Kadernota W et Werk en Bijstand gem eente Losser

Transcriptie

1 Kadernota Wet werk en bijstand (WWB) gemeente Losser Pagina 1 van 38

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Reintegratie De arbeidsplicht De reïntegratieplicht Doelstellingen van reïntegratie Algemeen geaccepteerde arbeid Aanspraak op ondersteuning Ontheffing Alleenstaande ouders Personen ouder dan 57,5 jaar Personen met een medische beperking Evenwichtige aanpak doelgroepen Sluitende aanpak jongeren Sluitende aanpak Personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt Nuggers en ANW ers Reintegratie-voorzieningen Algemene reïntegratie-voorzieningen Inkoop van trajecten Gesubsidieerde arbeid als reintegratievoorziening Extra maatregelen ID ID-medewerkers andere gemeenten Harde kern ID-banen Extra maatregelen WIW Harde kern W IW Gesubsidieerde arbeid nieuwe vorm Stimuleringspremies/subsidies Premies Uitstroom premie Activiteitenpremie Vrijlating Kinderopvang Overige trajectgerelateerde kosten Wet Sociale Werkvoorziening Inkomen Toeslagen en verlagingen Middelen Vermogen Vermogen en eigen woning Bijstand in natura Gemeentelijk minimabeleid Bijzondere bijstand Categoriale regelingen Langdurigheidstoeslag Pagina 2 van 38

3 7. Handhavingsbeleid Hoogwaardige handhaving Preventieve bestrijding van fraude Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) Onderzoeksplicht gemeente Voorlichting Repressieve bestrijding van fraude Heronderzoeken Maatregelenbeleid Fraudebestrijding Samenwerking met Afdeling Bijzonder Onderzoek Gemeente Enschede Samenwerking Twentse sociale recherche Interdisciplinaire fraudebestrijding Terugvordering en Verhaal Financiering en verantwoording Financiering Verantwoording Pagina 3 van 38

4 1. Inleiding Per 1 januari is de Algemene bijstandswet vervangen door de W et werk en bijstand (WWB). Over deze wet is veel gesproken en geschreven: voor zowel de burger als de gemeente zal er veel veranderen. De burger zal door versobering van de sociale zekerheid worden geconfronteerd met een aanmerkelijk magerder aanbod aan inkomensvoorzieningen, terwijl de gemeenten het te stellen krijgen met de nieuwe bu dgetfin anciering, die grote financiële risico s met zich mee brengt. De WW B legt de financiële verantwoordelijkheid voor de uitvoering van zowel de bijstandsverlening als de reïntegratie van bijstandsgerechtigden (en andere doelgroepen waarvoor de gemeente verantwoordelijk is, waaronder werknemers in het kader van gesubsidieerde arbeid, de niet-uitkeringsgerechtigden en personen met een Anw-uitkering) bij de gemeenten neer. Het inkomensdeel (waaruit de bijstandsuitgaven bekostigd moeten worden) bedraagt volgens de circulaire van 10 oktober 2003 i ,--. Dit is echter een fictief toegekend budget. In september voor het lopende jaar wordt het budget definitief vastgesteld. Dit kan echter een bijstelling in zowel positieve als in negatieve zin betekenen. Het werkdeel (waaruit alle reïntegratie-activiteiten) bekostigd dienen te worden bedraagt voor 2004 i ,--. De kosten voor alleen gesubsidieerde arbeid bedragen al 90% van dit budget. Dit betekent dat er voor de overige reïntegratie-activiteiten zo n i ,-- resteert. Bovendien is van zowel het inkomensdeel als van het werkdeel alleen het budget voor 2004 bekend. Wel is bekend dat het Rijk door de invoering van de W WB een bezuiniging verwacht te realiseren en dit zal uiteraard resulteren in lagere budgetten voor de gemeenten. Voor 2004 zal het budget voor de bekostiging van de uitkeringen (het inkomensdeel) naar alle waarschijnlijkheid met 8% in negatieve zin bijgesteld worden, zo blijkt uit de verzamelbrief van april 2004 van het Ministerie van SZW. Dit als gevolg van de doorwerking van het lagere aantal bijstandgerechtigden in 2003 dan geraamd en de verwachting, dat het bijstandsvolume in 2004 m inder sterk zal stijgen dan verw acht. Dit brengt met zich mee dat er duidelijke prioriteiten gesteld moeten worden in het te voeren beleid voor de komende jaren, wat er toe noopt om zorgvuldige keuzes te maken voor de inzet van de beschikbare middelen. Zoals al aangegeven, brengt de nieuwe financieringssystem atiek aanmerkelijke financiële risico's met zich mee voor de gemeente. Wij hebben slechts beperkte stuurmogelijkheden, in die zin, dat wij de economie niet kunnen beïnvloeden en ook, ondanks velerlei inspanningen, slechts in in beperkte mate in staat zijn om de in- en uitstroom van het aantal uitkeringsgerechtigden te sturen. Bij het formuleren van het beleid voor de WWB hebben wij uit de raadsfracties een klankbordgroep geformeerd. Aan deze klankbordgroep is in de afgelopen maanden een aantal deelnotities voorgelegd met daarin opgenomen een aantal discussiepunten. De uitkomsten van deze discussies zijn de input geweest voor het onderhavige beleidsplan Wet werk en bijstand. Ook heeft er een aantal bijeenkomsten met groepen uitkeringsgerechtigden plaats gevonden, waarbij men werd geïnformeerd over de nieuwe regelgeving en de gevolgen daarvan. Pagina 4 van 38

5 2. Reintegratie Iedere aanvrager en ontvanger van bijstand in de leeftijd van 18 tot 65 jaar is verplicht alles in het werk te stellen om zijn bijstandsafhankelijkheid te voorkomen en te beëindigen. In principe geldt dus voor iedere belanghebbende vanaf de datum van melding voor een uitkering de plicht tot arbeidsinschakeling. De bepalingen omtrent de arbeidsinschakeling zijn in de WWB opgenomen in artikel 9. Deze plicht tot arbeidsinschakeling bestaat uit 2 onderdelen:! De arbeidsplicht! De reïntegratieplicht Indien de arbeidsplicht of de reïntegratieplicht niet wordt nagekomen, moet het college de bijstand m et toepassing van de maatregelenverordening verlagen. 2.1 De arbeidsplicht De WWB volstaat met een algemene beschrijving van de plicht tot arbeidsinschakeling, omdat het uitgangspunt van de WWB is een individuele, op persoonlijke omstandigheden, toegesneden benadering. In principe dient deze arbeidsplicht aan elke cliënt opgelegd te worden. De concrete invulling van de plicht tot arbeidsinschakeling wordt door het college zoveel mogelijk afgestemd op het individu en wordt in de beschikking of het trajectplan vast gelegd (individueel maatwerk). Op grond van deze arbeidsplicht worden aan de cliënt verplichtingen opgelegd die te maken hebben met de arbeidsinschakeling. Hierbij kan gedacht worden aan de algemene verplichtingen zoals de inschrijving bij het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI), sollicitatieverplichting, maar ook het zoeken van medische hulp, het meewerken aan een medisch onderzoek en het in laten schrijven bij uitzendbureaus. De arbeidsplicht geldt bij bijstandsverlening aan gehuwden of personen die een gezamenlijke huishouding voeren voor iedere partner afzonderlijk. 2.2 De reïntegratieplicht Indien betaalde arbeid voor een cliënt nog niet direct aan de orde is, heeft de cliënt de reïntegratieplicht. De cliënt dient gebruik te maken van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling die hem of haar worden aangeboden. Hierbij kan gedacht worden aan sociale activering, een reïntegratietraject, scholing of gesubsidieerde arbeid. Net als bij de arbeidsplicht geldt ook de reïntegratieplicht bij bijstandsverlening aan gehuwden of personen die een gezam enlijke huishouding voeren voor iedere partner afzonderlijk. 2.3 Doelstellingen van reïntegratie! Activering moet plaatsvinden via de kortst mogelijke weg (met inzet van zo min mogelijk middelen).! Activering moet een duurzaam resultaat hebben. Het zogenaamde draaideureffect moet voorkom en worden.! Onder duurzame uitstroom wordt het volgende verstaan: het beëindigen van bijstandsafhankelijkheid door middel van het aanvaarden van reguliere arbeid gedurende ten minste 6 maanden. Pagina 5 van 38

6 ! Om terugval in de uitkering te voorkomen, zal er de eerste 6 maanden na uitstroom monitoring plaatsvinden (nazorg).! In geval van sociale activering komt uitstroom (nog) niet ter sprake. Ten aanzien hiervan is het dus moeilijker de duurzaamheid van het resultaat te toetsen. Om toch een bepaald resultaat te meten, wordt de duurzaamheid voor sociale activering als volgt gedefinieerd: De klant beschikt over een maatschappelijk sociaal netwerk dat de klant in staat stelt om de weg naar reguliere arbeid te bewandelen. 2.4 Algem een geaccepteerde arbeid Centraal in de W WB staat het uitgangspunt van werk boven inkom en. Door het begrip algemeen geaccepteerde arbeid, wordt dit uitgangspunt sterker benadrukt. Zoals in deze notitie al is aangegeven wordt aan iedereen de arbeidsverplichting (het naar vermogen algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen) opgelegd. Met het begrip algemeen geaccepteerde arbeid wordt bedoeld werk dat algemeen maatschappelijk aanvaard is. De arbeid die geaccepteerd moet worden, hoeft niet beperkt te blijven tot die arbeid die gangbaar is voor één bepaald persoon, omdat hij die bijvoorbeeld in het verleden heeft verricht en daarmee wellicht meer affiniteit heeft. Er mogen geen eisen gesteld worden aan de aansluiting van de arbeid aan het opleidingsniveau, eerder opgedane werkervaring en het beloningsniveau. Ook arbeid van tijdelijke aard dient geaccepteerd te worden. Onder algemeen geaccepteerde arbeid wordt tevens tijdelijke gesubsidieerde arbeid verstaan, omdat dit een middel is om reguliere arbeid te verkrijgen. Arbeid in het kader van de Wet Sociale Werkvoorziening wordt niet als algemeen geaccepteerde arbeid beschouwd. Enerzijds is de cliënt verplicht om algemeen geaccepteerde arbeid te aanvaarden en anderzijds behoudt de gemeente de vrijheid om rekening te houden met de individuele omstandigheden van de cliënt. Er kan een spanningsveld ontstaan tussen het moeten aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid en duurzame uitstroom. Uitgangspunt van de WWB is dat de weg naar arbeid zo kort mogelijk moet zijn. Uiteraard dient er wel gekeken te worden naar de individuele mogelijkheden van de persoon. Er dient een zorgvuldige, op de persoon toegesneden afweging gemaakt te worden. 2.5 Aanspraak op ondersteuning Naast de verantwoordelijkheid van gemeenten om voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling aan te bieden, hebben cliënten (en doelgroepen waarvoor de gem eente verantwoordelijk is, zoals Nuggers (niet-uitkeringsgerechtigden), burgers met een Anwuitkering en werknemers die werkzaam zijn op een gesubsidieerde baan, aanspraak op ondersteuning. In de WWB is niet duidelijk aangegeven wat deze aanspraak op ondersteuning in houdt. Aanspraak op ondersteuning houdt niet in, dat er recht op een specifieke voorziening bestaat en de cliënt deze voorziening ook kan eisen. Wel dat er recht bestaat om door de gemeente ondersteund te worden. Het is aan de gemeente om te beoordelen op welke wijze het verzoek gehonoreerd wordt. Daarbij wordt per individueel geval bekeken in hoeverre het inzetten van een bepaalde voorziening noodzakelijk is. Hierbij moeten de individuele capaciteiten en de noodzaak van het traject bekeken worden. Uitgangspunt is de kortste weg naar regulier w erk. Indien door de gemeente een aanvraag om ondersteuning wordt afgewezen, zal zij hiervoor een reden moeten aangeven. Tegen deze beslissing staat bezwaar en beroep open. Pagina 6 van 38

7 2.6 Ontheffing De categoriale ontheffingen zoals deze golden op grond van de Abw zijn met de invoering van de WWB komen te vervallen. Wel zijn er door een aantal amendementen enige nuances aangebracht en kan er op individuele gronden een tijdelijke ontheffing w orden verleend. Met de inwerkingtreding van de WWB geldt in principe voor iedere client de arbeidsplicht, dus ook voor alleenstaande ouders met kinderen jonger dan 5 jaar en cliënten ouder dan 57,5 jaar: doelgroepen waaraan op grond van de Abw een categoriale ontheffing verleend kon worden. Toch kunnen zich uitzonderlijke situaties voordoen waarbij in alle redelijkheid de plicht tot arbeidsinschakeling niet (volledig) opgelegd kan worden. In die situaties kan de arbeidsverplichting aangepast worden aan de mogelijkheden die de belanghebbende nog heeft en kan eventueel een tijdelijke ontheffing worden verleend. Bij het bepalen van een ontheffing van de sollicitatieplicht van een alleenstaande ouder moet een afweging worden gemaakt tussen de arbeidsplicht en de wens van de ouder om te zorgen. Een ontheffing geschiedt altijd op individuele en gemotiveerde basis. Hieronder volgt een overzicht in welke situatie een tijdelijke ontheffing verleend kan worden Alleenstaande ouders Voor de categorie alleenstaande ouders met kinderen jonger dan 5 jaar of met een gehandicapt kind tot 18 jaar geldt, dat de invulling die de alleenstaande ouder wil geven aan zijn of haar zorgplicht zwaar moet wegen bij het opleggen van de arbeidsplicht. Dit houdt echter geen recht op zorg in. Alleen wanneer er aanwijsbare bijzondere redenen zijn kan een tijdelijke ontheffing van de arbeids- en reïntegratieplicht worden verleend. Wanneer deze groep wegens de zorg voor hun kinderen geen arbeid verrichten of bezig zijn met een reïntegratietraject neemt hun afstand tot de arbeidsmarkt sterk toe. Dit is een onwenselijke situatie, zowel maatschappelijk als emancipatorisch gezien. Indien deze groep bij voorbaat een ontheffing krijgt van de arbeids- en reïntegratieplicht is het gevaar aanwezig dat deze groep langdurig blijft aangewezen op een bijstandsuitkering en dat moet ten alle tijde voorkomen w orden. Voor de categorie alleenstaande ouders met kinderen tussen de 5 en 12 jaar geldt de arbeidsverplichting slechts, nadat het college zich genoegzaam heeft overtuigd van de beschikbaarheid van passende kinderopvang, de toepassing van voldoende scholing en de belastbaarheid van de belanghebbende. Dit houdt in dat van deze groep met kinderen onder de 12 jaar iedereen een arbeidsverplichting heeft, tenzij er onvoldoende kinderopvang beschikbaar is, er niet voldoende scholingsmogelijkheden zijn en er belemmeringen zijn in de belastbaarheid van betrokkene. Uitgangspunt is, dat er voldoende kinderopvang beschikbaar is en dat er voldoende scholingsmogelijkheden zijn. D eze scholingsmogelijkheden moeten relevant zijn voor arbeidsinschakeling. Er kan dus nauwelijks sprake zijn van een ontheffing op een van deze twee gronden Personen ouder dan 57,5 jaar Op grond van de WWB geldt voor iedere belanghebbende ouder dan 18 en jonger dan 65 jaar de arbeidsverplichting, dus ook voor personen ouder dan 57,5 jaar. In de circulaire van het Ministerie SZW van december 2003 is deze bepaling echter genuanceerd. Er dient eenmalig een individuele beoordeling gemaakt te worden van alle belanghebbenden die nu een ontheffing hebben. Als vastgesteld wordt dat er kansen op uitstroom aanwezig zijn, worden met belanghebbende afspraken gem aakt om dit te realiseren. Indien er geen kansen aanwezig zijn kan er een ontheffing verleend worden voor de resterende periode dat de belanghebbende bijstand ontvangt. Dit geldt alleen voor personen die op de peildatum ( ) al bijstand ontvingen. Voor nieuwe instroom geldt dat de arbeidsverplichting wel opgelegd dient te worden. Pagina 7 van 38

8 Voor nieuwe instroom van personen van 57,5 jaar en ouder kan aanvullend worden gekeken naar m ogelijkheden voor vrijwilligerswerk indien uitstroom naar betaald werk niet mogelijk is. Voor deze groep zijn er dus twee mogelijkheden: a. Geen ontheffing. Dit is de algemene regel en dit betekent dat cliënt moet (blijven) zoeken naar betaald w erk. Dit kan ook part-time werk zijn. b. Geen ontheffing, maar het arbeidsmarktperspectief is gering, waardoor de arbeidsverplichting vorm wordt gegeven door betrokkene de verplichting op te leggen deel te nemen aan sociale activering. Indien dit niet aan de orde is, kan een vrijstelling van de arbeidsplicht w orden verleend Personen met een medische beperking Het kan voorkomen dat een belanghebbende aangeeft zodanige medische beperkingen te hebben dat arbeidsinschakeling niet mogelijk is. Een medische beperking op zich is geen aanleiding om een ontheffing te verlenen. De gemeente dient wel rekening te houden met de individuele mogelijkheden in verband met gezondheid in combinatie met belastbaarheid als er sprake is van medische beperkingen. Er dient gebruik gemaakt te worden van advisering van onafhankelijke externe deskundigen. De ontheffing is voor een bepaalde periode. Na een jaar dient de situatie opnieuw beoordeeld te worden. Pagina 8 van 38

9 3. Evenwichtige aanpak doelgroepen De gemeente is op grond van de WWB verantwoordelijk voor het ondersteunen van uitkeringsgerechtigden, niet-uitkeringsgerechtigde werkzoekenden (Nuggers) en personen met een uitkering op grond van de Algemene Nabestaandenwet (Anw ers), bij het verkrijgen van algemeen geaccepteerde arbeid. Als het nodig is kunnen hiervoor voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling worden ingezet. Hierbij dient de gemeente een evenwichtige aanpak van de doelgroepen te realiseren. Wel kan door de gemeente een prioritering in doelgroepen worden aangegeven. Uitgangspunt voor ons is, dat iedereen die kan werken ook een reintegratievoorziening aangeboden krijgt. Voor degenen die nog niet in staat zijn om arbeid te verrichten zal in alle gevallen waarbij dit mogelijk is een traject met als doel maatschappelijke participatie worden ingezet. 3.1 Sluitende aanpak jongeren In de WWB wordt een sluitende aanpak voor jongeren, zoals deze in de WIW is opgenomen, niet voorgeschreven. Uit ervaring is echter gebleken dat het voor jongeren van groot belang is specifiek beleid te voeren. Jongeren zonder w erkervaring vorm en een gevoelige groep, die in een vroeg stadium een reïntegratie-aanbod moet krijgen. Hiermee wordt voorkom en, dat zij in een langdurige uitkeringssituatie terecht komen. De sluitende aanpak voor jongeren wordt dan ook voortgezet. Ook door het ministerie wordt het voorkomen van werkloosheid onder jongeren als een speerpunt gezien. Om deze reden is een Taskforce Jeugdwerkloosheid in het leven geroepen. Deze Taskforce is momenteel bezig een aantal acties te formuleren die in de loop van 2004 gelanceerd zullen worden. Een van de instrumenten is de zogeheten JOP-stage voor jongeren, die bedoeld is om schoolverlaters met startkwalificatie, arbeidsmarktrelevante vaardigheden aan te leren en werkervaring te laten opdoen door hen 3 maanden stage te laten lopen. Dit kan met behoud van uitkering. Na goed functioneren keert de werkgever een bonus van i 450,== uit, die kan worden vrijgelaten bij het vaststellen van de bijstandsuitkering. 3.2 Sluitende aanpak Ook de sluitende aanpak voor personen van 23 jaar en ouder wordt in de WWB niet dwingend voorgeschreven. Door de volledige financiële verantwoordelijkheid van de gemeenten is het echter wel van belang de sluitende aanpak voort te zetten. Op deze manier kan voorkomen worden dat personen langdurig aangewezen zijn op een uitkering, zonder dat er afspraken zijn gemaakt om de positie van de cliënt op de arbeidsm arkt te verbeteren. Deze sluitende aanpak is al enkele jaren het uitgangspunt van ons reïntegratiebeleid. Degenen die kunnen werken, wordt een traject aangeboden om de weg naar werk te verbeteren en/of te verkorten. Hierbij w ordt geen onderscheid gemaakt in doelgroepen. 3.3 Personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt In de WWB wordt specifieke aandacht gevraagd voor personen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt. Vaak zijn dit fase 4 cliënten die (in eerste instantie) aangewezen zijn op sociale activering. In de WWB wordt sociale activering meer dan ooit beschouwd als een integraal onderdeel van een traject richting w erk. Sociale activering kan worden ingezet als een eerste stap richting arbeid. Sociale activering is een middel en geen doel. Een groot deel van het huidige cliëntenbestand is reeds vele jaren aangewezen op een bijstandsuitkering. Voor deze groep zal het, mede gelet op de huidige economische situatie en de slechte arbeidsmarkt, moeilijk zijn een betaalde baan te vinden. Pagina 9 van 38

10 In het cliëntenbestand zitten momenteel 170 personen die ingedeeld zijn in fase 4. Circa 100 personen hebben reeds langer dan 3 jaar onafgebroken een bijstandsuitkering. 3.4 Nuggers en Anw ers Gemeenten hebben sinds 1 januari 2002 de taak om ook niet-uitkeringsgerechtigden (Nuggers), indien nodig, een traject aan te bieden. Het gaat hierbij om de groep personen die geen recht heeft op of financieel niet afhankelijk is van een uitkering (bijvoorbeeld omdat men een verdienende partner heeft). Daarnaast hebben gemeenten deze taak ook voor personen met een uitkering op grond van de Algemene Nabestaandenwet. Voor een deel van deze groep is de uitkering dermate laag dat zij zijn aangewezen op inkomsten uit arbeid. De verwachting is dat er een toevloed zal plaatsvinden van deze doelgroep aangezien de WWB een grotere nadruk legt op het aanspraak kunnen maken op ondersteuning. Echter gezien de nieuwe financieringsstructuur van de WWB lopen gemeenten een groter financieel risico. Het is daarom van belang om beleid te formuleren voor de reïntegratie van deze doelgroep en daarbij prioriteiten te stellen. Bij een stijgende werkloosheid dient de prioriteit te liggen bij het bevorderen van de economische zelfstandigheid van huishoudens die niet in staat zijn om zelf in hun levensonderhoud te voorzien. Voor Nuggers en Anw ers, die dit wel kunnen, door bijvoorbeeld hun vermogenspositie of het inkomen van de partner, wordt bij de inzet van een traject een eigen bijdrage in rekening gebracht, afhankelijk van de hoogte van het inkomen of het inkomen van de eventuele partner. De eigen bijdrage is als volgt: Bij een inkomen lager dan 1,5 maal de van toepassing zijnde bijstandsnorm kunnen de reintegratiekosten voor Nuggers en Anw ers worden vergoed. Tevens dient er rekening gehouden te worden met het vermogen van de aanvrager. De vermogensgrens wordt vastgesteld op 50 % van de vermogensgrens voor bijstandsgerechtigden. Ligt het vermogen van de Nugger of de Anw'er boven deze grens, dan worden de traject- (en bijbehorende) kosten niet vergoed. Onder het inkomen en vermogen van de aanvrager wordt mede bedoeld het inkom en en vermogen van een eventuele partner. Indien een Nugger of ANW'er niet voldoet aan de verplichtingen, die behoren bij het traject en zijn vastgelegd in een trajectplan of beschikking, kunnen de door het college gemaakte kosten geheel of gedeeltelijk worden teruggevorderd. Niet alle voorzieningen in het kader van de WWB, die in het volgende hoofdstuk worden benoemd, kunnen worden ingezet voor deze doelgroep. Indien er wel een voorziening wordt ingezet, geldt dat het moet gaan om een voorziening die via de kortste weg leidt tot duurzame arbeidsinschakeling. Voor deze doelgroep wordt alleen een voorziening ingezet, indien de persoon niet beschikt over voldoende startkwalificaties voor de arbeidsmarkt of indien deze startkwalificatie zodanig is verouderd dat actualisering noodzakelijk is voor duurzame arbeidsinschakeling. Langdurige scholingstrajecten willen wij voor deze doelgroep dan ook niet inzetten. Pagina 10 van 38

11 4. Reintegratie-voorzieningen In de voorgaande hoofdstukken van deze notitie zijn de veranderingen van de WWB ten opzichte van de Abw aangegeven en op welke wijze daarm ee wordt omgegaan, beschreven. In dit hoofdstuk wordt aangegeven welke instrumenten/voorzieningen ingezet kunnen worden om uitstroom te realiseren. Allereerst zullen de algemene reïntegratie-voorzieningen worden uiteen gezet, vervolgens de reïntegratie-voorzieningen op het gebied van de gesubsidieerde arbeid en tot slot de overige reïntegratie-voorzieningen, waaronder prem ies en kinderopvang Algemene reïntegratie-voorzieningen. 1. Actieve begeleiding en controle op sollicitatie-activiteiten In plaats van het direct inzetten van een traject wordt een actieve begeleiding en controle door de consulent op sollicitatie activiteiten ingezet. Dit instrument wordt ingezet voor cliënten met geen of een geringe afstand tot de arbeidsmarkt. Het eerste half jaar dat iemand een uitkering ontvangt, zal deze begeleiding en controle voor fase-1 cliënten in eerste instantie worden uitgevoerd door het Centrum voor Werk en Inkomen. 2. Directe inkoop van scholing Scholing kan als specifiek instrument worden ingezet indien dit leidt tot een baan of tot het behouden van een baan. Het gaat hierbij om scholing van zowel w erkenden als werkzoekenden. Bij voorkeur dient scholing in deeltijd plaats te vinden, zodat er tegelijkertijd sprake kan zijn van een dienstverband bij een werkgever. Indien een dienstverband nog niet aan de orde is, dient de scholing in voltijd plaats te vinden, zodat de cliënt binnen korte tijd over de startkwalificaties voor arbeid beschikt. Deze cliënten hebben, indien er geen arbeidsmarktgerichte opleiding wordt gevolgd, onvoldoende startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. Een dergelijk traject dient bij voorkeur maximaal één jaar te duren. Hierbij kan naast financiering uit het werkdeel gebruik worden gemaakt van de Oudkomersregeling en de WEB-gelden (volwasseneducatie). 3. Reïntegratietraject Een reïntegratietraject wordt ingezet voor cliënten die niet direct mogelijkheden hebben om zelfstandig of met een korte beroepsgerichte opleiding aan de slag te kom en. Ook cliënten die tot de invoering van de WWB een ontheffing hadden van de arbeidsverplichting, maar bij wie deze ontheffing is ingetrokken behoren tot de cliënten waarvoor een reïntegratietraject ingezet kan worden. Deze reïntegratietrajecten worden op de private markt ingekocht. Op welke wijze dit geschiedt is in het inkoopbeleid vastgelegd. Er zijn met een aantal reïntegratie bedrijven contracten gesloten. 4. Sociale activering Sociale activering wordt als een eerste stap naar reguliere arbeid ingezet voor cliënten die nog niet toe zijn aan een traject direct gericht op arbeidsinschakeling. Alvorens dit traject ingezet kan worden dient de cliënt eerst andere vaardigheden aan te leren, zoals het op tijd leren komen, zelfstandigheid, omgaan met gezag en arbeidsritme. H et uiteindelijke doel van sociale activering is echter w el uitstroom naar arbeid Inkoop van trajecten Vanaf 1 januari 2002 is de inkoop van reïntegratiediensten wettelijk geregeld in de nieuwe Structuur Uitvoering Werk en Inkomen (SUWI). Uitgangspunt is dat de uitvoering van reïntegratietrajecten zoveel m ogelijk wordt uitbesteed aan derden. Gemeenten dienen m iddels een transparante, toetsbare en voor iedereen toegankelijke procedure, op basis van Pagina 11 van 38

12 verschillende offertes en vooraf vastgestelde criteria, een keuze te maken uit het aanbod van private partijen. De verwachting is dat de vrije marktwerking de kwaliteit van de reïntegratiebedrijven zal bevorderen en dat tevens de dienstverlening aan de klant wordt vergroot. Een adequaat inkoopbeleid is een belangrijk onderdeel van succesvol reïntegratiebeleid. Een professionele inkoop kan, naast een goed product voor een scherpe prijs, een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van de sluitende aanpak. Het doel van activering en reïntegratie is het nastreven van het maximale haalbare voor de individuele klant, waarbij voor elke klant, indien nodig, een m aatwerktraject wordt uitgezet. Wij hebben ons inkoopb eleid geformuleerd en vastgelegd in de notitie gemeentelijk inkoopbeleid van 26 augustus 2003 en 2 december Gezien de beperkte budgettaire ruimte van het werkdeel heeft de inkoop van reïntegratietrajecten prioriteit boven de inkoop van zorgtrajecten. Middels de inkoop van trajecten gericht op werk wordt immers uitstroom uit de uitkering beoogd. Op dit moment wordt gewerkt aan het actualiseren van ons gemeentelijke inkoopbeleid t.b.v. reïntegratie-activiteiten om aan de SUWI- en Europese regelgeving te voldoen. 4.2 Gesubsidieerde arbeid als reintegratievoorziening Door de invoering van de WWB is de Wet inschakeling werkzoekenden (WIW) en het Besluit Inen Doorstroombanen (I/D-banen) komen te vervallen. Hierdoor is instroom in deze regelingen vanaf 1 januari 2004 niet meer mogelijk. Al in september 2002 heeft het kabinet haar beleid ten aanzien van gesubsidieerde arbeid gepresenteerd. Dit beleid heeft in de jaren 2002 en 2003 al geleid tot forse bezuinigingen. Naar aanleiding hiervan is aan het college van B&W in de loop van 2002 en 2003 een aantal voorstellen en een plan van aanpak gepresenteerd om de bezuinigingen op dit vlak op te kunnen vangen. De volgende maatregelen zijn genomen en zijn nog steeds van kracht. Op het terrein van de WIW zijn deze als volgt:! Vacaturestop gesubsidieerde arbeid per 25 oktober 2002! Niet verlengen van aflopende WIW-dienstverbanden in 2003 en 2004! Realiseren van extra uitstroom van WIW-werknemers! Verhoging van de inleenvergoedingen per 1 januari 2004! Alleen vergoeding van scholing waar dat leidt tot uitstroom! Ontwikkelen van nieuwe arrangementen. Op het terrein van het besluit ID-banen zijn deze als volgt:! Beoordelen en realiseren van extra uitstroom van ID-medewerkers! Afbouw loonkostensubsidies ID-banen! Aanwenden ID-reserve voor activiteiten om extra uitstroom te realiseren en voor betaling loonkostensubsidie! In principe alle sectoren blijven openstellen voor ID-banen! Alleen vergoeding van scholing waar dat leidt tot uitstroom! Ontwikkelen van nieuwe arrangementen. In de WWB zijn geen specifieke eisen opgenomen voor gesubsidieerde arbeid. Wel is er voor personen, die op 31 december 2003 een dienstverband hadden op grond van de WIW, een overgangsregeling opgenomen. Deze regeling houdt in dat voor personen met een WIWdienstverband de arbeidsvoorwaarden zoals deze waren opgenomen in de WIW van kracht blijven. ID-medewerkers zijn in dienst van de organisatie waar zij hun werkzaamheden verrichten. Voor deze groep is geen overgangsregeling opgenomen. Pagina 12 van 38

13 Daarnaast hebben gemeenten vanaf 1 januari 2004 de mogelijkheid om zelf nieuwe vormen van gesubsidieerde arbeid te introduceren. Gezien de financiële verantwoordelijkheid van de gemeente en de hoge kosten die de vormen (WIW en ID) van gesubsidieerde arbeid met zich mee brengen is het van groot belang om het aantal personen, dat van deze voorzieningen gebruik maakt door of uit te laten stromen. Tot nu toe wordt ongeveer 90% van het werkdeel aangewend voor de financiering van deze banen. Hieronder zal allereerst worden aangegeven hoe wordt omgegaan met de bestaande WIW- en I/D-werknemers en vervolgens wordt een voorzet gedaan voor een nieuwe vorm van gesubsidieerde arbeid Extra maatregelen ID-banen ID-banen moeten zoveel mogelijk omgezet worden in reguliere banen om langdurige financiële verplichtingen substantieel te verminderen. Zowel de werknemer als de werkgever hebben hierin een verantwoordelijkheid. In principe heeft de gemeente geen relatie met de werknemer. Aan deze werknemer kan de gemeente dan ook geen verplichting op leggen om mee te werken aan uitstroom. Wel heeft de gemeente mogelijkheden om de werkgever mee te laten werken aan een traject (bijvoorbeeld verlaging loonkostensubsidie). Naast de reeds in gang gezette maatregelen om het aantal medewerkers dat werkzaam is op grond van de WIW en de ID-regeling terug te dringen, is het van belang om ook onderstaande maatregelen te nemen:! Duidelijke communicatie met zowel de werkgever als de werknemer om op die wijze de door of uitstroom een gezamenlijke verantwoordelijkheid te laten worden! Instellen van een eenmalige bonusregeling voor zowel de werkgever als de werknemer! Alle ID-werknemers screenen en naar aanleiding hiervan een individueel traject aan te bieden ID-medewerkers andere gemeenten Op grond van de ID-regeling was het mogelijk om inwoners van andere gemeenten op IDbanen van onze gemeente te plaatsen. Er werd dan aan de betreffende werkgever loonkostensubsidie betaald. Deze loonkostensubsidie kon grotendeels worden gedeclareerd bij het ministerie. Nu moeten deze loonkosten uit het werkdeel worden bekostigd. Op dit moment verstrekken wij voor 5 niet-losserse werknemers een loonkostensubsidie aan een Losserse werkgever. Om gekeerd is echter ook het geval. Er zijn 6 personen afkomstig uit onze gemeente die geplaatst zijn op banen die door de gemeente Almelo en Enschede worden gefinancierd. Inmiddels heeft de gemeente Almelo laten weten dat zij met ingang van 1 januari 2005 de subsidie voor deze personen beëindigen. Daarnaast zet de gemeente Almelo geen m iddelen in voor deze personen om uitstroom te bewerkstelligen. De gemeente Enschede maakt tot op heden geen onderscheid in het verstrekken van loonkostensubsidies voor eigen burgers of burgers van andere gemeenten. Uitgangspunt is dat er alleen loonkostensubsidies worden verstrekt voor personen afkomstig uit de eigen gemeente. In overleg met de gemeente Almelo en Enschede zal dan ook worden getracht om de overeenstemming te krijgen voor de ruil van gemeentelijke plekken. Op deze wijze zal er alleen loonkostensubsidies worden verstrekt aan personen uit de eigen doelgroep. De gemiddelde loonkostensubsidie voor een ID-werknemer bedraagt circa i ,== op jaarbasis. Pagina 13 van 38

14 4.2.3 Harde kern ID Ondanks alle maatregelen die in gang gezet zijn en zullen worden, waarbij gedwongen ontslagen zoveel mogelijk worden voorkomen, zal een kleine categorie werknemers niet over voldoende door- en of uitstroomperspectieven beschikken. De oorzaak hiervan kan leeftijd zijn, maar ook andere in de persoon gelegen factoren. Deze groep zal aangewezen blijven op gesubsidieerde arbeid. Voor de duur dat deze personen deze werkzaamheden blijven vervullen, worden deze gefinancierd uit het werkdeel. Uitgangspunt voor het blijven subsidiëren van de loonkosten van deze medewerkers is in eerste instantie de dringende maatschappelijke behoefte Extra maatregelen W IW Zoals hiervoor al is aangegeven, kunnen er vanaf 1 januari 2004 geen nieuwe dienstverbanden in het kader van de WIW worden aangegaan. Per 1 januari 2004 zijn er 35 personen werkzaam in het kader van de WIW in onze gemeente. Hiervan hebben 19 personen een contract voor onbepaalde tijd en 16 personen een contract voor bepaalde tijd. De contracten voor bepaalde tijd zullen niet meer worden omgezet in contracten voor onbepaalde tijd, waardoor het volume van het aantal dienstverbanden omlaag wordt gebracht. Een WIW-dienstbetrekking kost gemiddeld i ,== op jaarbasis. Al eerder is aangegeven dat deze regeling een groot beslag legt op het budget. In 2003 zijn al maatregelen voorgesteld voor bezuinigingen, maar er zullen extra inspanningen moeten worden gepleegd, om het volume nog meer te laten dalen. Het gaat hierbij om de volgende aanvullende maatregelen:! Dienstbetrekkingen voor bepaalde tijd worden niet verlengd. Er wordt een uiterste inspanning geleverd om doorstroom of uitstroom naar reguliere arbeid te bewerkstelligen! Dienstverbanden moeten omgezet kunnen worden in een loonkostensubsidie. Op deze wijze wordt het werkgeversschap uitgevoerd door de werkgever waar de werkzaamheden feitelijk worden verricht. Duidelijke communicatie met zowel de werkgever als de werknemer om op die wijze de door- of uitstroom een gezamenlijke verantwoordelijkheid te laten worden. Deelname aan een uitstroomtraject in het kader van de WIW is niet vrijblijvend voor de werknemer Indien de medewerker geen medewerking verleend, kan dit leiden tot beëindiging van de arbeidsovereenkom st.! Instellen van een eenmalige bonusregeling voor zowel de w erkgever als de werknem er. Hierbij wordt opgemerkt dat terugval in de bijstand zoveel als mogelijk wordt voorkomen. Indien een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd niet wordt verlengd, zonder dat de voormalige werknemer een andere dienstbetrekking heeft, zal deze ex-werknemer aangewezen zijn op een uitkering op grond van de Werkloosheidswet (WW). De WW-uitkering is echter voor beperkte duur, w aarna er aanspraak zou kunnen worden gemaakt op een bijstandsuitkering Harde kern W IW Ondanks alle maatregelen die in gang gezet zijn en zullen worden, zal een kleine categorie werknemers, net als bij de ID-medewerkers, niet over voldoende door- en of uitstroomperspectieven beschikken. De oorzaak hiervan kan leeftijd zijn, maar ook andere in de persoon gelegen factoren. Deze groep zal aangewezen blijven op gesubsidieerde arbeid. Voor de duur dat deze personen deze werkzaamheden blijven vervullen, worden deze gefinancierd uit het werkdeel. Alvorens hiertoe over te gaan, moeten ook de mogelijkheden onderzocht worden of de werknemer tot de doelgroep van de Sociale Werkvoorziening behoort. Uitgangspunt voor het blijven subsidiëren van de loonkosten van deze medewerkers uit het werkdeel is in eerste instantie de dringende maatschappelijke behoefte. Het kan dus zo zijn dat medewerkers om deze reden overgeplaatst worden naar andere w erkgevers. Pagina 14 van 38

15 4.3. Gesubsidieerde arbeid nieuwe vorm Op grond van de WW B is het mogelijk om gesubsidieerde arbeid als reïntegratievoorziening in te blijven zetten. De vorm waarin dit geschiedt is gemeentelijk beleid. Hierover zijn in de WWB geen bepalingen opgenomen. Gesubsidieerd werk is een belangrijk instrument om uitstroom naar reg uliere arbeid te bew erkstelligen. Deze gesubsidieerde arbeid moet echter een tijdelijk karakter hebben om te voorkomen dat er, net als nu bij de W IW- en de ID-banen het geval is, een harde kern over zal blijven die aangewezen blijft op gesubsidieerde arbeid en hierdoor voor onbepaalde tijd voor een groot deel beslag legt op het werkdeel. Ook werken met behoud van uitkering wordt als gesubsidieerde arbeid gezien. Deze arbeid wordt immers gesubsidieerd middels doorbetaling van de W WB-uitkering. Het is een instrument om cliënten binnen een bepaalde periode te laten uitstromen naar reguliere arbeid. Hierbij worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:! Gesubsidieerde arbeid wordt primair ingezet als uitstroominstrument! De kortste weg naar regulier werk is leidend! Gesubsidieerd werk in het kader van de WWB is in eerste instantie mogelijk voor maximaal één jaar met een mogelijkheid tot verlenging van maximaal één jaar! De inzet van gesubsidieerde arbeid als reïntegratie -instrument is maatwerk; per werkgever en per kandidaat kunnen verschillende afspraken worden gemaakt, afhankelijk van de mogelijkheden en behoeften van de werkgever, de gemeente en de kandidaat. De maximale loonkostensubsidie bedraagt echter nooit meer dan i ,== per jaar. In het nieuwe reïntegratiebeleid zal de gesubsidieerde arbeid een belangrijke plaats innemen. Het is namelijk een instrument dat direct tot uitstroom leidt vanwege het inkomen dat wordt verworven met de arbeid. De doelgroep waarvoor deze nieuwe vorm van gesubsidieerde arbeid is bestem d, is werkzoekenden met een uitkering op grond van de WWB met een bepaalde afstand tot de arbeidsmarkt (fase 3 en 4 cliënten). Daarnaast kunnen ook jongeren tot 23 jaar die onder de zogenaamd e sluitende aanpak (gemeentelijk beleid) vallen voor deze gesubsidieerde arbeid in aanmerking komen. De nieuwe vormen van gesubsidieerde arbeid zijn:! Werken met behoud van uitkering voor de duur van maximaal één jaar Van dit instrument wordt slechts gebruik gemaakt wanneer dit deel uitmaakt van een traject met als doel uitstroom naar regulier werk. Ter stimulering kan eventueel een activiteitenpremie worden verstrekt. Een traject werken met behoud van uitkering duurt in principe niet langer dan één jaar. Deze werkwijze wordt reeds toegepast op ons eigen gemeentelijk werkgelegenheidsinititatief en heeft zich bewezen als een effectief middel als opstap naar reguliere arbeid.! Loonkostensubsidie voor de duur van (in eerste instantie) maximaal één jaar met een verlenging van maximaal één jaar. Dit instrument wordt enkel ingezet als regulier werk reëel haalbaar is, waar nodig in com binatie met een scholing. In principe is het ook mogelijk om een vorm van gesubsidieerde arbeid in te zetten, die overeenkomt met de Wet Inschakeling Werkzoekenden. Nadeel van deze vorm is dat de gemeenten de werknemers dan in dienst moeten nemen. Op dit moment kan de gemeente geen werknemers in dienst nemen zonder dat het ambtenarenrecht op het dienstverband van toepassing is. Door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wordt op dit moment naar mogelijkheden gezocht om toch gemeenten als directe werkgever op te laten treden voor Pagina 15 van 38

16 werknemers in het kader van gesubsidieerde arbeid, zonder dat voor deze werknemers het ambtenarenrecht van toepassing is. Zolang hierover nog geen helderheid is, wordt ervoor gekozen om in het kader van de gesubsidieerde arbeid voorlopig geen nieuwe vorm van dienstbetrekkingen aan te gaan. 4.4 Stimuleringspremies/subsidies Naast het inzetten van reïntegratietrajecten kunnen gemeenten ook andere voorzieningen inzetten ter ondersteuning van cliënten bij reïntegratie. Hierbij valt te denken aan premies (voorheen subsidies genoemd), kinderopvang en een vergoeding voor overige trajectgerelateerde kosten Premies Op grond van de WW B is het voor gemeenten niet meer m ogelijk om periodieke premies te verstrekken. Op grond van de WWB kunnen éénmalige premies wel worden verstrekt tot een maximum van i 1984,== per jaar 1. Deze premie kan één keer per jaar in één bedrag worden uitgekeerd. Gem eenten zijn op grond van de WW B vrij om te bepalen òf en tot w elke bedrag zij een eenmalige premie verstrekken. Deze premie kan worden toegekend in het kader van inschakeling in arbeid. Deze premie kan verstrekt worden met het oog op het bevorderen van positief gedrag gericht op uitstroom naar een betaalde baan. Om te voorkomen dat deze stimulans na verloop van tijd vermindert, om dat er een gewenning optreedt, kan de premie slechts éénmaal per kalenderjaar worden verstrekt Uitstroomp remie Het uitgangspunt van de WWB is werk boven inkomen. Om die reden wordt voorgesteld alleen een premie als stim ulans te verstrekken indien een bijstandsgerechtigde erin slaagt om arbeid te verkrijgen en deze ook te behouden. Voorgesteld wordt een bedrag van i 1000,,== uit te keren, dat wordt toegekend indien de uitkeringsgerechtigde erin slaagt om gedurende een periode van tenminste een half jaar na het beëindigen van de uitkering een inkomen te verwerven, dat gelijk of hoger is dan de geldende bijstandsnorm. De uitstroomsubsidie geldt voor personen die in de periode voorafgaand aan de beëindiging van de uitkering een bijstandsuitkering (Abw of WWB) hebben gehad. Ook cliënten die voorafgaand aan de uitstroom een uitkering op grond van de Ioaw of Ioaz hadden, komen voor de uitstroompremie in aanm erking Activiteitenp remie Tot de invoering van de WWB konden cliënten op grond van de gemeentelijke premieverordening in aanmerking komen voor een activiteitensubsidie. Deze activiteitensubsidie bedroeg een jaarlijks door ons college vastgesteld bedrag. De subsidie werd verstrekt indien er sprake is van een activiteit gebaseerd op een trajectplan, waarbij de consulent de regie voert. Deze subsidie kan op grond van de WWB worden gecontinueerd, maar de term wordt gewijzigd in premie. Deze premie wordt toegekend indien de cliënt maatschappelijke nuttige activiteiten verricht en dit onderdeel uit maakt van een trajectplan. Deze activiteiten kunnen zijn gericht op activering of reïntegratie. De premie bedraagt thans maxim aal i 50,== per maand met een maximum van i 600,== per jaar en wordt één keer per jaar in de maand december uitbetaald, of zodra de activiteiten in het kader van het trajectplan worden afgesloten. De premie wordt jaarlijks opnieuw door het college vastgesteld. 1 Peildatu m , dit bedrag wordt (half) jaarlijks geïndexeerd. Pagina 16 van 38

17 4.5 Vrijlating Op grond van de Abw bestond de centrale vrijlatingregeling. Op grond van deze regeling werden inkomsten uit deeltijd-arbeid van bepaalde groepen cliënten tot een bepaald bedrag vrijgelaten. Door het rijk waren 2 groepen (alleenstaande ouders met kinderen tot 5 jaar en personen ouder dan 57,5 jaar) aangewezen, die voor deze vrijlating in aanmerking kwamen. Daarnaast had de gemeente de beleidsvrijheid om deze 2 groepen uit te breiden met gemeentelijke doelgroepen. Op grond van de WWB is deze vrijlatingregeling komen te vervallen. In de Invoeringswet WWB is een overgangsregeling opgenomen die voorziet in een afbouw van deze regeling in Op 1 januari 2005 kan deze vrijlatingsregeling niet meer van toepassing zijn. Met het afschaffen van de vrijlating van arbeidsinkomsten wordt volgens het kabinet nadrukkelijk inhoud gegeven aan het com plementaire karakter van de bijstand: de bijstand vult aan op hetgeen m ensen zelf kunnen verdienen. Toch is er op het laatste moment tijdens de kamerbehandeling voor gekozen om opnieuw een mogelijkheid te bieden in de wet om een vrijlating toe te passen voor maximaal 6 maanden, indien dit naar het oordeel van de gemeente bijdraagt aan arbeidsinschakeling. In de reintegratieverordening is de mogelijkheid tot het verstrekken van de vrijlating opgenomen. De voorwaarde om voor een tijdelijke inkomstenvrijlating in aanmerking te komen is, dat het werk onderdeel uit maakt van een traject richting w erk, hetgeen is vastgelegd in een trajectplan. 4.6 Kinderopvang Naast de regeling Kinderopvang Alleenstaande ouders (KOA-regeling) is het ook mogelijk om kinderopvang uit het werkdeel te bekostigen. Gemeenten hebben met de invoering van de WWB beleidsvrijheid op het gebied van in te zetten instrumenten en middelen. Kinderopvang in zowel georganiseerd (kinderdagverblijf en een erkend gastouderb ureau) als in ongeorganiseerd verband (privé sfeer en overblijven) kunnen gefinancierd worden uit het werkdeel. Ingaande 1 januari 2005 zal de Wet Basisvoorziening Kinderopvang van kracht worden. Op grond van deze wet zal de ouder (al dan niet bijstandsafhankelijk) verantwoordelijk zijn voor het verkrijgen van kinderopvang. Met name de financieringsstromen zullen anders gaan lopen. Hierop wordt in de loop van 2004 beleid ontwikkeld. De kosten voor kinderopvang kunnen gedurende de periode van nazorg (maximaal 6 maanden nadat de cliënt bijstandsonafhankelijk is geworden) worden vergoed, indien de cliënt zonder de vergoeding voor kinderopvang een inkomen zou hebben onder bijstandsniveau. Na de periode van 6 maanden worden de kosten voor kinderopvang niet meer als traject gerelateerde kosten gezien. 4.7 Overige trajectgerelateerde kosten Onder overige trajectgerelateerde kosten worden kosten verstaan die gemaakt moeten worden t.b.v. het reïntegratie-traject of kosten die gemaakt worden in verband met uitstroom van de cliënt. Voorbeelden van deze kosten zijn reiskosten, kosten voor boeken, kosten i.v.m. aanschaf van kleding, kosten i.v.m. aanschaf van een computer. Deze kosten kunnen worden vergoed uit het werkdeel. 4.8 Wet sociale werkvoorziening (WSW) De Wet sociale werkvoorziening (WSW) neemt binnen de gesubsidieerde arbeid een bijzondere plaats in. De WSW is niet als onderdeel van de WWB opgenom en, in tegenstelling tot de Wet Pagina 17 van 38

18 inschakeling werkzoekenden en de Regeling In- en doorstroombanen. Daarnaast kan aan uitkeringsgerechtigden ook geen verplichting worden opgelegd om arbeid op grond van de WSW te accepteren. Dit laat echter onverlet, dat de WSW een belangrijk en integraal onderdeel is van het gemeentelijk arbeidsmarktbeleid. In feite is de WSW het sluitstuk van het totale gemeentelijke arbeidsmarktbeleid en verdient om die reden bijzondere aandacht. Daar de WSW geen onderdeel uit maakt van de WWB en daardoor niet als een reïntegratievoorziening in het kader van die wet moet worden beschouwd, worden in deze notitie geen voorstellen of aanbevelingen gedaan op het gebied van de WSW. In een ander kader zal daarop nader beleid worden vastgesteld. Pagina 18 van 38

19 5. Inkomen Uitgangspunt bij de verlening van bijstand is, dat iedereen geacht wordt zelf in zijn eigen levensonderhoud te voorzien door middel van arbeid. Degene die daar (tijdelijk) niet toe in staat is, heeft recht op inkomensondersteuning via de bijstand. Aangezien het motto van de WWB is werk boven inkomen dient de periode van bijstandsverlening zo kort mogelijk te zijn en zal de gem eente de cliënt moeten helpen bij het zoeken naar werk. Om de uitkeringsgerechtigde te stimuleren aan het werk te gaan of meer uren te gaan werken moet de armoedeval worden bestreden. De meeste wettelijke wijzigingen per 1 januari 2004 w illen dit bewerkstelligen om er zo voor te zorgen dat de inkomenspositie van de bijstandsgerechtigde die werk aanvaardt, per saldo niet ongunstiger w ordt. 5.1 Toeslagen en verlagingen De Wet werk en bijstand kent evenals de Algemene bijstandswet een drietal basisnormen. De hoogte van de basisnorm is afgeleid van het wettelijk minimumloon. De drie normen zijn afhankelijk van de leefsituatie: Alleenstaande 50% van het wettelijk minimumloon alleenstaande ouder 70% van het wettelijk minimumloon echtpaar 2 x 50% is 100% van het wettelijk minimum loon. De gem eente heeft in bepaalde situaties de plicht en de mogelijkheid om een toeslag toe te kennen, dan wel een verlaging op de basisnorm toe te passen. De hoogte van de toeslag kan liggen tussen 0 en 20% van het wettelijk minimumloon. Het feit of iemand kosten kan delen (met name woonkosten) is hierbij o.a. van doorslaggevend belang. De wijze waarop hier in de gemeente invulling aan wordt gegeven is uitgewerkt in de Toeslagenverordening Abw, zoals die in het verleden is vastgesteld door de gemeenteraad. Over het algemeen is het vastgestelde beleid rechtvaardig en goed uitvoerbaar en kan derhalve worden gehandhaafd. De Toeslagenverordening zal nog wel gewijzigd moeten worden aan de eisen van de WWB, waarbij de volgende twee zaken van belang zijn: a. Schoolverlatersnorm Er wordt een normverlaging voor schoolverlaters oftewel een zogenaamde schoolverlatersnorm in gevoerd met als achterliggende gedachte, dat: - de bijstandsuitkering aanmerkelijk hoger ligt dan de bedragen voor levensonderhoud ingevolge de W et Studie Financiering (zie onderstaande tabel) - instroom in de uitkering voorkomen dient te worden - de motivatie van uitkeringsgerechtigden actief naar werk te zoeken verhoogd moet worden. De verlaging van 10% op de gebruikelijke norm incl. toeslag kan slechts plaatsvinden gedurende de periode van maximaal een halfjaar, wanneer bijstand dient te worden verstrekt binnen een periode van 6 maanden na beëindiging van studie of opleiding, waarvoor aanspraak kon worden gemaakt op een vergoeding in het kader van de Wet Studiefinanciering of ook daadwerkelijk is ontvangen. Concreet betekent dit alles dat het zal gaan om uitkeringsgerechtigden van 23 t/m 27 jaar. Op personen van 18 tot en met 22 jaar is deze schoolverlatersnorm namelijk niet van toepassing, aangezien voor hen óf al een lagere norm geldt (18 tot en met 20 jaar) óf er op basis van de bestaande Toeslagenverordening géén toeslag mogelijk is (21 en 22 jaar, uitgezonderd alleenstaande ouders). Pagina 19 van 38

20 Onderstaand volgt ter informatie een overzicht van de hoogte van de uitkering per 1 januari 2004, waarbij de WSF-norm is afgezet tegen de norm op grond van de WWB en de voorgestelde schoolverlatersnorm. Met name bij alleenstaanden is er een groot verschil tussen de nu nog van toepassing zijnde norm en de WSF-norm. Omdat de verlaging echter ook toegepast dient te worden bij alleenstaande ouders en echtparen, zijn hiervan ook de normen verm eld. WWB-norm WSF-norm Schoolverlate r Alleenstaande 23 jaar en ouder (niet 693,92 508,35* 578,27 alleenwonend) Alleenstaande 23 jaar en ouder (alleenwonend) 809,58 508,35* 693,92 Alleenstaande ouder, 21 of ouder (all.wonend) 1040,89-925,23 Alleenstaande ouder, 21 of ouder (niet 925,23-809,58 all.wonend) Echtpaar, 23 jaar of ouder zonder medebewoners 1156, ,89 Echtpaar, 23 jaar of ouder m et medebewoners 1040,89-925,23 * i 508,35 is het normbedrag voor kosten levensonderhoud voor een (uitwonende) student met of zonder medebewoners. De bedragen die alleenstaande ouders en echtparen (waarvan er één studeert) via de Wet Studiefinanciering kunnen verkrijgen liggen hoger en dichter in de buurt van de WWB-norm. Medebewoners van 18 tot 21 jaar Onze huidige Toeslagenverordening Abw is van toepassing op personen van 21 jaar en ouder, voornamelijk omdat het niet redelijk zou zijn op de al lager vastgestelde jongeren normen voor 18 tot 21-jarigen (i.v.m. de ouderlijke onderhoudsplicht) nog eens een toeslag of verlaging toe te passen. Verder zou een toeslag de motivatie om zich op de arbeidsm arkt te begeven kunnen w egnem en en een verlaging zou leiden tot inadequate bijstandsverlening. Gevolg hiervan wel is dat voor uitkeringsgerechtigden het hebben van medebewoners met een redelijk inkomen (dus ook van inwonende kinderen) pas consequenties heeft wanneer deze persoon 21 jaar of ouder is. Aangezien in deze gevallen schaalvoordelen aanwezig worden geacht, is het redelijk te veronderstellen dat door die persoon bijgedragen kan worden in de woonlasten, ondanks het feit dat de inkomsten van de medebewoners ook zorgen voor een lager bedrag aan huursubsidie voor de bijstandsgerechtigde. Als één of meerdere medebewoner(s) van jaar meer dan het voor hem of haar geldende wettelijk netto minimumloon verdient, lijkt het redelijk te veronderstellen dat door hem of haar kan worden bijgedragen in de woonlasten en dat de norm van de bijstandsgerechtigde, waarbij wordt ingewoond, moet worden verlaagd met 10%. Het wettelijk netto minimumloon voor een 18-jarige is i 528,==, i 594,== voor een 19- jarige en i 680,== 2 voor iem and van 20 jaar. Eén medebew oner dient dit inkom en in zijn geheel te verdienen alvorens een verlaging op de uitkering zal worden toegepast en de verlaging zal niet van toepassing zijn, wanneer inkomens van meerdere kinderen er pas voor zorgen dat de gestelde grens wordt overschreden. 2 Peildatum 1 januari 2004, dit bedrag word t (half) jaarlijks geïndexeerd Pagina 20 van 38