaggaardstraat 9, 8000 Brugge Tel: GSM: 0479/ Fax: 050/ perspectief@de-kade.be website: Pagina 6 van 6