Antwoorden 6 vwo 3 Middellandse Zeegebied

Transcriptie

1 Antwoorden 6 vwo Middellandse Zeegebied De vele gezichten van het Middellandse Zeegebied a Actief, er komt rook uit de krater van de Etna. b De Afrikaanse plaat duikt onder de Tyrrheense plaat. c Circa km. d Volgens figuur stroomt de lava in de e eeuw vooral naar het oosten en zuiden waardoor de noordwestzijde de veiligste route is om naar boven te gaan. e De lavastromen beginnen op verschillende plekken. a Steppeklimaat, Middellandse Zeeklimaat, hooggebergteklimaat, zeeklimaat. b Grassteppe, altijd groene vegetatie, zomergroen loofwoud, naaldwoud, hooggebergtevegetatie. c Bij de monding van de Rhône bestaat deze rivier uit meerdere geulen in plaats van één geul. Bovendien bevindt zich daar een moeras (GB / GB 0-0). a juist, Turkije is uitzondering; juist; juist. b onjuist, zie GB 87A / GB 88A; juist, zie GB A / GB A. c Spanje en Italië; Turkije; Griekenland. a In Spanje wordt meer verdiend aan toerisme dan in Nederland, maar er wonen wel meer mensen waarover deze inkomsten verdeeld moeten worden. b De inkomsten uit internationaal toerisme zijn veel groter dan de uitgaven aan internationaal toerisme. c De landen rond de Middellandse Zee trekken veel meer internationale toeristen dan dat de eigen inwoners deelnemen aan het internationaal toerisme. Zie kaart GB 9F /GB 9F. d Eigen antwoord: lekker weer, strand, cultuur, landschap, eten, sfeer. a Westelijk Kreta:,,. Oostelijk Kreta:,,. b Deze bergdorpjes vind je vooral in westelijk Kreta. Daar is het meeste reliëf en komen de minste toeristen. c De inwoners van de kuststreek zijn in deze dorpjes geboren of hebben er familie wonen. 6 a natuurlijke kenmerken kust: een lange en grillige kustlijn met veel eilanden is moeilijk te bewaken; staatkundige situatie: Spanje heeft twee enclaves aan de noordkust van Afrika die moeilijk te bewaken zijn. b De immigranten hebben vooral Noordwest- Europa als bestemming en gebruiken de landen langs de Middellandse Zee om Europa binnen te komen. c Landbouw.

2 Platentektoniek rond de Middellandse Zee a Alleen in Zuid-Europa komen de jongste plooiingsgebieden (Alpien) voor. b Tijdens de caledonische en de hercynische plooiingsfases zijn gebergten in Noord-, Midden- en West- Europa ontstaan. c A. d Sedimentgesteente. e Het waren ondiepe zeeën. a De bodem van de Adriatische Zee ligt ondiep en bestaat dus uit licht gesteente zoals graniet. Continentale korst is vooral graniet. b De Tyrrheense plaat en de Afrikaanse plaat. a A oceaan-continent; B oceaan-continent; C continent-continent. b Uit bron 7 is op te maken dat het Middellandse Zeegebied bestaat uit verschillende kleine en grote aardplaten, ieder met een eigen bewegingsrichting. a De Apulische plaat en de Tyrrheense plaat bewegen naar elkaar toe (convergentie). b Bij subductie duikt een oceanische plaat de mantel in. De plaat smelt, licht magma stijgt op en er ontstaan vulkanen op de plaat die aan het oppervlak blijft. c De vulkanen bevinden zich volgens bron 7 op de Tyrrheense plaat. Dit betekent dat de Apulische plaat onder de Tyrrheense plaat duikt. d Botsing van twee continentale platen e Bij de laars van Italië, waar een stuk continent van de Apulische plaat op de rest van Italië botst, zijn de Apennijnen ontstaan. a Continentale korst. Kalksteen en ondiepe zeebodem zijn kenmerkend voor continentale korst. b De huidige omvang van de oceaan is kleiner dan miljoen jaar geleden. c Omdat dit deel van de Afrikaanse plaat uit zwaar oceanisch gesteente bestaat (basalt) en de Egeïsche plaat uit lichter, continentaal gesteente. d Afrika beweegt in noordelijke richting. De Egeïsche plaat wordt uitgerekt in zuidelijke richting. e Doordat de plaats waar de oceaanbodem van de Afrikaanse plaat wegduikt (Helleense boog) steeds zuidelijker komt te liggen, wordt de Egeïsche plaat uitgerekt. Hierdoor wordt deze plaat dunner en is het oorspronkelijke gebergte grotendeels onder water verdwenen. 6 a Opheffing en plooiing van beide gebieden. b Spanje. Op GB 76A / GB 70A is te zien dat in Spanje veel oudere gesteenten voorkomen, en op GB 76B / GB 70B dat er in Spanje naast jonge gebergten ook oude gebergten zijn. c Endogeen: opheffing; exogeen: riviererosie. d De opheffing zal langzamer verlopen zodat de rivier tijd heeft om het dal te verbreden/uit te ruimen.

3 Een onrustig gebied a Italië, Griekenland en Turkije. b Deze landen liggen op de actiefste plaatranden. Daar bewegen de platen met de grootste snelheid. c Hoe hoger het risico op aardbevingen, des te groter het aantal aardbevingen in de periode d Nee, niet voor alle landen. Libië en Egypte hebben wel een verhoogd aardbevingsrisico maar kenden in de periode 99-0 geen aardbevingen. e Turkije. f Zware aardbevingen komen voor met een lage frequentie. Een periode van 6 jaar is daarvoor veel te kort. a Hoe dieper de aardbevingshaard zich bevindt, hoe kleiner de kans op schade/slachtoffers. b Bij subductie schuift een oceanische plaat onder een andere plaat door. De oceanische plaat schuurt langs de andere plaat waarbij druk wordt opgebouwd. Op de plek waar de druk te groot wordt, schiet de oceanische plaat door en ontstaat een aardbeving. Deze plek kan zowel ondiep als diep liggen (zie schets). c Bij een transforme breuk bewegen twee platen langs elkaar en is de haard ondiep. d Italië ligt op de Apulische plaat. Die bestaat uit lichte continentale korst en duikt met moeite weg onder een andere (lichte) continentale plaat. Dat gaat niet vanzelf. a In westelijke richting. b Acht à negen jaar. c Het westelijk deel van de Noord-Anatolische breuk; bij de stad Istanbul. d GB 6D / GB 6D. a Ten zuiden van Kreta ligt een subductiezone. De Afrikaanse plaat duikt in een boogvorm weg onder de Egeïsche plaat. Ongeveer 00 km ten noorden van deze Helleense boog is de Afrikaanse plaat zo diep weggedoken, dat het materiaal van deze korst wordt omgesmolten en een boog van vulkanische eilanden vormt. b Deze zone ligt te dicht bij de subductiezone (oorzaak). De onderduiking is nog niet zover dat er aardkorst is gesmolten en als magma op kan stijgen (gevolg). c Thira en Thirisia zijn de randen van een caldera; Nea Kameni is een actieve stratovulkaan die is ontstaan in deze caldera. a C is juist. Hoe langer een vulkaan niet uitbarst, hoe meer magma zich ophoopt in de magmakamer en hoe groter de eerstvolgende uitbarsting zal zijn. b C. c Toeristen bekijken de traag stromende lava in plaats van op de vlucht te slaan voor een explosieve uitbarsting. d De Etna kent regelmatig uitbarstingen, terwijl de Vesuvius sinds 9 niet meer actief is geweest.

4 6 a Het westelijk deel van het Middellandse Zeegebied b Aardbevingen kondigen zich in tegenstelling tot vulkaanuitbarstingen niet aan. Aardbevingen komen op heel veel plaatsen verspreid over het Middellandse Zeegebied voor, en vulkanisme is beperkt tot een paar plaatsen. c Bij de aardbeving van 0 mei zijn veel gebouwen onstabiel geworden waardoor deze bij de aardbeving van 9 mei zijn ingestort, met meer dodelijke slachtoffers als gevolg. d Het is heel lastig om historische gebouwen aardbevingsbestendig te maken. Klimaat en vegetatie rond de Middellandse Zee a A, B, C. b Droge en hete zomer, veel schapen en geiten, branden, verweringslaag is dun of ontbreekt. c De wintertemperatuur die onder de 8 C ligt. d In de zomer, dan is het erg warm en is er weinig water beschikbaar terwijl de bladeren wel water verdampen. a Zomergroen loofwoud, naaldwoud, hooggebergtevegetatie, grassteppe. b Zomergroen loofwoud: te koude winter; naaldwoud: het hele jaar door te koud; hooggebergtevegetatie: het hele jaar door te koud; grassteppe: te droog. c Breedteligging. a De cactus heeft stekels en is daardoor bestand tegen vraat door geiten en schapen. De cactus is ook leerachtig, waardoor verdamping in de zomer tot een minimum wordt beperkt. b B, D. c Voorbeeld 7: alleen hier heeft de eik een boomvorm bereikt doordat er geen begrazing plaatsvindt. a Droge zomer en neerslag in de winter, hete zomer en zachte winter. b In de winter is het neerslagoverschot groot en in de zomer is er een neerslagtekort. c Het gaat om de jaarlijkse hoeveelheid neerslag en de grote seizoensverschillen komen niet tot uiting. d Spanje en Turkije. e In alle vier de landen is steeds het westen natter dan het oosten. f Reliëf. a De depressies bewegen in de winter over het Middellandse Zeegebied. b In de zomer verschuift het subtropisch maximum van 0 N.B. naar het Middellandse Zeegebied. Bij een hogedrukgebied daalt de lucht en verdampt het vocht. Het is dan ook droog in de zomer. In de winter ligt het subpolair minimum boven het Middellandse Zeegebied. Er komt warme lucht vanuit het zuiden en koude lucht vanuit het noorden die boven het Middellandse Zeegebied botsen en depressies veroorzaken. De winter is dan ook nat. c De zee-invloed.

5 d Vóór het passeren van de depressie. Rondom een depressie (lagedrukgebied) waait de wind tegen de wijzers van de klok in. Dit betekent dat voorafgaand aan het passeren van de depressie de wind uit het zuiden waait. 6 a A klimaat en ondergrond; B klimaat en ondergrond; C klimaat; D klimaat en ondergrond. b In de badlands van bron 6 ligt los materiaal. De mens kan hier nauwelijks landbouw bedrijven omdat gewassen moeilijk in dit materiaal wortelen. In de natte wintermaanden zal regen dit materiaal meenemen naar de rivieren die daardoor de kleur van het meegespoelde materiaal aannemen (bron 7). De invloed van de bewoners op het Middellandse Zeegebied a : de heuvels met flauwe hellingen. b Deze werden niet gebruikt vanwege de onveiligheid en de malaria die men niet kon bestrijden. c Het massatoerisme zorgde voor werkgelegenheid buiten de landbouw waardoor veel boeren en jongeren naar de toeristengebieden vertrokken. d Schaalvergroting en mechanisering in de landbouw als gevolg van toetreding tot de EU. a A, B, C. b De mensen hebben zich het meest aangepast aan de geofactor klimaat; de geofactor ondergrond is het meest door de mensen aangepast. c Door de aanleg van (horizontale) terrassen kan de neerslag beter infiltreren. Hierdoor zal minder water de helling afstromen en de bodemerosie afnemen. d Tarwe en gerst. Deze gewassen werden in de winter aangeplant als de bodem voldoende vocht bevat als gevolg van voldoende nuttige neerslag. a Het sterkst toegenomen: aardbeien; het sterkst afgenomen: aardappelen. b De Spaanse landbouw is steeds meer deel uit gaan maken van de Europese markt. Aardbeien worden voor grote delen van Europa geproduceerd, en aardappelen kunnen beter in Noord-Europa worden verbouwd. c Tomaten, paprika s, aardbeien, citroenen, mandarijnen. d A en D: grootschalig; B, C en E: kleinschalig. e Droogtelandbouw. f Irrigatielandbouw. a het oppompen van grondwater, het opvangen van rivierwater in stuwmeren. b Stuwmeren, anders zou dit water naar zee stromen; het grondwater dat wordt opgepompt wordt niet of minder snel aangevuld. c De productiviteit/opbrengst op geïrrigeerde gronden is vele malen hoger dan op niet-geïrrigeerde gronden. d Murcia ligt in het droge zuiden en Baskenland ligt in het veel nattere noorden.

6 a Boeren ontvingen subsidies en konden gaan moderniseren en uitbreiden. Bovendien vond specialisatie plaats (zie bron 0). b In alle landen rondom de Middellandse Zee is de hoeveelheid beschikbaar water per persoon tussen 90 en 00 afgenomen. Voor de landbouw is steeds meer (irrigatie)water nodig. c Het is fossiel water dat in vroegere nattere periodes hier is gevallen en nu opgeslagen ligt in waterhoudende gesteentelagen. d Op GB E / GB E is te zien dat vrijwel geen neerslag valt bij het Kufrabekken. Er vindt nauwelijks aanvulling van grondwater plaats, terwijl wel grondwater wordt gewonnen. e In Egypte stroomt de Nijl van waaruit water wordt gebruikt voor irrigatielandbouw. Libië heeft die mogelijkheid niet. 6 Landdegradatie rond de Middellandse Zee a Door de grote neerslagvariabiliteit en het voorkomen van hevige buien zal bij elke vorm van landbouw landdegradatie plaatsvinden. b De humuslaag is rond de Middellandse Zee over het algemeen dun of afwezig, en over bodemerosie spreek je alleen wanneer de humuslaag wordt aangetast. c A en D. a September of oktober. Dan begint het regenseizoen na de droge periode. b Ja, want in een heel jaar valt maximaal 600 mm. c Er is zo veel grond uit de omgeving meegespoeld, dat het regenwater erdoor gekleurd wordt. d Ja, want bij normale regenhoeveelheden houden bomen wel grond vast, maar bij deze grote hoeveelheden lukt dat niet en spoelen de bomen zelf weg. a Ac, Bf, C-6/a-e, Db, Ed. b De processen verlopen heel traag of treden met een heel lage frequentie (oorzaak) op waardoor gevolgen pas op lange termijn merkbaar zijn. c Het gebruik van bulldozers en oppompen van grondwater. a De modderstroom bereikt de straten van de stad Sarno en sleurt van alles mee. b Veel neerslag en het kappen van bomen voor woningbouw door de Camorra. c Bron : bij bosbranden verdwijnt bos. Regenwater infiltreert minder goed en zal over de oppervlakte afstromen. a A: aardverschuivingen; B: rivieren treden makkelijk buiten hun oevers, bodemerosie; C: verzilting; D: verdroging. b A: Hoe meer bedekking door vegetatie, hoe meer water zal infiltreren. B: Hoe fijner de korrelgrootte, hoe lager de infiltratiesnelheid. c Wanneer de regenintensiteit hoog is, zal de bodem snel verzadigd raken waardoor de infiltratiesnelheid steeds kleiner wordt. d Bedekking met vegetatie.

7 6 a De gebieden met erosie door water liggen vooral aan de flanken van gebergten. b Het zijn reliëfrijke gebieden waar bovendien veel neerslag valt. c Het water heeft diepe geulen in het landschap achtergelaten. d Daar zijn grote hoogteverschillen over kleine afstanden (overgang bergen naar kustvlakte). e Door de opkomst van het toerisme zijn veel nieuwe accommodaties en voorzieningen gebouwd waardoor bos is verdwenen en meer bodemerosie optreedt. SAMENVATTING a A Egeïsche plaat, B Tyrrheense plaat, C Iberische plaat, D Anatolische plaat, E Apulische plaat. b Convergent. c D. d Uitsluitend exogene processen: E; uitsluitend endogene processen: A; endogene en exogene processen: B, C en D. a Wegzakken en uitrekken. b De Cycladen. c Twee goede antwoorden mogelijk: Kreta en Peloponnesos. a Italië, Griekenland en Turkije. Hier bewegen de aardkorstplaten met de grootste snelheid. b Het westelijk deel van de Afrikaanse kust. Door het westelijk deel loopt een grens tussen aardkorstplaten en door het oostelijk deel niet. c De diepte van de haard en de tijdsduur van de aardbeving. d Door het naleven van de bouwvoorschriften kunnen veel slachtoffers worden voorkomen. Door corruptie en vriendjespolitiek worden bouwvergunningen afgegeven voor gebouwen die niet aan de voorschriften voldoen. Daardoor worden de risico s onnodig groot. a Ac, Bd, Ca, Db. b Hoe langer de uitbarsting op zich laat wachten (lage uitbarstingsfrequentie), hoe groter de drukopbouw en dus hoe gevaarlijker de uitbarsting. c De Vesuvius. Deze ligt vlak bij een dichtbevolkt gebied en is al 0 jaar niet uitgebarsten. a Het klimaat in het Middellandse Zeegebied, met zijn hete droge zomers en natte winters. b kleinschalige landbouw, transhumance, terrassen aanleggen, gebruik van wintertarwe, gewassen met lange wortels. c toerisme, schaalvergroting in de landbouw. 6 A, B, C, D, E.

8 7 a A, B en F b B c C, D, E