KOERS VOOR EE N VITALER LIM B URG

Transcriptie

1 KOERS VOOR EE N VITALER LIM B URG Sociale Agenda Limburg 2025 december 2015

2 16-849

3 Koers voor een vitaler Limburg De Sociale Agenda van Limburg 2025 Maastricht, 18 maart 2016

4 4

5 Inhoud Voorwoord 7 Samenvatting 9 Deel 1: Visie en ambitie voor Aanleiding: verschil in Limburg 17 2 Opgave en moment: Limburg aan zet 19 3 Het netwerk: Limburg maakt het verschil 21 4 De ambitie: Limburg in positie 23 5 Koers houden: Leren door te doen 27 Deel 2: Doorkijk op het uitvoeringsprogramma 6 Limburg in actie - programmadeel Limburg Werkt Akkoord 33 7 Limburg in actie programmadeel Sociale Innovatie en Participatie 41 8 Samenvattend overzicht per programmalijn 49 Koers voor een vitaler Limburg 5

6 6

7 Voorwoord Maart 2016 Vrijdag 18 maart 2016 heeft Provinciale Staten de Sociale Agenda aangenomen. Ondanks al het voorwerk, begint het nu pas. In mijn vele gesprekken heb ik de energie, betrokkenheid en wilskracht gehoord die nodig is om deze ambities te realiseren. Met het coalitieakkoord In Limburg bereiken we meer is koers ingezet om in actie te komen voor een welvarend en sociaal Limburg. Want economische structuurverandering kan niet zonder sociale structuurversterking. Iedere Limburger telt mee en doet mee. Daarom deze agenda voor een gezond en vitaal Limburg. Samen met inwoners, gemeenten, ondernemers en zorg- en kennisinstellingen zetten we de Koers voor een vitaler Limburg. Het is de ambitie om in 2025 de gezondheidsverschillen te verkleinen en de participatie te vergroten. Twee programma s: Limburg Werkt Akkoord & Sociale Innovatie en Participatie. Drie voorbeelden: sterkere samenwerking tussen onderwijs en ondernemers, sociale proeftuinen voor betere zorg voor minder geld en gezondere scholen waar kinderen goed eten, meer bewegen en extra tijd hebben voor creativiteit. De Provincie is niet als eerste aan zet bij de transformatie in het sociale domein. Maar we willen wel het initiatief nemen door op regionale of provinciale schaal kennis en slagkracht te organiseren, partijen bij elkaar brengen en goede initiatieven te stimuleren en ondersteunen. Het samenbrengen is juist de rol van de provincie! Ik heb het volste vertrouwen dat we samen met de partners deze handschoen oppakken en de Sociale Agenda tot een succes maken. Marleen van Rijnsbergen Gedeputeerde Werk en Welzijn Provincie Limburg Koers voor een vitaler Limburg 7

8 8

9 Samenvatting Koers voor een vitaler Limburg 9

10 10

11 Deel 1: Visie en ambitie voor 2025 Met het coalitieakkoord is koers ingezet om in actie te komen voor een welvarend en sociaal Limburg. Een welvarend Limburg vraagt om gezonde en vitale Limburgers en vice versa. We zetten in op een samenleving waarin alle Limburgers tot hun recht komen, elkaar ondersteunen en solidair zijn en waarin ze naar vermogen kunnen meedoen op de arbeidsmarkt. Limburgers hebben een eerste en eigen verantwoordelijkheid om die kansen te nemen en elkaar te ondersteunen. Nieuw is dat de Provincie Limburg kiest voor een Sociale Agenda als gelijkwaardige pendant van haar economische agenda. Ook voor die economische agenda is tien jaar geleden gekozen voor een koers van structuurversterking op basis van een lange termijn visie en ambitie. Vandaag is deze uitgegroeid tot een volwassen beweging van economische structuurversterking onder de noemer Brightlands. Het momentum van de decentralisaties in het sociale domein maakt de tijd rijp om nu koers te varen voor een vitaler Limburg. Wij kunnen Limburgers gelijk het economische domein ook in het sociale domein geen wetten voorschrijven. Wel kunnen wij als Provincie aansluiten op de beweging van sociale structuurversterking die gaande is en waartoe wij expliciet uitgedaagd zijn door diverse Limburgers, gemeentebestuurders, zorgondernemers en Limburgse kennisinstellingen. Er is een brede consensus over de urgentie, het perspectief en de gezamenlijke ambitie voor 2025 gebleken. Wij hebben vertrouwen in de vitaliteit en de eigen kracht van Limburg. Een deel van de Limburgers is echter minder goed opgeleid, armer, leeft ongezonder en is minder actief betrokken in de omgeving en op de arbeidsmarkt. Daarin wijkt Limburg structureel negatief af ten opzichte van de Nederlandse gemiddelden. Wij koersen op een vitaler Limburg. Wij hebben daarin de ambitie een trendbreuk te bewerkstelligen. Wij willen in deze coalitieperiode de eerste stappen zetten met de bedoeling om in 2025 de eerste achterstanden in gezondheid en participatie te hebben ingelopen. Ook hebben wij een duidelijk beeld van de toegevoegde waarde die wij als provinciaal middenbestuur hierin kunnen bieden. Wij als provincie kunnen en willen hierin waar nodig met gemeenten, ondernemers/instellingen en kennisinstellingen ondersteuning bieden voor die initiatieven waar sprake is van duurzame sociale structuurversterking. Ons afwegingskader voor het bereiken van een trendbreuk in gezondheid en participatie: Wij hanteren een positieve definitie van gezondheid en arbeidsvermogen. Hierbij kijken we naar het beschikbare vermogen en de betekenis van beide in de sociale omgeving Wij richten ons op Limburgers in een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt en in de samenleving Wij geven prioriteit aan de jonge generatie, ook vanuit het perspectief van langer gezond blijven en participeren op latere leeftijd Gemeenten zijn eerste overheid in het sociale domein. Wij opereren vanuit toegevoegde waarde Koers voor een vitaler Limburg 11

12 Wij kiezen voor sociale structuurversterking: acties die ertoe leiden dat Limburgers duurzaam langer en gezond leven en meedoen in de samenleving Wij ondersteunen in dat kader (meerjarig en coalitieperiodes overstijgende) initiatieven waarvan verwacht wordt dat deze een duurzaam effect hebben op het overbruggen van gezondheids- en participatieverschillen in Limburg en met resultaten die breder toepasbaar zijn in Limburg Wij kiezen voor doelgericht partnerschap in netwerken van overheden, ondernemers, kennispartners en georganiseerde Limburgers. Geen nieuwe structuren, maar verbindingen 12

13 Deel 2: Doorkijk op het uitvoeringsprogramma Het uitvoeren van deze Sociale Agenda heeft consequenties voor onze en úw rol. Het vraagt om vertrouwen in de (veer)kracht van georganiseerde burgers, (zorg)ondernemers en kennisinstellingen. Alleen samen met hen en de Limburgse gemeenten zijn doelen te bereiken. Het betekent dat wij na goed te hebben geluisterd, vooral faciliteren, ruimte bieden om uit te proberen; belemmeringen in regels wegnemen waar dat het resultaat in de weg staat. Het vraagt van ons een overheid die zich anders opstelt. In de Sociale Agenda geven wij aan de ambitie te hebben een beweging op gang te brengen om in de gezondheids- en participatieverschillen in Limburg een trendbreuk te realiseren. Er is daarbij een rol voor ons weggelegd op de volgende aspecten: Agenderend: wij willen met onze partners signaleren en uitdragen welke kansen wij zien om in 2025 te komen tot een trendbreuk in participatie en gezondheid. Denk aan een vervolgaanpak voor SROI, de afsprakenkaders met de arbeidsmarktregio s of het plan tegen overgewicht; Faciliterend: wij willen ruimte bieden aan experimenten, proeftuinen, living labs en broeden werkplaatsen. Indien dat aan de orde is, willen we belemmerende regelgeving benoemen en laten wegnemen. Wij willen partijen verbinden die voor elkaar nog onbekend zijn, maar samen oplossingen uitproberen die een bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van een trendbreuk in de gezondheid en participatie in Limburg. Denk aan de proeftuinen voor positieve gezondheid in Limburg of de aanpak sectorale mobiliteit gericht op het verhogen van arbeidsparticipatie; Structuurversterkend en duurzaam: wij willen (meerjarige en coalitieperiodes overstijgende) initiatieven ondersteunen waarvan verwacht wordt dat deze een duurzaam effect hebben op het overbruggen van de gezondheids- en participatieverschillen in Limburg en waarvan verwacht wordt dat de investering een resultaat oplevert dat breder toepasbaar is. Denk aan het in uitvoering zijnde Kennis-as project Gezonde Basisschool van de Toekomst. De acties hebben wij uitgewerkt in een doorkijk op het uitvoeringsprogramma. Dit hebben wij gedaan in twee programmadelen: Limburg Werkt Akkoord en Sociale Innovatie & Participatie. Daarin hebben wij onze visie en ambitie vertaald naar dertien acties inclusief een projectie naar de te verwachten resultaten De uitvoering van de Sociale Agenda van Limburg 2025 door ons college vindt plaats in de periode Hiertoe zal ons college voorzien in een jaarlijks uitvoeringsprogramma met in voorbereiding en uitvoering zijnde beleid en projectvoorstellen binnen de voorgestelde kaders. Hiermee beogen wij tegemoet te komen aan de wensen tot een samenhangende invulling en tevens te voorzien in de gewenste flexibiliteit. Door deze stapsgewijze aanpak voorkomen wij tevens dat een eenzijdige projectfinancieringsrelatie met externe partijen ontstaat. Wij zullen het eerste uitvoeringsprogramma 2016/2017 voor de zomer sonderend aan uw Statencommissie voor Cultuur en Samenleving aanbieden, alvorens deze definitief vast te stellen. Verantwoording vindt plaats via de reguliere planning en controlcyclus. Koers voor een vitaler Limburg 13

14 14

15 Deel 1: Visie en ambitie voor 2025 Koers voor een vitaler Limburg 15

16 16

17 1 Aanleiding: Verschil in Limburg Wij hebben vertrouwen in de vitaliteit en eigen kracht van Limburg. Met veel Limburgers gaat het goed maar op een aantal plaatsen ontbreekt het nog aan die vitaliteit en eigen kracht. Een deel van de Limburgers is minder goed opgeleid, armer, ongezonder, minder gelukkig en minder actief betrokken in de omgeving en in de arbeidsmarkt. Hoewel Limburgers op de terreinen gezondheid en participatie gemiddeld genomen vooruit gaan, blijft sprake van een structurele achterstand ten opzichte van het Nederlands gemiddelde. Dat is al tientallen jaren zo, maar dat wil niet zeggen dat dit zo moet blijven. Onderzoekers concluderen dat al decennia sprake is van een complexe en hardnekkige sociale problematiek waarvoor geen eenvoudige oorzaken en oplossingen aan te wijzen zijn (Verkenners, 2015; SCP, 2014; GGD Zuid-Limburg, 2015). Wij moeten met elkaar zoeken naar de kernwaarden van welzijn en gezondheid. Wat vinden wij in onze samenleving een gezond en waardevol leven. Marianne Smitsmans (wethouder), juli 2015 Bij die Limburgse probleemstelling zijn twee kanttekeningen op hun plaats. Ten eerste, er is niet één Limburg en de Limburger bestaat alleen als ideaaltype. Daarnaast is de ene buurt de andere niet en zijn op buurtniveau de verschillen tussen mensen groot. Kansen en uitdagingen concentreren zich op het niveau van een persoon, het huishouden en de buurten (SCP, 2014; Ponds et al 2015). Het is daarom ook niet vreemd dat gemeenten en hun partners het niveau van het gezin/het huishouden en de schaal van de kern of buurt/wijk als uitgangspunt nemen voor hun gezondheids- en arbeidsbeleid. Die aanpak ligt het meest nabij de persoonlijke leefwereld en biedt dus de meeste aanknopingspunten om mensen in beweging te krijgen. Daarom proberen gemeenten door het verzamelen van persoonsgegevens en door middel van keukentafelgesprekken door te dringen tot de vraag achter de vraag. Met maatwerk willen zij komen tot daadwerkelijk effectieve dienstverlening. Het wantrouwen dat juist mensen in een kwetsbare positie vaak koesteren voor anderen en meer in het bijzonder voor ambtenaren en bestuurders, zal het gemeenten daarbij niet makkelijker maken. Twintig jaar geleden hadden laagopgeleiden 12 jaar langer last van ziekte dan hoger opgeleiden. Laagopgeleiden hebben nu 20 jaar langer last van ziekte. Maria Jansen (hoogleraar), juli 2015 Ten tweede, het verschil zit niet alleen in Limburg en de Limburgers. Het zit ook in de systemen die wij hebben gebouwd om sociaaleconomische vraagstukken te helpen oplossen, maar die in de praktijk vaak belemmerend kunnen werken. Limburgers en hun gemeenten worden in veel opzichten geconfronteerd met mechanismen die vervreemding en afscheiding in de hand kunnen werken (Ponds et al, 2015). Het uit zich overal: in de woonomgeving, in het onderwijs en in de arbeidsomgeving. In dat opzicht opereren Limburgse gemeenten als eerste overheid in de frontlinie. Maar ook ondernemers, onderwijzers, hulpverleners en huisartsen zitten in die frontlinie. De opdracht van de participatiesamenleving is wat ons betreft vooral een kwestie van ruimte maken voor Limburgers die het verschil willen maken. Koers voor een vitaler Limburg 17

18 18

19 2 Opgave en moment: Limburg aan zet De probleemstelling waar wij voor staan is getypeerd als complex, hardnekkig en bovendien is zij decennialang aanwezig. Wij benoemen hier echter ook twee cruciale veranderde omstandigheden die samenvallen met het moment waar wij voor staan, en die het geloofwaardig maken dat wij juist nu een Sociale Agenda ontwikkelen. Houd je economische agenda vast en verbind die met de sociale opgave. Vera Tax (wethouder), juli 2015 Met Brightlands is definitief een duurzame beweging van economische structuurversterking ingezet. Zij markeert de onmiskenbare omslag van economisch herstructureringsbeleid (herstel) naar een zelfbewuste duurzame economische toekomst voor Limburg (groei). Met deze beweging die aansluit op de economische krachten van Limburg, wordt gebouwd aan een nieuwe toekomst waarin Limburg nog krachtiger zal meespelen op het economische wereldtoneel. De overtuigingskracht van Brightlands als duurzame beweging is groot, juist omdat het aansluit bij het economische DNA van Limburg en een krachtig samenspel vormt met marktpartijen, kennispartners en overheden. De economische recessie is in Limburg maximaal benut om te herpositioneren en dit zal de komende jaren onherroepelijk zijn vruchten afwerpen voor Limburg. Dat betekent dus ook dat er kansen te over zijn voor heel veel Limburgers. Limburgers hebben een eerste en eigen verantwoordelijkheid om die kansen te nemen en elkaar te ondersteunen. Wij voegen deze Limburgers in het kader van onze Sociale Agenda daarom toe als vierde partner in onze samenwerking binnen wat sommigen de quatro helix noemen. Greenport Venlo en het Health cluster in Maastricht bieden Limburg nog bijzondere kansen op het vlak van gezond leven en gezond eten. Ik zie burgerinitiatieven waarin zelfredzaamheid op een eigen manier wordt ingevuld; ze krijgen met ambtenaren te maken die nog niet op de nieuwe werkelijkheid zijn voorbereid. François Mostard (wijkcoördinator), juli 2015 Sinds januari 2015 hebben gemeenten de bevoegdheden en middelen (ontschot) in handen gekregen om daadwerkelijk invulling te geven aan hun vurige wens: eerste overheid zijn in het sociale domein. Het betreft hier een verschuiving in het bestuurlijke domein die haar weerga niet kent. Het gevoel rond de jaarwisseling 2014/2015 deed sommigen terugdenken aan de millenniumwisseling: zal het licht straks nog wel branden? Een periode van grote verandering die gepaard gaat met grote verwachtingen en grote onzekerheden, in het bijzonder voor mensen in een zeer kwetsbare positie. Limburgse gemeenten zijn sinds 2015 als nooit tevoren in de positie gebracht om samen met de Limburgers te bouwen aan een andere toekomst in het sociale domein, vanuit een bestuurlijke visie die voortbouwt op de aanwezige krachten en kwetsbaarheden in de Limburgse wijken en kernen. Vanuit maatwerk al naar gelang de behoeften en met alle mogelijkheden tot verschil in de aanpak. Koers voor een vitaler Limburg 19

20 Kortom, we markeren hier twee grote systeemveranderingen in Limburg, economisch en sociaal. We staan voor de keuze om een tijdperk van economische structuurversterking te verbinden met een tijdperk van sociale structuurversterking om zo in 2025 een trendbreuk in gezondheid en participatie van de Limburgers te realiseren. Graag benoemen wij specifiek de studie naar de sociaaleconomische situatie in Parkstad (Ecorys, 2015). Wij zien in deze studie de bevestiging van Parkstad als regio waarin de economische en sociale uitdagingen het grootst zijn om de beoogde trendbreuk te realiseren. Ook zien wij bevestigd dat een economische agenda niet kan zonder een hiermee samenhangende sociale agenda. Dit is uitgangspunt voor deze Sociale Agenda van Limburg 2025 en krijgt in navolging van deze studie ook gerichte invulling met een sociale agenda voor de IBA (jaarplan IBA 2016). Deze Sociale Agenda van Limburg 2025 voorziet deze uitwerking van een duidelijke koers. 20

21 3 Het netwerk: Limburg maakt het verschil De rapportage Bouwen aan Limburgse vitaliteit! stelt het volgende: Onze analyse is dat Limburg te maken heeft met complexe en fundamentele maatschappelijke problematiek en uitdagingen, die alleen met succes opgepakt kunnen worden als meerdere maatschappelijke partners de handen ineenslaan. Dat vraagt om meer horizontale verbindingen en netwerksturing tussen Limburgers, overheden, ondernemers/ketenpartners en kennisinstellingen. In diezelfde rapportage wordt gesignaleerd dat Limburg daar net als de rest van Nederland nog een wereld te winnen heeft: De partners in Limburg staan opgesteld, maar de verbindingen moeten nog volop worden gelegd. Vier personen hebben van Gouverneur Bovens 1 april 2015 symbolisch een estafettestokje ontvangen om vorm te geven aan de benodigde netwerksturing in Limburg. Wij hebben deze vier dragers van het estafettestokje oktober jongstleden ondersteund bij een 24-uurs sessie met zestig vertegenwoordigers uit alle gelederen van het benodigde netwerk. Wij hebben in deze 24-uurs sessie een gedeeld probleem onderkend en een gedeeld perspectief voor het jaar 2025 bepaald dat ten grondslag ligt aan deze Sociale Agenda van Limburg Wij delen de missie om in 2025 te komen tot een trendbreuk in de gezondheid en participatie van Limburgers. In 2025 willen wij hiervan de eerste effecten zien. Organiseer ontmoeting in wisselende samenstelling. Inspireer, enthousiasmeer. Ik zie uit naar de volgende ontmoeting. Een geïnspireerde Limburger, oktober 2015 De zestig deelnemers aan de 24-uurs sessie hebben ook een aanzet gemaakt tot initiatieven om de transformatie binnen Limburg samen verder gestalte te geven. Zij doen dit met een Vitality Community Limburg 2025 als verbindende schakel voor alle initiatieven in Limburg. Hiermee wordt beoogd een beweging van transformatie in Limburg op gang te brengen die gestalte kan geven aan de beoogde trendbreuk in gezondheid en participatie. Uitgangspunt hierbij is dat de deelnemers uit alle benodigde geledingen deze missie onderschrijven en bereid zijn te investeren in deze coöperatieve gemeenschap, omdat de missie hen op de lange termijn ook voordelen zal opleveren. Binnen de op te bouwen community zullen de uitwerkingen van initiatieven worden gedeeld en verantwoord. Tegelijkertijd is het een broedplaats voor het oppakken van nieuwe initiatieven. De zes initiatieven die zijn ontstaan uit de 24-uurs sessie moeten vanuit de community voldoende draagkracht en voortgang ontwikkelen om plaats te maken voor nieuwe gezamenlijke initiatieven die vorm geven aan de gestelde missie. Universiteit Maastricht en Provincie Limburg hebben afgesproken de principes hiervan verder uit te werken ter bespreking voor een volgende bijeenkomst van de zestig deelnemers van de 24-uurs sessie in het eerste kwartaal van Bestuurders opereren in een wereld van meedoen, Limburgers leven in een wereld van meetellen. Theo Bovens (Gouverneur), oktober 2015 Koers voor een vitaler Limburg 21

22 Belangrijk onderdeel in het verder ontwikkelen van de Vitality Community Limburg 2025 is voor ons het versterken van de Limburgse kennisinfrastructuur, de sociale Kennis-As in Limburg. Die kennisinfrastructuur vraagt vernieuwende structuurversterkende initiatieven vanuit de kennispartners, gebaseerd op de actuele vragen vanuit georganiseerde burgers, (zorg) ondernemers en overheden. Het streven naar een gezonde groeimotor en een vitale bevolking heeft in de Kennis-as-strategie een centrale positie. De Gezonde Basisschool van de Toekomst die in 2015 van start is gegaan met onze steun, zien wij in dat opzicht als eerste veelbelovende voorbeeld. Wij denken dat de kennispartners in Limburg tot nog veel meer in staat zijn. 22

23 4 De ambitie: Limburg in positie Provinciale missie Wij gaan voor een welvarend en sociaal Limburg. De Limburgse economie is afhankelijk van gezonde en vitale Limburgers en vice versa. Voortbouwende op de Brightlands-ontwikkelingen willen wij gerichte acties treffen die structuurversterkend werken in de gezondheid en participatie van Limburgers en die bijdragen aan duurzame welvaart van alle Limburgers. Daarom spreken wij de ambitie uit om in 2025 te komen tot een trendbreuk in de gezondheid en participatie van Limburgers. Het gaat dan niet alleen om mee te blijven lopen in de nationale positieve trend van toenemende gezondheid en participatie, wij willen bovendien in 2025 inlopen op onze achterstanden. Wij richten ons binnen de Sociale Agenda van Limburg 2025 in het bijzonder op Limburgers in een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt en in de samenleving. Dat betekent binnen de Sociale Agenda ook een nadrukkelijke oriëntatie op de jonge generatie, ook vanuit het perspectief van langer gezond blijven en participeren op latere leeftijd. Dit doen wij vanuit de positieve en brede definitie van gezondheid en arbeidsmarkt. Hierbij kijken we naar het beschikbare vermogen en de betekenis die gezondheid en arbeid hebben in de sociale omgeving. In deze coalitieperiode zetten wij eerste stappen met de bedoeling om in 2025 de eerste achterstanden in gezondheid en participatie te hebben ingelopen. Jeugd heeft de eerste prioriteit om sociale overerving te voorkomen. Peter van Zutphen (wethouder) en Sjoerd Cratsborn (onderzoeker), juli 2015 Provinciale uitgangspositie In het duiden van je positie helpt het om scherp te duiden welke positie je vooral niet hebt. Waar het gaat over gezondheid en participatie zijn het vooral de Limburgers zelf die bepalen wat zij eten, wanneer zij bewegen, welke werkzaamheden zij verrichten en welke verantwoordelijkheid zij daarin nemen voor zichzelf en hun leefomgeving. Wij zien veel Limburgers die het heft in handen nemen en op een inspirerende wijze zorg dragen voor zichzelf en hun leefomgeving. Wij zien ook Limburgers zonder hoge opleiding, Limburgers die worstelen met hun gezondheid, Limburgers die moeite hebben om hun leven op orde te houden. Voor deze Limburgers geldt dat zij zich in een kwetsbare positie bevinden (manifest dan wel latent) en dat zij afhankelijk zijn van de wijze waarin zij gestimuleerd en ondersteund worden in het ontwikkelen en ontplooien van hun talenten en mogelijkheden. Er is een beweging aan de gang bij de niet-zelfredzamen; die moeten dat doen uit pure noodzaak. Met hen moeten wij de dialoog aangaan door vooral te luisteren. Raf Janssen (wethouder), januari 2015 Kijken wij naar de overheden dan moeten wij ook duidelijk markeren dat wij als Provincie sinds januari 2015 geen formele bevoegdheden meer hebben om sturend te zijn in het sociale domein. Wij gaan niet over onderwijs, werk en gezondheid. Het Rijk draagt als wetgever en toezichthouder de verantwoordelijkheid voor het sociale stelsel in Nederland. Gemeenten zijn onverkort de eerste overheid in het sociale domein en hebben de bevoegdheden en middelen gekregen om naar eigen inzicht te beantwoorden aan de behoeften van hun inwoners. Zij zijn de beleidsmakers en structurerend in het sociale domein. Wij zijn ons in dat Koers voor een vitaler Limburg 23

24 opzicht volledig bewust van de rol die je als provincie hebt te vervullen ten opzichte van de verantwoordelijkheden van Rijk en gemeenten. Wij opereren in dat opzicht binnen de Sociale Agenda voor Limburg 2025 vanuit toegevoegde waarde. Wij voeren met deze Sociale Agenda een duidelijke koers voor Limburg die is gebaseerd op partnerschap en altijd met respect naar en in aanvulling op de rol die Limburgse gemeente vervullen als eerste overheid voor het sociale domein. Wij vragen gemeenten vervolgens ook onze rol te respecteren. Dit betekent dat wij niet aanspreekbaar zijn op financiële tekorten bij gemeenten en (zorg)ondernemers op het terrein van jeugd, zorg en participatie. De Rijksoverheid is teruggetreden op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling en de regionale economie met decentralisaties naar Provincies. Ook is het Rijk met ingang van 2015 teruggetreden in het sociale domein. De decentrale overheden zijn daardoor meer dan ooit in de positie gebracht om samen met hun partners maatschappelijke opgaven aan te pakken. De huidige netwerksamenleving vraagt om een samenwerkende overheid die dichtbij en bereikbaar is (IPO, 2014). Dit gezegd hebbende, zien wij niet alleen een grote noodzaak, maar ook grote mogelijkheden voor de Provincie Limburg om binnen het sociale domein een toegevoegde waarde te bieden in het mede tot stand brengen van beweging die zal leiden tot een trendbreuk in de gezondheid en participatie van Limburgers. Daarin is de Provincie als middenbestuur bij uitstek in de positie om Limburgers, overheden, ondernemers/instellingen en kennisinstellingen te ondersteunen door hen met elkaar in verbinding te brengen rond de sociaaleconomische opgave die in aard, omvang en urgentie de lokale schaal en verantwoordelijkheid overstijgt. Provinciale rolinvulling Toon commitment, laat zien waar je staat en steun goede initiatieven. Martin de Beer (wethouder) en Arno Bloem (ondernemer), juli 2015 Wij willen ondersteunende partner zijn van de Limburgers, Limburgse gemeenten, ondernemers/ instellingen en kennisinstellingen die het verschil willen maken. Dat zijn Limburgers die grenzen opzoeken in hun wens om grenzen te verleggen om zo het verschil te maken voor Limburgers in een kwetsbare positie en in een omgeving waar sprake is van (dreigende) sociale uitsluiting. Hier ligt ook een collectieve verantwoordelijkheid. De echt interessante initiatieven zijn potentieel grensverleggend, kennen daardoor meestal een groot risicogehalte en vragen veel duw- en trekwerk in de initiatieffase. Wij kunnen hierin waar nodig met gemeenten, ondernemers/instellingen en kennisinstellingen ook ondersteuning bieden voor die initiatieven waar sprake is van duurzame sociale structuurversterking. Acties die ertoe leiden dat Limburgers langer en gezond leven en meedoen in de samenleving. Wij opereren op initiatiefniveau altijd in de tweede lijn ten opzichte van gemeenten als eerste partner voor georganiseerde Limburgers. Limburg heeft goede kaarten om te transformeren. Limburg heeft zoveel netwerken, blaas daar met kennis frisse lucht doorheen, zo wordt Limburg een lerende provincie. Theo Bovens (Gouverneur), oktober

25 De meeste kennis en het meeste vermogen zitten niet bij de provincie, maar bij mensen, professionals en gemeenten. Maar kennis en ervaringen worden niet vanzelf gedeeld. Juist een provincie kan lessen trekken uit goede ervaringen, kennis organiseren, waarde toevoegen door opwaardering en uitrollen van goede initiatieven met sociaal structuurversterkende acties. Wij investeren in de regionale kennishuishouding van Limburg. Wij voegen daartoe geen structuren toe, wij leggen verbindingen tussen mensen, primair door aan te sluiten bij netwerken die de kracht hebben om van Limburg een lerende provincie te maken. Wij stimuleren leereffecten bij Limburgse initiatieven op het niveau van het huishouden, de buurt en de kern en delen en ontwikkelen toegepaste kennis binnen Limburgse netwerken. Wij verbinden en spiegelen deze kennis met de kennis bij de nationale kennispartners en de kennis- en onderwijsinstellingen in Limburg. Wij doen dit in actieve betrokkenheid als partner. In het samenspel van (een combinatie van) georganiseerde burgers, (zorg)ondernemers, (andere) overheden en kennisinstellingen, zien wij een ondersteunende rol voor ons weggelegd op de volgende aspecten: agenderend: wij willen met onze partners signaleren en uitdragen welke kansen wij zien om in 2025 te komen tot een trendbreuk in participatie en gezondheid; faciliterend: wij willen ruimte bieden aan experimenten, proeftuinen, living labs en broeden werkplaatsen. Indien dat aan de orde is, willen we belemmerende regelgeving benoemen en laten wegnemen. Wij willen partijen verbinden die voor elkaar nog onbekend zijn, maar samen oplossingen uitproberen die een bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van een trendbreuk in de gezondheid en participatie in Limburg; structuurversterkend en duurzaam: wij willen (meerjarige en coalitieperiodes overstijgende) initiatieven ondersteunen waarvan verwacht wordt dat deze een duurzaam effect hebben op het overbruggen van de gezondheids- en participatieverschillen in Limburg en waarvan verwacht wordt dat de investering een resultaat oplevert dat breder toepasbaar is. Middelen Wij opereren in een partnerschap waarin naast inzet van financiële middelen, ook inzet van kennis, inzet van menskracht, en sociale netwerken de daadwerkelijke ontwikkelkracht van een initiatief bepalen. Wij vragen onze partners om dit brede perspectief als uitgangspunt te hanteren in het samenwerken en wij zullen dit zelf ook doen bij onze investeringsbeslissingen voor sociale structuurversterking. Onze investeringen zijn altijd tijdelijk en ondersteunend, het perspectief moet gericht zijn op duurzaam rendement in de brede kapitaalsdefinitie zoals omschreven. Wij hebben daarbij overigens hoge verwachtingen ten aanzien van de kansen voor sociaal ondernemerschap; in veel gevallen is geen of minimale overheidssteun nodig. Tegelijkertijd moeten we ook realistisch zijn in de omslag die we maken. De draagkracht van de samenleving kent grenzen en daar ligt een nadrukkelijke rol voor de overheid. Daarbij kan in sommige gevallen sprake zijn van renteloze leningen, maar zal in veel gevallen nog sprake zijn van subsidie als instrumentarium. Koers voor een vitaler Limburg 25

26 26

27 5 Koers houden: Leren door te doen Met de Sociale Agenda van Limburg 2025 starten wij net als onze partners in veel opzichten met meer vragen dan antwoorden over de veranderingen die Limburg tot 2025 zal doormaken. De onzekerheid die gepaard gaat met fundamentele vernieuwing zullen we omarmen in onze actiegerichte aanpak. Wij doen dit omdat we van onze acties, onze successen en ook onze fouten vooral willen leren om met onze partners te komen tot een beweging die zal leiden tot een trendbreuk in de sociaaleconomische situatie van Limburg. Om als provinciebestuur vinger aan de pols te kunnen houden, nemen wij de volgende acties. Wij weten waar naartoe wij op weg zijn, maar niet waar wij over twee jaar staan. Anita Bastiaans (ondernemer), november 2015 De Sociale Agenda in onze Limburg Agenda en Leef- en Vestigingsklimaatmonitor Wij kiezen voor een verrijking van de Limburg Agenda (strategische lobby agenda) en de provinciale Leef- en Vestigingsklimaatmonitor. Met een verrijking van de Limburg Agenda op basis van dit perspectief richting 2025, geeft de Provincie Limburg naar haar partners te kennen dat de fundamentele keuze voor een welvarend en sociaal Limburg de cyclus van een beleidsperiode overstijgt. De Leef- en Vestigingsklimaatmonitor zal in de toekomst ook inzicht geven in de verdeling van hulpbronnen in Limburg (naar SCP, 2014) met verdieping op het niveau van gemeente en regio. Alleen langs die weg kunnen wij actueel inzicht bieden in het relevante woon- en leefklimaat. Wij zijn in gesprek met onze partners en leren van elkaar Wij zullen op basis van bovenstaande instrumenten ook gerichte momenten van reflectie organiseren met het provinciebestuur en onze partners om zo invulling te geven aan onze rol in een lerende Provincie Limburg. Daarin moeten wij kritisch zijn in termen van de effectiviteit van onze samenwerking en de bijdragen van eenieder. Dit doen wij in aanvulling op ons planningen control instrumentarium binnen de begrotingscyclus. Onze kennispartners kunnen hierin betekenisvol zijn. Goede intenties zijn mooi, maar het gaat om social impact. Wij richten ons daarbij op de trendbreuk in gezondheid en participatie met het vizier op 2025 en spiegelen onze inspanningen (en die van onze partners) hiernaar in termen van effectiviteit. Zowel onze inspanningen als ook onze outputdefinities zijn hieraan ondergeschikt. Centraal staat een toenemende instroom op de arbeidsmarkt en een toenemende gezondheid van Limburgers. In het bijzonder voor de Limburgers in een kwetsbare positie. Koers voor een vitaler Limburg 27

28 Wij zijn in gesprek met gemeenten over de wijze waarop zij in control zijn Met de stelselwijzigingen worden gemeenten voor enorme uitdagingen gesteld om zowel te vernieuwen als in control te zijn. Wij hebben als provincie een rol om toezicht te houden op de gemeentefinanciën naar gemeenten. Die rol zullen wij ook strikt naar de wet invullen. Wij houden geen toezicht op de kwaliteit van beleid en dienstverlening; deze taak behoort primair toe aan de raad en op macroniveau aan het Rijk als stelselverantwoordelijke. Tegelijkertijd zien wij wel best practices bij Limburgse gemeenten en daarbuiten. Gemeenten die hun planningen control weten te verbinden met de noodzaak om kansen te benutten en daarbij gecalculeerde risico s te nemen. Ook worden wij in kennis gesteld van landelijke ontwikkelingen op dit terrein zoals waar staat je gemeente (VNG/KING) of de sociaal domein index (SCP). Al deze kennis willen wij graag in verbinding brengen als ondersteunende partner van gemeenten in hun eerste verantwoordelijkheid. Initiatieven van onze kant worden daarom altijd getoetst op de behoefte bij gemeenten. Een goed voorbeeld is het seminar Transformatie: goud geld dat wij voorjaar 2016 zullen organiseren voor gemeenten. Wij hanteren een strategische agenda voor de lobby en Euregio Wij vertrekken in onze lobby vanuit eigen kracht, ons eigen initiatief en vragen vervolgens ruimte voor vernieuwing. Wij vragen van Den Haag en Brussel partnerschap in de missie die wij voorstaan. Dat partnerschap is hard nodig als we deze doelstelling willen bereiken. En er liggen kansen. In Brussel door middel van de smart specialisation strategy voor Zuid-Nederland (RIS 3) en in Den Haag op basis van het regeerakkoord Bruggen slaan, dat ten grondslag ligt aan de stelselwijzigingen in het sociale domein. Wij willen bijdragen aan de hieruit volgende uitvoeringsagenda voor het sociale domein. Partnerschap begint met elkaar beter leren kennen, een netwerk opbouwen en zien welke belangen spelen. Als we dat doorvertalen dan is 2016 vooral het jaar van de opbouw. Wij stellen in dit jaar deze Sociale Agenda van Limburg 2025 vast, zetten hierin de eerste geloofwaardige stappen, en we bouwen parallel verder aan bestuurlijke en ambtelijke netwerken in Limburg en parallel ook in Den Haag en Brussel. Dat betekent investeren in contacten door op bezoek te gaan en door politici, bestuurders en ambtenaren uit te nodigen in Limburg op die plekken waar de Sociale Agenda van Limburg 2025 tot leven komt. Onze boodschap: geef ons ruimte om te experimenteren, wees daarin partner en steun ons als systeemverantwoordelijke overheid om barrières weg te nemen die nodig zijn om te komen tot duurzame sociale structuurversterking. Door het wegnemen van hinderlijke barrières en schotten in wet en regelgeving. Systemen en regels die ruimte geven om de beoogde trendbreuk in gezondheid en participatie te bereiken. In de lobby erkennen wij ook de positie van gemeenten als eerste overheid om koers te bepalen naar het Rijk als systeemverantwoordelijke. Wij voeren geen eigen lobby ten opzichte van de Haagse systemen, of het nu gaat om financiële kaders (onder meer verdeelsleutels) of wettelijke kaders en beslissingen (onder meer behoud van specialistische zorgvoorzieningen). Wij kunnen Limburgse gemeenten wel gericht ondersteunen wanneer er een duidelijk belang ligt dat alle Limburgse gemeenten dient. Wij zullen die kansen ook proactief benoemen, gemeenten hierop aanspreken en waar nodig een organiserende rol nemen. Dat is aan de orde waar alle Limburgse gemeenten een belang hebben en meer in het bijzonder waar sprake is van een specifiek Limburgse situatie, zoals de grensligging. Positief en activistisch agenderend! 28

29 Daarbij willen we ook gebruik maken van de kansen die er liggen om in euregionaal verband te werken aan de trendbreuk in gezondheid en participatie. Denk aan onze inzet op basis van het actieplan grensoverschrijdende arbeidsmarkt. Denk ook aan opgebouwde Europese samenwerking op het gebied van preventieve gezondheidszorg waarin wij participeren en kennis delen en de Euregio Maas Rijn waarin wij nu starten met het verzamelen en delen van gegevens en initiatieven. Wij willen ook nadrukkelijk verkennen hoe wij vanuit die lopende initiatieven nog sterker in beeld kunnen komen om kansen te creëren voor ondersteuning vanuit Den Haag en Brussel. Koers voor een vitaler Limburg 29

30 30

31 Deel 2: Doorkijk op het uitvoeringsprogramma Koers voor een vitaler Limburg 31

32 32

33 6 Limburg in actie - programmadeel Limburg Werkt Akkoord Opgave Met het Limburg Werkt Akkoord richten we ons op het vergroten van de instroom van mensen die nu (nog) niet participeren op de arbeidsmarkt. Vanuit de overtuiging dat dit nog onbenut arbeidspotentieel in de (nabije) toekomst hard nodig is om de Limburgse economische ambities te bereiken. Hierbij willen we voorkomen dat werkgevers gedwongen worden om mensen met een beperkte aansluiting op de arbeidsvraag in dienst te nemen. Veel liever zien wij een intrinsieke motivatie voor een inclusieve arbeidsmarkt. Een arbeidsmarkt waarin iedereen duurzaam kan deel nemen, naar vermogen. Kwalitatief goed onderwijs dat opleidt voor en inspeelt op de (toekomstige) arbeidsmarkt is hierbij cruciaal. Met het Limburg Werkt Akkoord (LWA) wordt door ons als provincie samen met de (wettelijk) verantwoordelijke partijen een aanzet gegeven tot een beweging/vernieuwing naar een inclusieve arbeidsmarkt. Vernieuwing door meer dan voorheen de verbinding tussen economie, onderwijs en arbeidsmarkt te leggen. Doelstelling De doelstelling van het LWA is het vergroten van de instroom op de arbeidsmarkt door burgers die (nog) niet participeren, zodat meer mensen naar vermogen mee gaan doen. Het gaat om alle niet-werkenden die wel beschikken over een zeker arbeidsvermogen, en jongeren die uitstromen uit het onderwijs, waarbij extra aandacht is voor mensen met vmbo/mbo niveau, gezien hun meer kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Hieronder vallen zowel jongeren, 45 en 50+, mensen die vallen onder de participatiewet enzovoort. Instroom omvat de toeleiding naar arbeidsplaatsen en leerwerkplekken zoals stages, traineeships en ook werkervaringsplaatsen. Daarnaast willen we met het LWA de intrinsieke motivatie voor een inclusieve arbeidsmarkt van partijen vergroten. Scope Samen met de wettelijk verantwoordelijke partners in het veld, zoals arbeidsmarktregio s, gemeenten, UWV, werkgevers en onderwijsinstellingen willen we de aansluiting tussen vraag en aanbod op de (eu)regionale arbeidsmarkt optimaliseren. Dit in aanvullingen op en in afstemming met de Human Capital Agenda s & Techniekplan Limburg en het actieprogramma grensoverschrijdend leren en werken, die beide voor de zomer 2016 aan PS zullen worden voorgelegd 1. Het leggen van verbindingen met de economische agenda en onderwijsambities is bij de uitvoering van het LWA van essentieel belang. 1 Hiermee wordt conform de vastgestelde programmabegroting 2016 invulling gegeven aan de producten arbeidsmarkt (1.3.1.) en het LWA (1.3.3.) binnen het programma Onderwijs en Arbeidsmarkt (1.3). Koers voor een vitaler Limburg 33

34 Uitgangspunten LWA: 1. Duurzame beweging naar een inclusieve arbeidsmarkt op basis van participatie naar vermogen; 2. Verbinding leggen tussen economie, onderwijs en arbeidsmarkt, agenda s en ambities; 3. Arbeidsmarktregio s in the lead, wij faciliteren en stimuleren; 4. De rol van kennisinstellingen ten aanzien van kennisdeling en monitoring meer benutten; 5. Naast triple helix ook werknemers/werkzoekenden betrekken (quatro helix); 6. Aansluiten bij succesvol beleid, lopende ontwikkelingen en uitrol goede voorbeelden; 7. Kwalitatief goed onderwijs dat opleidt voor en inspeelt op de (toekomstige) arbeidsmarkt is cruciaal. Actielijn 1: Aanjagen positieve trendbreuk met de Limburgse arbeidsmarktregio s Ondanks dat de wettelijke taken voor het bevorderen van arbeidsparticipatie elders liggen, willen wij een actieve faciliterende rol hebben op het gebied van samenwerking in en tussen de drie Limburgse arbeidsmarktregio s (Noord, Midden en Zuid). Met name op het gebied van kennisontwikkeling en -overdracht. Ook voor het aanjagen en verbinden van vernieuwende initiatieven maken wij ons sterk. De drie Limburgse arbeidsmarktregio s bepalen hierbij het ambitieniveau. Hiertoe willen wij de volgende acties inzetten: Actie 1.1: Afsprakenkaders met de arbeidsmarktregio s Met de decentralisaties wordt de rol van de arbeidsmarktregio s steeds belangrijker. Zij zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de Participatiewet. Limburg telt drie arbeidsmarktregio s met elk een trekkende gemeente: Noord-Limburg met Venlo, Midden- Limburg met Roermond en Zuid-Limburg met Heerlen. Wij willen de arbeidsmarktregio s in hun opgaven ondersteunen door, daar waar nodig, de samenwerking in en tussen de arbeidsmarktregio s te faciliteren en kennisoverdracht tussen de regio s te stimuleren. Om deze ondersteuning vorm te geven, gaan we actiever met de arbeidsmarktregio s samenwerken. Daarnaast zullen we samen met de regio s een gezamenlijke (op de regio afgestemde) ambitie formuleren. Hierbij gaan we uit van regionale vraagstukken en hebben we oog voor vernieuwende initiatieven die kunnen bijdragen aan de gezondheid en participatie van Limburgers. Waar mogelijk sluiten we aan bij en versterken we de initiatieven vanuit de arbeidsmarktregio s, en waar nodig geven we ruimte aan initiatieven met een vernieuwende aanpak die een positieve en duurzame trendbreuk kunnen bewerkstelligen. 34

35 > Actie 2016: Wij maken afsprakenkaders met de drie Limburgse arbeidsmarktregio s voor de periode In deze afsprakenkaders maken we de regionale arbeidsmarktaanpak inzichtelijk (bv. ESF, arbeidsmarktontwikkeling, inzicht in doelgroep, etc.) en maken we afspraken over de thema s / initiatieven waarop we inhoudelijk en financieel gaan samenwerken teneinde de instroom van jongeren en mensen met de afstand tot de arbeidsmarkt te bevorderen. In het derde kwartaal van 2016 zijn deze afsprakenkaders gereed. Op basis van de eerste gesprekken met de arbeidsmarktregio s zullen deze afspraken zich o.a. richten op de aanpak van oudere werkzoekenden (vernieuwing van de 45 + regeling) en het continueren van het scholingsfonds. Mede op grond van deze behoefte binnen de arbeidsmarktregio s zal vooruitlopend op de afsprakenkaders, de 45+ regeling worden vernieuwd en het scholingsfonds worden gecontinueerd (besluitvorming in GS voorzien begin maart 2016). Actie 1.2: Aanpak sectorale mobiliteit De drie Limburgse arbeidsmarktregio s kennen vaak een sector die regionaal sterk vertegenwoordigd is met daarbij een groeiende vraag naar personeel. Door samenwerking binnen een sector wordt gezorgd voor kwalitatief goed en flexibel personeel. Sectorale clustering geeft de mogelijkheid om op zoek te gaan naar benodigde kerncompetenties waarbij voor zowel de flexibiliteit als werkzekerheid gezorgd wordt. Deze aanpak vraagt om een verandering en een gezamenlijke afstemming van de betrokken partijen: Overheid: die haar economische en sociale aanpak sterker aan elkaar verbinden, zodat er beter naar de arbeidsvraag van de toekomst toegewerkt kan worden; Onderwijs: dat zijn opleidingsaanbod flexibeler in richten zodat het sneller aangepast kan worden op de veranderende vraag; Werknemers: die flexibel en duurzaam inzetbaar zijn; Werkgevers: die niet meer kunnen rekenen op een onuitputtelijke vraag van potentieel arbeidsaanbod en werknemers daarom in staat stellen om zich te blijven ontwikkelen en de prikkel moeten bieden om te veranderen. > Actie 2016: In minimaal één arbeidsmarktregio is een aanpak sectorale toeleiding uitgewerkt, waarbij bovenstaande partijen betrokken zijn. In 2019 hebben in de drie Limburgse arbeidsmarktregio s een aantal pilotprojecten op het gebied van sectorale mobiliteit gelopen, is duidelijk welke aanpak werkt en welke niet, en is deze kennis actief gedeeld tussen de arbeidsmarktregio s. Momenteel wordt o.a. in de arbeidsmarktregio Zuid Limburg een kansrijke aanpak gericht op (inter)sectorale mobiliteit/toeleiding uitgewerkt. Naar verwachting zal deze aanpak medio 2016 gereed zijn. Koers voor een vitaler Limburg 35

36 Actielijn 2: Meer sociaal rendement bij economische structuurversterking Wij leggen de nadruk op de koppeling tussen economische én sociale structuurversterking. Vanuit deze visie zoeken wij zoveel mogelijk de verbinding met (economische) projecten waar wij zelf een sturende rol hebben en waar wij vanuit een activistische houding zelf invloed kunnen uitoefenen op onze partners om sociaal rendement te behalen. Op basis van een langdurig partnership worden afspraken gemaakt met betrekking tot te creëren arbeidsplaatsen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, stageplaatsen, opleidingsplaatsen, et cetera. Beoogd is een duurzame instroom en doorstroom op de arbeidsmarkt. Binnen onze eigen provinciale inzet en beleid willen we deze ambitie als volgt uitwerken en oppakken: Actie 2.1: Succesvolle Publiek Private Samenwerkingsconstructies faciliteren en uitrollen We willen binnen economische en structuurversterkende projecten waar we als Provincie Limburg bij betrokken zijn, meer kansen creëren voor jongeren en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. In Limburg liggen in dit kader met name kansen binnen de maakindustrie (waaronder MKB), de logistieke sector, bouw en (asbest)sanering/herstructurering, en toerisme en recreatie. Dit zijn voor Limburg zogenaamde groeisectoren die met name kansen bieden voor laag en middelbaar opgeleide mensen. Binnen deze sectoren loopt momenteel een aantal ontwikkelingen waar we als Provincie Limburg bij betrokken zijn en waarbij tussen onderwijs en bedrijfsleven goed wordt samengewerkt. VDL Nedcar: PPS-constructie waarbij een ondernemer vanuit een groeiende vraag naar personeel met onderwijspartijen (ROC s ), UWV, uitzendbureaus, gemeenten en provincie tot een vernieuwende aanpak en samenwerking op het gebied van personeelsvoorziening wil komen. Deze aanpak richt zich vooral ook op het verbeteren en vergroten van de instroom van jongeren en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ook binnen de logistieke en retailsector zijn en worden dergelijke vernieuwende PPS-constructies ontwikkeld (bijvoorbeeld het Retail Innovation Center in Roermond). Uiteraard zullen we vanuit ons partnership bij de vier Brightlands campussen bekijken waar kansen liggen en aandacht vragen voor de instroom van jongeren en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Binnen de Smart Service Campus zijn in dit kader al specifieke doelstellingen benoemd. > Actie 2016: In 2016 focussen we op een tweetal succesvolle/ kansrijke publiek private samenwerkingen namelijk: VDL Nedcar, waarbij de provincie momenteel betrokken is bij het opzetten van een vernieuwende ketensamenwerking tussen ondernemers, gemeenten, UWV, onderwijspartijen en uitzendbureaus gericht op een duurzame aanpak voor de instroom van werkzoekenden. Het binden van andere regionale private partijen (ondernemers) alsook het optimaliseren van de samenwerking tussen publieke partijen zijn bij het verder vormgeven van deze aanpak belangrijke uitdagingen/ voorwaarden. In 2016 wordt bij de werving van nieuw personeel deze vernieuwende aanpak gehanteerd en verder verbeterd. Voor de Smart Service Campus zijn doelstellingen geformuleerd voor het opzetten en aanbieden van (om) scholingstrajecten (met name ICT en financieel-administratief georiënteerd). Concreet gaat het om het creëren van 1000 fte stage- en leerplekken en 1000 fte van Werk naar werk (omscholingstrajecten) binnen nu en 10 jaar. 36

37 Actie 2.2: Sociaal rendement binnen provinciaal MKB en acquisitiebeleid Ook binnen ons eigen beleidsinstrumentarium willen we kijken hoe we het bevorderden van een inclusieve arbeidsmarkt structureel een plek kunnen geven. Het midden- en kleinbedrijf vormt het fundament van de Limburgse economie (ruim 80% van de werkgelegenheid in het Limburgse bedrijfsleven bevindt zich in het MKB) en vervult daarmee een belangrijke rol als banenmotor. Daarnaast is nieuwe bedrijvigheid en verankering van bestaande bedrijven van groot belang voor het behoud en de groei van werkgelegenheid, en voor versterking van de Limburgse topsectoren. > Actie 2016: Op grond van het voorafgaande en gekoppeld aan onze economische ambities, gaan wij kijken hoe we de instroombevordering van jongeren en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt als voorwaarde/criterium kunnen vertalen en verankeren binnen het MKBbeleid en het hieraan gekoppelde instrumentarium zoals Limburg Makers, het in ontwikkeling zijnde instrumentarium voor Logistiek en het investeringsprogramma toerisme en recreatie. Eind 2016 zal in minimaal 2 provinciale investerings/ subsidieregelingen het creëren van stage en leerwerkplekken zijn vertaald. Ook in ons acquisitiebeleid zullen we sociaal rendement als vast item meenemen. In dit kader wordt in het convenant Acquisitie in Limburg dat in het voorjaar 2016 met de 7 grote Limburgse gemeenten, Liof en Provincie is afgesloten, benadrukt dat de betrokken partijen in een zo vroeg mogelijk stadium anticiperen op de aansluiting op de arbeidsmarkt. Hierbij gaat het met name om de instroom van jongeren en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Economische structuurversterking kan immers niet zonder sociale structuurversterking. Koers voor een vitaler Limburg 37

38 Actie 2.3: Herijkte aanpak Social Return On Investment (SROI) SROI is een instrument dat inmiddels sterk is verankerd binnen het provinciaal beleid. Vanaf 2008 hebben wij een start gemaakt met het invoeren van Social Return On Investment (SROI). SROI is het opnemen van sociale voorwaarden, eisen en wensen in inkoop-, aanbesteding- en subsidieverleningtrajecten, zodat leverancier en subsidieontvanger een bijdrage leveren aan de uitvoering van provinciaal beleid ten aanzien van het bieden van werkgelegenheid aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, en het bevorderen van maatschappelijke participatie. Sinds de invoering heeft SROI als instrument binnen de organisatie een flinke ontwikkeling doorgemaakt. Inmiddels is het sterk verankerd in het provinciaal beleid en zijn we in staat om de resultaten goed te monitoren. De voortgangscijfers geven ons handvatten om het instrument verder te ontwikkelen in de komende periode. De focus ligt hierbij op het verbreden van SROI naar verbonden partijen en structurele subsidierelaties en het verbeteren van de samenwerking met de externe partners (zoals gemeenten, UWV, onderwijs en bedrijfsleven) om zo de kansen op duurzame instroom op de arbeidsmarkt voor de doelgroep te vergroten. Naast het vergroten van de duurzaamheid, zal er bij de uitvoering van SROI ook continue aandacht blijven voor het uitsluiten van negatieve effecten van het instrument, zoals arbeidsverdringing. Daarom zal de invulling altijd in samenspraak met de werkgever plaatsvinden, zal maatwerk altijd mogelijk blijven om tegemoet te kunnen komen aan de specifieke eisen van de casus en zijn aantoonbaar met ontslag bedreigde werknemers ook onderdeel van de doelgroep. > Actie 2016: In dit kader willen we in 2016 toewerken naar een convenant met structurele subsidierelaties met betrekking tot SROI, het thema SROI agenderen bij de geselecteerde verbonden partijen en extra organisaties (bijvoorbeeld woningcorporaties) overtuigen en hen ondersteuning bieden om SROI toe te passen. Dit convenant zal in het voorjaar 2016 worden afgesloten. Actie 2.4: Bevorderen werkend leren voor (kwetsbare) 2 jongeren Vanuit het besef dat leren in de praktijk motiveert en de aansluiting tussen onderwijs en de regionale arbeidsmarkt vergroot, willen we inzetten op meer stage- en leerwerkplekken voor (kwetsbare) jongeren. Hiervoor is de koppeling met het provinciale onderwijsbeleid essentieel. Binnen het Techniekplan en de HCA-aanpak zijn de afgelopen periode tal van goede samenwerkingsvormen en kansrijke ontwikkelingen tussen het regionale bedrijfsleven en onderwijspartijen ontstaan. De zogenaamde Centra voor Innovatief Vakmanschap (MBO) en Centers of Expertise (HBO) zijn hiervan goede voorbeelden. Binnen deze samenwerkingsvormen is het bevorderen van het leren in de praktijk van en voor het bedrijfsleven een belangrijk uitgangspunt. In Limburg is en wordt in dit kader actief gebruik gemaakt van landelijke subsidieregelingen zoals Regionaal Investeringsfonds mbo (RIF). > Actie 2016: We willen samen met één of meerdere Limburgse ROC s streven naar een aanvraag juist gericht op leren in de praktijk voor leerlingen op MBO 1-2 niveau. Juist deze leerlingen zijn vaak gebaat bij leren in de praktijk in plaats van het klassieke leren op school. Zowel in Noord als in Zuid Limburg bereiden de onderwijspartijen en de arbeidsmarktregio s een aanvraag voor deze leerlingen voor. In 2016 willen we minimaal 1 aanvraag in het kader van het Regionaal Investeringsfonds MBO ondersteunen. Daarnaast willen we bekijken waar en hoe de provinciale onderwijsambities en het LWA elkaar nog meer kunnen versterken daar waar het gaat 2 Kwetsbare jongeren conform beschrijving in VSV-regeling van het ministerie OCW (zie aanvalopschooluitval.nl/vraag-en-antwoord/verlenging-vsv-regeling-convenantpartners) 38