Geluidsoverlast en gezondheid

Transcriptie

1 Geluidsoverlast en gezondheid Prof. Dr. ir. Dick Botteldooren Department of Information Technology (INTEC), Ghent University, Belgium

2 Inhoud Overzicht mogelijke effecten geluid Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten Onderliggende mechanismen en hun gevolgen Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve soundscape concept Lawaai in een bredere context Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 2

3 3 Gehoorschade door geluid Luide geluiden permanente gehoorschade (en tinitus of oorsuizen) welzijn Gehoorschade is onomkeerbaar Impulslawaai Korte luide knallen worden vaak niet als gevaarlijk herkend Mechanisch letsel mogelijk Constant geluid Langetermijn effect Absoluut veilig niveau = 78 db(a) Effect wordt verminderd door rustpauze, dus hoger niveau tijdens werkuren kan Weinig relevant voor omgevingsgeluid

4 4 Geluidshinder Meest algemeen gevonden en duidelijkste effect Blootstelling-effect relatie in functie van L den algemeen gebruikt en geldig voor grote groepen mensen Moderatoren: Geluidsgevoeligheid! Leeftijd Aanwezigheid van stille zone aan woning Geluidsniveau in de buurt Pas op bij toepassen op specifieke buurt Piekgeluid (vrachtwagens, weinig drukke wegen) niet steeds nauwkeurig meegenomen

5 Slaap en slaapverstoring Slaap is belangrijk voor herstel en welbevinden Slaapverstoring neemt diverse vormen aan (niet enkel ontwaken of moeilijk inslapen) Verandering van slaapfase door geluid bovenop natuurlijke Shouder-uren zijn belangrijk naar Griefahn 5

6 Cardiovasculaire effecten Cardiovasculaire effecten vrij algemeen aanvaard Blootstelling-effect relaties, maar onzekerheid is groot door lage prevalentie Causale keten: blootstelling chronische stress (vooral) hypertensie ischemische hartziekte (angina pectoris) Rechts: relatief risico voor het ontwikkelen van ischemische hartziekte als functie van het geluidsniveau (LAeq) overdag veroorzaakt door wegverkeer ter hoogte van de gevel, vergeleken met het verhoogd risico door zwaarlijvigheid Babisch

7 Mentale gezondheid Duidelijke correlatie tussen mentale gezondheidsproblemen (depressie, angstigheid, ) en geluidshinder Causaal verband is onzeker meest voorkomende verklaring: onderliggend persoonskenmerk (gevoeligheid, ) LARES study WHO 7

8 8 Cognitieve effecten Leermogelijkheden kinderen Aandacht afleiden Spraakverstaanbaarheid Effect sterk afhankelijk van de moeilijkheidsgraad van de taak Werken Prestaties op monotone, motorische taken weinig beinvloed of verbeteren Teruggrijpen naar gekende strategieën voor oplossen problemen Sociaal Verminderd hulpgedrag, verhoogde agressie, verminderde verwerking van sociale non-verbale communicatie

9 Inhoud Overzicht mogelijke effecten geluid Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten Onderliggende mechanismen en hun gevolgen Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve soundscape concept Lawaai in een bredere context Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 9

10 10 Een sluipend risico Ongewenste ernstige effecten van geluid op de mens pas na lange blootstelling risico wordt niet herkend Gehoor heeft een waarschuwingsfunctie gehoor is steeds actief korte termijn effect (stijgen bloeddruk, verhogen hartslag, ) is nuttig en gewenst Geluid dat aandacht trekt wordt beoordeeld aangenaam of hinderend Bij ontbreken van voldoende herstelperiodes effect chronisch onomkeerbare gezondheidsefffecten

11 11 Meer dan een dosis Effect van geluidsblootstelling werkt niet als dosis (db s) Detecteerbaarheid bepaalt of een geluid storend is Sterke variaties in tijd Periodiek patroon, bijvoorbeeld een beat in muziek Zuivere tonen... Neurologisch aandacht systeem is afgestemd op het detecteren hiervan Betekenis beinvloedt appreciatie Relatie tot de veroorzaker Mate waarin de luisteraar denkt dat geluid te vermijden is Belang van de bron en attitute ten opzichte ervan Mate waarin het geluid past in de socio-culturele context Vb. Verkeersgeluid Verschil in hinder door wegverkeer (druk, doorgaand <-> lokaal), spoorverkeer, luchtvaart Verklaring: temporele en spectrale verschillen + groen imago L den hinder relatie enkel voor subset van situaties geldig

12 12 Gewenning en omgaan met Mensen ondergaan niet passief vinden oplossingen om het hoofd te bieden (coping) aan omgevingsstressoren

13 13 Gewenning en omgaan met Mensen ondergaan niet passief vinden oplossingen om het hoofd te bieden (coping) aan omgevingsstressoren Secundaire ongewenste effecten mogelijk, b.v. onvoldoende verluchten Steekproef in Gent: van alle bevraagden die graag met raam open slapen doet 43% dat nooit. Verdere analyse leert dat dit vooral wegens nachtlawaai is.

14 Veranderingen geven overreactie Blootstelling-effect relaties kunnen niet gebruikt worden bij verandering Types veranderingen: 1. Verandering aan bron of infrastructuur 2. Verandering door maatregelen zoals geluidsschermen 3. Verhuizen Veranderingen type 1 dubbel effect tot 7 jaar na verandering Veranderingen type 2 Zelden overrespons Brown

15 15 Een positief geluid: soundscape Zones met geschikt geluidsklimaat kunnen restoratief werken Rust- en restortie-momenten kunnen compenseren voor stress Sensorische prikkeling die leidt tot ongefocusseerd ronddwalen van de aandacht nodig Restoratieve omgeving binnen eigen woning of tuin: ontbreken van verstoring door omgevingsgeluid Publieke ruimte (natuurgebied, stadspark, pleinen en straten): ook positieve geluiden toevoegen Niet-mechanische geluiden zoals vogels, mensen, water,... Context en gebruik in rekening brengen bij ontwerp + zoneren Links: beïnvloeden van luidheid door toevoegen van vogelgeluid (B) en fontijn (F) Rechts: beïnvloeden van aangenaamheid en dynamiek van het geluidslandschap

16 Inhoud Overzicht mogelijke effecten geluid Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten Onderliggende mechanismen en hun gevolgen Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve soundscape concept Lawaai in een bredere context Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 16

17 17 Kwaliteitsvol en gezond Omgevingsgeluid heeft een belangrijke invloed op beoordeling van leefbaarheid van een buurt Slaapverstoring en hinder werken negatief, rust werkt positief en maakt een buurt aantrekkelijk Links: analyse van de vraag waarom mensen anderen zouden aanraden / afraden om in hun buurt te komen wonen (SLO onderzoek Vlaamse overheid)

18 DALY Disability Adjusted Life Years (lost) wordt gebruikt om aspecten van volksgezondheid te vergelijken Belangrijk daarbij is inschatten van de ernst van de aandoening (DW) Bron: Burden of disease from Environmental Noise (WHO, 2011) Referentiewaarden: unipolar depressive disorder DALY, Diabetes melitus DALY, HIV/AIDS DALY, Hepatitis C DALY 18

19 19 Effecten van geluid in Depreciatie (en appreciatie) van de huizenprijs door omgevingsgeluid (hedonic pricing) Bereidheid tot betalen voor verdwijnen van omgevingsgeluid (contingent valuation) bereidheid Is laag door vervuiler betaald princiepe sterker gekoppeld aan ernstige hinder dan aan db

20 Inhoud Overzicht mogelijke effecten geluid Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten Onderliggende mechanismen en hun gevolgen Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve soundscape concept Lawaai in een bredere context Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 20

21 21 Geluidsbron Toename van het geluidsniveau met de verkeersintensiteit: basisregel 3dB per verdubbeling intensiteit Maar ook secundaire effecten: snelheid, voertuigenpark, geluidsdrukniveau stijgt minder snel door afname snelheid en afscherming door andere voertuigen file geeft gevoelige daling van geluidsdrukniveau samenstelling verkeersstroom: vrachtwagens tussen 4u en 6u

22 22 Propagatie: meteo-effect Verdubbeling afstand tot weg geeft ongeveer 3dBA daling Weersomstandigheden zorgen voor variatie in geluidsniveau van dag tot dag Weersinvloeden worden belangrijk op voldoend grote afstand tot de bron

23 23 Propagatie: hoogte-effect De hoogte van de weg heeft een belangrijke invloed op het geluidsdrukniveau in de buurt Weg op brug geeft afscherming op korte afstand, maar relatief hoger niveau op afstand Verzonken weg (niet getoond) geeft lager geluidsniveau

24 24 Doorgangswegen en snelwegen Doorgangswegen vaak dichter bij de bewoning dan snelwegen Meer gehinderden langs doorgangswegen in Vlaanderen dan langs snelwegen Op minder dan 200m van snelweg: 1.1% van alle ernstig gehinderden door geluid (0.4% van bevolking) Op minder dan 50m van een hoofdweg buiten stad of dorp (lintbebouwing): 8.7% van de ernstig gehinderden door geluid (3.5% van bevolking) Op minder dan 50m van een hoofdweg in stad of dorp (doorgangsweg): 17.9% van de ernstig gehinderden door geluid (6.8% van de bevolking) Lagere hinder bij minder dan ongeveer 500 voertuigen/uur Ring versus Singel en invalswegen in Antwerpen

25 25 Laagfrequent geluid Effecten van laagfrequent (en infrasoon) geluid soms extra in de verf gezet Vergeet echter niet: Isolatie van woning is lager bij lage frequenties Absorptie in de woning is lager bij lage frequenties en er kunnen resonanties optreden Bij hoge niveaus is gehoor gevoeliger voor lage frequenties db(a) is enkel geldig bij lage niveaus Gehoorverlies door leeftijd verlaagt de gevoeligheid vooral bij hoge frequenties Dus : geluidsniveau in db(a) aan de gevel is niet steeds een goede indicator voor effect In mindere mate, onbegrepen effecten op gezondheid

26 26 Conclusies Omgevingsgeluid is een van de belangrijkste factoren in de appreciatie van een buurt De duidelijkste effecten van omgevingsgeluid zijn hinder en gerapporteerde slaapverstoring Enkele harde gezondheidseffecten zijn aangetoond, maar het relatief risico blijft doorgaans zeer beperkt Positieve geluidslandschappen hebben een restorerende werking en zijn daarom waardevol in een drukke stedelijke omgeving

27 27 Meer weten? what-we-publish/abstracts/ burden-of-disease-from- environmental-noise.- quantification-of-healthy-lifeyears-lost-in-europe ists/nl/projecten/actueleprojecten/ geluidshinder.html e92845.pdf