Industrie slecht beveiligd

Transcriptie

1 onderbouwt it-beslissingen 2 9 a u g u s t u s n u m m e r 8 j a a r g a n g 1 w w w. i t - e x e c u t i v e. n l Industrie slecht beveiligd foto Stijn Rademaker / Hollandse Hoogte IN HET NIEUWS FISCUS DIK MET IBM De Belastingdienst heeft de afgelopen jaren bij het gunnen van grote automatiseringsopdrachten de Europese aanbestedingsregels bewust geschonden. IBM verkreeg zonder procedures grote orders. p. 4 MANAGEMENT DOORBREEK EILANDCULTUUR Voor grote concerns is de opgave meer te worden dan de som der delen: effectief samenwerken en kennisdelen. Er zijn alleen heel wat barrières die de eilandcultuur in stand houden. p. 10 TECHNOLOGIE IT KAN GROENER IT-managers worden nu niet beoordeeld op hun aandeel in de CO2-uitstoot van de organisatie. Samen met andere milieubesparende maatregelen als zuiniger apparatuur zou dit it aanzienlijk groener kunnen maken. p. 22 Veel gebruikte protocollen in de procesautomatisering bevatten zwakke plekken. Dat is gevaarlijk nu industriële netwerken op internet zijn aangesloten. Bedrijven uit de chemische industrie, energiebedrijven en drinkwaterleveranciers hebben hun fysieke toegangscontrole bijna altijd goed op orde. Maar door de koppeling van procesautomatisering aan andere bedrijfssystemen is de achterdeur naar deze installaties wagenwijd open komen staan. De toegepaste beveiligingsmethoden zijn veelal minimaal en achterhaald. Mensen met kwaad in de zin kunnen heel veel ellende veroorzaken. De betrokken bedrijven en de overheid zijn zich te weinig bewust van de gevaren. Het Blaster-virus legde in 2003 de productie van Corus stil. Hierop besloot het staalconcern de netwerken voor kantoorautomatisering en de productiesystemen volledig te scheiden. p. 18 MENS & WERK FLEXIBEL WERKEN Ict ers vinden flexibele uren en thuiswerken belangrijke arbeidsvoorwaarden. De onvermijdelijk geachte extraatjes als auto s en telefoons hebben aan belang ingeboet. p. 27 Houd uw hoofd koel in het datacenter! Zie advertentiepagina

2 Greening the enterprise unieke conferentie over energie besparen en duurzaamheid IT consumeert een steeds groter aandeel van het totale energieverbruik van organisaties. Green IT zal daarom de komende jaren een steeds belangrijker factor worden bij het nemen van investeringsbeslissingen. De conferentie Greening The Enterprise laat zien dat de IT-industrie zelf al opvallend veel heeft ontwikkeld om zowel het energieverbruik als de milieubelasting drastisch te verminderen. Dit thema mag geen it-manager laten lopen. Een greep uit het programma MEER DOEN MET MINDER Rob Creemers,Technotrends Het duizelt als trendwatcher Rob Creemers het woord neemt. Hij zet in een moordend tempo trends op het gebied van ict, vergrijzing, globalisering, fossiele brandstoffen en klimaatproblemen op een rijtje. Technologie is een zegen, maar door technologie loopt wereld ook tegen keiharde grenzen aan. De vraag is nu wat we eraan gaan doen. De it-sector staat voor een nieuwe uitdaging. GROENE OPSLAG Hans van den Broek, CTO van de TSG divisie van HP Nederland Het energievraagstuk is een prominent item op de IT-agenda geworden. HP werkt in haar Power & Cooling Labs al jaren aan oplossingen. Hierbij wordt gekozen voor een integrale benadering, van de core van de processorchips tot en met de koeltorens van het datacenter. In deze sessie wordt u bijgepraat over de details, met speciale aandacht voor green storage. Opslag is nu al goed voor 40% van de energiekosten in het datacenter. Met slimme software en hardware kan dat worden gehalveerd. ICT & MILIEU: EEN INNOVATIEVE COMBINATIE Jan Vlak, managing director van ICT Milieu (onderdeel van ICT~Office) Bedrijven worden aangesproken op hun groene verantwoordelijkheid. Er komt een hoop regelgeving op hen af. ICT~Office wil haar leden compliancy bieden aan alle bestaande wet- en regelgeving maar ook vooruitlopen op de komende. Jan Vlak is de man die gebruikers en leveranciers kan vertellen welke eisen de overheid gaat stellen op het gebied van duurzaam inkopen. Die eisen vindt Vlak niet ambitieus genoeg. De industrie wil verder gaan. NAAR EEN DUURZAME ONDERNEMING Djeevan Schiferli, IBM Nederland Een duurzame omgeving is in ieders belang. Iedere wereldburger zal zijn verantwoordelijkheid moeten nemen om energieverspilling en vervuiling tegen te gaan. Innovatieve oplossingen zijn hierbij een must, de it-sector heeft hierbij een spilfunctie. Ontdek in een inspirerende holistische presentatie hoe de milieubelasting enorm kan worden teruggedrongen door schonere energie, minder vervuiling en lager energieverbruik. 21 november 2007 Media Plaza Utrecht Inschrijven op Let op speciale vroegboekkorting Slechts 200 plaatsen beschikbaar Platinum sponsors: Voor sponsormogelijkheden bel Rob de Kleijnen

3 REDACTIONEEL Vallen en opstaan Niet alleen bouwbedrijven hebben moeite met publieke aanbestedingsregels. Ook de Nederlandse overheid zelf weet deze voorschriften niet altijd goed in de praktijk te brengen. In het NRC Handelsblad van 17 augustus wordt haarfijn uit de doeken gedaan hoe de belastingdienst de afgelopen jaren it-bedrijf IBM Nederland zonder aanbesteding miljoenenopdrachten toeschoof waardoor concurrenten geen kans maakten. Aanleiding om de doopceel van de fiscus op te lichten waren de kamervragen die minister Koenders van Ontwikkelingsamenwerking eind juli op zich afgevuurd zag. PVV-aanvoerder Geert Wilders beschuldigde de bewindvoerder van onvervalste vriendjespolitiek. Koenders had de organisatie van de manifestatie Het akkoord van Schokland zonder een formele aanbesteding toegeschoven aan BKB. De kostprijs van deze opdracht kwam uit op 750 duizend euro, terwijl openbare aanbesteding een eis wordt bij opdrachten vanaf 137 duizend euro. Eigenaren van dit evenementenbureau zijn Lennart Booij en Erik van Bruggen, beiden in de jaren negentig actief in de beweging Niet Nix in de Pvda. Koenders moest dan ook veel moeite doen om een goed antwoord te geven op de aantijging van belangenverstrengeling. De onderhandse gunning was volgens hem door tijdsdruk uit nood geboren. Koenders is niet de enige minister die wat uit te leggen heeft. In de gebruikelijke rechtmatigheidsonderzoeken over 2006 constateerde de Algemene Rekenkamer in mei dat naast Financiën de ministeries van Justitie, SZW, VWS, VROM en Defensie ook onzorgvuldig met aanbestedingen omgesprongen waren. In totaal gaat het om ruim 43 miljoen euro aan orders die niet volgens het boekje uitgeschreven zijn. De door velen als bureaucratisch ervaren aanbestedingsregels hebben heel wat prestigieuze it-projecten bij de overheid de kop gekost. Een grote kloof tussen vraag en aanbod zorgde voor grote tekortkomingen in het voorstel en een tunnelvisie en allerlei andere afbraakrisico s tijdens de implementatie. Het ministerie van Economische Zaken en de branchevereniging ICT~Office kwamen in mei overeen om een haalbaarheidstoets voor it-projecten in te stellen. Beleidsmakers en ict-bedrijven gaan in een vroegtijdig stadium en precompetitief voorstellen van de overheid bespreken met een gedragscode in de hand. De afspraken moeten volgens staatssecretaris Heemskerk leiden tot nieuwe, innovatieve software die werkt. Zonder verleden is er geen toekomst. Het is goed dat de Rekenkamer op dit moment zijn vergrootglas legt op een aantal mislukte ict-projecten bij de overheid met conclusies en aanbevelingen voor de toekomst. Ik hoop van harte dat de Tweede Kamer de betrokken ministers aan deze aanbevelingen gaat houden in het najaar. Dat is een belangrijke voorwaarde voor open en eerlijke it-aanbestedingen. INHOUD KORT IN HET NIEUWS 4-9 Nieuwsoverzicht 5 Weekmakers 7 Wannahave 9 Column Dominique Deckmyn MANAGEMENT 10 Weg met de eilandcultuur! 13 Column Charles Groenhuijsen 14 Management Kort 15 Column George Ataya TECHNOLOGIE 18 Beveiliging industriële automatisering zorgenkind 21 Column Ron Tolido 22 Zo wordt it groener 24 Centrale scandienst krijgt bijstand MENS&WERK 25 Korte berichten 27 Banencaroussel 28 Portret van een it-manager 29 Column René Diekstra ESCAPE 30 Nerdville 30 Colofon ADVERTEERDERSINDEX 01 A2 Networks 26 Bariton 04, 06, 10 Capgemini 32 Dell 20 Focus Conferences 08 IT-Staffing SLTN 12 Synergio Sytse van der Schaaf nr 8 29 augustus

4 IN HET NIEUWS KPN BREIDT UIT IN BELGIË Telecombedrijf KPN neemt voor 95 miljoen euro de Belgische activiteiten van Tele2/Versatel over. KPN, dat in België al actief is met het mobiele telefoniebedrijf Base, wil vooral in het Franstalige Wallonië het midden- en kleinbedrijf bedienen. Het concern wil deze doelgroep bedienen met een gecombineerd aanbod van mobiele telefonie en breedbanddiensten. CITRIX KOOPT XEN Citrix Systems wil voor ongeveer 500 miljoen dollar XenSource overnemen. XenSource maakt zowel een open source- als een commerciële versie van de virtualisatiesoftware van Xen. De directies van de beide bedrijven hebben de overname goedgekeurd; het wachten is nog op goedkeuring van de overheid. Terwijl virtualisatie op de server een grote vlucht neemt, wil Citrix zich juist concentreren op de desktop; men ziet hier een grote potentiële markt. TOMTOM BIEDT OP TELE ATLAS TomTom heeft een bod van bijna 2 miljard euro uitgebracht op Tele Atlas. Tele Atlas verzorgt de digitale kaarten voor navigatiesystemen van TomTom en diens concurrenten. TomTom wil via feedback van gebruikers van digitale kaarten wijzigingen in het wegennet sneller doorgeven aan andere gebruikers van zijn navigatiesystemen. Een rechter uit Utah heeft bepaald dat Novell de eigenaar is van de copyrights van Unix en UnixWare. Deze uitspraak brengt een gevoelige slag toe aan SCO, die het intellectueel eigendom op dit besturingssysteem claimt. De uitspraak betekent dat de rechtszaken die SCO begon tegen IBM en Novell wankelen. Volgens SCO had IBM code uit Unix verwerkt in Linux, en in 2003 spande SCO hiervoor een rechtszaak tegen IBM aan. Op welk niveau zit een infrastructuurspecialist met 5 jaar werkervaring? Ontdek het zelf op hoegoedbenjijbezig.nl SCO moet verlies incasseren De pc-markt in Europa laat sterke groeicijfers zien vooral doordat de afzet van notebooks een hoge vlucht neemt. Fabrikanten brengen afwijkende modellen uit om op te vallen. Er zijn volgens onderzoeksbureau IDC in het tweede kwartaal van dit jaar in de Emea-regio 17,5 miljoen notebooks verkocht. Dat is een groei van 31 procent ten op zichte van dezelfde periode vorig jaar. De opkomende economiëen in Oost-Europa zorgden voor een lichte groei van 2,4 procent in de verkoop van desktops. De pc-markt groeide in totaal met 13,5 procent. Het zijn vooral mkb-bedrijven en consumenten die voor een notebook kiezen. Het apparaat heeft veelal een 17-inch scherm, zodat de desktop thuis overbodig wordt. Maar de uitspraak van de rechter betekent dat in principe Novell een einde kan maken aan die zaak. SCO kan geen zaak beginnen tegen IBM voor de inbreuk op rechten die zij niet bezit. Volgens de rechter moet PC-markt groeit door laptops leveranciers verkennen niches van notebookmarkt SCO zelfs Novell betalen voor licentieovereenkomsten die SCO heeft afgesloten met Sun en Microsoft. SCO kan nog in beroep gaan tegen de uitspraak van de rechter. In een reactie zegt SCO volgende stappen te overwegen. SCO geeft toe een nederlaag te hebben geleden, maar zegt dat haar mogelijkheden nog niet zijn uitgeput. Doordat het aanbod van notebooks overvloedig is doen fabrikanten steeds meer moeite om op te vallen. Zo bracht Augmentix een laptop uit die in extreme omstandigheden kan functioneren. Het bijzondere aan de laptop is bovendien dat hij gebaseerd is op de Dell Latitude laptop. De laptop is niet alleen beschermd tegen een ruwe behandeling, maar ook tegen extreme hitte. Het Armored Protection System van de laptop bestaat uit een stevig frame van magnesium en een speciaal thermal management system om de hitte van een woestijn te kunnen doorstaan. De XTG630 heeft een 14,1 inch breedbeeld scherm met de DirectVue LCD techniek, waarmee de laptop ook in direct zonlicht kan worden bekeken. Omdat de laptop is gebaseerd op de Dell Latitude D630 en ATG630, kan de software voor die laptops worden toegepast. Ingebouwd zijn de draadloze netwerken a/g/draft n en Bluetooth en er is ook een GPS ontvanger. De prijs varieert van tot dollar. 4 nr 8 29 augustus 2007

5 WEEKMAKERS Belastingdienst negeerde Europese regels De Belastingdienst heeft de afgelopen jaren bij het gunnen van automatiseringsopdrachten de Europese aanbestedingsregels bewust geschonden. IBM Nederland sleepte zonder procedures grote orders bij de fiscus binnen. Dit bracht het NRC Handelsblad op 11 augustus naar buiten. Aanbestedingsregels moeten voor bedrijven eerlijke kansen op overheidsopdrachten waarborgen. Maar volgens het NRC zou de Belastingdienst sinds 1999 automatiseringsopdrachten met een gezamenlijke waarde van ten minste 120 miljoen euro in strijd met die regels hebben aanbesteed. Het gevolg waren te dure ict-opdrachten, bevoordeling van bedrijven, en het buitensluiten van andere bedrijven. Het NRC baseert zich op informatie van niet met naam genoemde (ex-) ambtenaren van de Belastingdienst, op interne documenten van de dienst en op informatie van het departement. De afdeling van de Belastingdienst die verantwoordelijk is voor de automatisering is het Centrum voor ICT (B/CICT) in Apeldoorn. Deze dienst, die in miljoen aan ict uitgaf en 4200 medewerkers heeft, onderhoudt volgens het NRC een ongezond nauwe band met IBM. IBM zou jarenlang zijn bevoordeeld en er zou sprake zijn van een strategische alliantie. Het NRC noemt als voorbeeld het in 1999 afgesloten ESSO-contract (Enterprise Software & Service Option), dat met een waarde van foto ANP Cor Mulder 5 miljoen euro Europees had moeten worden aanbesteed. Dit contract werd in 2003 ter waarde van 27,1 miljoen euro vernieuwd en in 2004 voor 12 miljoen uitgebreid, beide zonder enige vorm van aanbesteding. De krant haalt anonieme ambtenaren aan, die zeggen dat IBM zo, zonder enige vorm van concurrentie, dure offertes kon indienen. Overheidsdiensten moeten aanbestedingen boven euro melden in de databank van het Europese Publicatieblad ( ted.europa.eu/). Volgens het NRC gebeurde dat voor veel opdrachten van de Belastingdienst niet, en niet alleen bij opdrachten voor IBM. Het ministerie van Financiën geeft toe dat niet altijd de juiste procedure is gevolgd om een opdracht te gunnen, en dat gunningen niet altijd Europees zijn gemeld. Het zou daarbij vooral gaan om automatiseringsprojecten die met het oog op het maatschappelijke belang snel moesten worden uitgevoerd en mantelcontracten voor onderhoud en uitbreiding van reeds bestaande systemen. De Tweede Kamer legde afgelopen jaren steeds meer taken bij de Belastingdienst en vroeg korte opleveringstermijnen van de bijbehorende automatisering. DE BESTE OVERNAME VAN DEZE EEUW? de overname van VMware door EMC in Virtuele machines: ze bestaan niet echt maar doen alsof. Toch zijn de leveranciers ervan meer echte dollars waard dan ooit. Opslagfabrikant EMC kocht VMware in 2004 voor 600 miljoen dollar. De aankoop deed wenkbrauwen fronzen. De prijs leek erg hoog en synergie met het overige software-aanbod van EMC gering. Maar nu blijkt EMC naast hardwareboer ook een briljante belegger. EMC ving kort geleden 900 miljoen dollar voor 10 procent van de VMware aandelen. De beurswaardering van VMware maakt eens te meer duidelijk hoe sterk virtualisatie in de belangstelling staat. Besturingssystemen zijn nauwelijks meer onderscheidend - die worden steeds vaker gratis weggegeven. Virtualisatiesoftware biedt daarentegen een enorme potentie om servers en opslagapparatuur efficiënter in te zetten. Citrix telde deze zomer 500 miljoen dollar neer voor XenSource, een open source leverancier van virtualisatiesoftware. Microsoft nam in 2003 al de andere virtualisatiespecialist Connectix over. Inmiddels werkt de gigant uit Redmond aan een nieuw type virtuele machine genaamd hypervisor. Ook al is servervirtualisatie nog niet uitontwikkeld, de technologie heeft zich al wel bewezen. De markt ligt voor het grijpen. Hooguit 5 procent van de servers zijn op dit moment gevirtualiseerd. WIE GEEFT SCO HET GENADESCHOT? iemand moet het doen. Hoeveel jaar probeert SCO nu al tevergeefs via juridische claims geld te verdienen aan leveranciers en gebruikers van Linux. Software verkoopt het bedrijf nauwelijks meer. Het wordt langzamerhand wel erg sneu nu zelfs de rechtszaak die de zieltogende softwareleverancier tegen grootmacht IBM heeft aangespannen, als een nachtkaars dreigt uit te gaan. Weet u nog: IBM zou beschermde Unix-technologie hebben overgeheveld naar Linux, zonder toestemming van SCO, de eigenaar van het Unixerfgoed. In de loop der jaren heeft IBM de strafklacht steeds verder gedemonteerd. Maar nu nog voor de rechtszaak eindelijk dreigde te beginnen, bepaalde een Amerikaanse rechter dat SCO helemaal geen eigenaar is van de Unix-broncode maar Novell. Hoe reageert SCO-topman Darl McBride: hij laat het er niet bij zitten Laat iemand er alsjeblieft een einde aan maken. VIRTUELE SPINDOKTERS Een tv-uitzending is na een maand vergeten; de krant ligt de volgende dag in de kattenbak. Maar eens op internet, altijd op internet. Dankzij Google kunnen mensen en organisaties tot in lengte van jaren worden achtervolgd door dat ene onjuiste of vileine bericht op die niet eens zo belangrijke site. Steeds meer organisaties nemen daarom personeel in dienst om hun imago in de virtuele wereld op te poetsen en te bewaken. Deze virtuele spindokters proberen actief berichten te laten verwijderen, zijn actief in internetfora en blogs om klachten van gebruikers af te zwakken of proberen negatieve berichtgeving te compenseren met uiterst positieve. Tot het takenpakket van de virtuele spindokter hoort ook het bijstellen van lemma s in de encyclopedie Wikipedia. Dat hoort niet, maar gebeurt wel. Ooit bombardeerde Adam Curry zichzelf zo tot uitvinder van de podcast. Nu weten we dankzij de Wikiscanner van student Virgil Griffith dat ook Amerikaanse veiligheidsdiensten hun eigen verleden herschrijven. Fred van der Molen nr 8 29 augustus

6 IN HET NIEUWS KPN BIEDT OP GETRONICS KPN heeft een bod van 766 miljoen uitgebracht op ict-bedrijf Getronics. Volgens KPN kan een gecombineerd bedrijf goede kwaliteit leveren zowel bij ict als telecom-dienstverlening. KPN wil zich met name richten op converged services. KPN directeur Scheepbouwer sloot gedwongen ontslagen na de fusie niet uit, maar hij gaat eerder uit van een paar honderd banen, dan een paar duizend. Getronics-ceo Klaas Wagenaar zal na de fusie zijn functie neerleggen. OPLEIDINGEN IN DE LIFT De Nederlandse markt voor ict-opleidingen groeide sinds 2003 met 65 procent, waarmee dit jaar het hoge niveau van 2001 werd geëvenaard. Dat blijkt uit cijfers van het Nidap. Ict-opleidingen worden steeds vaker gevolgd aan een universiteit, en minder vaak via softwareleveranciers of aan ROC s. Voor 2008 wordt in de markt voor ict-opleidigen een groei verwacht van tien procent. Opmerkelijk is de toegenomen interesse naar elektronisch leren. 200 MILJARD CD S De cd is in augustus 25 jaar geworden. Sinds de introductie van de compact disc op 17 augustus 1982 zijn er 200 miljard van deze schijfjes verkocht. Deze gezamenlijke ontwikkeling van Philips en Sony concurreerde in eerste instantie veel meer met grammafoonplaten dan met de diskette. Project: start goed, eind niet Atos Origin heeft de resultaten van een tweede editie van haar onderzoek Benchmark Projectmanagement 2007 uitgebracht. Daaruit blijkt dat bedrijven op professionele wijze hun projecten starten, maar vervolgens die professionaliteit uit het oog verliezen. Aan het onderzoek deden 111 respondenten uit alle sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven mee. In de praktijk blijken bedrijven goed te starten, maar tijdens het projectverloop daalt het enthousiasme voor toetsing en beoordeling stevig, HP adviseert over koeling Hewlett-Packard is met een nieuwe dienst begonnen. Die analyseert een datacenter niet alleen op koeling, maar maakt het ook mogelijk om andere indelingen van de ruimte te simuleren. Het doel van Thermal Zone Mapping is het zo efficiënt mogelijk gebruik maken van de ruimte en de energie. HP kan bijvoorbeeld in een driedimensionaal model in kaart brengen waar de lucht het koudst is omdat daar luchtstromen van drie airco s bij elkaar komen. Men kan dan in overweging nemen om daar de meest kritische apparaten neer te zetten, omdat die daar het veiligst staan wanneer er een airco uitvalt. aldus Atos. Respondenten geven aan dat 88 procent van de projecten bij aanvang bijdragen aan de bedrijfsdoelstellingen. Tijdens het project loopt dit getal terug tot 41 procent. Hetzelfde geldt voor de prioriteitsstelling. Aan het begin van het project is deze voor 83 procent duidelijk. Gedurende het project loopt dat terug naar 46 procent. Voor de businesscase geldt dat deze in 77 procent van de gevallen duidelijk is aan het begin van een project. Hiervan blijft tijdens de werkzaamheden nog slechts 42 procent over. Atos pleit voor een portfoliomanager tijdens de projecten. in de agenda Werknemers hebben steeds meer last van stress, terwijl ze worstelen met een onafgebroken stroom van berichten. Ze proberen zich te concentreren op hun werk, maar raken afgeleid door elektronische berichten, en raken daardoor moe, gefrustreerd en improductief. Wetenschappers uit Glasgow hebben 177 mensen, voornamelijk academici en mensen in creatieve beroepen, ondervraagd naar hun genereert stress Hoeveel opleidingen volgt de gemiddelde Java-specialist per jaar? Ontdek het zelf op hoegoedbenjijbezig.nl zakelijke procent bleek zich gestresst te voelen, voornamelijk doordat men de verplichting voelde om te antwoorden. Onderzocht werd ook de frequentie van het bekijken van de inbox. Dacht het overgrote deel van de ondervraagden dat ze dat een paar keer per uur, of ieder kwartier deden, uit geïnstalleerde software bleek dat het checken van veel vaker plaatsvond: tot dertig à veertig keer per uur. Afzenders zouden nooit van collega s en met name van ondergeschikten moeten verlangen dat ze snel op s reageren, aldus de onderzoekers. En ontvangers moeten het afhandelen van beperken tot vooraf gereserveerde tijden. 6 nr 8 29 augustus 2007

7 WANNAHAVE XP belangrijkste Windows-versie Uit cijfers van OneStat.com blijkt dat het gebruik van Windows Vista in Nederland in de pas loopt met de rest van de wereld. XP is het meest populair. Onestat bekijkt op welke manier internetsites worden bezocht. Vista heeft in Nederland een marktaandeel op het internet van 3,31 procent. Wereldwijd is dat 3,23 procent. Windows domineert op het internet nog altijd, met een marktaandeel van Mkb onveilig 97,73 procent in Nederland (96,72 procent wereldwijd). Van het totaal aantal gebruikers in Nederland gebruikt 88,42 procent Windows XP. Gebruik van Linux blijkt marginaal (0,36 procent wereldwijd, 0,32 procent Nederland). Bedrijven in het mkb beschermen zich niet voldoende tegen internetbedreigingen. Dat blijkt uit een onderzoek van Websense. Het onderzoek werd uitgevoerd onder 750 it-managers en medewerkers van mkb-bedrijven in Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk en Italië. Het gebruik van mogelijk onveilige websites en applicaties door medewerkers neemt toe en er is geen of weinig besef van de mogelijke risico s die dit gebruik met zich brengt. Bovendien zou er een grote discrepantie bestaan tussen de perceptie van it-managers over de staat van beveiliging van hun systemen, en het daadwerkelijke beveiligingsniveau daarvan. 98 procent van de it-managers is van mening dat hun beveiligingstechnologie en -processen in orde zijn, maar geen enkel bedrijf bleek beschermd te zijn tegen alle negen potentiële beveiligingsrisico s die in het onderzoek beschreven waren. Opvallend is dat 15 procent van de respondenten denkt dat het gebruik van alleen een firewall en antivirusoplossing de organisatie voldoende beschermt. De Touch Soms is het onze stem die apparaten aan het werk zet, bij de HTC Touch brengt ook een liefdevol veeggebaar programma s in beweging. HTC staat voor High Tech Computer Corporation, een Taiwanees bedrijf dat tot eind jaren negentig uitsluitend laptops, pda s en telefoons voor anderen assembleerde. Maar sinds enkele jaren brengt HTC producten onder eigen merk uit, waaronder een uitdijende collectie Windows-smartphones. In deze reeks pda-telefoons werd in juni de Touch geïntroduceerd. Het is een driebands apparaat met wifi, Bluetooth, een USB-aansluiting en hij draait onder Windows Mobile 6.0. Belangrijkste kenmerk is zijn aanraakscherm. Dat verlost hem van de knoppenbrij die je op al die andere telefoons en pda s aantreft. Knoppen die je alleen maar afleiden van wat je werkelijk wilt. Dat maakt een aanraakscherm zo ontzettend intuïtief. Want die manier van contact met de omgeving leerden we al als zuigeling. Wat je wilt hebben wijs je aan, wat je interesse heeft pak je met beide handen vast, wat aangenaam is laat je nooit meer los. Bovendien is het zachte bevingeren van een beeldscherm zoveel subtieler dan het grove gedruk op knoppen. HTC heeft er meteen TouchFLO van gemaakt, waarbij je het getoonde beeld letterlijk onder de fluwelen aanraking van je duimtop kunt verschuiven. Die schermrepresentatie heeft de vorm van een driedimensionale kubus, die je met een sleepbeweging van je vingers kunt laten kantelen zodat meer en andere applicaties verschijnen, waaronder Google Maps. Vanzelfsprekend biedt hij Windows Live en Instant Messaging, de Office-applicaties en kan hij webbrowsen en en; natuurlijk is de synchronisatie met Outlook dik voor elkaar. Je kunt de Touch ook als internetmodem gebruiken voor je laptop en hij beschikt over een uitbreidingssleuf voor de meegeleverde microsd-kaart. Dat laatste vormt een dankbare aanvulling op de wat schamele 64 MB intern geheugen. Dankzij de verwisselbare SD-kaart van 1 Gb kun je de Touch toch serieus inzetten als muziek- en fotospeler. Het uiterlijk van de Touch is oogstrelend en stijlvol. Vanwege het aanraakscherm ligt een vergelijking met de iphone voor de hand. De bediening van de iphone is nog wat geavanceerder, maar voor zakelijk gebruik laat de Touch de iphone toch ver achter zich: de Outlook-integratie, de beschikbaarheid van de Windows Mobile applicaties, vrije provider keus en bovenal: nu beschikbaar. Collectief minpuntje: geen umts-ondersteuning. Ondanks al zijn functionaliteit meet de Touch slechts 10 x 6 centimeter en is hij slechts 14 millimeter dik. Dat is uitzonderlijk plat, net zo dik als een AA-batterijtje. Meer informatie > Specificaties: HTC Touch, GSM, GPRS, EDGE 900/1800/1900, b/g Wi-Fi, Bluetooth 2.0, mini-usb, 2.5G, 64 MB geheugen, microsd-geheugenuitbreiding met 1Gb-kaart meegeleverd, 2 megapixel camera, 2,8 inch aanraakscherm, prijs 395,- euro, exclusief btw

8 IN HET NIEUWS Nieuwe software ter bescherming Er zijn programma s verschenen die kunnen helpen bij het beveiligen van pc s tegen relatief nieuwe bedreigingen: rootkits en botnets. Een rootkit is een verzameling software die is bedoeld om processen, bestanden of gegevens op de computer te verbergen voor het besturingssys teem. Het laatste jaar is er een enorme stijging waargenomen in het aantal rootkits dat verschijnt; het is een bijzonder populaire met hode geworden voor hackers om hun kwaadaardige code te verbergen. McAfee heeft daarom Rootkit Detective uitgebracht, waarmee gevaarlijke rootkits op een pc kunnen worden opgespoord en ervan kunnen worden verwijderd. Het programma kan gratis worden gedownload en gebruikt. Wanneer een nieuwe rootkit op een pc van een gebruiker door het programma wordt ontdekt, dan worden de details daarover naar McAfee gestuurd. Symantec heeft software op de markt gebracht die botnetsoftware (botnet: verzameling van bots, red.) onschadelijk maakt; Norton AntiBot. Norton AntiBot detecteert en verwijdert in real time bots bij gebruikers. Norton AntiBot controleert pc-programma s en -processen continu, het gebruikt een actief, op gedrag gebaseerd heuristisch detectiesysteem. Daarmee is Norton AntiBot een aanvulling op bestaande antivirus- en beveiligingspakketten. Ook gewone applicaties die niet worden voorzien van updates, kunnen een significant beveiligingsrisico met zich brengen. Hiervoor moet Personal Software Inspector van het Deense Secunia een oplossing vormen. Het kan de op de pc aanwezige software analyseren en waarschuwen wanneer er een update voor een applicatie is verschenen. Momenteel controleert de beta-versie van het programma zo n applicaties. Na de analyse worden applicaties gekenmerkt als onveilig, end-of-life of up-to-date. De IT-Staffing Groep is de grootste IT-detacheerder van Nederland met zo n 2500 freelancers onder contract, van helpdeskmedewerker tot projectmanagers. De IT-Staffing Groep kan putten uit een database met meer dan IT-specialisten. Wij selecteren, contracteren en detacheren zelfstandige IT-professionals bij ondernemingen. De IT-Staffing Groep bestaat uit zeven ISO-gecertificeerde intermediairs: ABC Team, Bariton, Centor, Geo-ICT, Info Motion, Paxton en Software Pool. Kijk voor meer informatie op: Heineken besteedt it uit aan HP Heineken heeft het beheer van het overgrote deel van zijn it-werk plekken in een zevenjarig contract uitbesteed aan HP. In het contract zijn ondergebracht het leveren van gestandaardiseerd werkplekbeheer, desktop lifecycle services, mobility services, printmanagement, infrastructuurmanagement en het netwerk. HP-apparatuur was al enige jaren standaard voor Heineken. 8 nr 8 29 augustus 2007

9 COLUMN DOMINIQUE DECKMYN Waarom uitbesteden? Belangrijke redenen om voor uitbesteding te kiezen zijn het inkopen van deskundigheid en het verbeteren van de dienstverlening aan de eindgebruiker. Dit blijkt uit een onderzoek van Orange Business Services naar outsouring-trends onder zeshonderd ceo s en cio s van middelgrote tot zeer grote multinationals in tien Europese landen, waaronder Nederland. Als redenen voor uitbesteden worden genoemd: toegang tot it-expertise (genoemd door 69 procent), kostenreductie (67 procent), verbetering van de it-dienstverlening aan de eindgebruikers (63 procent) en time to market (55 procent). Bij de onderdelen die al zijn uitbesteed worden genoemd: datanetwerken (door 64 procent van de respondenten), datacenters (42 procent), it-helpdesk voor eindgebruikers (28 procent), fixed voice (26,5 procent), desktop-beheer (24 procent) en bedrijfsapplicaties (23,5 procent). Op de vraag wat beslissers ervan weerhoudt om tot uitbesteding over te gaan, antwoordt 64 procent dat men vreest dat kostenbesparingen niet worden gerealiseerd, en 59 procent denkt een stuk controle te verliezen of afhankelijk te worden van leveranciers. SLTN samen met Becom T DM Holdings neemt SLTN over en voegt deze systeemintegrator samen met de eigen dochter Becom. TDM heeft vestigingen in de Benelux, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. De omzet bedroeg over het afgelopen boekjaar 310 miljoen euro. Eugène Tuijnman, oprichter en CEO van SLTN, wordt managing director van TDM in de Benelux en Scandinavië. Oracle speelt het graag hard Wat deze zomer ook speelde: Topman Henning Kagermann van SAP bekende beschaamd dat filiaal TomorrowNow wat te gretig gebruik heeft gemaakt van documentatie van aartsrivaal Oracle. Een nieuw dieptepunt in de steeds onaangenamer wordende tweekamp tussen beide giganten uit de erp-markt. Wie er baat heeft bij dit wederzijds gekijf? U, de klant van Oracle of SAP, alvast niet. SAP trouwens ook niet. Straatvechten past gewoon niet bij dit degelijke Duitse bedrijf. Oracles Larry Ellison daarentegen houdt wel van een partijtje moddervechten. Sterker nog: hij is er absoluut kampioen in denk maar terug aan al die achterklap die hij over Peoplesoft de wereld in bracht, tót de dag dat hij er eigenaar van werd. Eerst rondbazuinen hoe slecht de software is en hoe vierkant het bedrijf draait, om de klanten aan het twijfelen te krijgen en de beurskoers naar beneden te praten. En nadat de buit is binnengehaald, met zelfverzekerde glimlach precies het tegendeel vertellen. Ellison heeft het spel altijd bijzonder hard gespeeld, dus deze vertoning in media en rechtszaal is niet nadelig voor zijn reputatie dit ís zijn reputatie. Het plotse mea culpa van Kagermann is daarbij alleen maar de kers op de taart. Dan de zaak zelf. TomorrowNow levert ondersteuning aan Oracle-gebruikers goedkoper dan Oracle zelf. Het bedrijf mag namens zijn klanten gebruik maken van Oracle-documentatie. Wat niet mag, is de supportdatabase systematisch leegzuigen en die kennis gebruiken bij andere klanten. Dat is misbruik van intellectueel eigendom. Maar het bewijs leveren van dat tweede is niet vanzelfsprekend. Oracle zou het dan ook, volgens een aantal kenners, moeilijk hebben gehad om voor de rechtbank zijn gram te halen. Nu SAP het zo ver niet lijkt te laten komen zal de Duitse leverancier in het stof moeten met een vernederende schikking. Ondertussen blijft Oracle met verbazingwekkend elan doorstomen. Grote ondernemingen hebben altijd veel op gehad met het wat stugge, maar oerdegelijke SAP. Daar wilde men zijn bedrijfsgegevens wel aan toevertrouwen. Maar het laatste jaar zit Oracle in een uitzonderlijke winning streak. Die kan best nog voortduren tot het moment dat Oracle met zijn nieuwe Fusion-suite afkomt. Die moet het beste uit alle de voorbije jaren opgekochte pakketten omtoveren tot een hypermodern, servicegeörienteerd superpakket. En, als dàt ze lukt (en wie durft op dit moment tegen hen wedden?) dan is absoluut alles mogelijk. ellison houdt wel van een partijtje moddervechten Er zit heel wat ironie in de recente ruzie over TomorrowNow. Nog geen jaar geleden liet Oracle een school pinguïns los op het podium bij de aankondiging voortaan zelf onder steuning voor Red Hat Linux aan te gaan bieden. Hoewel anders blijkt, hadden de gevolgen voor Red potentieel desastreus kunnen zijn. Oracle deed dus zelf met Red Hat wat TomorrowNow met Oracle doet: ondersteuning beloven tegen een lagere prijs, om zo klanten in te pikken. Eén verschil: bij openbron mag dat. Op deze manier illustreert Ellison treffend een belangrijk voordeel van open source. Zou dat zijn klanten ook zijn opgevallen? nr 8 29 augustus

10 MANAGEMENT Concurrentievoordeel voor multi-unit-bedrijven door interne samenwerking Weg met de eilandcultuu door Ed Kerkman Voor ondernemingen met meerdere bedrijfseenheden wordt het steeds moeilijker om concurrentievoordeel in stand te houden op basis van de traditionele schaal- en scopevoordelen. Het concurrentievoordeel van morgen gaat naar de ondernemingen die erin slagen om goede interne samenwerking tussen de eenheden te creëren en om hun verspreide resources op die manier optimaal te benutten. Hoe duur is de leaseauto van de gemiddelde SAP-consultant? Ontdek het zelf op hoegoedbenjijbezig.nl Concurreren op basis van schaal- en scopevoordeel wordt steeds minder winstgevend. Dat komt vooral doordat multinationals tegenwoordig vooral concurreren met collega-multinationals, die zich evenzeer op schaal- en scopevoordeel baseren. Er lijkt zo een competitieve patstelling te ontstaan. Multinationale ondernemingen moeten op zoek naar nieuwe bronnen van concurrentievoordeel, zeggen Morten T. Hansen (Insead) en Nitin Nohria (Harvard Business School). Een zo n nieuwe bron is in wezen een nieuw type scopevoordeel: het vermogen van bedrijfseenheden, dochterbedrijven en functionele afdelingen om succesvol en effectief samen te werken en kennis te delen. Zulk collaboratief voordeel treedt niet vanzelf op. Sterker, multi-unit -ondernemingen hebben er steevast moeite mee om tot vruchtbare interne samenwerking te komen. VIER BARRIÈRES BIJ SAMENWERKING Er zijn verschillende natuurlijke barrières bij samenwerking. Managers in multinationals die naar meer interne samenwerking streven, zullen eerst moeten identificeren met welke barrières hun unit te kampen heeft. De vier belangrijkste barrières zijn: Onwil om input van anderen te verkrijgen en om van anderen te leren. Dit is het not invented here-probleem. Mensen kunnen zich om verschillende redenen afsluiten van hulp van anderen. De gedragsnorm in een unit is dan bijvoorbeeld dat je problemen zelf oplost. Of het beloningssysteem bevoordeelt individuele actie en niet zozeer collectieve actie. Mensen kunnen ook vinden dat anderen hun niets te leren hebben. Of er heerst een zogeheten in-group bias: mensen overwaarderen hun eigen groep en onderwaarderen niet-groepsleden. Onvermogen om deskundigheid te zoeken en te vinden. Dit is het naald in de hooiberg probleem. Als mensen wél bereid zijn om input van anderen te zoeken, lukt het hen soms niet om die te vinden of om efficiënt te zoeken. Érgens in de onderneming is iemand die een oplossing heeft voor het probleem. Maar hoe die persoon te vinden? Onwil om anderen te helpen. Dit is het oppotten van deskundigheid -probleem. Sommige medewerkers zijn er afkerig van om hun kennis en ervaring met anderen te delen. Dat kan bijvoorbeeld komen doordat organisatie-units met elkaar concurreren (al is het maar om de toewijzing van resources) iets wat niet zelden ook wordt gestimuleerd door het corporate management. Je gaat je concurrenten uiteraard niet helpen bij hun problemen. Ook de focus op prestatiemanagement doet de samenwerkingsbereidheid geen goed. Als je alleen wordt afgerekend op je eigen prestaties (of die van je eigen unit), heb je wel wat anders aan je hoofd 10 nr 8 29 augustus 2007

11 r! dan de problemen van anderen (of van andere organisatie-units). Onvermogen om samen te werken en kennis over te brengen. Dit is het vreemdelingprobleem. De aard van kennis kan bijvoorbeeld zodanig zijn dat die alleen kan worden overgedragen als mensen elkaar kennen en (dus) begrijpen. Dit geldt bijvoorbeeld voor impliciete kennis, die vaak moeilijk over te brengen is aan wildvreemden. Sommige kennis is sterk contextof cultuurgebonden en daardoor moeilijker overdraagbaar dan expliciete of algemene kennis. DRIE MANAGEMENTHEFBOMEN Er zijn drie managementhefbomen waarmee barrières zijn te slechten. Leiderschap, waarden en doelen vormen het eerste type hefboom. Deze vermindert de onwilligheid van mensen om hulp te zoeken en bieden. Leiders van units moeten het belang van samenwerking laten zien door zelf het goede voorbeeld te geven en goed samen te werken met leiders van andere units. Ook moeten zij de gezamenlijke normen en waarden op het gebied van teamwork realiseren en verenigende doelen ontwikkelen. Human-resourcesprocedures zijn het tweede type managementhefboom. Ook deze hefboom vermindert de onwilligheid van mensen om hulp te zoeken en te bieden. Het management moet medewerkers binnenhalen die een natuurlijke neiging hebben om hulp te zoeken én te bieden. Ook moet samenwerkingsgericht gedrag een belangrijk criterium zijn voor de promotie van mensen naar senior posities. Op zo n manier ontstaat er op den duur vanzelf een samenwerkingsgerichte workforce. Daarnaast moeten mensen mede worden beloond op basis van de mate waarin zij samenwerken met anderen. Laterale cross-unit-mechanismen zijn het derde type hefboom. Deze vermindert het onvermogen van mensen om hulp te vinden en kennis uit te wisselen. Voor het naald in de hooiberg probleem zijn de effectiefste hefbomen: connectors ontwikkelen, een elektronische gouden gids opzetten waarin per gebied de deskundigen in het bedrijf zijn aangegeven, en benchmarkingsystemen ontwikkelen aan de hand waarvan medewerkers de best practices in het bedrijf kunnen vinden. Voor het vreemdelingprobleem zijn de effectiefste hefbomen: het stimuleren van sterke professionele relaties tussen medewerkers uit verschillende units (bijvoorbeeld via jobrotation ), en het opzetten van formele cross-unit-groepen en -commissies die de interacties tussen units structureren. DE KERN: Soepele interne samenwerking tussen (business)units en afdelingen levert grote kosten- en concurrentievoordelen op. Grote ondernemingen zijn vaak niet goed in interne samenwerking. Verschillende barrières staan samenwerking in de weg: onwil om van anderen te leren, onwil om anderen te helpen, onvermogen om deskundigheid te zoeken en te vinden, en onvermogen om samen te werken en kennis over te brengen. Er zijn drie managementhefbomen waarmee deze problemen zijn op te lossen: leiderschap/waarden/doelen, hr-procedures en laterale cross-unit-mechanismen. Een raamwerk voor de creatie van cross-unit -samenwerking In de matrix in het midden staan de vier belangrijkste barrières die samenwerking tussen units in mondiale ondernemingen in de weg staan. Deze barrières worden overwonnen door uiteenlopende managementhefbomen te gebruiken. Not-inventedhereprobleem Managementhefbomen Leiderschap, waarden en doelen HR-procedures Laterale interunitmechanismen: formeel informeel systemen Barrières tot samenwerking Onwil om te helpen Onvermogen om te helpen Naald-in-dehooibergprobleem Zoeker van hulp Vreemdelingprobleem Oppotten-vandeskundigheidprobleem Gever van hulp Waardecreatie Overdracht van best practices Probleemoplossing Cross-selling Kruisbestuiving Creatieve ideeën Een raamwerk voor de creatie van waarde via cross-unitsamenwerking nr 8 29 augustus

12 MANAGEMENT Vervolg van 11 SAMENWERKING OM DE SAMENWERKING? Samenwerking biedt grote voordelen, maar moet wel in goede banen worden geleid. Het is niet de bedoeling dat er een cultuurtje van samenwerking omwille van de samenwerking ontstaat, waarbij mensen zich enthousiast in allerlei samenwerking initiatieven storten en de halve wereld afvliegen voor besprekingen zonder dat dit iets substantieels oplevert. Er moet oog blijven voor de bottomline: samenwerking heeft alleen nut als het de prestatie van de onderneming ten goede komt. De managementhefbomen voor het creëren van een samenwerkende organisatie moeten dan ook een tegenwicht krijgen in de vorm van prestatiebeheer voor zowel individuele medewerkers als businessunits. Bron: MIT Sloan Management Review VOORDELEN VAN SOEPELE INTERNE SAMENWERKING: Kostenbesparing door overdragen van best practices Betere besluitvorming als gevolg van advisering door collega s in andere organi satie-units Meer inkomsten door uitwisseling van deskundigheid en producten tussen organisatie-units Innovatie door combinaties van en kruisbestuiving tussen ideeën Meer vermogen om collectief actie te ondernemen vanuit geografisch verspreide units Duurzaam ondernemen stagneert Managers en ondernemers in overheid en bedrijfsleven zien in ruime meerderheid het belang van duurzaam ondernemen in. Ze zien echter geen mogelijkheid om er in de praktijk op operationeel niveau iets mee te doen. Het FD en Nyenrode hebben onderzoek gedaan onder ruim vijfhonderd managers en ondernemers. 65 procent van de respondenten stelt dat duurzaam ondernemen binnen hun organisatie niet speelt, of geeft aan er niets over te weten. Twee van de drie managers in het openbaar bestuur verwachten niet dat duurzaamheid in de toekomst bij aankoopbeslissingen een rol zal spelen, of heeft hierover geen mening. Opmerkelijk, want de overheid heeft zich gecommitteerd om vanaf 2010 duurzaamheid in al haar aankopen mee te nemen. Opvallend is dat vrouwen minder in duurzaam ondernemen zien dan mannen. 46 procent van de vrouwelijke managers en ondernemers (versus 36 procent van de mannelijke) heeft geen idee of duurzaam ondernemen in het eigen bedrijf speelt. Slechts 28 procent van de vrouwelijke respondenten (versus 38 procent van de mannelijke) onderkent het belang van duurzaam ondernemen voor het eigen bedrijf. In het onderzoek is de respondenten ook gevraagd om een top-3 op te stellen van maatschappelijke vraagstukken die relevant zijn voor het eigen bedrijf. Het meest genoemd werden kwaliteit van arbeid, innovatie en gezond leven, gevolgd door sociale zekerheid, mobiliteit/transport en leiderschap. De maatschappelijke vraagstukken die nu veel aandacht krijgen, zoals leefbaarheid, klimaatverandering/energieverbruik en arbeidsparticipatie, hebben niet de hoogste urgentie. 12 nr 8 29 augustus 2007

13 CHARLES GROENHUIJSEN COLUMN Les van Google: vertroetelde werknemer telt voor twee Uit een enquête leerden we onlangs dat u het reuze naar uw zin hebt in uw baan. Misschien paar kleine wensen zo hier en daar. Maar verder: dik in orde. En toch ga ik het met u hebben over bazen die hun werknemers schaamteloos in de watten leggen. Ik bedoel niet zo maar een beetje verwennen met een oer-hollands kerstpakket, jaarlijks uitje met de collegaatjes en gratis koffie en thee uit de automaat. Nee, ik bedoel echt ongehoord verwennen. Dat je denkt: Kan het een ietsje-pietsje minder? Het verhaal komt natuurlijk uit Amerika. Daar gebeurt alles tien jaar eerder. Deze column beschrijft dus de verwennerij waar u en uw collega s over een jaartje of tien over praten. Dankzij deze column bent u uw tijd ver vooruit. Service van de firma Kluwer! Tot uw dienst. My pleasure! GRATIS WASSERETTE, DOKTER, SNACKS, FITNESSKLAS EN SKITRIP Amerikanen maken van alles in het leven top-100 lijstjes. Het maandblad Fortune maakt een hitparade met de uitbundigste verwenbedrijven in de VS. Waar vertroetelen ze hun werknemers het meeste? Wat zijn de meest uitzinnige voorbeelden van werkplekken die bijna op luxe vakantieparken gaan lijken? De Hiltons en ClubMeds onder de kantoren dus. Houdt u vast! En beloof me: niet jaloers worden. Neem de firma Google. Tien jaar geleden bestonden ze nog niet maar nu staat dit bedrijf al op nummer één van de lijst van beste bedrijven om voor te werken. Trek de vergelijking met uw vast hele gezellige kantine. Bij Google kun je op het bedrijfsterrein kiezen tussen een Rock Café, een Spaans restaurant met veel tapa s (kleine, maar oh zo heerlijke hapjes) en Café Spring waar je wel honderd soorten koffie kunt krijgen. In totaal zijn er binnen de poort elf Gourmet Cafeteria s. Ze verkopen er geen kano s en koeken... Oh, en alle maaltijden zijn helemaal gratis. En daar blijft het niet bij. Je kunt je laten masseren, er zijn een klimwand, zwembad, kapper, gymzaal, autowasstraat, volleybalvelden, taallessen (Chinees, Japans, Spaans en Frans), lezingen door beroemdheden, 2000 dollar bonus als je een nieuwe werknemer binnen brengt. En gratis wasserette, dokter, snacks, fitnessklasjes, griepprikken, pendelbussen met wifi-aansluiting en niet te vergeten de jaarlijkse inderdaad gratis - skitrip. Dat ze er ooit ook nog aan werken toekomen daar bij Google, mag een wondertje heten. Geen wonder dat Google per jaar meer dan een miljoen sollicitanten krijgt. Nu snapt u ook die onderscheiding: America s New Best Company To Work For. Zit u stiekem al te stuiteren van blinde jaloezie? ALLES MAG: NAAR KANTOOR IN PYJAMA OF SMOKING Google is een miljardenbedrijf geworden. Maar blijft intussen graag een beetje speels. In het blad Fortune staat de pyjamadag beschreven. Inderdaad, iedereen in nachtgoed naar kantoor. Er is ook protest van een groep ingenieurs die lekker dwars juist in smoking verschijnen. Leuk en gezellig dus allemaal. Google doet het uit principe en uit noodzaak. Want er zijn werknemers die toch weg willen. Met name de medewerkers die er vroeg bij waren (pakweg vijf jaar geleden) kregen toen aandelen (opties) die hen nu steenrijk maken. En Google is nu zo groot (tienduizend werknemers) dat het steeds moeilijker wordt dat gezellige clubidee overeind te houden. In de top-100 van Beste Bedrijven staan behalve Google andere grote namen als Cisco, GoldmanSachs, KPMG, Microsoft, Marriott, Starbucks, Yahoo en Procter&Gamble. Bedrijven die het moeten hebben van creativiteit en toewijding van hun getalenteerde werknemers. Ik lees over een talent specialist die niks anders doet dan de beste werknemers verwennen en begeleiden. Vergelijk het maar met een voetbalelftal. Als er elke week een andere midvoor staat, scoor je vast minder dan wanneer dezelfde vertroetelde en goed betaalde topscorer in elke wedstrijd er weer staat. PS. Stuurt u deze column even door naar uw ondernemingsraad. Er zitten vast een paar ideetjes in voor hun actieplan Doe gelijk een cc -tje naar de baas. Dan is ie er vast op voorbereid! nr 8 29 augustus

14 MANAGEMENT NÓG MEER VERANDERING VERWACHT 64 procent van de managers heeft zijn organisatie vorig jaar sterk zien veranderen. Dat blijkt uit een enquête van Unit 4 Agresso onder it- en businessmanagers uit de commerciële sector, non-profitorganisaties en de overheid (inclusief hoger onderwijs). Zij geven aan dat hun organisatie voortdurend verandert, vanwege snelle groei, nieuwe bedrijfsmodellen en veranderende wetgeving. De grootste uitdaging voor itmanagers ligt in de continue aanpassing van hun erp-systeem om de organisatiewijzigingen te ondersteunen. De belangrijkste oorzaken van verandering zijn reorganisatie of herstructurering (genoemd door 61 procent), gewijzigde bedrijfsmodellen (44 procent) en fusies/overnames (30 procent). De meeste respondenten verwachten dat er in de toekomst alleen nog maar meer veranderingen komen. Voor 2007 rekent 74 procent op drastische veranderingen. 84 procent denkt dat de organisatie de komende jaren nog meer zal worden gedwongen om te veranderen. BEDRIJFSGEHEIMEN MEE NAAR NIEUWE BAAS 80 procent van de werknemers heeft er geen probleem mee om gevoelige bedrijfsinformatie mee te nemen naar een nieuwe werkgever. 75 procent van de werkgevers doet niks om dit tegen te gaan. Vooral de usb-stick maakt het werknemers erg gemakkelijk om gegevens mee te nemen. Dat blijkt uit onderzoek van Check Point Software Technologies. De onderzoekers geven een paar adviezen. Maak vitale informatie niet voor iedereen toegankelijk. Sluit een getekende overeenkomst met werknemers waarin staat dat het verboden is gevoelige informatie mee te nemen. En bouw een sterke band op met je mensen, waarin jij hun vertrouwen niet beschaamt en zij niet het jouwe. Vrouwen gezonder door mannelijke collega s Concurreren met mannelijke collega s houdt vrouwen in vorm. Van concurrentie met vrouwelijke collega s worden ze ziek. Vrouwelijke werknemers verzuimen minder in bedrijven waar mannen in de meerderheid zijn. Concurrentie met mannelijke collega s doet vrouwen opleven en houdt ze fit. Concurrentie met andere vrouwen juist niet. Dit constateren onderzoekers van het Karolinska Institute op basis van onderzoek onder 4,6 miljoen Zweedse werknemers naar factoren die de gezondheid op het werk bevorderen. Vrouwen worden veel vaker ziek in bedrijven waar voornamelijk seksegenoten werken. Denk aan communicatie- en reclamefirma s, die vaak door vrouwen worden gedomineerd. Vrouwen in deze branche zijn het vaakst en het langst ziek. In de bouw Materialistische werknemers ontevredener Veel werkgevers denken dat ze de betrokkenheid en tevredenheid van hun werknemers kunnen vergroten door hen meer geld te geven. Fout. Uit onderzoek aan de Universiteit van Leuven blijkt dat er twee groepen werknemers zijn. De ene groep ziet werk vooral als een kans om talenten en vaardigheden te gebruiken en een zinvolle bijdrage te leveren aan de maatschappij. De andere groep richt zich primair op financieel succes, invloed uitoefenen op anderen en het bereiken van een toppositie. Cruciaal verschil: geld- en statusgestuurde werknemers staan veel negatiever tegenover hun baan. Zij hebben vaker last van vermoeidheid en gevoelens van ontevredenheid en nemen vaker ontslag dan werknemers die zelfontplooiing en groei als belangrijkste drive hebben. Materialistisch ingestelde werknemers hebben ook vaker psychische problemen, ervaren meer conflicten in hun werk/privébalans en zijn over het algemeen ook minder tevreden over hun leven. Psycholoog Maarten Vansteenkiste, die het onderzoek uitvoerde: De huidige tendens om werknemers te belonen met materiële extraatjes kan wel eens contraproductief blijken, zowel voor de onderneming als voor de werknemer. Hoewel deze extratjes grote motivators lijken, zijn ze dat in feite niet. Materiële zaken leiden werknemers namelijk af van andere zaken, die cruciaal zijn voor hun mentale gezondheid. Denk aan een goede relatie met collega s, autonomie en werktevredenheid. Bron: Journal of Occupational and Organizational Psychology melden vrouwen zich het minst ziek. De mogelijke oorzaken zijn nog niet bekend. Het onderzoek duurt tot Vrouwen niet happig Vrouwen reageren minder snel op telefoontjes of mailtjes van recruiters dan mannen. Je kunt ook zeggen: ze zijn meer integer. Uit onderzoek van adviesbureau G-Recruitment blijkt dat jonge, hoogopgeleide vrouwen voor recruiters vaak moeilijker aanspreekbaar zijn dan mannen. Slechts 22 procent van deze groep vrouwen was op kantoordagen met één telefoontje bereikbaar. Mannen reageren veel alerter: ze bellen recruiters sneller en vaker terug tijdens kantoortijden dan vrouwen. Het komt volgens de onderzoekers onder andere doordat vrouwen er moeite mee hebben om in de tijd van de baas hun carrièrekansen bij een andere baas te verkennen. Daarom zijn de beste tijdstippen voor recruiters om carrièrevrouwen te bereiken: tijdens de lunch en vóór en na kantooruren. 14 nr 8 29 augustus 2007

15 COLUMN GEORGES ATAYA Koude Duitse outsourcingskermis Outsourcing van it-toepassingen en processen tiert weliger dan ooit. Vaak loopt het op teleurstellingen uit. Goede voorbereiding en nauwgezette controle zijn van levensbelang. Ook in Duitsland boomt de it-outsourcingbusiness. In 2008 zal er voor zo n 17 miljard euro aan it-diensten worden uitbesteed. Uitbesteding is echter wel een kunst op zich. Tekenend is dat 60 procent van de firma s die it hebben uitbesteed, het contact met hun huidige leverancier niet verlengen. 15 procent is zelfs van plan om de uitbestede boel weer te insourcen. Voorbeelden van uitbestedingsfiasco s zat. Porsche heeft een ongelukkig outsourcingavontuur via een joint venture met IBM gehad en heeft een deel van de uitbestede it-teams weer in huis gehaald. Gothaer Versicherung heeft zijn it na herhaalde conflicten over de kwaliteit en prijsstelling weer teruggezet in een eigen it-unit. Een mega-initiatief van DaimlerChrysler pcoutsourcing aan Hewlett-Packard mislukte al in de pilotfase. Grote projecten van uiteenlopende organisaties als Commerzbank, het Duitse leger en MG Technologies werden vroegtijdig afgeblazen... Belangrijke (it-)processen mogen nooit zomaar worden uitbesteed, want een onderneming riskeert dan technische knowhow en misschien zelfs de controle over haar business kwijt te raken. Wie geen goed inzicht in zijn kostenstructuur heeft, zal in de regel duurder uit zijn. Als het outsourcingcontract te strak en star is geformuleerd, zal de leverancier elke kleine aanpassing of wijziging dubbel en dwars doorberekenen. En als de leverancier de technische processen na verloop van tijd beter kent dan de uitbestedende firma, wordt het bijna onmogelijk om nog van leverancier te wisselen. Bron: manager magazin VOORWAARDEN VOOR SUCCESVOLLE OUTSOURCING De voorbereiding moet perfect zijn. De te outsourcen it-activiteiten moeten op orde zijn voordat ze worden overgedragen. De samenwerking moet vakkundig en nauwlettend worden bestuurd. Meer it-support nodig De behoefte aan it-support neemt exponentieel toe, blijkt uit onderzoek van Unisys. Het gebruik van technologie inclusief pc s, laptops, gsm s en pda s is de afgelopen vijf jaar in bijna twee derde van de bedrijven met 50 procent toegenomen. De ondersteuning van een apparaat kost vier keer zo veel als het apparaat zelf. Daardoor zijn in bijna de helft van de grote organisaties de kosten voor eindgebruikersservices met minstens 50 procent gestegen. Om aan de nieuwe ondersteuningseisen te voldoen, komt outsourcing steeds nadrukkelijker in beeld. Een complicerende factor is echter de negatieve perceptie van outsourcing. Ook doen misverstanden over outsourcing de ronde. Zo denkt ruim 60 procent van de business- en it-professionals in de VS en Groot-Brittannië dat het uitbesteden van de it-support kan leiden tot minder vertrouwen in de organisatie bij haar kerndoelgroepen. Spreek businessmanager aan Ik spreek regelmatig it-managers die klagen over hun voort durende geknok om voldoende budget bij elkaar te schrapen. Dit is natuurlijk het lot van elke manager, maar veel it-managers moeten zich ook verantwoorden voor de groeiende behoeften van verschillende gebruikersgroepen in het bedrijf. Dat is toch vrij absurd. De noodzaak om te investeren in nieuwe diensten of groeiende behoeften moet toch worden aangetoond door de betreffende business managers zelf. De it-verantwoordelijke heeft eigenlijk alleen - en nog maar gedeeltelijk - de kosten onder controle, niet de opbrengsten. Trouwens, die indrukwekkende kosten/batenanalyses voor nieuwe projecten worden achteraf zelden geverifieerd of zelfs maar besproken. Dit is des te vreemder als tijdens de ontwikkeling van alles wijzigt, wat eerder regel dan uitzondering is. Tijdelijke bedrijfsblindheid behoort een oude maar hardnekkige managementcultuur. IT-investeringen mogen niet ontsnappen aan goede managementpraktijken. Die zien er in grote lijnen zo uit: allereerst moet diegene die de aanzet geeft voor een investering en de functioneel verantwoordelijken, daarvoor ook de verantwoording dragen. Vervolgens dient er niet alleen vooraf een kosten/baten-analyse te worden gemaakt, maar moet ook de regelmatige herijking daarvan tijdens de uitvoering worden gegarandeerd. De kosten, opbrengsten en risico s moeten in kaart gebracht en de evolutie ervan opgevolgd in samenspraak met de opdrachtgever van het project. Dit is nog een zeldzaamheid in onze sector. Daar zijn redenen voor, maar de dag komt dat de markt aan it-investeringen dezelfde eisen - qua rendement, kostencontrole en risicovermindering - gaat stellen als aan investeringen in vastgoed, bedrijfsovernames en dergelijke. Hou altijd in gedachten dat een investering in een project altijd ten koste gaat van andere investeringen, mogelijk met meer rendement. Ik raad directies aan alle it-gerelateerde investeringen in hun bedrijf te inventariseren. De volgende stap is de initiatiefnemers deze investering te laten verdedigen, er verantwoordelijk voor te maken en de mogelijkheid te geven de opbrengst ervan te realiseren. Dat beperkt de verantwoordelijkheid van de it-manager en dat is goed, want die heeft al genoeg om handen met de technische projectontwikkeling, de budgettering en de realisatie. De bottomline: hou de business-managers verantwoordelijk voor kosten én baten van de ontwikkeling van (nieuwe) diensten. Georges Ataya is hoogleraar aan de Solvay Business School en vicepresident van het IT Governance Institute nr 8 29 augustus

16 TDM HOLDINGS DOET ST VOOR DE UITBOUW VAN D SLTN kan door overname haar klanten nog beter bedienen. TDM Holdings N.V. en SLTN GROUP maken bekend dat ze tot een definitieve overeenkomst zijn gekomen voor de overname van de System Integration activiteiten van SLTN GROUP door TDM, nader te noemen SLTN. SLTN past uitstekend in de buy & build strategie van TDM en met deze overname versterkt TDM haar positie als ICT-system integrator in de Benelux. Samen kunnen we onze doelstellingen op het gebied van kwaliteit, continuïteit en winstgevende groei waarmaken, aldus Terence Bruyn oprichter en CEO van TDM. uitstekend aan op de doelstelling van TDM om in Europa een top drie positie als ICT-midmarket system integrator te willen vervullen. In het afgelopen boekjaar werd door TDM een omzet van 310 miljoen euro gerealiseerd. TDM levert innovatieve, hoogrenderende ICT-oplossingen gebaseerd op proven technology standards. Deze oplossingen worden geheel afgestemd op de dynamische behoeften van haar klanten. Het portfolio omvat naast de traditionele ICTinfrastructuur thema s, ICT-consulting & services, hosting oplossingen, managed services en support oplossingen. SLTN is een professionele ICT-organisatie die zich richt op het verlenen van ICT-diensten en het leveren van hoogwaardige ICT-apparatuur aan de zakelijke markt. Voor SLTN betekent deze overname dat zij onderdeel wordt van een grote pan-europese system integrator. Haar klanten krijgen toegang tot een Europees netwerk van kennis en ervaring en kunnen op deze manier integraal bediend worden in meerdere landen. Door deze overname kan SLTN haar klanten optimaal de mogelijkheden aanbieden met betrekking tot consulting & services, hosting oplossingen, managed services en support oplossingen op het gebied van ICT-infrastructuren. De keuze voor een kwalitatieve speler als SLTN is zeer logisch, zeker in een sterk gefragmenteerde markt als die in Nederland. Met deze toevoeging aan haar huidige operaties versterkt TDM haar concurrentiepositie tot marktleider op haar vakgebied in Nederland. Tevens sluit deze overname Eugène Tuijnman, oprichter en CEO van SLTN: TDM is een kwaliteits-organisatie en mede door de aanwezige skillset en internationale aanwezigheid een perfecte partner voor ons. Mijn missie voor de nieuwe organisatie is deze verder uit te bouwen tot een full service system integrator in de Benelux en de Nordics. Daarnaast vind ik het van groot belang om, in deze omgeving die steeds internationaler wordt, de continuïteit en kwaliteit van onze dienstverlening aan klanten èn de relaties met onze leveranciers en medewerkers te waarborgen.

17 ATEGISCHE ACQUISITIE BENELUX ACTIVITEITEN SLTN haalt vier Awards binnen Virtualisatie en consolidatie Als kroon op het werk heeft SLTN tijdens de IBM Business Partner Conventie in St. Louis de IBM Excellence Award ontvangen. Deze blijk van excellent overall optreden wordt jaarlijks door het hoofdkantoor van IBM uitgereikt aan een select gezelschap van business partners. SLTN ontving de prijs, waarvan slechts drie wereldwijd zijn uitgereikt voor bewezen kennis, bedrijfsinnovatieve oplossingen, de bijdrage aan het IBM marktaandeel, klanttevredenheid en de lange termijn strategie. Eerder dit jaar viel SLTN al driemaal in de prijzen. Zo ontving het bedrijf een award voor het feit dat het de grootste IBM storage partner was in Nederland, een award voor de grootste IBM software partner en een award voor overall de grootste IBM business partner van Nederland. SLTN, opgericht in 1997, is sindsdien meerdere malen tot business partner van het jaar uitgeroepen. Voor de TDM organisatie en haar huidige drie divisies in Nederland, te weten: becom, Inforsacom en InDemand, resulteert deze overname in de volgende veranderingen. De activiteiten van becom in Nederland zullen geïntegreerd worden met de activiteiten van SLTN. Inforsacom, (voorheen Comparex) blijft opereren als multibrand system integrator. InDemand, tot slot, staat zelfstandig als sterk groeiende consultancy en services divisie. Eugène Tuijnman wordt managing director van alle operaties van TDM in de Benelux en de Nordics. Hij zal in deze hoedanigheid rapporteren aan Detlef Linde, COO van TDM. Virtualisatie is een belangrijke trend, met VMware als grote trekker. Daarop vooruitlopend ontwikkelde SLTN een unieke methodiek voor zowel grote als kleinere projecten. Virtualisatie houdt veel meer in dan samenvoegen van servers en resources. Voor klanten proberen we de ICT-sources zo doorzichtig en onafhankelijk mogelijk te maken teneinde deze zo breed en effectief mogelijk in te zetten, waarbij ook energie verbruik een belangrijke rol speelt. Inmiddels heeft SLTN succesvol grote VMware projecten met vele honderden x86 servers gevirtualiseerd en geconsolideerd, waardoor het bedrijf is uitgegroeid tot de grootste VMware partner van de Benelux. Wij proberen middels een utility model voor ICT-functionaliteit de kosten voor klanten optimaal en flexibel af te stemmen op hun verbruik, dat is onder andere door virtualisatie te realiseren, aldus Eugène Tuijnman. Voor meer informatie bezoek:

18 TECHNOLOGIE tender MULTIFUNCTIONEEL De Gemeente Gilze en Rijen heeft een aanbesteding uitgeschreven voor de vernieuwing van hun printers en copiers. Op dit moment maken de ambtenaren 2,2 miljoen afdrukken per jaar. De gemeente denkt hiervoor één groot multifunctioneel afdruksysteem en een stuk of veertien kleinere nodig te hebben. De apparatuur zal niet worden gekocht, maar gehuurd voor een periode van in ieder geval vijf jaar. Daarna kan het contract eventueel nog twee keer met een jaar verlengd worden. DESKTOP Deventer gaat zijn desktop- en notebook-computers vervangen. De gemeente heeft een aanbesteding uitgeschreven voor 900 pc s en 40 laptops en wat daar zoal aan benodigdheden bij hoort. Het gaat om een contractperiode van drie jaar en een geschatte waarde van 712 duizend euro. ONDERGROND TNO Kerngebied Bouw & Ondergrond is op zoek naar een beheerder voor de Dinoinfrastructuur, een afkorting voor Data en Informatie Nederlandse Ondergrond. In deze toepassing wordt informatie over de Nederlandse bodem verzameld en beheerd. Denk daarbij aan gegevens over grondwater, delfstoffen en seismische data. Deze informatie wordt beschikbaar gemaakt via het Dino-loket, een internetportal. De aanbesteding beperkt zich tot de bedrijfskritieke backoffice van DINO. De rest blijft het onderzoeksintituut zelf doen. TNO denkt voor een periode van drie jaar tussen de 7,5 ton en de anderhalf miljoen euro te moeten betalen. Mail tips en weetjes over aanbestedingen naar it-redactie@kluwer.nl Securityspecialisten luiden noodklok Beveiliging indust automatisering zo door Mirjam Hulsebos Nadat het Spaanse beveiligingsbedrijf Neutralbit dit voorjaar diverse zwakke plekken in een veel gebruikt protocol uit de procesautomatisering naar buiten bracht kopten diverse Amerikaanse kranten en websites dat veiligheid van de nationale infrastructuur in het geding is. Het Amerikaanse adviesbureau Byres Security heeft becijferd dat er in de VS zo n vier- tot vijfhonderd aanvallen per jaar plaats vinden op procesautomatiseringssystemen. Een greep uit zijn incidentendatabase leert dat het Australische Merseyshire afvalwaterreinigingsbedrijf te maken kreeg met een hacker die inbrak in het softwaresysteem voor meet- en regelsignalen van machines Scada (Supervisory control and data acquisition). Hij wilde op die manier de lokale autoriteiten onder druk zetten om hem een groot bedrag aan losgeld te betalen. Bij een Amerikaans bedrijf in dezelfde sector zijn hackers erin geslaagd om de procesautomatiseringssystemen binnen te dringen en zo vervuild water in het drinkwatersysteem te brengen. Behalve voor hackers zijn Scada-systemen ook een relatief gemakkelijke prooi voor virussen. Volgens ENERGIECRISIS CALIFORNIË DOOR HACK? In Amerika gaat het gerucht dat de grote energiecrisis in Californië vorig jaar is veroorzaakt door hackers die de systemen van de energiemaatschappijen zijn binnengedrongen. Henk van der Heijden van Comsec Consulting vindt het niet onwaarschijnlijk: Het zou mij niet verbazen als dit waar is. Door kwetsbaarheden in veel gebruikte protocollen en slechte implementaties is het technisch gezien zeker mogelijk. Dit heeft grote gevolgen. Uitval van de energievoorziening is natuurlijk een ernstige zaak, maar wat denk je van de risico s in een gebied als de Botlek. Hier zouden cyberterroristen heel veel ellende kunnen aanrichten. Ik vraag me af of de overheid zich bewust is van dit gevaar. Het is spelen met vuur. De risico s zijn heel groot ook in Nederland. Terwijl organisaties bakken met geld uitgeven aan het beveiligen van hun front- en backoffice, zijn machines en installaties vaak relatief eenvoudig toegankelijk. Dat is een gevaarlijk gegeven nu industriële netwerken in veel gevallen direct of indirect op internet zijn aangesloten. Byres Security is de Slammer-worm uit 2003 terecht gekomen in de industriële systemen van een energieleverancier, een kernenergiecentrale en een boorplatform in de Golf van Mexico. Het Blastervirus uit hetzelfde jaar legde delen van de productie van Corus plat (zie kader). Als hackers en virussen erin slagen om deze systemen te saboteren, dan kunnen terroristen dat ook. Een overzicht van de oorzaken en gevaren. DIRECT LEESBAAR Wat is er aan de hand? Tot het eind van de vorige eeuw waren de meeste procesautomatiseringssystemen maatwerk. De zogeheten veldbusnetwerken waren zo vreemd dat geen virus of hacker er iets mee kon. Ze waren bovendien geheel gescheiden van de rest van de automatisering. Door deze gescheiden opzet wordt er van oudsher geen encryptie toegepast bij de communicatie tussen de verschillende apparaten en systemen. Gevoelige informatie zoals wachtwoorden en netwerkadressen zijn bovendien vaak gewoon direct leesbaar opgeslagen. Om de toegang tot het systeem in de 18 nr 8 29 augustus 2007

19 riële genkind foto Chris Pennarts / Hollandse Hoogte fabriek zo gemakkelijk mogelijk te maken, hebben sommige systemen helemaal geen authenticatie of hooguit groepsauthenticatie waarbij alle operators gebruikmaken van dezelfde gebruikerscode en wachtwoord. Het bijhouden van logs is in veel industriële omgevingen geen gewoonte, niet van de personen die toegang hebben tot de systemen noch van incidenten die plaatsvinden. Deze op zijn zachtst gezegd twijfelachtige beveiligingsmethoden zijn een gevaarlijk gegeven nu bij veel organisaties Scada-systemen op een Microsoft-platform draaien en onderdeel uitmaken van het bedrijfsnetwerk dat direct of indirect aan internet gekoppeld is. De integratie in het bedrijfsnetwerk en internet is weliswaar handig, want daardoor is het mogelijk om op afstand processen te monitoren en waar nodig bij te sturen. Maar het is ook gevaarlijk nu blijkt dat veel gebruikte industriële protocollen kwetsbaarheden bevatten waarmee hackers zonder al te veel problemen toegang kunnen krijgen tot de infrastructuur. Iedere eerstejaars student informatica kan zien dat er dan additionele beveiligingsmaatregelen nodig zijn, foto Stijn Rademaker / Hollandse Hoogte maar toch worden die in de praktijk zelden getroffen, stelt Henk van der Heijden, managing director Benelux bij beveiligingsspecialist Comsec Consulting. Wij komen bij veel grote Nederlandse bedrijven over de vloer en merken dat ze zich nauwelijks bewust zijn van de gevaren. Als dat bewustzijn er wel is, dan is er nog een probleem. Er zijn momenteel heel weinig producten op de markt om deze beveiligingsproblemen goed op te lossen. de achterdeur naar processystemen staat wagenwijd open, ook voor mensen die kwaad in de zin hebben Over de oorzaken is Van der Heyden duidelijk. Informatiebeveiliging was domweg nooit een issue voor Scada-specialisten. Gevolg is nu dat organisaties die een vitaal onderdeel uitmaken van onze economie en samenleving grote risico s lopen. Bedrijven uit de chemische industrie, energiebedrijven en drinkwaterleveranciers hebben hun fysieke beveiliging bijna altijd goed op orde. Er is een strenge fysieke toegangscontrole, camerabewaking, noem maar op. Daar liepen deze organisaties van oudsher ook het grootste gevaar. Lang niet iedereen is zich ervan bewust dat door de koppeling van procesautomatisering aan andere bedrijfssystemen deze nu indirect ook met internet verbonden zijn. Daarmee staat de achterdeur naar deze processystemen wagenwijd open, ook voor mensen die kwaad in de zin hebben. ONZORGVULDIG Naast Scada is ook het OPC-protocol (open connectivity via open standards) vatbaar voor misbruik. OPC regelt de uitwisseling van gegevens tussen verschillende procesautomatiseringsapplicaties die nr 8 29 augustus 2007 CORUS HOUDT NET- WERKEN GESCHEIDEN Informatiemanager IT-infrastructuur bij Corus Richard van den Hoogen meldt dat de productieomgeving van het staalconcern in de jaren negentig nog volledig gescheiden was van de kantooromgeving. Doordat de integratie van deze netwerken technisch mogelijk werd en voor eindgebruikers wenselijk was, gebeurde dat begin deze eeuw ook meer en meer. Totdat in 2003 het Blaster-virus delen van onze productie stillegde. Corus is toen gestart met een programma om productie- en kantooromgeving volledig van elkaar los te koppelen. In een aantal fabrieken is die scheiding al gerealiseerd, in een aantal andere wordt deze inrichtseis nog uitgevoerd. De scheiding wordt gerealiseerd door tussen de beide netwerken een datawarehouse te plaatsen waar alle gegevens in opgenomen zijn. Vanuit de kantooromgeving kun je niet verder dan het datawarehouse, vanuit de fabrieksomgeving evenmin. In de fabrieken zijn de werkplekken van twee pc s voorzien: eentje voor de industriële systemen en eentje voor applicaties als en Microsoft Office. 19

20 TECHNOLOGIE op Microsoft-platformen draaien. Velen denken dat OPC alleen het dataverkeer op de fabrieksvloer aanstuurt. Daar is het in essentie wel voor ontworpen, maar in de praktijk gaat de invloed veel verder. Byres Security heeft samen met onderzoeksen consultancyfirma Digital Bond een onderzoek gedaan onder ruim honderd OPC-gebruikers bij grote beursgenoteerde concerns. Meer dan een kwart van de respondenten gaf aan dat als OPC zou uitvallen, de fabriek plat komt te liggen. Ongeveer 20 procent gaf toe dat OPC in het gehele bedrijfsnetwerk gebruikt wordt, hetgeen impliceert dat het dus indirect is verbonden met internet. Een klein deel, 12 procent, gaf toe dat OPC zelfs via internettechnologie gebruikt werd. Vrijwel geen van de bedrijven paste daarbij encryptie toe. Uit hetzelfde onderzoek kwam naar voren dat in 51 procent van de gevallen meerdere operators dezelfde gebruikersnaam en wachtwoord gebruiken. Sterker, dit wordt in de meeste installatiehandleidingen van leveranciers aanbevolen om het gebruiksgemak te vergroten. In 53 procent van de installaties draait een OPC-server op een hostplatform dat gebruikmaakt van ofwel een verouderd besturingssysteem (Windows NT, SP4) ofwel op een recent systeem als Windows XP dat niet van de laatste updates voorzien is. GROOT RISICO Deze steekproef laat zien dat industriële systemen gemakkelijk aan te vallen zijn. Organisaties die een belangrijk onderdeel uitmaken van de vitale infrastructuur zoals energiecentrales, drinkwatervoorzieningen, afvalverwerkingsinstallaties, maar ook vrijwel alle industriële bedrijven lopen hierdoor grote risico s. Dat een hacker of een computervirus vrij eenvoudig binnendringt en en vervol- Collegereeks van 2 oktober t/m 27 november 2007 Strategisch informatiemanagement Nieuwe inzichten over ict-strategie en organisatie Voor meer informatie: of GEORGANISEERD DOOR 20 nr 8 29 augustus 2007