RIVIERENLAND * 2003 MASTERPLAN WINKELS KLEINE KERNEN RIVIERENLAND FASE 1

Transcriptie

1 RIVIERENLAND * 2003 MASTERPLAN WINKELS KLEINE KERNEN RIVIERENLAND FASE 1 ADVIESBURO KARDOL adviseurs distributie-planologie De Heurne 9 Postbus ZG Hengelo gld tel fax adviesburo-kardol@bit.nl

2 INHOUDSOPGAVE INHOUD PAG. 1. INLEIDING 3 2. INVENTARISATIE WINKELAANBOD KLEINE KERNEN INLEIDING RUIMTELIJKE, DEMOGRAFISCHE EN ECONOMISCHE CONDITIES CATEGORIEËN BEOORDELING WINKELAANBOD PER GEMEENTE INLEIDING GEMEENTE BUREN GEMEENTE DRUTEN GEMEENTE GELDERMALSEN GEMEENTE LINGEWAAL GEMEENTE MAASDRIEL GEMEENTE NEERIJNEN GEMEENTE NEDER-BETUWE GEMEENTE TIEL GEMEENTE WEST MAAS EN WAAL GEMEENTE ZALTBOMMEL TOT SLOT POSITIE REGIONALE WINKELCENTRA INLEIDING CULEMBORG DRUTEN GELDERMALSEN TIEL ZALTBOMMEL TOT SLOT TOEKOMST VOORZIENINGENSTRUCTUUR INLEIDING WINKELVOORZIENINGEN RIJDENDE WINKEL AMBULANTE HANDEL INTERNET DOELGROEPEN TOT SLOT HERSTRUCTURERINGOPGAVE INLEIDING INHOUDELIJKE ACHTERGROND ORGANISATORISCH DE HELPDESK PLANNING FINANCIEEL TOT SLOT VERVOLGTRAJECT INLEIDING HERSTRUCTURERINGSKERNEN WONINGBOUWPROGRAMMA VERVOLG SLOTBESCHOUWING 39 2

3 1. INLEIDING. Opdracht In opdracht van MKB-Nederland heeft Adviesburo Kardol, een inventarisatie en beoordeling van het winkelaanbod in de 86 kleine kernen van Rivierenland uitgevoerd. Dit betreft fase 1 en vormt tevens de basis van het Masterplan winkel kleine kernen Rivierenland. De opdrachtgeving is tot stand gekomen in samenwerking met de Kamer van Koophandel Tiel, de Provincie Gelderland, het StER (Stimuleringsprogramma Economie Rivierenland) en de Rabobanken Beusichem-Culemborg, Betuwe, Bommelerwaard-Noord, Bommelerwaard-Zuid, Geldermalsen en omstreken, Maasdriel en Tiel. Achtergrond van deze winkelvolume-studie is om uiteindelijk door middel van het opstellen en uitvoeren van verbetervoorstellen de basiswinkelvoorzieningen in de dorpen, het laagste niveau in de winkelhiërarchie, waar mogelijk in stand te houden of te verbeteren. Aanleiding De afgelopen jaren is de roep om het leefbaar houden van dorpen in het landelijk gebied steeds luider geworden. In steeds meer kleine kernen sluiten niet alleen de school en het dorpshuis maar ook de laatste winkel. Dit betekent dat de inwoners aangewezen zijn op omliggende dorpen en plaatsen, ook voor hun primaire aankopen. Dit levert niet alleen knelpunten op voor de minder mobiele inwoner van een dorp, maar ook een deel van de levendigheid in het dorp verdwijnt. Hierbij wordt steeds duidelijker dat de laatste winkel ook een sociale functie heeft binnen een dorp. De reguliere distributie-planologische onderzoeksmethoden gaan niet altijd op in deze kernen. Kunnen er nog wel winkelvoorzieningen bestaan in een niet-groeiende markt? In veel kleinere kernen is sprake van een onevenwichtige situatie, waarbij het winkelaanbod niet of nauwelijks meer kan existeren omdat de vraagzijde onvoldoende van volume is. Veelal betreffen de winkels familiebedrijven die toch nog kunnen bestaan vanwege het feit dat ze een eigen pand hebben en weinig investeringen. Voor nieuwe ondernemers is het echter vrijwel onmogelijk om een dergelijke winkel over te nemen, laat staan een nieuwe winkel te starten. Daarbij komt dat het proces van ontvolking zich blijft doorzetten wat nieuwe investeringen veelal niet meer verantwoord maakt. Daarnaast is er in veel gevallen sprake van een vicieuze cirkel, het bezoekersaantal loopt terug, daarom kan het assortiment niet op peil worden gehouden en daardoor wordt een winkel minder aantrekkelijk. Het behoud van voorzieningen is echter, gezien de geschetste sociaal-maatschappelijke functie, maar ook vanwege de economische vitaliteit van dorpen van belang. Dat dit mogelijk is blijkt wel uit de vele voorbeelden in het land, waar door middel van bijvoorbeeld het realiseren van een beperkte concentratie van winkels of het maken van courante winkelmaten, niet alleen het winkelaanbod attractiever wordt, maar tegelijkertijd meer omzet kan worden behaald. Modern en geconcentreerd winkelbestand in Ammerzoden. 3

4 Om naar de toekomst de leefbaarheid te behouden in de dorpen is het toch van belang om in kernen waar dat nog mogelijk is de voorzieningenstructuur deels te versterken en in de grotere kernen zelfs uit te breiden. Dit betekent in sommige gevallen kleinschalige ingrepen die van levensbelang zijn. Rekening moet worden gehouden dat in de kernen onder de inwoners winkelvoorzieningen over 5 tot 10 jaar vrijwel verdwenen zullen zijn. De vraag die ook aan de orde komt in dit rapport is hoe kan hier op worden ingespeeld met andere aankoopplaatsen. Doelstelling Met de uitvoering van fase 1 wordt de inhoudelijke basis gelegd en het benodigde inzicht verkregen in het functioneren van de winkels in de kleine kernen in het Rivierengebied. Tevens wordt gekeken naar de kansen en mogelijkheden om in de loop van het totale traject tot herstructurering aan genoemde randvoorwaarden te kunnen voldoen. Daarnaast kan dit een eerste aanzet zijn tot een draagvlak voor het vervolgtraject. Fase 1 van dit project heeft als belangrijkste doel het opstellen van een functie- of winkelsignalement per kern. Dit houdt in dat het (nog) aanwezige winkelaanbod wordt geïnventariseerd. Vervolgens worden de ruimtelijke condities van de winkelvoorzieningen of winkelclusters geanalyseerd op hun ruimtelijk risicoprofiel. Dit betekent dat het winkelaanbod wordt beoordeeld aan de hand van een lijst van kritische ruimtelijke, demografische en economische factoren. Deze kritische vestigingscondities zijn essentieel voor het behouden van winkelvoorzieningen. Kader De uit te voeren studie richt zich op de detailhandel in de diverse kernen. Van belang is om inzicht te verkrijgen in de ruimtelijke, economische en demografische condities die minimaal noodzakelijk zijn om de distributieve haalbaarheid van winkels in kleinere kernen duurzaam veilig te stellen. Daarnaast zal de economische samenhang tussen de diverse voorzieningen, welke binnen een basis-winkelpakket kunnen functioneren, inzichtelijk gemaakt worden. Indien aanwezig zal eveneens een link worden gelegd met aanwezige overige (aanverwante) commerciële en niet-commerciële functies. Een voorbeeld daarvan zijn eventuele aanwezige warenmarkten en rijdende winkels. De belangrijke randvoorwaarden bij het totale traject zijn: met de winkelstudie bijdragen aan de continuering van winkelvoorzieningen en daarmee aan het behoud van de leefbaarheid in dorpen; rekening houden met lopende initiatieven op dit vlak in de diverse kernen/dorpen; in kernen waar dit mogelijk is de ruimtelijke en aanvullende voorwaarden/condities scheppen voor instandhouding van elementaire winkelvoorzieningen in dorpen; ondernemers begeleiden in het proces van verbetering van hun vestigings- en commerciële randvoorwaarden om zodoende de exploitatie van hun winkels op langere termijn veilig te stellen. Nadrukkelijk dient te worden aangegeven dat er als basis voor deze rapportage géén koopstromenonderzoek is uitgevoerd. Er wordt uitgegaan van het, voor zover aanwezig, bestaande distributieve materiaal. Het is denkbaar dat in een latere fase, ten behoeve van de individuele ondernemer, zogenaamde draagvlakanalyses worden uitgevoerd, waarbij de distributieve aspecten nadrukkelijk worden vormgegeven. Voorlopig is dus volstaan met een oriëntatie, observatie en beoordeling van het basiswinkelaanbod, gecombineerd met een aantal gesprekken met strategische ondernemers in de kleine kernen. De insteek was hierbij de fysieke (ruimtelijke) winkelsituatie, branchering en plannen van de betrokkenen, gecombineerd met de kans op verbetermogelijkheden. Methodiek Het onderzoek in fase 1 bestaat uit de volgende onderdelen: 1) Afbakening van het onderzoeksgebied en vaststellen te beoordelen functiekernen. 2) Vaststelling pakket aan basisvoorzieningen/uitvoering winkelsignalement. 3) Vaststelling bevolkingsdraagvlak. 4

5 4) Inventarisatie van de woningbouwplannen. 5) Bepaling marktpositie van de winkelvoorzieningen. 6) Een en ander is samengevat in een winkelsignalement. Voor deze eerste fase in het onderzoek zijn alle dorpen bezocht. Het aanwezige winkelaanbod in de dagelijkse sector is geïnventariseerd. De zogenaamde basiswinkelvoorzieningen (supermarkt, versspecialisten, drogisterij, slijterij en tabakszaak) zijn beoordeeld op hun ruimtelijke en economische kwaliteiten. Op basis hiervan zijn de winkelsignalementen opgesteld. Om een compleet beeld te krijgen is tevens een beeld geschetst van het nog aanwezige winkelaanbod in de niet-dagelijkse sector. In deze rapportage worden de onderzoeksresultaten besproken en per kern advies gegeven over de wijze van aanpak en het vervolgtraject. Leeswijzer Na deze inleiding komt in het volgende hoofdstuk de inventarisatie van het winkelaanbod in de kernen, aan de hand van een indeling naar categorieën, aan bod. In hoofdstuk 3 wordt aandacht besteed aan de positie en het effect van de regionale winkelcentra zoals bijvoorbeeld Tiel en Zaltbommel op kleine kernen. Dit wordt gevolgd in hoofdstuk 4 door een schets van de toekomst van de winkelvoorzieningenstructuur in het Rivierengebied, inclusief aankoopalternatieven en eventuele toeristische functie. In hoofdstuk 5 wordt de herstructureringsopgave geconcretiseerd. In hoofdstuk 6 wordt ingegaan op het vervolgtraject na deze fase 1, hierbij is enerzijds aandacht voor de aanpak en anderzijds voor de rollen van de verschillende partijen in het gebied. Tot slot volgt in hoofdstuk 7 de slotbeschouwing met enkele samenvattende opmerkingen en conclusies. 2. INVENTARISATIE WINKELAANBOD KLEINE KERNEN 2.1. INLEIDING. Na oriëntatie en een observatie van alle winkels in de kleine kernen in het Rivierenland is een toekomstperspectief opgesteld voor de dagelijkse winkelvoorzieningen in het gebied. Daartoe is voor elke kern een zogenaamd risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel, vormgegeven in een winkelsignalement, bestaat uit een analyse van de ruimtelijke, demografische en economische condities van de verschillende winkelvoorzieningen en hun locaties in de kernen. Deze ruimtelijke, demografische en economische randvoorwaarden worden met name afgelezen aan de beoordeling van de locatie waar de aanwezige winkels of winkelconcentraties zich bevinden, maar ook op basis van de concurrentiepositie en de functie van een winkel(gebied). Aan de hand van deze toets kan een globale visie op de toekomst van het betreffende winkelaanbod per kern worden geschetst. Per kern wordt daarmee een zogenaamd winkelsignalement opgesteld, bestaande uit: 1. inventarisatie winkelaanbod; 2. inventarisatie demografische situatie; 3. koppeling met bestaand onderzoek; 4. observatie concurrentie in de regio; 5. beoordeling risicoprofiel winkelaanbod (op basis van de ruimtelijke en economische vestigingscondities); 6. inzicht in het winkelperspectief op langere termijn; 7. (indien noodzakelijk) gesprekken met strategische ondernemers; 8. inventarisatie en toetsing winkelalternatieven; 9. advies (ja of neen herstructurering & in welke mate); 10. voorstel ontwikkelingslocatie(s) / functionele samenhang / stappenplan per kern. Op basis van de uitkomsten van deze winkelsignalementen zijn de 86 kernen ingedeeld naar een categorie. In de meeste gevallen zal sprake zijn van een advies en toetsing direct aan de basis. Dit betekent dat er rekening gehouden zal moeten worden met de 5

6 financiële spankracht van de ondernemer. In sommige gevallen zal dit het behoud van slechts één (laatste) winkel betekenen. In dit hoofdstuk zal als eerste worden ingegaan op de achtergronden van de ruimtelijke, economische en demografische condities. Dit wordt gevolgd door de onderverdeling naar categorieën van de verschillende kernen. Vervolgens wordt het aanwezige winkelaanbod op basis van de winkelsignalementen van de kernen per gemeente besproken en geanalyseerd RUIMTELIJKE, DEMOGRAFISCHE EN ECONOMISCHE CONDITIES Basis voor dit onderzoek wordt gevormd door de beoordeling van de ruimtelijke, demografische en ruimtelijke condities van de winkellocaties in de diverse kernen. Dit betekent dat weliswaar ook wordt gekeken naar het verzorgingsgebied en het draagvlak, maar zeker ook naar de ruimtelijke context van winkels. Immers, de concurrerende kracht van een winkelvoorziening én de toekomstwaarde hangt in grote mate af van vestigingscondities. Hierbij dient te worden opgemerkt dat daarnaast uiteraard niet voorbij kan worden gegaan aan de kracht en ervaring van het ondernemerschap. De ruimtelijke condities van een winkellocatie die worden onderscheiden in het kader van dit onderzoek zijn: - Omvang: hiermee wordt gedoeld op de verkoopvloeroppervlakte van de winkel oftewel de voor het publiek zichtbare en toegankelijke winkelruimte. Zeker in de tijd van schaalvergroting en de toename van het aantal producten in een winkel is dit een belangrijke voorwaarde. - Vorm: voor het goed functioneren van een winkel is een, op de aard van de formule, geschikte winkelvorm noodzakelijk. - Imago: betreft de uitstraling die het winkelbeeld op de consument heeft. Als belangrijkste punt is er de vraag of een winkel een moderne of gedateerde indruk maakt. - Concurrentie: de positie (en afstand) t.o.v. de regionale concurrentie. - Toegankelijkheid: de mate waarin de locatie enerzijds centraal ligt en goed en logisch ontsloten is voor de consument. - Zichtbaarheid: hiermee wordt bedoeld in hoeverre de winkel vanaf de doorgaande weg zichtbaar is. - Herkenbaarheid: dit punt hangt samen met de uitstraling, is het pand en de winkel zelf herkenbaar als winkel. - Bereikbaarheid: in hoeverre is de winkel goed voor alle verkeerssoorten bereikbaar. - Parkeersituatie: het aantal parkeerplaatsen voor de winkel/centrum. De norm die wordt gehanteerd is 1 op 25 m² v.v.o. voor een supermarkt en 1 op 50 m² v.v.o voor een andere winkel. Opgemerkt dient te worden dat de parkeerfaciliteiten niet alleen in voldoende mate aanwezig moeten zijn, maar ook dat er een goede relatie tussen de winkelentree en het parkeren is. - Expeditie: bij voorkeur zal het laden en lossen ten behoeve van de winkel gescheiden moeten plaatsvinden, om winkelend en parkerend publiek niet te hinderen. - Schaalvergroting: tot slot wordt er aangegeven welke mogelijkheden er zijn om op de huidige locatie uit te breiden. Indien er knelpunten zijn bij één of meer van deze onderwerpen vermindert de vestigingskwaliteit van de locatie en kan het functioneren van de winkel onder druk komen te staan. Het risicoprofiel wordt dan ongunstiger. Om optimaal te kunnen functioneren zullen voor het verbeteren van het toekomstperspectief deze minpunten moeten worden verbeterd. 6

7 Separate afwikkeling laden en lossen bij supermarkt in Deest Bij het verbeteren van de ruimtelijke en overige condities zal, voor zover daar nog voldoende perspectief voor is, in beginsel worden ingezet op clustering van functies. Een concentratie van diverse winkels kan een versterking van het totale aanbod opleveren en een versteviging van de gezamenlijke aantrekkingskracht. Hierbij dient wel te worden gewezen op het feit dat niet koste wat kost zal moeten worden ingezet op concentratie. Voor veel ondernemers is het (financieel) vaak niet haalbaar om te re-alloceren. Voor de toekomst zal met name van de kracht van de bestaande locatie en aanbodstructuur uit worden gegaan. Echter, op het moment dat binnen een kern het aanbod te versnipperd is gesitueerd, kan clustering (het creëren van een winkelgebied) een goed instrument voor het blijvend handhaven van levensvatbare winkelvoorzieningen zijn. Economische randvoorwaarden hebben vooral te maken met het concurrentieprofiel. Welke concurrentie is er aanwezig in de dagelijkse sector? Dit betreft enerzijds de concurrentie vanuit andere kleine kernen, maar aan de andere kant zeker ook de reikwijdte van de regionale voorzieningencentra zoals Tiel en Geldermalsen. Voor het vervolgtraject gelden er nog enkele kritische condities, deze worden later toegelicht: - lage stichtingskosten winkelmeters; - lage huisvestingslasten ( 90 à 113 per m²/per jaar); - mogelijkheden tot koop winkelruimten; - inventarisatie mogelijkheden voor combinatieproject b.v. met (zorg)woningen en/of andere (dienstverlenende, sociale, maatschappelijke) functies. Tot slot zijn er de demografische factoren die een belangrijke rol spelen bij het functioneren van winkelvoorzieningen. Weliswaar is er geen distributieve meetlat, zoals later zal blijken, zijn er nog winkelvoorzieningen in kernen met nog geen inwoners. Toch bepaalt de omvang van het primaire marktgebied en de eventuele groei daarvan voor een deel het toekomstperspectief. Zeker bij nieuwe investeringen is het draagvlak een belangrijke graadmeter CATEGORIEËN Om uiteindelijk een uitspraak te kunnen doen over de stand van zaken van het winkelaanbod in de verschillende kernen zijn de kernen ingedeeld naar categorie op basis van het ruimtelijk, demografisch en economisch risicoprofiel. De verschillende categorieën zijn vervolgens gekoppeld aan een bepaalde aanpak. Op het moment dat op alle condities negatief wordt gescoord is de aanpak in de kernen vooral het zoeken naar alternatieve aankoopplaatsen. De categorieën zijn als volgt gedefinieerd: 7

8 Categorie I betreft dorpen waar het risicoprofiel van het winkelaanbod positief is en waar geen herstructurerende maatregelen getroffen behoeven te worden. Dit betekent in de meeste gevallen dat er onlangs een herstructurering heeft plaatsgevonden. Daarnaast komt het voor dat er sprake kan zijn van weliswaar een beperkt winkelareaal, echter wel toegesneden op de desbetreffende kern én met goede ruimtelijke en economische condities. Categorie II zijn winkelvoorzieningen in dorpen waar, om het risicoprofiel te verbeteren, maatregelen getroffen dienen te worden. Deze maatregelen kunnen van allerlei aard zijn, en van verschillende grootte qua impact: - het verbeteren van parkeerfaciliteiten; - schaalvergroting van (afzonderlijke) winkels; - winkelconcentratie (soms in combinatie met grootschalige reconstructie). Categorie III zijn kleine kernen waar al geen winkelvoorzieningen meer aanwezig zijn of waar, binnen afzienbare tijd, het winkelaanbod verdwenen zal zijn. Voor de kernen - vallende in deze categorie - zijn geen mogelijkheden meer aanwezig om financieel verantwoorde investeringen te doen. Voor deze kernen zal wel gekeken worden naar mogelijke aankoop alternatieven voor de toekomst. Een analyse van deze factoren en indeling in categorieën, resulteert voor de verschillende kernen in een samenhangende winkelvisie/masterplan, inclusief advies voor aanpak in diverse kansrijke kernen. In de navolgende paragraaf wordt het winkelaanbod in de diverse kernen op basis van de ruimtelijke, economische en demografische indicatoren beoordeeld en tegelijkertijd ingedeeld naar categorie BEOORDELING WINKELAANBOD PER GEMEENTE INLEIDING De 86 kleine kernen in het Rivierenland zijn zeer verschillend zowel qua karakter, maar ook qua ligging en omvang. Dit geeft direct de verschillende mogelijkheden en onmogelijkheden voor winkelvoorzieningen aan. Het simpelweg als ondergrens nemen van het aantal inwoners, bij het bepalen van de toekomst van commerciële voorzieningen in de kernen, is dan ook niet toereikend. Van groot belang bij de inventarisatie in dit rapport zijn de ruimtelijke kwaliteiten en de concurrentie. Onderstaand volgt een beschrijving van het winkelaanbod per gemeente. Hierbij dient nadrukkelijk te worden opgemerkt dat bij de beoordeling en de vervolgaanpak is uitgegaan van de bestaande kwaliteiten. Er zal van worden uitgegaan dat een basis-winkelmodel per kern een voldoende bedrijfseconomisch draagvlak zou moeten vertonen. Dit betekent dat de positie en het toekomstperspectief van de ondernemer het belangrijkste uitgangspunt zijn. Immers, juist het krijgen van nieuwe ondernemers is een belangrijk knelpunt. Het behoud van het bestaande veelal zeer ervaren ondernemerschap is dan ook een must. Voor een uitgebreider overzicht per kern wordt verwezen naar de bijlagen. 8

9 Gemeenten in het gebied van de Kamer van Koophandel Rivierenland GEMEENTE BUREN De gemeente Buren is de gemeente met het grootste grondgebied en de meeste kernen van de regio Rivierenland. In totaal zijn er 15 kleine kernen. De belangrijkste kernen qua bevolkingsomvang en voorzieningenniveau zijn Lienden en Maurik. Deze kernen zijn beide aan de oostkant van de gemeente gelegen. Categorie 1 In de gemeente Buren zijn geen kernen aanwezig waar het winkelaanbod reeds een gunstig risicoprofiel en toekomstperspectief heeft. In het grootste deel van de kernen zal op korte of langere termijn een aanpak moeten worden opgestart voor een verbetering danwel handhaving van het winkelbestand. Categorie 2 De kern Beusichem (2.889 inw.) heeft ondanks de nabijheid van Culemborg voldoende distributieve mogelijkheden. De twee aanwezige winkels in de dagelijkse sector liggen verspreid. De supermarkt is een moderne winkel met een gunstig toekomstperspectief. Belangrijkste aandachtspunt is, in overleg met de slagerij, te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor verbetering van de parkeer- & verkeerssituatie ter plaatse. Aan de rand van de kern Buren (2.587 inw.) bevindt zich een moderne en nieuwe supermarkt. In de oude kern van Buren is nog een slagerij gehuisvest. Om toch te komen tot een beperkte concentratie zal, gezien de nieuwbouw van de supermarkt, de slagerij eveneens naar de rand van de kern kunnen worden verplaatst. Nadeel is dat de historische kern dan qua winkelaanbod vrijwel ontwinkeld is. In Eck en Wiel (1.720 inw.) is een moderne supermarkt aan de rand van de kern gesitueerd. De overige bewinkeling zal de ruimtelijke condities moeten verbeteren om te zorgen dat het risicoprofiel wordt verbeterd. Het clusteren van de winkelfuncties bij de huidige Konmar zal voor een beter ruimtelijk en economisch risicoprofiel zorgen. 9

10 Moderne solitaire supermarkt (Eck en Wiel). De kern Ingen (2.221 inw.) lijkt voldoende draagvlak voor een dorpssupermarkt te hebben. Op dit moment is in de kern Ingen echter alleen een brood- en banketbakker gesitueerd. In overleg met supermarktorganisaties kan worden gekeken naar het realiseren van een complete dorpssupermarkt, mogelijk een supermarkt als satellietwinkel van een ondernemer elders in het gebied. In de kern Kerk-Avezaath (1.422 inw.) zal samen met de ondernemer kunnen worden gekeken naar een beperkte vergroting van de supermarkt om op termijn deze winkel te behouden en de positie te versterken. Gezien het geringe draagvlak zal dit een ingrijpende (financiële) opgave voor de ondernemer betekenen. Evenals in Buren en Eck en Wiel is in de kern Lienden (5.537 inw.) een supermarkt aan de rand van de kern gesitueerd. Het overige winkelaanbod in deze kern wordt gekenmerkt door een zeer versnipperd karakter. Om op termijn een goed en compleet winkelbestand te behouden is een clustering nabij de supermarkt van belang en de positie van met name de kleinschalige aanbieder te verbeteren. Nadeel blijft de excentrische ligging in de kern, echter de supermarkt kan gezien de omvang uitstekend als trekker fungeren. De kern Maurik (4.148 inw.) heeft voldoende draagvlak voor een compleet winkelaanbod. Om op termijn een goed en compleet winkelbestand te behouden is een (winkel) reconstructie rondom de C1000 wenselijk. Indien de reconstructie niet mogelijk is, dient in ieder geval de verkeersafwikkeling te worden verbeterd. In Zoelen (1.494 inw.) is naast een supermarkt een slagerij en een groenteboer gevestigd. De beperkte omvang van de winkels zorgt voor een hoog negatief ruimtelijk risicoprofiel. Aandachtspunt is het verbeteren danwel versterken van de positie van de dorpssupermarkt door een beperkte schaalvergroting, het verbeteren van de parkeermogelijkheden, en de zichtbaarheid. Categorie 3 In Asch (389 inw.), Erichem (527 inw.), Ommeren (764 inw.), Ravenswaaij (407 inw.), Rijswijk (681 inw.), Kapel Avezaath (pc.4016) (191 inw.) bevinden zich geen dagelijkse winkelvoorzieningen meer. Gezien het geringe aantal inwoners en dus het zeer geringe draagvlak is ook voor de toekomst de vestiging van nieuwe winkelaanbod uitgesloten. Onderzoek naar andere verkoopkanalen voor dagelijkse producten, zoals een rijdende winkel en standplaatsen, zal onderzocht moeten worden. In Zoelmond (581 inw.) is op dit moment 1 winkel, een bijzondere situatie gezien het zeer geringe draagvlak. De slager en zijn broers zijn ook in Beusichem en Culemborg gevestigd. De komende periode tot 10 jaar is handhaving van deze vestiging wellicht mogelijk. Daarna speelt het opvolgingsprobleem. Zeker in een kleine kern als Zoelmond zal dan ook gevreesd moeten worden voor sluiting van de laatste winkel (in de wat verdere toekomst). 10

11 2.4.3 GEMEENTE DRUTEN De gemeente Druten heeft naast de grote kern Druten ( inw.) vier kleine kernen. Druten is gelegen in het Land van Maas en Waal. De kern Druten drukt met haar winkelbestand een sterk stempel op de omliggende regio. Toch is in elk van deze kleine kernen nog bewinkeling aanwezig. Het huidige winkelaanbod in met name de kernen Horssen en Afferden staat echter wel onder druk. Het winkelareaal in de kern Afferden is nog maar zeer beperkt. Categorie 1 Het winkelbestand in de dagelijkse sector in Deest (1.732 inw.) bestaat uitsluitend uit een supermarkt. De supermarkt is een moderne winkel met goede ruimtelijke condities, hoewel de ligging in het dorp niet strategisch is. Verdere uitbreiding van het aanbod is niet aan de orde gezien het beperkte marktgebied. Deze winkel is in staat de komende jaren in de huidige vorm goed haar dorpsverzorgende functie te vervullen. Categorie 2 De enige winkel in de dagelijkse sector in Horssen ( inw.) is een supermarkt. Qua maatvoering kan deze winkel niet meer haar functie op termijn naar behoren vervullen. Er zal gestreefd moeten worden naar een vergroting van de supermarkt om op termijn deze winkel te kunnen behouden. Nadeel is het beperkte draagvlak, waardoor het zeer moeilijk is om te investeren in schaalvergroting. In overleg met de ondernemer en zijn organisatie zal gekeken moeten worden naar de mogelijkheden, bijvoorbeeld in combinatie met woningbouw. In Puiflijk (1.246 inw.) is een moderne en ruime groentezaak gesitueerd. Deze ondernemer heeft naast de winkelverkoop ook een tweetal rijdende winkels; dit maakt het voor hem mogelijk om blijvend deze winkel in Puiflijk te kunnen exploiteren. Verdere uitbreiding van het winkelaanbod lijkt gezien het beperkte draagvlak, maar zeker ook door de ligging tegen de plaats Druten, onmogelijk. Toch wil de ondernemer kijken naar de mogelijkheden voor toevoegingen van assortimenten of meters. De groentezaak verkoopt naast aardappelen, groente, fruit ook aanvullende assortimenten, waaronder brood. Categorie 3 Ten zuidoosten van Druten is het kerkdorp Afferden (1.538 inw.) gelegen. In Afferden is uitsluitend nog een slagerij gevestigd; een te kleine winkel met matige ruimtelijke condities. De vraag is hoe lang deze winkelvoorziening nog zal kunnen bestaan. Ondanks een redelijke omvang van het verzorgingsgebied zal het starten van een nieuwe winkel niet mogelijk zijn GEMEENTE GELDERMALSEN De gemeente Geldermalsen met inwoners, omvat 10 kleine kernen, is gelegen in het centrum van de West-Betuwe en wordt in tweeën gesplitst door de rijksweg A2 ( s-hertogenbosch-utrecht). Deze weg kruist de rijksweg A15 Rotterdam- Nijmegen/Arnhem bij het knooppunt Deil. De grootste kern van de gemeente is de naamgevende plaats Geldermalsen ( inw.). Categorie 1 In deze gemeente zijn geen kernen in deze categorie in te delen. Categorie 2 De kern Beesd (3.716 inw.) heeft voldoende draagvlak voor compleet winkelaanbod mede gesteund door de toeristische functie. Om op termijn een goed en compleet winkelbestand te behouden is een clustering van het versnipperde winkelaanbod aan het Dorpsplein op termijn een optie. Fysiek gezien brengt dit veel problemen met zich mee, daarnaast betekent dit een ingrijpende reconstructie en re-allocatietraject. Dit kan op bezwaren stuiten bij de ondernemers. In ieder geval zal in de huidige situatie gekeken moeten 11

12 worden naar de aanpak van de parkeersituatie in de Voorstraat en andere kleine ruimtelijke vraagstukken. Aan de rand van de kern Meteren bevindt zich een concentratie van enkele winkels, waaronder een discountsupermarkt en een slijterij. Deze winkels hebben grotendeels een functie voor Geldermalsen en de regio, o.a. door de supermarkt. Het verbeteren van de ruimtelijk condities kan ervoor zorgen dat het risicoprofiel positiever wordt, belangrijkste aandachtspunt hierbij is de verkeersafwikkeling en parkeren. Voor de kernen Deil (2.109 inw.) en Tricht (2.272 inw.) geldt dat het aanbod te kleinschalig is en de trekkracht te gering. Dit betekent dat de winkels op termijn dreigen gesloten te zullen worden als er geen uitbreiding plaatsvindt. Grootste knelpunt in Tricht, de parkeersituatie zal blijvend een probleem zijn. Supermarkt met incourante maatvoering in Tricht. Categorie 3 Het toekomstperspectief van het winkelaanbod voor de kern Rumpt (892 inw.) is door de fysieke onmogelijkheid voor uitbreiding en gebrek aan draagvlak, zeer negatief. Het basiswinkelaanbod bestaat thans nog uit een levensmiddelen- & zuivelhandel, vanuit een schuur en is niet als zodanig herkenbaar. Daarnaast is er nog een slagerij. De slijterij in de kern Rhenoy (692 inw.) heeft in de toekomst eveneens onvoldoende draagvlak en perspectief. In de kernen Acqouy (633 inw.), Buurmalsen (1.063 inw.), Enspijk (609 inw.), Gellicum ontbreken winkelvoorzieningen. Er is wel een rijdende winkel in de plaatsen Rumpt, Acqouy en Enspijk. Voor de toekomst zal ook voor Gellicum onderzocht moeten worden of deze kern kan worden opgenomen in de route van de rijdende winkel GEMEENTE LINGEWAAL De Gelderse gemeente Lingewaal is gelegen in het rivierengebied tussen de Linge en de Waal. De gemeente Lingewaal omvat vijf dorpskernen, waarvan Asperen de grootste is. De kernen zijn gelegen aan twee kanten van de autoweg A15. Uitgezonderd de kern Spijk is in alle kernen een redelijk aanbod aan winkelvoorzieningen. De ruimtelijke kwaliteit van de diverse locaties is sterk wisselend. 12

13 Categorie 2 De kern Asperen (3.059 inw.) heeft voldoende draagvlak voor een completer winkelaanbod, het vergroten van de supermarkt is dan ook een must. De kern Asperen bestaat uit twee delen (oud en nieuw), welke niet logisch aan elkaar verbonden zijn. Het verbeteren van de ruimtelijke condities van met name de supermarkt kan ervoor zorgen dat het risicoprofiel meer positief wordt. Opvallend detail binnen het oude deel van Asperen is een verkooppunt van groenten vanuit een schuur. Op termijn zal concentratie van het aanwezige dagelijkse aanbod overwogen moeten worden. Verouderde vorm van winkelverkoop (Asperen). De kern Heukelum (2.375 inw.), bestaat evenals Asperen uit twee delen (oud en nieuw). De vestiging van de supermarkt is in het nieuwe deel gelegen. De bakkerij is gesitueerd in het oude gedeelte. Een groter aanbod is niet (meer) haalbaar, mogelijk dat de bakkerij kan worden verplaatst. De kern Vuren (1.977 inw.) biedt net voldoende draagkracht voor haar dorpsfunctie. Toch hebben de supermarktorganisatie en ondernemer plannen voor uitbreiding van de supermarkt. Dit is een gunstig signaal, waar, op korte termijn, op ingespeeld zou kunnen worden. Binnen de kern Herwijnen (2.414 inw.) is in enige mate sprake van een concentratie van de winkels rondom het dorpsplein. De kern beschikt over een redelijk compleet en eigentijds winkelaanbod. Aandachtspunt binnen de kern Herwijnen is de solitair gelegen drogist die in de huidige situatie te weinig ruimte heeft. Het verbeteren van de ruimtelijk condities van de drogist, mogelijk in combinatie met een re-allocatie, kan ervoor zorgen dat het risicoprofiel wordt verbeterd. Categorie 3 In de kern Spijk (852 inw.) ontbreekt elke vorm van winkelvoorzieningen. Voor de toekomst zal moeten worden ingezet op de mogelijkheden voor alternatieven voor aankoopkanalen GEMEENTE MAASDRIEL De gemeente Maasdriel omvat 13 kernen, welke ten oosten en westen van de snelweg A2 zijn gesitueerd. De grootste kernen zijn Hedel en Kerkdriel. Directe regionale concurrentie wordt ondervonden van zowel Zaltbommel als s-hertogenbosch. 13

14 Categorie 1 Succesvolle voorbeelden van concentratie van winkelvoorzieningen in het Rivierenland zijn te zien in de kernen Ammerzoden (3.635 inw.) en Hedel (4.682 inw.). In beide plaatsen zijn winkelcentra ontwikkeld met een complete dagelijkse branchering, goede ruimtelijke condities en een courante maatvoering. Voor de toekomst is het van belang om te inventariseren of eventueel ondernemers elders uit het dorp nog willen re-alloceren. Dit kan leiden tot uitbreiding op termijn. Van belang is dat eventuele uitbreiding gelimiteerd en distributief verantwoord is. Voorkomen zal moeten worden dat ontwikkelingen elders niet meer mogelijk zijn. In Rossum (2.486 inw.) is de supermarkt een moderne ruime winkel met een gunstig toekomstperspectief. Op termijn zal het kleinschalig aanbod het zeer moeilijk krijgen. Gezien de beperkte omvang van het marktgebied en de sterke positie van de supermarkt wordt re-allocatie niet aannemelijk geacht. Categorie 2 In Kerkdriel (7.106 inw.) zijn voldoende kansen voor herstructurering van het winkelaanbod. Er is in deze grootste kern van de gemeente een zeer ruim winkelaanbod, echter de samenhang is als zeer slecht te bestempelen. Het versnipperde winkelbestand zal moeten worden geconcentreerd. Weliswaar wordt reeds jaren gewerkt aan de totstandkoming van een winkelcentrum aan het Mgr. Zwijsenplein, echter tot nu toe zonder resultaat. Om ook op termijn een gezond winkelaanbod te behouden en de huidige ondernemers meer kansen te geven, zullen snel keuzes gemaakt moeten worden. Dit betekent dat ook naar alternatieve locaties gekeken zal moeten worden. Van belang is dat er een goed winkelcentrum met courante maten en gunstige financiële condities moet worden opgezet. Hierbij dient te worden uitgegaan van de gevestigde ondernemers. In het nabijgelegen Velddriel (1.546 inw.) is een supermarkt gesitueerd. Theoretisch gezien is schaalvergroting niet aan de orde, gezien het aantal inwoners en de directe ligging tegen Kerkdriel. Toch zal in overleg met de ondernemer naar de toekomst moeten worden gekeken, om te bezien welke maatregelen genomen zouden kunnen worden. Categorie 3 Gezien de ligging nabij een grotere kern én het eigen zeer beperkte draagvlak is zowel nu alsook voor de toekomst een winkelvoorziening voor de kernen Well en Hurwenen uitgesloten. Well is door haar ligging nabij Ammerzoden, volledig op het nieuwe winkelcentrum georiënteerd. De inwoners van Hurwenen zijn daarentegen op Rossum en Zaltbommel gericht. In de buurtschappen Hoenzadriel, Slijkwell, Wellseind en Wordragen is geen winkelaanbod aanwezig. In Alem (680 inw.) is op dit moment een supermarkt gesitueerd als enige winkelvoorziening. Een bijzondere prestatie gezien de omvang van het verzorgingsgebied. Deze ondernemer heeft ook de supermarkt in Velddriel. In overleg met de ondernemer zal naar het toekomstperspectief moeten worden gekeken. Het aanbod in Heerenwaarden (1.366 inw.) is dit jaar nog verder teruggelopen, ondanks het feit dat de concurrentie op enige afstand is gesitueerd. De ruimtelijke condities van de bakkerij zijn matig. Alternatieven voor aankoop, zoals de rijdende winkel of uitbreiding van het aantal standplaatsen, kunnen soelaas voor de toekomst brengen GEMEENTE NEERIJNEN De gemeente Neerijnen bestaat uit 10 kernen. De kernen zijn aan twee zijden van de autosnelweg A2 gesitueerd. De grootste kernen zijn Haaften en Waardenburg, deze hebben ook een functie voor de kleinschalige kernen uit de omgeving. Categorie 2 De kernen Haaften (2.649 inw.) en Waardenburg (2.283 inw.) bieden, gezien het draagvlak, nog mogelijkheden voor structurele instandhouding van 14

15 basiswinkelvoorzieningen, waarbij ingezet moet worden op structuurverbetering op basis van een relatief laag investeringsbedrag. Haaften en Waardenburg vervullen beide nog een redelijke verzorgende functie voor de omgeving. Het dagelijkse aanbod in beide kernen is toch niet geheel compleet. Om het huidige winkelareaal, qua omvang, te behouden is een snelle herontwikkeling een vereiste. Voor de kern Ophemert ( inw.) zal uitbreiding op termijn noodzakelijk zijn. Echter, de vraag is of er voldoende investeringsmogelijkheden zijn gezien het geringe draagvlak. De ondernemer zal de komende jaren zijn winkel nog kunnen continueren. Categorie 3 Het toekomstperspectief voor instandhouding van het basiswinkelaanbod in de kernen Est (558 inw.), Opijnen (961 inw.) en Varik (897 inw.) is gezien het beperkte inwonertal niet rooskleurig. Toch is voortzetting van de winkels (resp. slagerij en supermarkten) de komende jaren nog gewaarborgd. Bij de ondernemer in Opijnen is er zelfs nog de wens tot schaalvergroting. De supermarkt in Varik is nu al een moderne en complete dorpssupermarkt. De overige kernen van de gemeente Neerijnen, te weten Heesselt, Hellouw, Neerijnen en Tuil ontberen winkelvoorzieningen. Het in beeld brengen van alternatieve verkoopkanalen is gewenst GEMEENTE NEDER-BETUWE De gemeente Neder-Betuwe (voorheen Kesteren) bestaat uit enkele grotere kernen, rond de inwoners, met een hoog voorzieningenniveau. Toch zal in enkele kernen de structuur moeten worden verbeterd om klaar te zijn voor de toekomst. Categorie 1 In Dodewaard ( inw.) is de belangrijkste aanbieder de supermarkt. Een moderne winkel met goede ruimtelijke randvoorwaarden. Overig aanbod is deels geregeld via standplaatsen en een rijdende winkel. Voor de toekomst is het voorzieningenaanbod hiermee gegarandeerd. Categorie 2 In Ochten (4.446 inw.) speelt al langere tijd de noodzaak tot concentratie. De Super de Boer als trekker ligt nu op enige afstand van de Molendam, waar de overige winkels zijn gevestigd. De Super de Boer is sterk gedateerd qua uitstraling en kan onvoldoende trekkracht opbrengen. Het overige aanbod is veelal te beperkt van omvang. Op dit moment worden er plannen gemaakt voor een modern winkelgebied rond het Van Drielplein, waar de huidige Super de Boer is gesitueerd. Deze plannen betekenen een sterke reconstructie en zullen zeker 4 jaar in beslag nemen. Gedateerde supermarkt Ochten 15

16 Ook het aanbod in Kesteren ( inw.) is over een drietal concentraties verspreid. Heroverweging van deze winkelstructuur is gewenst, met name in het licht van de afmetingen van de winkels. Er zal minimaal één supermarkt met een goede omvang aanwezig moeten zijn om in de toekomst ook als volwaardige winkeltrekker voor het kleinschalige aanbod te kunnen dienen. In Opheusden (5.946 inw.) is eveneens sprake van een versnipperd winkelbestand. Wel biedt Opheusden een ruim en aantrekkelijk aanbod. Concentratie en herstructurering is op termijn wenselijk, met name in het kader van het behoud van winkels zoals de versspecialisten. Belangrijkste aandachtspunten zijn de parkeerproblematiek en schaalgrootte winkels. Op dit moment wordt reeds gewerkt aan plannen voor een herontwikkeling. Een goede begeleiding van de ondernemers is hierbij gewenst. Categorie 3 In de kern Hien is geen winkelvoorziening aanwezig, deze kern is volledig georiënteerd op Dodewaard, wat betreft dagelijkse goederen. Het winkelaanbod in Echteld ( inw.) bestaat uitsluitend uit een slagerij. Wel zijn er enkele standplaatsen in het dorp. Verdere versterking van het aanbod is niet meer mogelijk. Toevoeging van een rijdende winkel lijkt wenselijk. In het dorp IJzendoorn (1.118 inw.) is geen winkelaanbod meer aanwezig. Wel is er een rijdende winkel aanwezig voor de dagelijkse aankopen GEMEENTE TIEL De gemeente Tiel bestaat voornamelijk uit de gelijknamige plaats. Onder de rook van Tiel zijn een drietal kleine kernen gesitueerd. Door de ligging op beperkte afstand van Tiel zijn de mogelijkheden voor winkelvoorzieningen sterk gelimiteerd. Categorie 2 Tussen de dorpen Kapel-Avezaath en Wadenoijen is een supermarkt gevestigd. Ondanks het beperkte draagvlak (samen inw.) heeft deze supermarkt een gunstig toekomstperspectief. Dit is met name te herleiden tot het goede ruimtelijke risicoprofiel. Voor handhaving van deze winkel is uitbreiding gewenst. De betreffende supermarktorganisatie en de ondernemer staan positief t.o.v. het vergroten en moderniseren van deze winkel. Na uitbreiding is het toekomstperspectief gunstig. Categorie 3 Het buurtschap Zennewijnen is te beperkt van omvang en zal ook in de toekomst gericht zijn op winkelaanbod in Tiel GEMEENTE WEST MAAS EN WAAL De grote gemeente West Maas en Waal kent als grootste kern Beneden-Leeuwen, met bijna inwoners. In totaal zijn er 8 kernen. Categorie 1 Het winkelaanbod in de dagelijkse sector in Boven-Leeuwen (2.159 inw.) wordt gevormd door een goed uitgeruste supermarkt. Deze scoort goed qua kritische condities en heeft derhalve een gunstig toekomstvooruitzicht. Categorie 2 Bij categorie 2 in West Maas en Waal dient onderscheid te worden gemaakt tussen de grotere kernen zoals Dreumel en de kleinere kernen zoals Maasbommel. In feite is het marktgebied in Maasbommel, Alphen en Wamel te beperkt voor een supermarkt of winkelvoorziening. Toch zal om de supermarkten als laatste 16

17 basisvoorziening te behouden een kwantiteits- en kwaliteitsslag moeten worden gemaakt. De bereidheid tot investeren is bij de meeste ondernemers ook aanwezig. Specifiek voor Maasbommel (1.283 inw.) geldt dat, om een verbeteringsslag te kunnen maken, ingezet zal moeten worden op het inspelen op de toeristische sector. Hiervoor is een strategische locatie van de supermarkt van groot belang. De re-allocatie zal moeten worden gecombineerd met een modernisering en mogelijk beperkte schaalvergroting van de supermarkt. Indien verplaatsing niet mogelijk is, zal op de bestaande locatie een modernisering moeten plaatsvinden. In Wamel (2.373 inw.) heeft de ondernemer behoefte aan zowel een uitbreiding als modernisering van zijn supermarkt. De huidige groei wordt belemmerd door de beperkte omvang. Van belang is een studie uit te voeren naar de mogelijkheden voor de toekomst in combinatie met een nieuwe locatie. De supermarkt in Alphen (1.785 inw.) zal een moderniseringsslag moeten maken om te kunnen blijven bestaan. De huidige winkel voldoet niet meer aan de eisen van de tijd. Gezien de relatief solitaire ligging en omvang van het verzorgingsgebied moeten er meer mogelijkheden aanwezig zijn. Verplaatsing van de bakkerij is, gezien het beperkte marktgebied, niet meer mogelijk. In Dreumel (3.325 inw.) is sprake van een extreem verspreid winkelbestand. Daarnaast zijn de trekkers supermarkten - op termijn beide te beperkt van omvang. Het aanbod in de kern heeft zowel een lokale als bovenlokale verzorgende functie. De omvang van de kern biedt kansen voor blijvend behoud van de winkelvoorzieningen, echter er zal ingezet moeten worden op een concentratie van winkels. Zonder winkelconcentratie zal het met name voor de kleinschalige aanbieders problematisch worden. De twee supermarkten zullen kunnen groeien, mits gelimiteerd en rekening houdend met ontwikkelingen elders in de regio. Allereerst zal ingezet moeten worden op het vinden van een strategische locatie. Tot slot Beneden-Leeuwen (5.920 inw.), de grootste kern van de gemeente West Maas en Waal. Deze kern heeft een aanzienlijk winkelaanbod. Deze kern heeft een aantrekkingskracht op de hele gemeente. Hoewel er overwegend sprake is van kwalitatief goed aanbod, wat betreft de afzonderlijke winkels is de samenhang tussen de winkels zeer matig. Weliswaar is het grootste deel van het aanbod gesitueerd rondom de Zandstraat, toch is er geen herkenbaar hart. Daarnaast bevindt de grootste winkeltrekker zich aan de rand van de kern. De aanpak van de winkelstructuur in deze kern zal moeten geschieden rondom de bestaande clusters. Het meest kansrijk is een herontwikkeling met de twee supermarkten in het centrum. Categorie 3 De nog aanwezige winkel in Appeltern (834 inw.) betreft een dorpssupermarkt. Het toekomstperspectief voor instandhouding van het basiswinkelaanbod is niet rooskleurig. Gevreesd wordt dat bij de betrokken winkelier geen investeringsmogelijkheden voorhanden zijn om een kwaliteitsverbetering van zijn winkel vorm te geven. Gezien de geringe omvang van de kern is dit ook niet meer haalbaar. De ondernemer zal begeleid moeten worden bij eventuele afbouw en ingezet zal moeten worden op andere verkoopkanalen. Altforst (523 inw.) ontbeert winkelvoorzieningen, hier is wel een rijdende winkel. Op termijn zal, gezien het beperkte inwonertal, een nieuwe winkelvoorziening onmogelijk zijn GEMEENTE ZALTBOMMEL Naast de plaats Zaltbommel ( inw.) zijn er 12 kleine kernen. De gemeente (in totaal inw.) ligt ten westen van de A2 in de Bommelerwaard. In een groot aantal van de kernen is het winkelaanbod reeds verdwenen. Categorie 1 Ondanks enkele aandachtspunten bij de supermarkt heeft het aanbod in Aalst (1.927 inw.) een gunstig toekomstperspectief. Uitbreiding van het aanbod op bestaande aanbieders is niet aan de orde. Ditzelfde geldt voor het aanbod in Bruchem (1.621 inw.), ondanks het 17

18 feit dat de ruimtelijke condities niet optimaal zijn en er sprake is van een versnipperd winkelbestand, is dit het maximaal haalbare. De winkels leveren een goede prestatie. Categorie 2 Voor Brakel (2.900 inw.) zijn reeds lang plannen in ontwikkeling voor een uitbreiding van de reeds moderne supermarkt en bouw van een slagerij bij deze winkel. Enige jaren geleden is de supermarkt verplaatst naar de rand van het dorp. Het overige versaanbod is toen in de dorpskern achtergebleven. Op dit moment wil één slager de stap naar een nieuwe winkel bij de supermarkt nemen. De huidige plannen behelzen tegelijkertijd een beperkte uitbreiding van de supermarkt. Verdere concentratie lijkt niet mogelijk, echter voor het behoud van met name de bakkerij zal toch nog een poging moeten worden gedaan om een verdere clustering tot stand te brengen. Moderne supermarkt in Brakel. Het aanbod in Gameren (2.144 inw.) is verspreid over de kern. Concentratie wordt zeer moeilijk en is zeer ingrijpend, maar vergroting van de supermarkt is met het oog op de toekomst wenselijk. De organisatie onderstreept ook het belang hiervan. Tegelijkertijd zal ingezet moeten worden op een verbetering van de parkeersituatie en een modernisering van het dagelijkse aanbod. In Nederhemert Noord (1.472 inw.) zijn eveneens drie winkels in de dagelijkse sector. Ambities op het gebied van concentratie van winkels zijn gezien de omvang niet aan de orde. Knelpunt hier is met name de uitstraling van de supermarkt. De ondernemer en supermarktorganisatie zullen dit probleem aanpakken. Het basisaanbod in Zuilichem (1.566 inw.) is onder één dak vormgegeven (drogist, bakkerij, supermarkt). Knelpunt is de beperkte afmeting van de winkel, dit kan in de toekomst problemen geven wat betreft de concurrentiekracht. De verschillende artikelgroepen in de winkel komen onvoldoende uit de verf. In overleg met de ondernemer zal bestudeerd moeten worden op de investeringsmogelijkheden, om op korte termijn toch een schaalvergroting door te voeren. Categorie 3 In de kernen Bern, Kerkwijk, Nederhemert Zuid en Nieuwaal is geen winkelaanbod in de dagelijkse sector. Gezien de omvang van de kernen is een winkel ook niet meer mogelijk. In Poederooijen en Delwijnen is nog wel sprake van andere verkoopkanalen zoals een rijdende winkel, standplaatsen en een venter. Voor de overige kernen zal eveneens moeten worden gekeken naar dergelijke oplossingen. Onderzocht zal moeten worden in hoeverre er kansen liggen en de mogelijkheden er zijn om deze kernen op te nemen in de route van een rijdende winkel. 18

19 2.5. TOT SLOT Uit de categorie-indeling (zie paragraaf 2.3.) blijkt dat 7 dorpen vallen in categorie I en circa 34 kernen zijn opgenomen in categorie II. Categorie III telt een lijst van in totaal 45 kleine kernen. Opvallend is dat er in sommige kernen, onder de inwoners, nog steeds winkelvoorzieningen aanwezig zijn. Weliswaar zijn er verklaringen te geven, zoals het lage kostenpatroon en het hebben van nevenactiviteiten. Toch staat juist in deze kernen het winkelaanbod op de tocht, enerzijds door de leeftijd van de ondernemer en anderzijds door het nog verder teruglopende draagvlak. De vrees is dan ook dat in deze kernen tussen de 3 en max.10 jaar, hier geen winkel meer aanwezig zal zijn. Verwacht wordt dat de groei van het aantal inwoners van de dorpen in Rivierenland zeer beperkt is. Zoals eerder aangegeven, is in een niet-groeiende markt de mogelijkheid voor ondernemers om te investeren zeer moeilijk. Er kan worden geconstateerd dat in het overgrote deel van de kernen de ruimtelijke condities van de afzonderlijke winkels onvoldoende zijn. Belangrijkste aandachtspunten zijn hierbij de omvang van de winkels en de uitstraling. Gezien het feit dat het voor een deel oude en kleinschalige kernen betreft, is herstructurering een zeer ingrijpende aangelegenheid, maar wel veelal noodzakelijk. Om de ontwinkeling tegen te gaan zullen ondernemers dus toch moeten investeren. Zoals nu uit enkele gesprekken met ondernemers en supermarktorganisaties verspreid over het gebied blijkt, is deze investeringsbereidheid toch wel aanwezig, zelfs in enkele kernen onder de inwoners. In hoofdstuk 5 zal de herstructureringsopgave voor kernen in de categorie II worden besproken. Benadrukt dient te worden dat de aanpak in deze kernen en tevens het ambitieniveau danig verschilt van een schaalvergroting tot grootschalige reconstructie. Deze aanpak heeft een aanzienlijk effect op zowel de kern als de ondernemer. In het merendeel van de kernen behorende tot categorie III, is verbetering of uitbreiding van de winkelvoorzieningen, distributief en financieel gezien, niet meer mogelijk. In de plaatsen onder de inwoners, waar op dit moment nog wel winkels zijn, zal op middellange termijn het winkelaanbod niet behouden kunnen worden. Dit betekent echter niet dat hier niets meer kan worden gedaan ten aanzien van het aanbieden van dagelijkse producten, denk hierbij aan de rijdende winkel, standplaatsen of internet. Hierover volgt in hoofdstuk 4 meer informatie. Tot slot kan nog worden ingegaan op de noodzaak tot verbetering van de winkelstructuur om de leefbaarheid te bevorderen. Er is een discussie gaande of bij het behouden van de leefbaarheid in kleine kernen de aanwezigheid van winkels noodzakelijk is. Uit recent onderzoek van Ecorys in het Rivierenland blijkt ook dat de consument niet altijd geneigd is hieraan prioriteiten toe te kennen. Zoals in de rapportage van Ecorys (Leefbaarheid in Rivierenland) naar de leefbaarheid wordt aangegeven, bestaat leefbaarheid uit een meting wat er aanwezig is in een kern en de ervaren leefbaarheid. In de kernen onder de inwoners is reeds geaccepteerd dat er geen commerciële voorzieningen meer aanwezig zijn (categorie 3 uit dit Masterplan). De voorzieningen ontwikkelen zich meer regionaal. Er zal inzet gepleegd moeten worden om juist in de kernen vanaf inwoners de afkalving van het aanbod tegen te gaan. Ecorys beveelt aan, in de kernen tussen de en inwoners, de commerciële voorzieningen te behouden, zodat deze ook een functie kunnen vervullen voor de allerkleinste kernen. Deze aanbeveling komt grotendeels overeen met de bevindingen uit dit Masterplan, immers in deze categorie kernen zijn ook vanuit ondernemersperspectief nog economische mogelijkheden. Immers, op het moment dat er sprake is van een moderne winkel met goed ondernemerschap zal dit voor de consument een grote waarde hebben. Hierbij dient tevens te worden opgemerkt dat vanuit de kant van de lokale overheden ook de zorg speelt van een bereikbare winkelvoorziening voor minder mobiele of oudere doelgroepen. 19

20 Het is van belang dat er in een kern levendigheid is en sprake van economische vitaliteit. De detailhandel is hierbij een belangrijke schakel. Uiteraard zal niet koste wat kost moeten worden ingezet op behoud van winkelvoorzieningen. Een ondernemer zal zelf zorg moeten dragen voor een rendabele bedrijfsvoering van zijn winkel. Het behoud van winkels door middel van vestrekking van subsidies strookt niet met een gezonde concurrentie ten opzichte van winkels in andere kernen. 3. POSITIE REGIONALE WINKELCENTRA 3.1. INLEIDING In het Rivierenland zijn naast de kleine kernen ook een vijftal regionaal verzorgende plaatsen gesitueerd, te weten Culemborg, Druten, Geldermalsen, Tiel en Zaltbommel. Deze kernen hebben een groot aanbod aan winkelvoorzieningen zowel in de dagelijkse als niet-dagelijkse sector. Dit aanbod heeft ook een sterke aantrekkingskracht op de inwoners van de omliggende kleine kernen. Veranderingen of toevoegingen in het winkelareaal van deze regionaal verzorgende plaatsen heeft dan ook een grote impact op de handhaving van aanbod in de omliggende kleine kernen CULEMBORG Het winkelaanbod in Culemborg ( inw.) in de dagelijkse sector omvat een totale oppervlakte van ca m² v.v.o.. Het aanbod in de niet-dagelijkse sector van Culemborg bestaat uit een totale verkoopruimte van m² v.v.o.. Culemborg heeft een winkelaanbod dat qua omvang overeenkomt met dat in vergelijkbare plaatsen qua bevolkingsomvang. De verwachting is, dat de winkelvoorzieningen in de binnenstad van Culemborg tot het jaar 2008 fors uitgebreid worden. Het precieze aantal meters en uitbreiding in welke branches is nog niet bekend. In Culemborg zijn in de afgelopen jaren veel wijzigingen geweest in het winkelaanbod, terwijl ook in de naburige winkelgebieden (zoals Utrecht, Nieuwegein, Leerdam en Tiel) forse uitbreidingen hebben plaatsgevonden Dit alles heeft zijn invloed op het aanbod van de winkelvoorzieningen en op het functioneren van deze voorzieningen. De realisatie van de wijk Parijsch in de afgelopen periode heeft tot de ontwikkeling van een wijkwinkelcentrum geleid. De uitgifte van dit centrum verloopt voorspoedig. Daarnaast is het Chopinplein herontwikkeld. Dit centrum is begin 2003 opnieuw opgeleverd en staat nog voor een deel leeg. Recente koopstromencijfers zijn niet aanwezig voor Culemborg. De aantrekkingskracht op de regio, o.a. richting Zoelmond en Beusichem is te verwachten. Dit geldt zeker voor de niet-dagelijkse sector, maar ook de grote supermarkten en het discountaanbod heeft een functie voor de regio. Precieze percentages zijn onbekend DRUTEN De huidige aanbodstructuur van de dagelijkse artikelen van de kern Druten ( inwoners) bestaat uit ca. 21 vestigingen, met een totale oppervlakte van m² v.v.o.. De non-foodsector in de kern Druten omvat 29 vestigingen met een totale verkoopruimte van m² (bron Seinpost 2002). Dit is voornamelijk terug te voeren op een groot aanbod (zowel in aantal winkels als in m² v.v.o.) in de branchegroep woninginrichting. In het centrum valt de omvang van de modische sector op. Momenteel zijn er in het centrum van Druten een tweetal concentratie-gebieden die weinig samenhang vertonen. Door o.a. clustering moet er tot een verdichting van het centrum gekomen worden. De komende jaren tot zal er een toevoeging plaatsvinden in zowel de dagelijkse als niet-dagelijkse sector, respectievelijk 800 tot m² v.v.o. in de dagelijkse en 800 à m² v.v.o. in de niet-dagelijkse sector. Druten moet dan ook meer 20