Seksueel misbruik bij jonge kinderen Diagnostiek, signalen en gevolgen

Transcriptie

1 Seksueel misbruik bij jonge kinderen Diagnostiek, signalen en gevolgen Esther van Duin, onderzoeker, AMC Thekla Vrolijk-Bosschaart, arts-onderzoeker, AMC-EKZ

2 Inhoud presentatie Diagnostiek bij (een vermoeden van) seksueel misbruik bij kinderen NVK-richtlijn De Amsterdamse Zedenzaak: Signalen van seksueel misbruik bij de primaire evaluatie Gevolgen

3 Diagnostiek bij (een vermoeden van) seksueel misbruik Richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) juni 2016

4 Prevalentie Zelfrapportage seksueel misbruik (scholieren) 91: % slachtoffers <7 jaar (Alink, 2010) 32% kinderen maakt ooit seksueel geweld mee (41% meisjes, 23% jongens) 10% meisjes maakt ongewilde manuele seks mee 5% meisjes maakt ongewilde orale of genitale seks mee (Nationaal rapporteur, 2014)

5 Waarom is de diagnose seksueel misbruik zo moeilijk? Veelal geen signalen aanwezig Presentatie >72uur na incident (4-5% afwijkingen bij genitaal onderzoek) 30% kinderen geen gedragssignalen Signalen vaak aspecifiek Zelden disclosure geen taal gewoon schuld- en schaamtegevoel bedreiging

6 Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik? Acuut vs. niet acuut? Waar, door wie en wanneer wordt het kind onderzocht? t/m 7 e dag na misbruik >> Centrum Seksueel Geweld (CSG) Anamnese Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek Forensisch onderzoek Advies vragen of melding doen bij Veilig Thuis

7 Take home Beoordeling van (een vermoeden van) seksueel misbruik behoeft expertise en multidisciplinaire samenwerking Acute situatie t/m 7 e dag >> CSG It s normal to be normal Beoordeling is combinatie van Anamnese Psychosociale anamnese Orthopedagogisch onderzoek LO/anogenitaal AO/FO

8 Signalen van seksueel misbruik bij jonge kinderen De Amsterdamse Zedenzaak

9 De Amsterdamse Zedenzaak mogelijk slachtoffer van seksueel misbruik door medewerker kinderdag verblijf/oppas. Grootste bewezen zedenzaak met 1 pleger Misbruik in 27 casus bevestigd door pornografisch materiaal Veroordeling voor misbruik van 67 jonge kinderen Unieke zaak: Grote omvang Voornamelijk jongens Voornamelijk voorschoolse leeftijd Veroordeelde pleger, hoge bewijslast

10 Doelstelling T0 onderzoek In kaart brengen van: Psychosociale symptomen Seksueel gedrag en kennis Lichamelijke klachten Uitkomsten lichamelijk en aanvullend onderzoek Hoe moeten deze symptomen geïnterpreteerd worden?

11 Methoden Kwalitatieve analyse van medische rapportage op Psychosociale klachten Seksueel gedrag en kennis Reacties op het lichamelijk onderzoek Beschrijven van Lichamelijke klachten Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek Kwalitatieve analyse van interpretatie van symptomen door onafhankelijke experts

12 Resultaten 125 (/130) kinderen 60.8% jongens (n:76), 39,2% meisjes Mediane leeftijd 3,3 (0-11 jaar, merendeel 2-4 jaar) 54 formeel slachtoffers (80% jongens, mediane leefijd 3.2 (0-6 jaar))

13 Resultaten psychosociale signalen 5 thema s Emoties (b.v. angst, agressie, paniekaanvallen, huilen) Gedrag (b.v. slaap-/eetproblemen, hechtingsproblematiek) Toiletgerelateerde problemen (b.v. zindelijkheid, angst voor wc, angst voor rectaal temperatuur meten) Ontwikkeling (stilstand, soms regressie) KDV/pleger afhankelijk gedrag

14 Resultaten psychosociale signalen Zorgelijke signalen voor seksueel misbruik PTSS Regressie zindelijkheid (niet anders verklaarbaar) Problemen gelinkt aan door KDV/pleger Minder zorgelijke signalen kunnen zorgelijk worden indien sprake is van: Multipele problemen Afwezigheid van andere verklaring

15 Resultaten seksueel gedrag en -kennis 3 thema s ouder-rapportage: Seksueel gedrag (b.v. zelf-stimulatie, aanraken van anderen, nadoen van seksuele handelingen) Emotionele reacties op seksualiteit (b.v. angst) Seksuele uitspraken (b.v. grof taalgebruik, verwijzingen naar seksuele handelingen)

16 Resultaten seksueel gedrag en -kennis 3 thema s kind-rapportage: Gedragsmatige reacties (b.v. vermijding, afleiden) Emotionele reacties (b.v. woede, agressie) Verbale reacties (b.v. zorgelijke uitspraken, weigeren te praten over beaalde onderwerpen)

17 Resultaten seksueel gedrag en -kennis Seksueel gedrag ongepast indien frequent, obsessief, autoerotisch karakter, gebruik van objecten, duidelijk nadoen van seksuele handelingen. Uitspraken verwijzend naar seksuele handelingen werden gezien als signalen van leeftijd inadequate seksuele kennis.

18 Resultaten lichamelijke klachten en onderzoek Obv 54 formeel slachtoffers Mediane leeftijd 3.2 (0-6) years, 80% jongens

19 Resultaten lichamelijke klachten en onderzoek 50% dossiers rapporteert lichamelijke klachten Met name gastro-intestinale en anogenitale klachten Geen van de lichamelijke klachten specifiek voor seksueel misbruik

20 Resultaten lichamelijke klachten en onderzoek SOA diagnostiek niet bijdragend

21 Resultaten lichamelijke klachten en onderzoek Geen van de kinderen afwijkingen bij lichamelijk onderzoek specifiek voor misbruik Opvallende gedragsveranderingen bij 28% van de slachtoffers tijdens het lichamelijk onderzoek Angst Terugtrekken Uitdagend

22 Discussie Interpretatie van signalen is afhankelijk van de leeftijd, geslacht en andere omstandigheden (context) Alle thema s zowel bij formeel slachtoffers als bij niet formeel slachtoffers Geen controle groep Geen enkele klacht werkelijk specifiek voor seksueel misbruik Afwezigheid van symptomen sluit seksueel misbruik nooit uit

23 Conclusies Psychosociale signalen zorgelijk voor seksueel misbruik (zonder andere verklaring): PTSS Regressie zindelijkheid Overige psychosociale klachten kunnen zorgelijk worden indien: Groot aantal Geen andere verklaring Ongepast seksueel gedrag/kennis kan indicator zijn van misbruik in jonge kinderen Afwezigheid sluit misbruik nooit uit Geen lichamelijke klachten specifiek voor misbruik gevonden Reactie op het lichamelijk onderzoek lijkt een betere indicator

24 Take home Beoordeling van seksueel misbruik: multidisciplinair systematisch (incl. seksueel gedrag en kennis) Nauwkeurige observatie van de reactie op het lichamelijk onderzoek is essentieel

25 Gevolgen van seksueel misbruik bij jonge kinderen De Amsterdamse Zedenzaak

26 Gevolgen Amsterdamse zedenzaak Eerste follow-up meting 3 jaar na bekendmaking (2013) 44 kinderen en hun ouder(s) 68% jongens Leeftijd in 2013 tussen 3 11 jaar (M = 6.3) 84% formeel slachtoffer 34% pornografisch materiaal

27 Methode Vragenlijsten & klinische interviews afgenomen bij ouder Psychische gezondheid en welzijn van kind en ouder Kind Posttraumatische stressklachten Ouder Posttraumatische stressklachten Psychiatrische stoornissen DSM-IV Emotionele reacties nav misbruik Seksuele gedragsproblemen Partner relatie Gehechtheidsproblemen Gedragsproblemen

28 Resultaten kinderen Ondanks ernstig misbruik maar 3% van de bewezen slachtoffers PTSS Maar wel: 30% seksuele gedragsproblemen 24% internaliserende problemen 27% gehechtheidsproblemen 18% werd gediagnosticeerd met een psychiatrische diagnose (incl PTSS) 25% in therapie (geweest) Meer dan 1/3 van de kinderen volgens ouders klachtenvrij

29 PTSS bij jonge kinderen Geschiktheid van meetinstrumenten? PTSS in dit geval niet meest voor de hand liggende uitkomst? Geen bewuste herinnering? PTSS criteria te beperkt voor brede scala aan problemen?

30 Resultaten ouders Bijna 20% rapporteert PTSS klachten Gevoelens van angst, schaamte, schuld en boosheid over het misbruik van hun kind Relatief weinig gevoelens van angst of vermijding binnen de partner relatie 45% in therapie (geweest)

31 Discussie Context: 3 jaar later Hoog opgeleide ouders Dader van buiten het gezin, geen andere (gerapporteerde) vormen van misbruik/mishandeling binnen gezinscontext Zorgvuldige nazorg en velen in therapie Geen controlegroep Moment opname Informatie via de ouders

32 Conclusies Problemen in gehechtheid, (seksueel)gedrag en grotere kans op psychiatrische stoornis, maar weinig PTSS. Ouders veel last van PTSS symptomen en gevoelens van schuld, schaamte en boosheid. Veel ouders en kinderen in therapie

33 Take home Kijk binnen de context Bij jonge kinderen niet zo zeer klassieke PTSS maar gedrag en gehechtheid geaffecteerd Besteed in behandeling aandacht aan: brede spectrum van problemen bij het kind gevolgen voor de ouder(s) kwaliteit van de ouder-kind relatie Gezonde interactie en steun van de ouder speelt een cruciale rol in het herstel van het kind

34 Ervaringen van ouders: kwalitatief onderzoek De Amsterdamse Zedenzaak

35 Doelstelling kwalitatief onderzoek In kaart brengen van impact zedenzaak op ouders en gezin Misbruik, pornografie, media, juridisch proces Verbeteren van (crisis)beleid Hulpverlening, politiebeleid, juridisch proces Verbeteren van preventie Signalen

36 Methode Studie opzet ouders 25 diepte interviews met ouders Ongeveer 2u per interview Onderwerpen die door ouders worden benoemd en onderwerpen die wij willen onderzoeken Destilleren van belangrijkste thema s uit de gesprekken

37 Voorlopige resultaten Aantal thema s op basis van 7 geanalyseerde interviews Wat is de impact (geweest) Hoe is het spreekrecht ervaren Wat helpt verwerken Aanbevelingen voor beleid

38 Tegenstrijdigheden Media aandacht inbreuk op doen en laten, moeilijk af te sluiten, angst privacy, angst herkennen kind, iedereen op de hoogte vs informatiebron Spreekrecht heftig vs louterend

39 Belangrijk thema: dilemma s Wel/niet omgeving op de hoogte brengen Wat weegt zwaarder: belang om kind te beschermen of zelf te kunnen delen om sociale steun te ontvangen? Taboe onderwerp schaamte om aan anderen te vertellen? Interpersoonlijke functie delen van intieme informatie Als je vertelt kun je nooit meer terugnemen Wel/niet kind op de hoogte brengen Kind recht op vs geen onnodige schade aanrichten Als je het vertelt, hoe leg je je kind uit dat het geen geheim is maar je het ook niet met iedereen moet delen? Wat voor effect heeft het op mijn kind?

40 Verrassende bevindingen Confrontatie andere ouders AMC onderzoek Ervaringen van ouders worden meegenomen in ontwikkeling zedenzaak protocol binnen het AMC Impact pornografisch materiaal

41 Voorlopige conclusies Impact: Blijvend verdriet, makkelijk getriggerd Ervaringen erg afhankelijk van context Spreekrecht/media aandacht Veerkracht, posttraumatische groei Veel dilemma s Weloverwogen beslissingen maken lijkt het beste