BEWEGENDE AARDE: KWARTET

Transcriptie

1 BEWEGENDE AARDE: KWARTET Theoretisch kader In dit kwartetspel leer je door middel van het beantwoorden van vragen over van alles dat met het bewegen van de aarde te maken heeft. Elk kwartet heeft een onderwerp, met daarbij vier begrippen die daarmee te maken hebben. Zo leer je al passief, maar om het beter te onthouden moet je ook actief leren. In dit spel doe je dat door vragen te beantwoorden. Wat leer je Je leert over verschillende soorten gesteenten, zoals sedimentair, stollings- en metamorf gesteente. Je leert ook verschillende steensoorten te herkennen, alsook kenmerken van de verschillende soorten gesteenten. Je leert over de opbouw van de aarde en de lagen in de atmosfeer. Hiervan leer je de verschillende lagen en over hoe de opbouw van de aarde en de atmosfeer invloed hebben op andere delen, zoals de plaattektoniek en vulkanisme. Je leert over plaattektoniek, over het bewegen van platen ten opzichte van andere platen, transform, divergent en convergent. Ook leer je over hoe men dit ontdekt heeft, onder andere door continentverschuiving en bathymetrie. Je leert over aardbevingen, waardoor ze veroorzaakt worden, waar ze voorkomen. Ook leer je dat ze gemeten worden met een seismograaf en hoe ze geclassificeerd worden, onder andere met de schaal van Richter. Je leert over verschillende soorten vulkanen, bijvoorbeeld schildvulkanen en stratovulkanen. Hiervan leer je verschillende kenmerken en hoe ze ontstaan en uitbarsten. Spelregels Alle kwartetkaarten worden uitgedeeld. De oudste begint met het vragen van een kaart. Als de persoon aan wie je het vraagt de kaart niet heeft, is deze aan de beurt. Als de persoon de kaart wel heeft, moet je voor je deze kaart krijgt nog een vraag beantwoorden. Als je de vraag goed beantwoordt, krijg je de gevraagde kaart en mag je nog een kaart vragen. Als je de vraag fout beantwoordt, is degene aan wie je de kwartetkaart hebt gevraagd aan de beurt om een kaart te raden. Dit spel is bedoeld voor derdeklassers.

2 Wat zijn absolute dateringen Dit zijn dateringen waarbij ook een getal aan de datering gehangen kan worden. De tijd kan alleen berekend worden met behulp van radioactiviteit. Waaruit is de momentmagnitude ontwikkeld De momentmagnitude is ontwikkelend uit het seismisch moment, een methode om de omvang van bevingen in de aarde te meten. Wat is bathymetrie Bathymetrie is het meten van de diepte van de oceaan. Oftewel het meten van de topografische hoogte van de oceaanbodem. Wat zijn S-golven (transversale golven) Dit zijn golven met een trillingsrichting die loodrecht op de voortplantingsrichting van de golven staat. Deze golven komen later dan de P-golven bij de seismograaf aan. Wat is een hotspot Een hotspot is een mantelpluim die zich op een plek bevindt waar heet mantelgesteente langzaam omhoog komt vanaf een grote diepte. Wat houden relatieve dateringen in Dit zijn dateringen waarbij men de volgorde aangeeft waarin gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Waar staat MOR voor en wat is het MOR staat voor Mid Oceanische Rug. Dit is net als de Mid Atlantische Rug een langgerekte zone in een oceaan waar nieuwe oceaankorst wordt gevormd en waar twee platen uit elkaar bewegen. Hoe ontstaat metamorf gesteente Door de verandering van stollings- of sedimentair gesteente ontstaat metamorf gesteente. Dit gebeurt onder invloed van hoge druk en hoge temperatuur. (Door de metamorfose van het gesteente wordt het materiaal heel compact en kan er nieuwe gelaagdheid ontstaan.) Wat zijn een aantal kenmerken van andesitisch magma Bevat meer silicium, natrium en kalium dan basaltisch magma Bevat minder ijzer en magnesium dan basaltisch magma Bevat meer viscositeit (tamelijk vloeibaar) dan basaltisch magma Wat zijn een aantal eigenschappen van basaltisch magma Heeft een hoge stollingstempratuur Bevat silicium en veel ijzer en magnesium Bevat weinig natrium en kalium Is niet echt visceus (tamelijk vloeibaar)

3 Wat zijn convergente plaatbewegingen Platen bewegen naar elkaar toe (en schuiven daardoor soms ook onder elkaar). Hiertussen zit een convergente plaatgrens (grenslijn). Wat is de ionosfeer De ionosfeer maakt deel uit van de thermosfeer. De ionosfeer zorgt ervoor dat radiosignalen, die vanaf de aarde worden uitgezonden, weerkaatst worden. Deze laag bestaat uit geïoniseerde gasdeeltjes. Hoe ontstaat stollingsgesteente Stollingsgesteente ontstaat door het afkoelen/stollen van vloeibaar materiaal, zoals magma of lava. Wat is het seismisch moment Een methode om de omvang van bevingen in de aarde te meten. Wat is een seismograaf Een seismograaf is een apparaat waarmee permanent seismische golven worden geregistreerd. Noem 3 kenmerken van sedimentair gesteente. Voelt ruw aan Kan fossielen bevatten Heeft vaak een dof uiterlijk Kan bestaan uit verschillende lagen Kan kalk bevatten Wat is plaattektoniek Plaattektoniek is de theorie die er vanuit gaat dat grote dikke platen, waaruit het aardoppervlak is verdeeld, langzaam ten opzichte van elkaar bewegen. Wat zijn subductiezones Subductiezones zijn plekken waar een oceanische aardplaat onder een continentale of een oceanische aardplaat schuift. De oceanische korst verdwijnt dan dus in de diepte. Wat is het epicentrum van een aardbeving De plaats op het aardoppervlak die loodrecht boven het hypocentrum ligt, waar de aardbeving begint. Op dit punt is het effect van de aardbeving het best voelbaar. Wat is een paleomagnetisme Met paleomagnetisme kan men nagaan hoe oud een materiaal is. Dit kan gedaan worden door het magnetisch veld in een gesteente te meten, want hiermee kan men de breedtegraad en soms ook de lengtegraad bepalen waar het gesteente gevormd is.

4 Wat is het hypocentrum van een aardbeving Het punt in de aardkost waar de trilling van een aardbeving begint en van waaruit de trillingen dus in eerste instantie afkomstig zijn. (Dit is de plek waar een aardbeving begint). Wat is de troposfeer Dit is de onderste laag van de atmosfeer, die 75% van de gassen van de atmosfeer bevat. Wat is een schildvulkaan Een schildvormige vulkaan met flauwe hellingen. Deze vulkaan is voornamelijk opgebouwd uit basaltische lava s. Wat zijn transforme plaatbewegingen Platen die langs elkaar heen schuiven. Hierdoor kunnen transformbreuken ontstaan. Wat is atmosfeer Een deken van lucht die de aarde omringt. Een andere naam hiervoor is de dampkring. Wat is de thermosfeer Deze laag is onderdeel van de atmosfeer en ligt boven de mesosfeer. Tussen deze twee lagen zit nog de mesopauze. Het belangrijkste in deze laag is overdracht van warmte door middel van geleiding. Leg de theorie van de continentverschuiving uit. In het heden zijn er verschillende continenten. In het verleden waren die er volgens de theorie van de continentverschuiving niet. Eerst zaten alle continenten aan elkaar, maar uiteindelijk zijn deze continenten in het Tertiair uit elkaar gaan drijven. Wat is de mesosfeer Deze laag zit boven de stratosfeer en daar tussen zit nog de stratopauze. De gassen in deze laag zijn te ijl om veel zonnewarmte op te nemen, maar de lucht is dicht genoeg om meteorieten te vertragen. Wat zijn P-golven (longitudinale golven) Dit zijn golven met een trillingsrichting die in dezelfde richting gaat als waarin de golven zich voortplanten. Deze golven komen eerder bij de seismograaf aan dan de S-golven. Noem 2 kenmerken die stollingsgesteente kan hebben. De dichtheid kan heel klein zijn, of groot Het kan mooie kristallen bevatten Het kan metaalerts bevatten Het kan een glad, glasachtig uiterlijk hebben

5 Wat geeft de schaal van Mercalli weer De schaal van Mercalli geeft van de optredende trillingen de intensiteit weer. Hiermee kunnen de gevolgen van een aardbeving weergegeven worden. Hoe ontstaat sedimentair gesteente Op een materiaal dat is afgezet komen na een tijdje steeds meer nieuwe lagen afzettingen te liggen. Door de druk van het erop liggende materiaal verhardt het onderste materiaal langzaam en ontstaat er dus sedimentair gesteente. Waardoor ontstaan schildvulkanen Schildvulkanen ontstaan door vulkaanuitbarstingen waarbij vooral veel magma naar buiten komt waarvan de samenstelling basaltisch is. Hoe is de aarde opgebouwd van binnen naar buiten Binnenkern à buitenkern à mantel à aardkorst Noem 2 verschillen tussen een stratovulkaan en een schildvulkaan. Stratovulkaan Schildvulkaan 1. Explosieve uitbarstingen 1. Rustige uitbarstingen 2. Bij subductiezones 2. Bij MOR en hotspots 3. Hoge viscositeit 3. Lage viscositeit Wat is de stratosfeer Dit is een laag van de atmosfeer waarin nauwelijks waterdamp zit en waarin 19% van alle gassen uit de atmosfeer zit. De ozonlaag is een gedeelte van deze laag. Wat houdt viscositeit in De viscositeit is eigenlijk de stroperigheid van een vloeistof. Hoe stroperiger de vloeistof, hoe hoger de viscositeit. Wat zijn divergente plaatbewegingen Platen bewegen van elkaar af. Tussen de platen zit een divergente plaatgrens (grenslijn). Wat is de exosfeer Dit is de buitenste laag van de atmosfeer. De gassen in deze laag verdwijnen geleidelijk, omdat ze steeds ijler worden. Hier zijn waterstof en helium de belangrijkste gassen. Wat is een stratovulkaan Een kegelvormige vulkaan die is opgebouwd uit verschillende lagen.