Krachten van de natuur hoofdstuk 1B4

Transcriptie

1 Krachten van de natuur hoofdstuk 1B4

2 Cursus 4.1: De aarde beeft Opbouw van de aarde Clip: Opbouw van de aarde De aarde is, van binnen naar buiten, opgebouwd uit: 1. de binnenkern De kern van de aarde is heel heet, wel 5000 a 6000 C en hij bestaat uit ijzer. De druk is zo groot dat het ijzer daar een vaste bal vormt 2. de buitenkern In de buitenkern is de druk minder groot, waardoor het ijzer in deze laag vloeibaar is 3. de mantel De aardmantel bestaat uit gesteente. Dat gesteente is zo heet, dat het ook vloeibaar is 4. de aardkorst De buitenste schil van de aarde is hard. In principe leven we op een afgekoelde korst drijvend op een vloeibare, hete binnenkant van de aarde.

3 Maak opdracht 1 en 2 van je werkblad Bekijk de afbeelding. Benoem de vier delen die je ziet. Doe het zo: 1 is... 2 is... 3 is... 4 is... In de clip komen onder andere de volgende 8 woorden voor. Zet deze woorden op de juiste plaats achter de namen van de vier delen van de aarde. hard massief enorme druk 3000 km dik dun ijzer en nikkel gesmolten 5000 a 6000 graden

4 Bewegende platen De aardkorst is ongeveer 40 km dik en bestaat uit bewegende platen. De aardplaten komen in beweging door bewegende magma-stromingen onder de aardkorst. De continenten bewegen met de aardplaten mee. Europa en Afrika hebben ooit tegen Noord- en Zuid- Amerika aangezeten (kijk maar naar de kustlijnen). Daardoor verandert de ligging Bekijk de video : Bewegingen van de continenten 2 soorten platen: Continentale platen liggen onder land (=continent) Oceanische platen liggen onder een oceaan Platen liggen gedeeltelijk onder land en gedeeltelijk onder een oceaan.

5 Maak opdracht 3 Op welke platen liggen de continenten? Vul de tabel in.

6 Opdracht 4: Schrijf in de tabel in welke richting de platen bewegen De eerste twee zijn vast ingevuld

7 De platen bewegen op 3 manieren ten opzichte van elkaar: 1. Uit elkaar 2. Naar elkaar 3. Langs elkaar Uit elkaar (divergerende platen) De Zuid-Amerikaanse plaat en de Afrikaanse plaat bewegen uit elkaar. (divergentie) De platen raken elkaar in het midden van de Atlantische oceaan. (breuklijnen) Omdat deze platen van elkaar af bewegen, ontstaat er tussen de platen ruimte. Die ruimte wordt opgevuld door magma. Als het magma aan de oppervlakte komt, stolt het en vormt het een rug. MIR= mid-oceanische rug Soms komt een rug als een eiland boven de zee uit. (IJsland)

8 Naar elkaar (convergerende platen) Er zijn drie mogelijkheden: 1. Continentale plaat botst met oceanische plaat 2. Continentale plaat botst met continentale plaat 3. Oceanische plaat botst met oceanische plaat Situatie1: Continentale plaat botst met oceanische plaat Een oceanische plaat is zwaarder dan een continentale plaat. Daarom schuift de oceanische plaat onder de continentale plaat. Dit noem je subductie. In de subductiezone ontstaan troggen: smalle diepe kloven in de zeebodem. Op de rand van een continentale plaat ontstaat vaak een vulkanische bergketen

9 Situatie 2: Twee continentale platen botsen Als twee continentale platen botsen, ontstaan er plooiingen in de aardkorst. Deze plooiingen veroorzaken reliëf (bergketens). Voorbeeld: Alpen. Situatie 3 Twee oceanische platen botsen Als twee oceanische platen botsen, schuift een van de twee platen onder de andere plaat (subductie) Er ontstaat een gebergte onder de zee. Soms komen de toppen van het gebergte boven het water uit. Die toppen vormen dan eilanden met vulkanen. Ze liggen vaak in een boog in de oceaan.

10 Langs elkaar (transforme platen) Het langs elkaar bewegen van twee stukken aardkorst gaat niet geleidelijk, maar in schokken. Hierdoor ontstaan aardbevingen. De aardkorst scheurt en er ontstaan breuken. Langs de westkust van de Verenigde Staten (vlakbij San Francisco) vind je twee langs elkaar heen bewegende platen. (San Andreasbreuk) Video: Plaattektoniek op een rijtje

11 Maak opdracht 5 Gebruik de afbeeldingen van opdracht 3 en 4. Je gaat op zoek naar voorbeelden van divergerende en convergerende platen. 1. Zijn de Zuid-Amerikaanse plaat en Afrikaanse plaat divergerende of convergerende platen? 2. Zijn de Zuid-Amerikaanse plaat en Nazca plaat divergerende of convergerende platen? Opdracht 6. Gebruik Google en Google Maps. 1. Zoek op hoe de diepste trog op aarde heet. 2. Zoek die trog in Google Maps op en zoom langzaam uit. 3. Welke drie eilandengroepen (landen) liggen in een boog om deze trog? 4. Welke twee oceanische platen botsen hier op elkaar?

12 Video: Aardbevingen, hoe ontstaan ze? Aardbevingen zijn trillingen van de aardkorst, veroorzaakt door schuivende platen Op de grenzen (breuklijnen) van deze aardschollen komen aardbevingen en vulkanen voor De platen in de aardkorst verschuiven ieder jaar 2 tot 12 centimeter Als de druk tussen of in de platen groter wordt dan gaan de platen botsen of over elkaar Daarbij komt een grote kracht vrij die een aardbeving veroorzaakt 90% van alle aardbevingen komt voor op de grens van twee platen. Om aardbevingen te kunnen meten (hoe erg en zwaar ze zijn) hebben ze een seismograaf die kan meten welke kracht de aardbeving heeft. Schaal van Richter ; aardbevingen liggen tussen de 1 en 9. Iedere volgende stap is 10x sterker dan de vorige.

13 Opdracht 7. Bekijk de uitdraai van de seismograaf en de onderstaande zeven gebeurtenissen. Bedenk op welk moment deze gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Zet de nummers uit het seismogram voor de gebeurtenissen. o o o o o o o De mensen in de stad slaken een zucht van opluchting. Gebouwen in het centrum van de stad storten in. Het platteland rondom de stad is ongewoon stil. Je hoort geen geluid van vogels of dieren. Huizen beginnen te schudden. De hulpdiensten brandweer, ambulances, politie worden gewaarschuwd. Mensen lopen door de straten met geroofde spullen. Leerlingen gaan onder hun stoel zitten voor het geval de muren instorten.

14 Cursus 4.2 de aarde spuwt vuur en cursus 4.3 vulkanen Vulkanen hoe ontstaan ze en waar Video: Het ontstaan van vulkanen en eilanden Vulkanische activiteiten zijn verbonden met platentektoniek. Wanneer de enorme platen op de aarde bewegen veroorzaken ze langzaam maar zeker een kettingbotsing van gebeurtenissen die kunnen eindigen in een explosie! Langs de randen van aardplaten: Waar platen uit elkaar schuiven Waar een plaat onder een andere duikt Waar hotspots liggen. (plaatsen midden op aardplaten waar magma uit de diepe mantel (ca km diep) omhoog komt en dit staat los van plaattektoniek. Yellowstone bijvoorbeeld)

15

16 Video: wat is een vulkaan en waarom barst hij uit? Vulkanen worden op 2 manieren ingedeeld: Mate van activiteit Vorm of type Mate van activiteit: Actieve vulkaan: komtregelmatig tot uitbarsting. (hoe regelmatig is niet vastgesteld) Slapende vulkaan: lange tijd niet actief is geweest, maar de verwachting is dat deze wel weer actief gaat worden in de toekomst Dode vulkaan: is al lang niet meer actief en barst niet meer uit. De vulkaan is bedekt met een dikke laag grond en gesteente.

17 Vorm of het type: (2 voorbeelden die het meest voorkomen) 1. Schildvulkaan grootste type vulkaan. lage helling stromend, niet-explosieve lava opgebouwd uit dunne lagen lava van vele kleine uitbarstingen 2. Stratovulkaan explosief karakter kleiner dan schildvulkanen krater barsten minder vaak dan schildvulkanen vooral rond de Stille Oceaan ( Ring van Vuur ) Vesuvius (Pompeï cursus 2)

18 Voordelen van vulkanisme: Vruchtbare grond De grond rondom een vulkaan erg geschikt om gewassen op te verbouwen. De grond is namelijk erg vruchtbaar door de lagen vloeibare lava en het gevallen as. Dit maakt de grond erg vruchtbaar. Delfstoffen De grond rondom een vulkaan erg rijk is aan delfstoffen. Dit zijn alle gesteenten en mineralen waar de mens iets aan heeft. De meest voorkomende soort delfstoffen bij vulkanische gebieden is erts. Ertsen die veel bij vulkanen voorkomen zijn goud, ijzer en tin. Toerisme Er komen op een vulkaan veel toeristen af en toerisme brengt werkgelegenheid met zich mee.

19 Opdracht 8 Wat is wat? Schrijf alle woorden die horen bij de vulkaan op de juiste plaats in het plaatje!

20 Opdracht 9. Geef antwoord op de volgende vragen. 1.Bij welke plaatbewegingen ontstaan vulkanen en eilanden? 2.De dikke vloeibare massa die vanuit de aarde in de vulkaan wordt geduwd, noem je magma. Zodra de vulkaan is uitgebarsten en het magma langs de berg naar beneden stroomt, krijgt het een andere naam. Welke naam? 3.Waarom wonen er, ondanks het gevaar, mensen in de buurt van vulkanen?