Inge Wissink, Forensische Orthopedagogiek. Seksueel misbruik van kinderen met een verstandelijke beperking binnen zorginstellingen

Transcriptie

1 Inge Wissink, Forensische Orthopedagogiek Seksueel misbruik van kinderen met een verstandelijke beperking binnen zorginstellingen

2 Twee hoofdvragen: Omvang & aard van seksueel misbruik van LVB kinderen? Reacties in de zorginstellingen & overige instanties? Inge B. Wissink 2

3 Onderzoekers Kohnstamm Instituut: UvA: - Dr. M. Vergeer - Prof. dr. G.J.J.M. Stams - Dr. X. Moonen - Drs. E. van Vugt - Dr. I.B. Wissink Inge B. Wissink 3

4 Definitie LVB kinderen Kinderen (0-12) en jongeren (12-18) met een licht verstandelijke beperking. Licht verstandelijke beperking = IQ tussen de 50/55 85, i.c.m. een gebrekkig sociaal aanpassingsvermogen en bijkomende medische en/of psychiatrische problemen en het vermoeden van een langdurige behoefte aan ondersteuning (Moonen & Verstegen, 2006). IQ = licht verstandelijk beperkt (min in NL) IQ = zwakbegaafd (enkele en in NL) Inge B. Wissink 4

5 5

6 Kenmerken kinderen/jongeren met LVB Gebrekkig inzicht in tijd Gebrek aan overzicht en inzicht in structuren Gebrek aan overzicht qua plaats/ruimtelijke orientatie Gebrekkig inzicht in sociale verbanden Beperkt abstractievermogen Vermogen om zich te verplaatsen in de ander Weinig of niet leren uit ervaring, waardoor verbanden niet gelegd of vastgehouden worden Reflectie op eigen gedrag is beperkt Beperkingen in het geheugen (kan visueel, zintuigelijk, auditief ingesteld zijn) Beperkt woordenschat Nemen woorden letterlijk Laag zelfbeeld Neiging tot sociaal-wenselijke antwoorden Motorische problemen (soms) Problemen in de impulscontrole (soms) Beinvloedbaar Gebrekkige gewetensontwikkeling Concentratie kan kort zijn 6

7 Literatuuronderzoek Wat is uit nationale en internationale studies bekend over de omvang en aard van seksueel misbruik bij kinderen met een LVB? Inge B. Wissink 7

8 Literatuurstudie Review van bevindingen in 11 relevante wetenschappelijke publicaties (v.a. 1998): 6 empirische studies 5 beschrijvende studies Nationaal: - Deelstra, H.J., Van der Molen, M.J., Niessen, J.S.T., & Ponsioen, A. (2001). Therapieën in LVG-instituten: De resultaten van een inventarisatie-ronde. Ontwikkelingen Wetenschappelijk Onderzoek, 4, Spanjaard, H., Haspels, M., & Roos, I. (2000). Grenzen stellen en respecteren: Onderzoek naar de effecten van programma-ontwikkeling omtrent seksualiteit. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan Verstandelijk Gehandicapten, 26, Janssens, K., Felten, H. en Frans, E. (2010). Seksueel (grensoverschrijdend) gedrag: balanceren tussen openheid en normen stellen. In: Groot, R. de, e.a. (2010). Grensoverschrijdend gedrag van pubers. Antwerpen-Apeldoorn: Garant Inge B. Wissink 8

9 Resultaten: literatuur studie (omvang) - seksueel misbruik (a.g.v. kenmerken + seksuele ontwikkeling). - Mensen met VB hebben een 4 tot 10x groter risico op seksueel misbruik. - Tussen de 14 en 65% van de kinderen met een (L)VB is seksueel misbruikt (versch. methoden; versch. definities; onbekend totaal aantal kinderen met LVB). - Het slachtoffer zijn geweest van seksueel misbruik = meest voorkomende reden voor therapie bij kinderen in LVB-instituten. - Bij deze groep komt slechts een klein percentage (schatting 3%) aan het licht (vs. 20% kinderen zonder beperkingen). 9

10 Resultaten: literatuur studie (aard) - Het seksueel misbruik is bij de doelgroep vaak ernstiger en herhaaldelijker. - Plegers zijn meestal bekenden en personen die het slachtoffer vertrouwt. - Plegers zijn groepsgenoten, (pleeg)gezinsleden, familieleden, chauffeurs, verzorgers, geestelijken, leraren, sportcoaches, buren en vrienden van de familie. - Wanneer het slachtoffer een VB heeft, heeft een groot deel van de plegers ook een VB (cyclus van misbruik). - Waar?: directe omgeving of nabije buurt (instelling, thuis, in de buurt, openbare plaatsen, tijdens vervoer). Inge B. Wissink 10

11 Resultaten: literatuur studie (reacties) - Minder vertrouwen bij politie en justitie aangaande meldingen en getuigenissen van de doelgroep - Lichtere straffen bij seksueel misbruik van personen met een beperking (Reiter e.a., 2007)

12 Mogelijkheden ter preventie/interventie Seksuele voorlichting en begeleiding herkenningsvaardigheden, zelfbescherming- en verdediging Meer aandacht in opleidingen van personeel Meer open communicatie Stimulering van melding en aangifte (67% vertelt het wel aan familielid/professional!) Deskundigen (L)VB bij melding en aangifte punten 12

13 Opleidingen: te weinig aandacht voor het herkennen van signalen van seksueel misbruik Fysieke indicatoren: Gedragssignalen: - Moeilijk kunnen zitten of lopen - Kneuzingen of bloedingen van genitalien, vagina of anale gebied - Aanwezigheid van sperma, geslachtsziekten, zwangerschap - Pijn of jeuk in de genitale gebieden, veelvuldige infecties aan de urinewegen en aangetast maagdenvlies op jonge leeftijd - Gescheurde, bebloede of bevlekte onderkleding - Gebrek aan eetlust - Slaapproblemen, nachtmerries - Huilen, depressie, zelfmoordneigingen, zelfbeschadiging, angst - Teruggetrokken gedrag, sociale isolatie, apathisch gedrag, wegloopgedrag - Hallucinaties - Het niet kunnen spreken over een gebeurtenis, vermijding en blokkering - Slechte relaties met peers, woede, verbale of fysieke agressie - Delinquentie - Verleidelijk, promiscue of seksueel getint gedrag of kennis 13

14 Communicatie/registratie/onderzoek Meer coordinatie en communicatie tussen verschillende externe instanties Systematische registratie Artsen moeten onregelmatigheden duidelijk documenteren Grootschalig onderzoek Onderzoek naar effectiviteit van verschillende preventie- 14

15 Problemen Het is vaak zeer moeilijk om met zekerheid vast te stellen of er sprake is geweest van seksueel misbruik Indien sprake is van cyclus van misbruik gaat behandeling vaak moeizaam Doelgroep heeft moeite met het toepassen van nieuw geleerde vaardigheden in andere situaties (& leert sowieso moeilijk) Geisoleerde instellingen 15

16 Positief Laatste jaren steeds meer aandacht voor protocollen, richtlijnen, meldingen, overleg etc. => Meer open cultuur binnen instellingen Ondersteuning door extern beleid Meer onderzoek Algemeen: meer aandacht Commissie Samson => Commissie Rouvoet 16

17 Diepte-interviews binnen instellingen Visie en beleid rond seksualiteit en misbruik Cultuur binnen instelling m.b.t. SGOG/seksueel misbruik Vijf vignetten / praktijksituaties Aantal gevallen SGOG/seksueel misbruik binnen de instelling Alertheid op signalen en besluitvorming en handelen in geval van SGOG/seksueel misbruik binnen instelling via rapportcijfers Drie voorstellen voor toekomst Inge B. Wissink 17

18 Interviews medewerkers instellingen - 24 medewerkers van instellingen zijn geïnterviewd: 6 orthopedagogische behandel centra 5 jeugdzorg plus instellingen 3 medische kinderdagverblijven 2 multifunctionele centra 2 justitiële jeugdinrichtingen 2 aanbieders van pleegzorg/jeugdbescherming 2 overige instellingen voor LVB-jeugd Inge B. Wissink 18

19 Interviews => Verbeterpunten: Onderwerp structureel agenderen. Deskundigheidsbevordering aanbieden. Meer tijd beschikbaar stellen voor aandachtsfunctionarissen e.a. Open gesprekken met cliënten en ouders over seksualiteit. Structureel seksuele voorlichting, weerbaarheidstraining en goede behandeling na incidenten. Met name in risicosituaties werken met kleinere groepen, meer Meer samenwerken met andere instanties, maar ook binnen instellingen. => Ontwikkeling van een onafhankelijk extern adviespunt voor advies bij twijfelgevallen en een landelijke aanpak seksueel misbruik. Inge B. Wissink 19

20 Ontwikkelingen sinds rapport Samson Commissie-Rouvoet (kwaliteitskader): Inge B. Wissink 20

21 En bijeenkomsten zoals vandaag dragen natuurlijk ook bij! Einde Voor meer informatie over de onderzoeken: Inge B. Wissink 21