Antwoorden 6 vwo 5 Aarde. 1 Circulatiesystemen

Transcriptie

1 Antwoorden 6 vwo 5 Aarde Circulatiesystemen a De instraling en uitstraling variëren in de tijd en per locatie (dynamisch). De totale hoeveelheid instraling en uitstraling op de aarde zijn wel gelijk aan elkaar (evenwicht). b B, D, E, 4A, 5C, 6F, 7G. c Het tropisch regenwoud ligt op lage breedte. De zonnestralen vallen daardoor vrijwel loodrecht op het aardoppervlak en verwarmen een relatief klein oppervlak. Het aardoppervlak en de lucht erboven worden sterk verwarmd. Warme lucht stijgt op en aan het aardoppervlak ontstaat een lagedrukgebied. d Door de stijgende lucht ontstaan in de loop van de dag wolken. De instraling zal daardoor afnemen. De uitstraling wordt ook minder doordat het wolkendek warmtestraling weerkaatst/absorbeert. a Koufront. De driehoekjes geven een koufront aan. b Het is winter in Australië want het subtropisch maximum (hogedrukgebied) is van 0 N.B. naar 0 N.B. verschoven. c Boven het savannegebied ligt een hogedrukgebied met dalende, droge lucht. De wind waait vanuit het hogedrukgebied en is dus aflandig en droog. d Het verschuiven van de ITCZ tussen de keerkringen, vooral boven land. e Darwin ligt op het zuidelijk halfrond en Dhaka op het noordelijk halfrond. De natte moesson is tijdens de zomer. Dan verschuift het ITCZ door de sterke opwarming van landgebieden ver naar het noorden of zuiden. f In de winter (juli) waait de aflandige Z.O.-moesson en is het droog. In de zomer (januari) waait de aanlandige N.W.-moesson en valt veel neerslag. g Het gebied ten noorden van Dhaka ligt aan de voet van het Himalaya-hooggebergte (oorzaak). De vochtige oceaanlucht moet snel stijgen en het gaat flink regenen. a De warme zeestroom gaat van lage breedte naar hoge breedte en de koude zeestroom van hoge breedte naar lage breedte. b Boven de Noordpool ligt het polair maximum. Vanuit dit maximum waait de wind naar het subpolair minimum en krijgt een afwijking naar rechts. De Oost-Groenlandstroom wordt aangedreven door de overheersende noordoostelijke poolwind. c Volgens GB 76C en D / GB 79A en B heeft het zuiden en westen van IJsland een zeeklimaat door de invloed van de warme zeestroom. d Thermohaliene circulatie of diepzeepomp. e Ten zuiden van IJsland zakt het warme en zoute oppervlaktewater (Golfstroom) de diepte in. Hierbij wordt warmte aan de atmosfeer afgegeven (). Bij het leeglopen van het gletsjermeer kwam veel zoet water in de noordelijke Atlantische Oceaan terecht. Het oceaanwater werd ter plekke een stuk zoeter, en dus lichter dan het van oorsprong zoute en koude water (). Hierdoor kon het water niet meer naar de diepte zinken en stopte de diepzeepomp (). De gehele circulatie, en daarmee ook de Golfstroom, kwam stil te liggen, waardoor het klimaat op IJsland kouder werd (4). NOORDHOFF UITGEVERS BV 0 ANTWOORDEN 6 VWO 5 HERHALING AARDE

2 Klimaten en landschapszones a breedteligging: Kashmir ligt verder van de evenaar dan Bihar. hoogteligging: Kashmir ligt in de bergen en Bihar in een laagvlakte. b Aanlandige, vochtige wind stijgt op tegen het West Ghatsgebergte (oorzaak). De kuststrook ligt aan de loefzijde en ontvangt voldoende neerslag om van een tropisch regenwoudklimaat te kunnen spreken. Het steppeklimaat komt voor aan de lijzijde van de West Ghats waar weinig neerslag valt. c Noordoosten. De temperatuur ligt tussen de C en de C en in de winter valt duidelijk veel minder neerslag dan in de zomer. Dit is een Cw-klimaat. d A5, B. a =Adelaide, =Alice Springs, =Cairns, 4=Canberra, 5=Darwin, 6=Perth, 7=Sydney, 8=Melbourne. b De zomer valt in december en januari (dan heersen de hoogste temperaturen). c Brisbane heeft volgens GB 94B en D / GB 8B en D aanlandige wind waardoor er voldoende neerslag valt voor een Cf-klimaat. De westkust heeft volgens dezelfde kaart te maken met aflandige wind waardoor een B-klimaat ontstaat. d De gematigde, subtropische, (semi)aride en tropische landschapszone. e Grafiek en 5, de temperatuur ligt altijd boven de 8 C en er valt veel neerslag. f Op het noordelijk halfrond ligt de toendra rond de 60 (N.B.), op het zuidelijk halfrond ligt geen land rond diezelfde breedtegraad. a Dakar BS, Harare Cw, Yaoundé Aw, 4 Casablanca Cs, 5 Port Elizabeth Cf, 6 Cairo BW. b Casablanca ligt ver van de evenaar en ligt aan zee. Hierdoor is de temperatuur minder hoog dan in de rest van Afrika. c Harare zal in de aride zone terechtkomen. d Af, Cw, BS, 4 As. e Op GB 94B en D / GB 8B en D zie je dat langs de oostkust zowel in de winter als in de zomer een oostenwind waait. Deze aanlandige wind is vochtig en er valt het gehele jaar door neerslag. f Het westen van Madagaskar behoort tot de de semi-aride gebieden van de tropische zone en voor een klein deel tot de aride zone. In het oosten liggen de humide gebieden van de tropische zone. Het westen van Madagaskar ligt aan de lijzijde van het gebergte en het oosten aan de loefzijde. Endogene processen a In de Himalaya (Tibetaanse hoogvlakte), die nog steeds gevormd wordt. b convergentie, continentale platen. c Hier botsen twee stukken continentale korst tegen elkaar. Aangezien beide even zwaar zijn, is geen van beide geneigd de diepte in te duiken. d Demografisch: bij een hoge bevolkingsdichtheid zijn er veel gebouwen die kunnen instorten. Politiek: in gebieden waar bouwregels zijn opgelegd en worden nageleefd zal de schade minder zijn. Economisch: in een rijker gebied is de schade lager doordat de infrastructuur (huizen, wegen, bruggen etc.) van betere kwaliteit is. e Volgens deze kaart ligt de Drieklovendam in een gebied met een laag aardbevingsrisico maar de afstand tot de dichtstbijzijnde plaatgrens is niet groot. NOORDHOFF UITGEVERS BV 0 ANTWOORDEN 6 VWO 5 HERHALING AARDE

3 a De uitspraak is onjuist. Dit blijkt uit de ligging aan de westkust van Zuid-Amerika. Langs deze westkust ligt een plaatgrens tussen de Zuid-Amerikaanse plaat en de Nazcaplaat (GB 9B / GB 04C) waarbij de Nazcaplaat onder de Zuid-Amerikaanse plaat duikt. De subductie veroorzaakt het vulkanisme. b schildvulkaan: effusief vulkanisme, stratovulkaan:explosief vulkanisme. c De Chaiten is een stratovulkaan (plaatje ). Bij de Chaiten komt stroperige lava uit de vulkaan. Deze stroomt zeer langzaam, waardoor de lava zich dichtbij de vulkaan ophoopt. d In Alaska en langs de westkust van de VS is sprake van subductie. Hierbij ontstaat een diepzeetrog. Bij Hawaï ontstaat vulkanisme als gevolg van een hotspot. Hier is geen diepzeetrog. e De hotspot bevindt zich onder de jongste eilanden waar zich actieve/slapende vulkanen bevinden. f De bewegingsrichting van de Pacifische plaat is van noord naar noordwest veranderd waardoor de gordel van eilanden een knik heeft gekregen. g De hoek waarmee een plaat de aardmantel induikt, bepaalt de afstand tussen de vulkanen en de breuklijn. Omdat de vulkanen van Alaska verder van de breuklijn liggen, duikt de Pacifische plaat geleidelijker de aardmantel in dan de Afrikaanse plaat bij de Griekse eilanden. a A horst, B slenk, C lithosfeer, D asthenosfeer, E breuk. b Toenemen, bij de Oost-Afrikaanse riftzone is sprake van divergentie. c Door de divergerende plaatbeweging is de aardkorst hier dun geworden. Hierdoor treden makkelijker scheuren op en kan magma naar boven komen. d Toen door divergentie de slenk is ontstaan, zijn veel rivieren hun water naar deze laaggelegen vlakte gaan afvoeren. 4 Exogene processen a Deze hoogteverschillen worden veroorzaakt door verschillen in de hardheid van het gesteente. Graniet is veel harder en schalie is zachter. Omdat schalie zachter is, is het meer afgebroken. b C. c kalksteen. d Het donkere gesteente is niet oplosbaar en het lichtbruine gesteente wel. e D. a A: vorstwerking, B: biologisch-fysische werking, C: temperatuursverschillen. b A: matige chemische verwering, B: sterke chemische verwering, C: matige fysische verwering, D: sterke fysische verwering. c tropisch zone, gematigde zone, aride zone, 4 polaire zone. d Temperatuursverschillen en vorstwerking. e De lage temperatuur (GB 77B en C / GB 78B en C) zorgt ervoor dat de chemische verwering zwak is. a Hoe hoger de gemiddelde afvoer, hoe meer sedimentlast. b De Indus stroomt door de aride landschapszone (zie GB 44A / GB 48A) met weinig begroeiing. Hierdoor wordt de grond niet vastgehouden en komt deze makkelijk in de rivier terecht. c In de bovenloop stroomt de Indus door reliëfrijk terrein. Van deze hellingen komt het verweringsmateriaal makkelijk in de rivier. d De Paraná in Zuid-Amerika en de Kongo in Centraal-Afrika hebben een lage sedimentlast waardoor weinig sediment beschikbaar is om een delta op te bouwen. NOORDHOFF UITGEVERS BV 0 ANTWOORDEN 6 VWO 5 HERHALING AARDE

4 5 Kringlopen in het systeem aarde a A, B6, C5, D8. b 6 convergentie, 7 divergentie. c A, B6, C. d Indische Oceaan: stollingsgesteente, Javazee: sedimentgesteente. e Volgens GB 50B /GB 56B ligt het gebergte aan de westkust op enige afstand van een actieve subductiezone. Diep in de ondergrond omgesmolten magma komt hier naar boven en vormt een rij van vulkanen. Hierbij wordt stollingsgesteente gevormd. f Terwijl de Indische Oceaan wegduikt onder de continentale plaat waar Sumatra op ligt, worden de sedimenten voor de westkust van Sumatra omhoog gedrukt en geplooid: dit zijn de Mentawai-eilanden, die bestaan uit sedimentgesteente. a Als een zee. b De Schotse Hooglanden zijn gevormd tijdens de Caledonische fase en de Pyreneeën zijn gevormd tijdens de latere Alpiene fase. De gesteenten in de Schotse Hooglanden zijn dus ouder. c Plooiing Schotse Hooglanden: botsing van Noord-Amerika tegen Europa tijdens de vorming van Pangaea; plooiing Pyreneeën: botsing van Afrika tegen Europa. d Foto B: afgeronde toppen, brede dalen, flauwe hellingen. e Verwering en erosie. f In een jong gebergte. Hier zijn de hoogteverschillen nog groot en heb je dus steile hellingen. Onder invloed van de zwaartekracht zal het verweerde materiaal makkelijk naar beneden schuiven. a Foto C, je ziet nog fragmenten van schelpjes in het gesteente. b Foto B laat het dieptegesteente graniet zien. c Door opheffing komt het gesteente omhoog en door erosie wordt het dieptegesteente blootgelegd. d A zandsteen, B graniet, C kalksteen, D marmer, E leisteen, F basalt. e Kalksteen (C) is een sedimentgesteente en wordt onder hoge druk en temperatuur omgevormd tot het metamorfe gesteente marmer (D). f Zand is een afbraakproduct van onder andere graniet. De hydrologische kringloop speelt een rol in de afbraak en het transport stroomafwaarts. Dikke pakketten zand worden onder druk samengeperst tot het sedimentgesteente zandsteen. EXAMENTRAINING Endogene en exogene krachten in Brazilië en Canada a Brazilië ligt midden op de Zuid-Amerikaanse plaat. De botsing van deze plaat met de Nazcaplaat in het westen heeft weinig effect in Brazilië, omdat Brazilië niet aan die plaatrand ligt. b Rocky Mountains: A, E; Appalachen: B, C, D. c Als gevolg van effusief vulkanisme komen in gebied A schildvulkanen voor. Als gevolg van explosief vulkanisme komen in gebied B stratovulkanen voor. De verklaring voor deze verschillen zijn de plaatbewegingen: in gebied A divergentie en in gebied B subductie. d Een ondiepe aardbeving. Bij een diepe aardbeving dempt het erboven liggende gesteente de schok en is de schade kleiner. NOORDHOFF UITGEVERS BV 0 ANTWOORDEN 6 VWO 5 HERHALING AARDE

5 a Canada: gematigde en polaire landschapszone; Brazilië: tropische en subtropische landschapszone. b C Df, F Cf, B Cf, 4D Af, 5A ET, 6E Aw. c Plaats D ligt vlak bij de evenaar en aan zee. Hier heerst het equatoriaal minimum, waar continu vochtige zeelucht opstijgt, met veel stijgingsneerslag tot gevolg. Plaats F ligt een stuk zuidelijker. De temperatuur is er gemiddeld minder hoog, met minder stijgingsneerslag tot gevolg. d In Canada ligt een hooggebergte (Rocky Mountains) die het binnendringen van neerslag in het binnenland tegenhoudt. Dat is niet het geval in Brazilië. e Vancouver heeft een maritiem klimaat (Cf) met milde winters en koele zomers, onder andere veroorzaakt door de warme zeestroom. St. John's heeft een continentaal klimaat (Df) met koude winters en warme zomers, onder andere veroorzaakt door een koude zeestroom. a Foto A: bij de Appalachen, omdat je een oud gebergte ziet met afgeronde toppen. Foto B: bij de Rocky Mountains, omdat je een jong gebergte ziet met spitse toppen. b Insolatie en vorstverwering komen veel in Canada voor maar vrijwel niet in Brazilië. De gebergten in Brazilië liggen door de lage geografische breedteligging onder de sneeuwgrens. c Brazilië. Het klimaat in Brazilië is warmer en vochtiger dan in Canada waardoor chemische processen sneller verlopen. d Verticale erosie. Je ziet duidelijk een diep en smal dal (canyon) dat door de met sediment beladen rivier is uitgeschuurd. e Het landschap in figuur 4 is gevormd door de werking van gletsjers/ijs. In Brazilië heeft gedurende de laatste ijstijden geen ijs gelegen (zie GB 9C / GB 7C). NOORDHOFF UITGEVERS BV 0 ANTWOORDEN 6 VWO 5 HERHALING AARDE