PAARS C50/M100 CYAAN C70. branche rapportage

Transcriptie

1 PAARS C50/M100 CYAAN C70 branche rapportage jeugdzorg 2010

2

3 branche rapportage jeugdzorg 2010 Jeugdzorg in 2010: de belangrijkste bevindingen 2 1 Inleiding 4 2 Cliëntgegevens Bureaus Jeugdzorg en Landelijk Werkende Instellingen 6 3 Cliëntgegevens Jeugd & Opvoedhulp 13 4 Financiële gegevens Bureaus Jeugdzorg en Landelijk Werkende Instellingen 23 5 Financiële gegevens Jeugd & Opvoedhulp 29 6 Personeel Bureaus Jeugdzorg en Landelijk Werkende Instellingen 35 7 Personeel Jeugd & Opvoedhulp 38 Bijlage 40 1 branche rapportage jeugdzorg 2010

4 Jeugdzorg in 2010: wat zijn de belangrijkste conclusies? OPNIEUW MEER GEBRUIK VAN JEUGDZORG In de Brancherapportage 2009 is voor het eerst de trend in beeld gebracht van het gebruik van provinciaal geïndiceerde jeugdzorg. Dat gebruik is sinds de invoering van de Wet op de jeugdzorg in 2005 gestaag gestegen. Ook in 2010 hebben organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp weer meer kinderen en ouders kunnen begeleiden bij problemen rond opvoeding en ontwikkeling of gedrag. In 2010 zien we bovendien een sterke stijging in het gebruik van Jeugdzorg Plus, een logisch gevolg van het gewijzigde beleid van het Rijk en van Jeugdzorg Plus. Jongeren met zeer ernstige gedragsproblemen die een gevaar vormen voor zichzelf of anderen en daarom tijdelijk binnen een instelling leven, krijgen sinds 2010 gespecialiseerde zorg aangeboden: Jeugdzorg Plus. ZOVEEL MOGELIJK ZORG IN HET GEZIN Kijken we naar de verdeling in soorten jeugdzorg, dan is de sterkste stijging zichtbaar in de jeugdhulp (ambulante hulp). Deze ontwikkeling is in lijn met de visie van jeugdzorgorganisaties dat kinderen en hun opvoeders waar mogelijk ambulante jeugdhulp ontvangen in en naast het eigen gezin. Andere vormen van zorg worden in die visie pas ingezet als de ambulante hulp niet toereikend is. Als kinderen niet langer thuis kunnen wonen, gaat de voorkeur van Jeugd & Opvoedhulp meestal uit naar een verblijf in een pleeggezin. Ook dit vertaalt zich in de cijfers van de laatste jaren: kinderen zijn vaker opgenomen in een pleeggezin en minder vaak in de accommodaties van Jeugd & Opvoedhulp. MEER ONDERZOEK NAAR KINDERMISHANDELING In 2010 hebben opnieuw meer mensen contact opgenomen met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). Vooral het aantal telefoontjes ('eerste contacten') dat tot een onderzoek naar kindermishandeling leidde, is in 2010 sterk gestegen, met 9 procent. Dat heeft onder meer te maken met de discussie over de verplichte meldcode voor beroepsbeoefenaren in sectoren als gezondheidszorg, onderwijs, kinderopvang, justitie en politie. Ook werpt de uitrol van de Regionale Aanpak Kindermishandeling (een vervolg op RAAK 1 ) haar vruchten af. Professionals die met kinderen te maken hebben, krijgen extra scholing en training om signalen van kindermishandeling te herkennen. Hierdoor wordt de ernst van de problematiek sneller duidelijk en komen meldingen adequater en in een eerder stadium terecht bij het AMK. Verder voert de overheid sinds 2009 publiekscampagnes 2 om burgers gevoeliger te maken voor signalen van kindermishandeling. Ook deze campagnes hebben bijgedragen aan de stijging van het aantal contacten met het AMK. 1 RAAK (Reflectie en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling) ontwikkelde sinds 2005 een sluitende aanpak van kindermishandeling. Vanaf 2008 kreeg dit een vervolg: de Regionale Aanpak Kindermishandeling, waarmee de RAAK-aanpak werd ingevoerd in 35 regio s. 2 Zie ook 2 branche rapportage jeugdzorg 2010

5 VAKER HULP IN EIGEN GEZIN NA AMK-ONDERZOEK Een terugblik op de afgelopen jaren maakt ook duidelijk dat het AMK minder vaak een onderzoeksverzoek indient bij de Raad voor de Kinderbescherming. In plaats daarvan brengt het AMK vaker vrijwillige hulp op gang, met instemming van de ouders. Dit komt overeen met de belangrijkste taak van het AMK: een vangnet zijn voor alle gevallen van kindermishandeling en die stoppen met de minst ingrijpende middelen (maar als de bescherming van het kind dit eist, treedt het AMK doortastend op). Uit de cijfers blijkt dat het AMK zijn vangnettaak steeds beter vervult. De gang naar de kinderrechter kan de laatste paar jaar steeds vaker worden voorkomen, omdat dankzij het vrijwillige hulptraject ingrijpende maatregelen als ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing niet nodig zijn. Voor kinderen is dat in veel gevallen de beste oplossing: hulp in de eigen thuissituatie, met steun van professionals, ouders, familie en vrienden. HULP IN HET GEDWONGEN KADER In de eerste paar jaar na de invoering van de Wet op de Jeugdzorg is de hulp binnen het gedwongen kader sterk gestegen. Maar sinds 2009 is het aantal jeugdigen in de jeugdreclassering gestabiliseerd en sinds 2010 geldt hetzelfde voor jeugdigen met een jeugdbeschermingsmaatregel. STEEDS MEER EFFICIËNTIE IN DE JEUGDZORG In de Brancherapportage 2009 is al geconstateerd dat de sector sinds 2005 efficiënter is gaan werken. In 2010 is opnieuw een efficiëntieslag geslagen. Terwijl het budget ongeveer gelijk bleef, hebben de jeugdzorgorganisaties meer zorg verleend aan een groter aantal cliënten. De sector kon dit jaar 4 procent meer cliënten helpen. AFBOUW MIDDELEN IS RISICO VOOR WACHTLIJSTEN Na een jarenlange stijging van de capaciteit voor geïndiceerde zorg is die capaciteit eind 2010 gedaald. De structurele middelen zijn in 2010 nagenoeg gelijk gebleven. Vooral de incidentele, provinciale middelen 3, die in 2009 tijdelijk zijn toegekend om de wachtlijsten weg te werken, zijn in 2010 afgebouwd. Het is de vraag of het de sector in 2011 opnieuw gaat lukken om aan de vraag naar jeugdzorg te voldoen en wachtlijsten te voorkomen. Als de (preventieve) zorg niet verbetert, zoals is afgesproken in het Afsprakenkader , zal Jeugd & Opvoedhulp opnieuw te maken krijgen met een toenemende vraag naar jeugdzorg. 3 In 2010 daalden de incidentele, provinciale middelen ten opzichte van 2009 met 33 procent. 3 branche rapportage jeugdzorg 2010

6 1 Inleiding Dit rapport is verzorgd door Jeugdzorg Nederland (voorheen MOgroep Jeugdzorg) en bevat gegevens over haar leden. De leden van Jeugdzorg Nederland zijn vijftien Bureaus Jeugdzorg, drie Landelijk Werkende Instellingen (LWI s) en 56 organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. Welke zorg bieden deze 56 organisaties? 42 organisaties bieden Jeugd & Opvoedhulp. 8 organisaties leveren Jeugd & Opvoedhulp én Jeugdzorg Plus ; 3 daarvan hebben bovendien een justitieel aanbod. 3 organisaties bieden alleen Jeugdzorg Plus. 2 organisaties verlenen Jeugdzorg Plus én hebben een justitieel aanbod. 1 organisatie is een Justitiële Jeugdinrichting (JJI) en heeft dus uitsluitend een justitieel aanbod. Binnen het 'gedwongen kader' voeren Bureaus Jeugdzorg en Landelijke Werkende Instellingen (LWI's) de maatregelen jeugdbescherming en jeugdreclassering uit. Deze maatregelen zijn uitgesproken door de kinderrechter. Verder maken het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en de Kindertelefoon onderdeel uit van Bureau Jeugdzorg. Daarnaast geven Bureaus Jeugdzorg indicaties af voor provinciaal gefinancierde jeugdzorg en voor de geestelijke gezondheidszorg voor de jeugd (jeugd-ggz) die door de AWBZ wordt gefinancierd. Bureaus Jeugdzorg beslissen samen met de jeugdigen en hun opvoeders welke vorm van zorg nodig is. Dat heet een indicatie. Zo'n indicatie kan binnen het vrijwillige of het gedwongen kader vallen. Jeugd & Opvoedhulp biedt onder andere gespecialiseerde zorg op basis van hulpverleningsplannen. Basis voor die plannen zijn onder meer de (eigen) diagnostiek en de indicatiestellingen van Bureaus Jeugdzorg. Ook de LWI's bieden gespecialiseerde (pleeg)zorg, naast de bovengenoemde maatregelen jeugdbescherming en jeugdreclassering. Organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp werken meestal binnen een bepaalde regio. Hun werkwijze verschilt per zorgsoort. Ook de zorgtrajecten die ze aanbieden, variëren in duur en intensiteit, afhankelijk van de zorgvraag. Kenmerkend voor organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp is: ze hebben een acceptatieplicht, werken vraaggericht, benaderen zorgvragen multidisciplinair, zorgen voor continuïteit en ze organiseren de nazorg. Daarbij houden ze de specifieke behoeften van jongeren in het oog denk bijvoorbeeld aan hun culturele of religieuze achtergrond. De Bureaus Jeugdzorg en de meeste organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp hebben een subsidierelatie met de provincie of grootstedelijke regio waarin ze gevestigd zijn. De LWI's hebben een subsidierelatie met alle provincies, waarbij één van de provincies als penvoerder optreedt. Evenals in 2009 analyseren we in deze brancherapportage waar mogelijk de gegevens vanaf 2005, het jaar waarin de Wet op de jeugdzorg werd ingevoerd. In dit rapport staat hoeveel jeugdigen en opvoeders zijn geholpen door de organisaties en hoe deze dienstverlening werd gewaardeerd. Daarnaast zijn financiële en personele gegevens over de sector opgenomen. 1.1 DOEL Het doel van deze brancherapportage is tweeledig. Eén: het zichtbaar maken van de trends en ontwikkelingen in de sector. Twee: inzicht geven in de prestaties van de Bureaus Jeugdzorg en de organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. Individueel leggen de organisaties ook verantwoording af over hun prestaties, maar dat doen ze direct aan hun subsidiegevers. 1.2 VERANTWOORDING Voor deze rapportage zijn twee enquêtes opgesteld in samenwerking met informatiedeskundigen van Bureaus Jeugdzorg en organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. Eén enquête was bestemd voor de organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp en één voor de Bureaus Jeugdzorg en LWI s. De gegevens van de LWI's die betrekking hebben op jeugdbescherming en jeugdreclassering zijn 4 branche rapportage jeugdzorg 2010

7 meegenomen in de hoofdstukken over de Bureaus Jeugdzorg. De LWI-gegevens over gespecialiseerde (pleeg)zorg zijn meegenomen in de hoofdstukken over Jeugd & Opvoedhulp. Vijftien Bureaus Jeugdzorg en drie LWI s zijn dit jaar aangeschreven en zij hebben allemaal de enquête teruggestuurd. Niet alle vragen zijn volledig beantwoord: als de rapportage betrekking heeft op een deel van de geënquêteerden, dan vermelden we dit erbij. Evenals in 2009 hebben Bureau Jeugdzorg Haaglanden en Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland de gegevens apart aangeleverd. In 2008 deden zij dit nog gezamenlijk. Als de gegevens in deze rapportage betrekking hebben op alle Bureaus Jeugdzorg en LWI s dan gaat het in 2009 om achttien respondenten. Met betrekking tot gegevens over 2008 gaat het, door het gezamenlijk invullen van de enquête door Zuid-Holland en Haaglanden, om zeventien respondenten. Voor deze brancherapportage zijn 56 organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp aangeschreven. Van de 50 organisaties die provinciaal gefinancierde jeugdzorg aanbieden hebben 44 de enquête ingevuld en geretourneerd. Samen vertegenwoordigen zij 94 procent 4 van de totale loonsom van alle organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. Van de 13 organisaties die Jeugdzorg Plus aanbieden hebben 12 de ingevulde enquête teruggestuurd. Zij vertegenwoordigen samen 97 procent van de loonsom van alle organisaties die Jeugdzorg Plus aanbieden. Alle 6 organisaties met een justitieel aanbod hebben de enquête ingevuld en geretourneerd. Ontbrekende gegevens in deze rapportage zijn op basis van bovenstaande loonsomgegevens geëxtrapoleerd. Net als bij de Bureaus Jeugdzorg en LWI s zijn niet alle vragen door alle respondenten ingevuld. Als de gegevens in deze rapportage betrekking hebben op een deel van de respondenten, dan is dat aangegeven. Het grootste deel van de gegevens die in deze rapportage zijn opgenomen, zijn gebaseerd op enquêteresultaten. Alleen de gegevens over de aantallen cliënten (paragraaf 2.1) die geholpen zijn door de Bureaus Jeugdzorg komen uit een andere bron: het Rapportageformat Beleidsinformatie. De Bureaus Jeugdzorg leveren zo'n rapportage vier keer per jaar aan de provincies. Jeugdzorg Nederland ontvangt hiervan een afschrift. De daarin opgenomen gegevens van de kwartalen van 2010 zijn omgezet in jaarcijfers en ter controle voorgelegd aan de Bureaus Jeugdzorg en LWI's. Jeugdzorg Nederland heeft alle teruggestuurde enquêtes verwerkt en geanalyseerd. Vervolgens is een expertgroep in het leven geroepen om deze gegevens te bespreken. Taak van de expertgroep was: beoordelen of ze de gegevens herkende en een verklaring zoeken voor de gesignaleerde ontwikkelingen. Als ze bepaalde gegevens niet herkende, probeerde ze de oorzaak te achterhalen. De verklaringen van de expertgroep zijn in deze brancherapportage verwerkt. De gegevens die in deze Brancherapportage 2010 zijn opgenomen, laten de landelijke ontwikkeling zien. Deze landelijke ontwikkeling is niet representatief voor de afzonderlijke Bureaus Jeugdzorg en organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. We hebben de gegevens met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De registratiesystemen van de lidorganisaties zijn echter niet zo ingericht dat ze deze gegevens op uniforme en betrouwbare wijze kunnen registreren. Daarom kan Jeugdzorg Nederland helaas geen 100 procent betrouwbaarheidsgarantie afgeven over alle gegevens in deze brancherapportage. In de toekomst zal de betrouwbaarheid sterk verbeteren: Jeugdzorg Nederland en haar leden, het Rijk en het Interprovinciaal Overleg (IPO) zijn hier actief mee bezig. 1.3 LEESWIJZER In de hoofdstukken 2 en 3 staan achtereenvolgens de cliëntgegevens van de Bureaus Jeugdzorg en die van de organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. Het gaat in beide hoofdstukken om aantallen jeugdigen en opvoeders die geholpen zijn én om kwalitatieve gegevens over deze cliënten, zoals cliënttevredenheid en cliëntenraden. Hoofdstuk 4 beschrijft de financiële situatie van Bureaus Jeugdzorg en LWI's en hoofdstuk 5 doet dit voor de organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. Ten slotte geven we een beeld van het personeel van de Bureaus Jeugdzorg en LWI's (hoofdstuk 6) en van de organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp (hoofdstuk 7). 4 De response was in 2005, 2006, 2007, 2008 en 2009 respectievelijk 90, 97, 93, 98 en 98 procent. 5 branche rapportage jeugdzorg 2010

8 2 Cliëntgegevens Bureaus Jeugdzorg en Landelijk Werkende Instellingen In dit hoofdstuk zijn alle gegevens opgenomen die betrekking hebben op de cliënten van de Bureaus Jeugdzorg en de Landelijk Werkende Instellingen (LWI s). Het gaat om de aantallen jeugdigen en hun opvoeders die zijn geholpen (paragraaf 2.1), maar ook om de kwaliteit van deze dienstverlening (paragraaf 2.2). Hierbij geven we een toelichting op cliënttevredenheidsonderzoeken, cliëntenraden, klachtenregelingen en vertrouwenspersonen. 2.1 OMVANG CLIËNTEN In deze paragraaf is te zien hoeveel jeugdigen en hun opvoeders in de afgelopen jaren zijn geholpen door de Bureaus Jeugdzorg. Het gaat niet om unieke cliënten. Een cliënt die is geholpen in het kader van een AMK-onderzoek en vervolgens een jeugdbeschermingsmaatregel heeft gekregen, is in beide tabellen (1 en 3) terug te vinden JEUGDBESCHERMING EN JEUGDRECLASSERING Tabel 1 geeft weer hoeveel jeugdigen een jeugdbeschermingsmaatregel kregen en aan hoeveel jeugdigen de kinderrechter een maatregel jeugdreclassering oplegde. Jeugdigen met maatregel in het gedwongen kader Verschil in % Jeugdigen met maatregel ,0% 7,8% jeugdbescherming Jeugdigen met maatregel ,2% -5,7% jeugdreclassering Tabel 1. Toelichting tabel 1 Vanaf 2008 wordt het aantal jeugdigen met een maatregel in het gedwongen kader gerapporteerd. De getallen in tabel 1 zijn een optelsom van het aantal jeugdigen dat aan het begin van het jaar een maatregel had, plus het aantal jeugdigen met een maatregel dat in de loop van dat jaar instroomde. Vóór 2008 werd alleen het aantal uitgevoerde maatregelen geregistreerd en niet het aantal jeugdigen dat zo'n maatregel kreeg. In de Brancherapportage 2009 constateerden we dat het aantal maatregelen dat jaarlijks wordt uitgevoerd flink was gestegen sinds de invoering van de Wet op de jeugdzorg (2005). Dit gold zowel voor de jeugdreclassering als voor de jeugdbescherming. Maar in 2009 zagen we ook al een lichte daling bij de jeugdreclassering. Die daling heeft zich voortgezet in Voor de jeugdbescherming is dit jaar ook een stabilisatie zichtbaar. Het aantal jeugdigen met een maatregel jeugdbescherming is in 2010 ten opzichte van 2009 nagenoeg gelijk gebleven. 6 branche rapportage jeugdzorg 2010

9 Jeugdigen met een beschermingsmaatregel instroom uitstroom in zorg 31/12 Grafiek 1. Toelichting grafiek 1 In de grafiek is zichtbaar dat de instroom van het aantal jeugdigen met een beschermingsmaatregel in 2010 licht is gedaald in vergelijking met De uitstroom is nagenoeg gelijk gebleven. Omdat de instroom nog steeds hoger is dan de uitstroom, is het totale aantal jeugdigen dat eind 2010 een beschermingsmaatregel had opnieuw licht gestegen ten opzichte van Maar van een sterke stijging zoals in de afgelopen jaren is duidelijk geen sprake meer. Jeugdigen met een maatregel jeugdreclassering instroom uitstroom in zorg 31/12 Grafiek 2. Toelichting grafiek 2 In 2009 was de instroom van het aantal jeugdigen met een maatregel jeugdreclassering licht gedaald. In 2010 is dit aantal nagenoeg gelijk gebleven aan De uitstroom was vorig jaar voor het eerst hoger dan de instroom. Dit jaar is het verschil tussen uit- en instroom zo klein dat het totale aantal jeugdigen met een maatregel jeugdreclassering eind 2010 gelijk was aan branche rapportage jeugdzorg 2010

10 2.1.2 ADVIES- EN MELDPUNT KINDERMISHANDELING In tabel 3 vindt u het aantal telefoontjes ('eerste contacten') naar het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) dat leidde tot een advies of een onderzoek. Als het AMK wordt gebeld, dan kan het AMK de beller adviseren over de (vermoedelijke) kindermishandeling of in overleg met de beller een onderzoek naar kindermishandeling starten. Na het geven van een advies kan een belafspraak gemaakt worden om het resultaat en een eventueel vervolg op het advies door te nemen. Adviezen en onderzoeken Advies- en Meldpunten Kindermishandeling Verschil in % Adviezen ,5% 64,4% Onderzoeken ,0% 59,4% Totaal ,3% 62,9% Tabel 3. Toelichting tabel 3 In deze tabel valt op dat het totaal aantal adviezen en onderzoeken in 2010 is gestegen met 4,3 procent ten opzichte van Het aantal telefoontjes ( eerste contacten ) waarbij het AMK adviseerde, steeg met 2,5 procent licht ten opzichte van De eerste contacten die tot een onderzoek leidden namen forser toe: met 9 procent. Dat is voor het eerst sinds 2007, tot die tijd steeg juist het aantal adviezen jaarlijks sterker. Vooral het aantal eerste contacten met een verzoek tot onderzoek naar kindermishandeling neemt toe. Dat is niet in alle provincies en grootstedelijke regio s het geval. In enkele provincies is het aantal onderzoeken in dezelfde periode gedaald en in andere provincies was de stijging veel groter dan de landelijke stijging. De stijging van het aantal onderzoeken heeft te maken met een aantal zaken. Allereerst met de discussie over de verplichte meldcode voor beroepsbeoefenaren in sectoren als gezondheidszorg, onderwijs, kinderopvang, justitie en politie. Ook werpt de uitrol van de Regionale Aanpak Kindermishandeling (een vervolg op RAAK 6 ) haar vruchten af. Professionals die met kinderen te maken hebben krijgen extra scholing en training om signalen van kindermishandeling te herkennen. Hierdoor wordt de ernst van de problematiek sneller duidelijk en komen meldingen adequater en in een eerder stadium terecht bij het AMK. In 2010 hebben de politie, ziekenhuispersoneel én personen die een kind en/of zijn ouders uit de privéomgeving kennen relatief vaker verzocht om een onderzoek naar kindermishandeling door het AMK. Vooral door deze toename is het totale aantal AMK-onderzoeken gestegen. Hetzelfde geldt deels voor de adviezen die aan het AMK zijn gevraagd. Ook dat aantal is met name gestegen door een toename van adviezen aan ziekenhuispersoneel en personen die het kind en/of zijn ouders uit de privéomgeving kennen. Een van de redenen is dat de overheid sinds 2009 publiekscampagnes 7 voert om burgers gevoeliger te maken voor signalen van kindermishandeling. Daarnaast zijn ziekenhuizen en AMK s intensiever gaan samenwerken. Zo zitten vertrouwensartsen van het AMK met specialisten rond de tafel om te bespreken hoe kindermishandeling herkend kan worden, en wanneer en hoe ze contact kunnen opnemen met het AMK. Met de afdeling spoedeisende hulp is in 2008 een protocol vastgesteld: als een ouder opgenomen wordt in verband met huiselijk geweld, een zelfmoord-poging of een alcoholof drugsvergiftiging, meldt de spoedeisende hulp een vermoeden van kindermishandeling. Opvallend is dat het aantal adviesvragen door de politie de afgelopen jaren juist is gedaald. Dit heeft alles te maken met de intensieve samenwerking en de goede landelijke afspraken tussen 5 Een uitgebreid verslag van de ontwikkelingen binnen het AMK van 2005 t/m 2010 vindt u in het Jaarverslag AMK 2010: 6 RAAK (Reflectie en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling) ontwikkelde sinds 2005 een sluitende aanpak van kindermishandeling. Vanaf 2008 kreeg dit een vervolg: de Regionale Aanpak Kindermishandeling, waarmee de RAAK-aanpak werd ingevoerd in 35 regio s. 7 Zie ook 8 branche rapportage jeugdzorg 2010

11 AMK en politie. Politiemensen kennen de werkwijze voor onderzoeken van kindermishandeling goed en vragen dus minder vaak advies, maar doen sneller een verzoek tot onderzoek. Sinds 2005 gaat het bij de jeugdigen waarvoor contact wordt opgenomen met het AMK vaker om slachtoffers van pedagogische verwaarlozing en kinderen die getuige zijn van geweld in het gezin. De meldingen voor onderzoek naar kindermishandeling die bij het AMK binnenkomen, gaan meestal over deze twee vormen van mishandeling èn over affectieve verwaarlozing. Een verklaring daarvoor is dat een groeiend aantal mensen beseft dat ook dit kindermishandeling is. Een terugblik op de voorgaande jaren maakt ook duidelijk dat het AMK minder vaak een onderzoeksverzoek indient bij de Raad voor de Kinderbescherming. In plaats daarvan brengt het AMK juist veel vaker vrijwillige hulp op gang, met instemming van de ouders. Dit komt overeen met de belangrijkste taak van het AMK om een vangnet te zijn voor alle gevallen van kindermishandeling en die met de minst ingrijpende middelen te stoppen (maar als de bescherming van het kind dit eist, dan treedt het AMK doortastend op). Uit de cijfers blijkt dat het AMK zijn vangnettaak de laatste paar jaar steeds beter vervult. De gang naar de kinderrechter kan steeds vaker voorkomen worden, omdat dankzij het vrijwillige hulptraject- ingrijpende maatregelen als ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing niet nodig zijn. Voor kinderen is dat in veel gevallen de beste oplossing: hulp in de eigen thuissituatie, met steun van professionals, ouders, familie en vrienden. Gemiddelde doorlooptijd in weken tussen melding en aanvang onderzoek AMK 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 o, Grafiek 3. Gemiddelde doorlooptijd in weken tussen melding en einde onderzoek AMK Grafiek 4. Toelichting grafieken 3 en 4 Het streven is om de doorlooptijd tussen een melding en de aanvang van het onderzoek te beperken tot maximaal vijf werkdagen (één week dus). De gemiddelde doorlooptijd in 2010 voldoet 9 branche rapportage jeugdzorg 2010

12 Toegang Bureau Jeugdzorg 8 Verschil in % grotendeels aan deze norm. Alleen in het derde kwartaal van 2010 duurde het gemiddeld een halve dag langer voor het onderzoek begon. Voor de doorlooptijd tussen de melding en de beëindiging van het onderzoek geldt een wettelijke norm van dertien weken, maar de Bureaus Jeugdzorg streven samen naar maximaal tien weken. Sinds 2007 is de gemiddelde doorlooptijd van de onderzoeken lager dan de wettelijke termijn van dertien weken en sinds vorig jaar hebben de AMK s ook de eigen norm van tien weken gerealiseerd. Deze daling van de doorlooptijden is een direct gevolg van de sturing hierop door Bureaus Jeugdzorg. De bureaus beseffen steeds sterker dat er grote risico s zijn als doorlooptijden te lang zijn. Dit geldt overigens ook voor de jeugdbescherming en de jeugdreclassering. Snelheid is een onderdeel van de kwaliteit van deze zorg. In diverse provincies is afgesproken dat voor het AMK geen wachtlijsten mogen ontstaan. Zodra dat dreigt te gebeuren, worden medewerkers die zich bij Bureau Jeugdzorg bezighouden met intake en indicatie van jeugdigen, ingezet bij het AMK. Zo lukt het de bureaus weliswaar om wachtlijsten bij het AMK te voorkomen, maar verschuift in feite het capaciteitsprobleem naar de toegangsfunctie van Bureaus Jeugdzorg AANMELDINGEN In tabel 4 staan het aantal aanmeldingen dat de afgelopen jaren bij Bureaus Jeugdzorg binnenkwam én het aantal geaccepteerde aanmeldingen Aanmeldingen ,2% 32,8% (65,9) 9 Geaccepteerde ,1% 20,1% 12 aanmelding Tabel 4. Toelichting tabel 4 Tussen 2005 en 2009 zien we een stijging in het totale aantal aanmeldingen en het aantal geaccepteerde aanmeldingen. In 2010 daalden beide categorieën voor het eerst sinds jaren. Het percentage geaccepteerde aanmeldingen schommelt al jaren tussen de 60 en 65 procent. De ontwikkelingen verschillen wel per regio. Zo steeg het aantal (geaccepteerde) aanmeldingen bij sommige Bureaus Jeugdzorg in het afgelopen jaar en daalde dit bij andere bureaus juist veel sterker dan het landelijk gemiddelde. In het algemeen geldt dat het aantal aanmeldingen bij Bureaus Jeugdzorg daalt als de eerstelijnszorg beter functioneert. Een aantal bureaus geeft aan dat dit het geval is. Daar functioneert de eerstelijnszorg goed door een combinatie van zaken: het gebruik van de verwijsindex, de invulling van de zorgcoördinatie en het verbeterde casusoverleg met de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG s). Deze ontwikkelingen worden niet door alle bureaus herkend. 8 Niet alle Bureaus Jeugdzorg hanteren dezelfde werkwijze voor deze (geaccepteerde) aanmeldingen. Zo sluit het ene bureau het dossier van een cliënt met een AWBZ-indicatie als geen sprake is van een mogelijk onveilige situatie voor de jeugdige. Krijgt deze jeugdige een herindicatie, dan heet dit een nieuwe aanmelding. Een ander bureau laat eenzelfde dossier openstaan, zodat bij een herindicatie geen sprake is van een nieuwe aanmelding. Hierdoor zijn de gegevens van de bureaus soms slecht vergelijkbaar. Maar de cijfers geven wel een ontwikkeling weer, voor zover de werkwijze van de bureaus niet veranderen. 9 Tussen haakjes is de stijging sinds 2005 opgenomen. 10 In 2005 waren de geaccepteerde meldingen nog niet opgenomen in het Landelijk Rapportageformat Beleidsinformatie. 11 In 2009 hebben alle 15 Bureaus Jeugdzorg de geaccepteerde aanmeldingen voor het eerst gerapporteerd. Daarvoor deden 14 bureaus dit. Om een meerjarige vergelijking mogelijk te maken: deze 14 bureaus rapporteerden in 2010 samen geaccepteerde aanmeldingen. 12 Dit stijgingspercentage is berekend op basis van de gegevens van 14 Bureaus Jeugdzorg. 10 branche rapportage jeugdzorg 2010

13 Uitkomsten C-toets Verder is bij een aantal bureaus het aantal (geaccepteerde) aanmeldingen voor de AWBZ gedaald, waarschijnlijk door het stopzetten van het persoonsgebonden budget (PGB) medio Een van de bureaus zag het aantal indicaties voor daghulp (Medisch Kinderdagverblijven en Boddaertcentra) halveren. Vermoed wordt dat veel kinderen dit zorgaanbod nog steeds ontvangen, maar nu via een rechtstreekse verwijzing door een arts die een psychiatrisch probleem vermoedt. Voorheen werden deze cliënten aangemeld bij Bureau Jeugdzorg. 2.2 GEGEVENS OVER KWALITEIT In deze paragraaf zijn gegevens opgenomen over de kwaliteit van de dienstverlening door Bureaus Jeugdzorg en LWI s. Het gaat om onderzoeken naar cliënttevredenheid, cliëntenraden, klachtenregelingen en vertrouwenspersonen. Cliënttevredenheid % organisaties met meting cliënttevredenheid 59% 44% 61% Waarvan: C-toets 80% 50% 73% Exitvragenlijst 10% 13% 27% C-toets en exitvragenlijst 0% 13% 0% andere vragenlijst 10% 25% 0% Tabel 5. Toelichting tabel 5 In de tabel is zichtbaar dat in 2010 het gebruik van instrumenten om de cliënttevredenheid te meten is gestegen ten opzichte van De Exitvragenlijst wordt duidelijk nog niet door alle Bureaus Jeugdzorg ingezet, maar het gebruik in de afgelopen jaren is wel langzaam gestegen. Deze vragenlijst is een van de instrumenten die wordt gebruikt als prestatie-indicator binnen de provinciaal geïndiceerde jeugdzorg en de uitvoering van maatregelen die door justitie zijn gefinancierd. De Exitvragenlijst wordt eenmalig afgenomen aan het einde van een hulptraject. De C-toets is een breder onderzoek dan de Exitvragenlijst. Naast cliënttevredenheid wordt bijvoorbeeld ook de tevredenheid over bereikbaarheid en de informatievoorziening gemeten. Een ander belangrijk verschil tussen de Exitvragenlijst en de C-toets is dat de C-toets anoniem wordt afgenomen, terwijl de Exitvragenlijst gepersonifieerd is. De C-toets wordt periodiek uitgevoerd, meestal in een cyclus van drie jaar. Daarom zijn het in 2010 (deels) andere Bureaus Jeugdzorg die cliënttevredenheidsonderzoeken hebben uitgevoerd dan in 2009 en 2008: dit verklaart deels de sterke verschillen in percentages in de tabel als het gaat om de C-toets. Ook wordt niet elk jaar de cliënttevredenheid van dezelfde groep jeugdigen onderzocht: de ene keer zijn dit jeugdigen in de jeugdbescherming, de andere keer cliënten die een indicatie krijgen. In tabel 6 zijn enkele onderzoeksresultaten van de C-toets sinds 2007 opgenomen. Gemiddelde score jongeren 7,0 6,7 7,0 6,7 Gemiddelde score ouders 7,0 6,5 6,3 6,2 Totaal aantal vragenlijsten uitgedeeld Totaal aantal vragenlijsten retour Gemiddeld responspercentage 25% 28% 25% 16% Tabel Cijfers in 2010 zijn gebaseerd op gegevens van 8 Bureaus Jeugdzorg. Voor 2009 leverden 5 Bureaus Jeugdzorg gegevens aan en 9 deden dat in branche rapportage jeugdzorg 2010

14 De onderzoeksresultaten van het gebruik van de Exitvragenlijst zijn niet opgenomen in een tabel omdat slechts drie Bureaus Jeugdzorg deze lijst hebben gebruikt in Bovendien heeft één daarvan alle benodigde gegevens aangeleverd en is van de andere twee slechts een deel van de gegevens ontvangen. Cliëntenraden, klachtenregeling en vertrouwenspersoon Cliëntenraad aanwezig 53% 78% 89% Gem. aantal adviezen per cliëntenraad Klachtenregeling aanwezig 100% 100% 100% Gem. aantal ingediende klachten Percentage gegrond verklaarde klachten 35% 43% 15 46% Vertrouwenspersoon aanwezig 88% 94% 100% Gemiddeld aantal contacten Tabel 7. Toelichting tabel 7 In de tabel valt op dat het aantal Bureaus Jeugdzorg met een cliëntenraad en het aantal bureaus met een vertrouwenspersoon sinds 2008 is toegenomen. Het gemiddelde aantal contacten met een vertrouwenspersoon is aanzienlijk gestegen. Deze stijging heeft zich niet bij alle Bureaus Jeugdzorg voorgedaan. Bij de bureaus waar dit wel gebeurde, bleef het aantal cliënten min of meer gelijk, maar hadden deze jeugdigen vaker contact met de vertrouwenspersoon dan in de voorgaande jaren. De stijging is dus vooral een toename van het aantal contactmomenten. In 2010 hadden alle Bureaus Jeugdzorg een klachtenregeling, net als in 2008 en Het percentage (deels) gegrond verklaarde klachten is sinds 2008 met 3 procentpunt toegenomen tot 46 procent van het totale aantal ingediende klachten. 14 Cijfers in 2010, 2009 en 2008 voor klachten en percentage gegrond verklaarde klachten zijn gebaseerd op gegevens van 16 Bureaus Jeugdzorg. 15 Het percentage gegrond verklaarde klachten is gewijzigd ten opzichte van de Brancherapportage 2009, omdat daarbij een verkeerde berekening was uitgevoerd. Een Bureau Jeugdzorg had wel het aantal klachten doorgegeven, maar niet het aantal gegrond verklaarde klachten. Bij de berekening van het landelijk percentage gegrond verklaarde klachten waren deze klachten ten onrechte meegeteld. 16 Cijfers in 2010 voor het gemiddeld aantal contacten zijn gebaseerd op gegevens van 17 Bureaus Jeugdzorg. In 2009 waren dat er 14 en in branche rapportage jeugdzorg 2010

15 3 Cliëntgegevens Jeugd & Opvoedhulp In dit hoofdstuk rapporteert Jeugdzorg Nederland hoeveel jeugdigen en hun opvoeders zijn geholpen door organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp in 2010 en daarvoor. Voor Jeugdzorg Plus en Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI's) zijn deze gegevens beschikbaar vanaf We geven in dit hoofdstuk ook gegevens over de beschikbare capaciteit, de doorlooptijden en de kwaliteit van de zorg. Omdat niet alle organisaties (alle) gegevens hebben aangeleverd, hebben we de beschikbare gegevens telkens geëxtrapoleerd naar 100 procent deelname, op basis van de totale loonsom van alle organisaties. In 2010 heeft 94 procent 17 van deze loonsom gegevens aangeleverd. Voor Jeugdzorg Plus en JJI's ligt dit responspercentage respectievelijk op 97 procent 18 en 100 procent OMVANG ZORG Deze paragraaf biedt de cijfers over jeugdigen in de verschillende provinciaal gefinancierde zorgvormen bij Jeugd & Opvoedhulp en over de jeugdigen bij Jeugdzorg Plus en in JJI s JEUGDIGEN IN PROVINCIAAL GEFINANCIERDE JEUGDZORG In tabel 8 vindt u het aantal jeugdigen dat van 2005 t/m 2010 gebruik heeft gemaakt van de verschillende provinciaal gefinancierde zorgvormen. Gebruik (aantal jeugdigen in zorg per zorgvorm) Gebruik o.b.v. 100% Verschil in % Jeugdhulp % 80%(12) Verblijf acc. deeltijd % -7%(-2) Verblijf pleegzorg % 14%(3) Verblijf acc. 24-uurs % 8%(2) (excl. Jeugdzorg Plus ) Spoedeisende zorg %(8) Totaal % 39%(7) Jeugdhulp zonder indicatie Totaal, % 45%(8) incl. jeugdhulp zonder indicatie Tabel 8. Toelichting tabel 8 In deze tabel zijn de volgende gegevens opgeteld: het aantal jeugdigen dat aan het begin van het jaar gebruik maakte van een zorgvorm. het aantal jeugdigen dat gedurende het jaar is ingestroomd bij diezelfde zorgvorm. 17 De response was in 2005, 2006, 2007, 2008 en 2009 respectievelijk 90, 97, 93, 98 en 98 procent. 18 In 2009 was de response 82 procent. 19 In 2009 was de response 72 procent. 20 Het percentages tussen haakjes is de gemiddelde stijging per jaar. 21 In 2008 en 2009 is de organisaties apart gevraagd om cijfers over het gebruik voor spoedeisende jeugdhulp, spoedeisende pleegzorg en spoedeisend verblijf. In 2010, 2007 en daarvoor is gevraagd om cijfers over het gebruik voor spoedeisende zorg (dus alle spoedeisende vormen van zorg samen). Een cliënt die in 2007 en in 2010 gebruik maakte van spoedeisende jeugdhulp én spoedeisende pleegzorg is in die jaren één keer meegeteld. In 2008 is deze cliënt twee keer meegeteld. Met ander woorden: bij de gebruikers van 2008 en 2009 kunnen dubbeltellingen voorkomen. De stijging in 2010 ten opzichte van 2009 is dus vertekend en daarom niet opgenomen. 13 branche rapportage jeugdzorg 2010

16 Als de jeugdige bijvoorbeeld twee vormen van jeugdhulp heeft gekregen, dan is de jeugdige één keer meegeteld. Maar als de jeugdige bijvoorbeeld jeugdhulp kreeg en in een verblijf accommodatie 24-uurs verbleef, wordt de jeugdige twee keer meegeteld. De totalen per jaar bevatten dus geen unieke cliënten. Jeugdhulp is een zorgvorm die wordt verleend los van andere zorgvormen of naast andere zorgvormen, zoals een verblijf in een pleeggezin of in een accommodatie. Jeugdhulp bestaat uit drie vormen: Jeugdhulp Thuis, Jeugdhulp in groepsverband in een accommodatie of Jeugdhulp individueel in een accommodatie. Jeugdhulp Thuis kan een kind helpen of als een kind uit huis is geplaatst - de ouders, zodat de situatie thuis verbetert en het kind weer thuis kan wonen. In tabel 8 is zichtbaar dat het totaal aantal gebruikers van geïndiceerde jeugdzorg in 2010 nagenoeg gelijk is gebleven in vergelijking met Het aantal jeugdigen dat in de accommodaties verbleef (zowel deeltijd als 24-uurs) is licht gedaald, en het gebruik van jeugdhulp en het verblijf in een pleeggezin is gestegen. Deze ontwikkelingen zijn in lijn met de visie van de sector dat het voor jeugdigen beter is om (preventieve) jeugdhulp binnen het eigen gezin te krijgen. Als de jeugdige toch uit huis geplaatst moet worden, heeft een pleeggezin de voorkeur boven een accommodatie van een instelling. In 2010 hebben jeugdzorgorganisaties voor het eerst jeugdhulp verleend aan cliënten zónder indicatie van Bureau Jeugdzorg, conform het Afsprakenkader Als de gebruikers van deze jeugdhulp worden opgeteld bij de (door Bureau Jeugdzorg) geïndiceerde jeugdhulp, dan is de totale jeugdhulp gestegen met bijna 15 procent. Hiermee is het gebruik van alle provinciale zorgvormen in 2010 gestegen met 6 procent. Doordat de gegevens over spoedeisende hulp op verschillende manieren is geregistreerd, weten we niet hoe het gebruik van deze hulp in 2010 is veranderd ten opzichte van Wel kunnen we de vergelijking maken tussen 2010 en 2005, 2006 en 2007 (zie ook voetnoot 21). In de laatste kolom van tabel 8 maken we de ontwikkelingen sinds 2005 zichtbaar. In de afgelopen zes jaar is het gebruik van provinciaal geïndiceerde jeugdzorg jaarlijks met gemiddeld 7 procent gestegen. De grootste stijging heeft zich voorgedaan bij jeugdhulp: hier bedraagt de stijging gemiddeld 12 procent. Tellen we de jeugdhulp zonder indicatie hierbij op, dan is die stijging zelfs bijna 15 procent. Het verblijf in een pleeggezin en in 24-uursaccommodaties nam jaarlijks toe met gemiddeld 2 à 3 procent, terwijl het dagverblijf (deeltijd) in accommodaties met een kleine 2 procent daalde. Verder is het gebruik van spoedeisende zorg gemiddeld gestegen met 8 procent per jaar. Deze ontwikkelingen zijn het directe resultaat van het gewijzigde beleid in de afgelopen jaren. Overal waar jongeren worden geholpen, blijkt de vraag naar zorg te stijgen. Als we bijvoorbeeld kijken naar het Sectorrapport GGZ dan blijkt dat de totale jeugd-ggz op een vergelijkbare wijze is gegroeid in de periode , namelijk met gemiddeld 8,5 procent 22. Vergelijken we de jeugdhulp (ambulante zorg) met de ambulante zorg bij de jeugd-ggz dan wordt duidelijk dat de laatste minder sterk is gestegen: met gemiddeld 9 procent over de periode , tegen 12 procent voor de jeugdhulp. De zorgvormen waarbij sprake is van een (gedeeltelijke) verblijfsfunctie zijn juist sterker gestegen bij de jeugd-ggz. De residentiële ggz-zorg steeg met gemiddeld 4 procent per jaar, terwijl de vergelijkbare 24-uursaccomodaties stegen met 2 procent. En het verblijf in deeltijd steeg bij de jeugd-ggz met gemiddeld 5 procent per jaar, maar daalde in de provinciaal gefinancierde zorg met gemiddeld 2 procent per jaar. 22 Zorg op waarde geschat, update, Sectorrapport GGZ 2010, p. 40. In deze update zijn de gegevens van 2007 tot en met 2009 opgenomen. De genoemde gemiddelde stijging van 8,5 procent heeft daarom alleen betrekking op 2007, 2008 en branche rapportage jeugdzorg 2010

17 Aantal jeugdigen in zorg per zorgvorm Jeugdhulp Verblijf acc. deeltijd Verblijf pleegzorg Verblijf acc. 24-uurs Spoedeisende zorg Grafiek 5. Toelichting grafiek In de grafiek kunt u duidelijk zien hoe het gebruik van het zorgaanbod zich sinds 2005 heeft ontwikkeld. De jeugdhulp zonder indicatie in 2010 is opgeteld bij de geïndiceerde jeugdhulp. Onder spoedeisende zorg vallen spoedeisend verblijf en spoedeisende jeugdhulp. Kanttekening daarbij is dat in 2008 en 2009 de verschillende vormen van spoedeisende zorg apart zijn opgevraagd en geleverd door de organisaties (zie ook voetnoot 18 op pagina 13) JEUGDIGEN IN JEUGDZORGPLUS EN JJI'S In de tabellen 9 en 10 ziet u de capaciteit en het gebruik van Jeugdzorg Plus en JJI's. Capaciteit Verschil in % Plaatsen verblijf Jeugdzorg Plus % Plaatsen verblijf JJI % Tabel 9. Gebruik Verschil in % Jeugdzorg Plus % JJI % Tabel 10. Toelichting tabellen 9 en 10 In de eerste tabel staat de capaciteit het aantal beschikbare plaatsen in instellingen voor Jeugdzorg Plus en JJI's die zijn bekostigd uit structurele én incidentele middelen. We rekenen de capaciteit op de peildatum, 31 december. In de tweede tabel zijn de volgende gegevens opgeteld: het aantal jeugdigen dat aan het begin van het jaar gebruik maakte van een zorgvorm. het aantal jeugdigen dat gedurende het jaar is ingestroomd bij diezelfde zorgvorm. Het gebruik is vanzelfsprekend hoger dan de capaciteit. Immers: in de loop van een jaar maken meerdere jeugdigen gebruik van één plaats. Beide tabellen laten zien dat gebruik en capaciteit zijn gedaald bij de JJI's en gestegen bij Jeugdzorg Plus. Die stijging is een logisch gevolg van het gewijzigde beleid van het Rijk en Jeugdzorg Plus. Jongeren met zeer ernstige gedragsproblemen, die een gevaar vormen voor zichzelf of anderen en daarom tijdelijk binnen een instelling leven, krijgen sinds 2010 gespecialiseerde zorg aangeboden: Jeugdzorg Plus. 15 branche rapportage jeugdzorg 2010

18 3.2 AANTAL CLIËNTEN IN DE ZORG In de volgende tabel noemen we het aantal cliënten 23 dat van 2007 t/m 2010 is geholpen door organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. Het gaat hier alleen om jeugdigen die gebruik maakten van provinciaal gefinancierde, geïndiceerde jeugdzorg. Aantal cliënten Jeugd & Opvoedhulp verschil verschil '09-'10 '07-'10 24 Aantal cliënten ,30% 18,2%(5,7) Tabel 11. Toelichting tabel 11 We hebben hier het aantal cliënten dat aan het begin van het jaar jeugdzorg kreeg, opgeteld bij de cliënten die in dat jaar instroomden. In tegenstelling tot tabel 8 (aantal jeugdigen die gebruikmaken van een zorgvorm) zijn in tabel 11 alle cliënten slechts één keer meegeteld. Een jeugdige die in tabel 8 eerst spoedeisende zorg kreeg en daarna in een instelling terechtkwam, werd twee keer meegeteld. In tabel 11 staan álle jeugdigen die in een jaar gebruikmaakten van de provinciaal gefinancierde, geïndiceerde jeugdzorg. Dit aantal nam in 2010 opnieuw toe, maar steeg minder snel dan in voorgaande jaren. Na analyse van de onderliggende gegevens blijkt dat deze toename volledig voortkomt uit de stijging van het aantal cliënten dat al aan het begin van het jaar zorg kreeg. De instroom is in 2010 namelijk gestabiliseerd ten opzichte van Waarschijnlijk zal de toename in 2011 opnieuw minder groot zijn: in 2010 was de uitstroom namelijk voor het eerst sinds jaren ongeveer gelijk aan de instroom. Hierdoor is het aantal cliënten dat aan het begin van 2011 zorg krijgt, niet veel groter dan aan het begin van Aantal cliënten als percentage van aantal jeugdigen in Nederland tot 18-jarigen in Nederland Aantal cliënten in geïndiceerde jeugdzorg Aantal cliënten in geïndiceerde jeugdzorg 1,86% 2,00% 2,13% 2,23% in % van het totaal aantal jeugdigen in Nederland Tabel 12. Toelichting tabel 12 Hoe groot is het percentage cliënten van Jeugd & Opvoedhulp als je kijkt naar het totale aantal jeugdigen in Nederland? Dat maken we inzichtelijk in bovenstaande tabel. Hierin staan het aantal 0- tot 18-jarigen in Nederland 26 en het aantal cliënten onder elkaar. Percentueel is het aantal cliënten van Jeugd & Opvoedhulp heel licht gestegen in de afgelopen jaren. In 2010 kreeg 2,23 procent van de jeugdigen in Nederland zorg van organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp. 23 De organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp werken met eigen informatiesystemen die niet onderling verbonden zijn. Er is geen landelijke database of informatiesysteem beschikbaar. Elke instelling heeft voor de brancherapportages het aantal unieke cliënten binnen de eigen organisatie aangeleverd. Vanwege de enorme tijdsbesteding die dit zou kosten, zijn de lijsten met daarop cliënten voor 2010 niet handmatig ontdubbeld. Gevolg is dat we niet met absolute zekerheid kunnen garanderen dat alle cliënten uniek zijn. 24 Het percentage tussen haakjes is de gemiddelde stijging per jaar. 25 Het aantal cliënten dat gebruik heeft gemaakt van de provinciaal geïndiceerde jeugdzorg in 2009 is gewijzigd ten opzichte van de gegevens in de Brancherapportage Dat komt doordat diverse organisaties voor Jeugd & Opvoedhulp in 2009 een vernieuwde berekeningswijze hebben ingevoerd, waarmee ook de cijfers over dat jaar zijn verbeterd. Daarnaast waren in de Brancherapportage 2009 ook de cliënten meegeteld die, binnen de organisaties met een provinciaal gefinancierd zorgaanbod, gebruikmaakten van Jeugdzorg Plus en JJI. Deze zijn nu afgetrokken van het aantal cliënten in 2009, op basis van het aantal gebruikers van Jeugdzorg Plus en JJI. 26 Bron: CBS. De cliënten die gebruikmaken van provinciaal gefinancierde, geïndiceerde jeugdzorg zijn overwegend tussen 0 en 18 jaar oud. Een klein gedeelte is ouder, tot 23 jaar. Dit aantal is voor de berekening verwaarloosbaar. 16 branche rapportage jeugdzorg 2010

19 3.3 BENUTTINGSGRAAD In de volgende tabel vindt u de benuttingsgraad voor provinciale jeugdzorg, Jeugdzorg Plus en JJI's. De benuttingsgraad is een variant op de 'bezettingsgraad' die niet voor elke zorgvorm opgaat. Jeugdhulp is ambulant en beschikt dus niet over verblijfsaccommodatie die je kunt 'bezetten'. Benuttingsgraad wil zeggen: hoeveel procent van de capaciteit van een zorgvorm is daadwerkelijk benut? Ook hierbij gaat het om landelijke gemiddelden, die dus kunnen afwijken voor individuele organisaties. Benuttingsgraad Jeugdhulp 103% 101% Jeugdhulp, zonder indicatie - 113% Verblijf accommodatie deeltijd 96% 102% Verblijf pleegzorg 98% 98% Verblijf accommodatie 24-uurs 95% 95% Verblijf Jeugdzorg Plus 90% 86% Spoedeisende ambulante zorg 88% - Spoedeisende pleegzorg 72% - Spoedeisend verblijf acc. 24-uurs 81% - Spoedeisende zorg - 87% Verblijf JJI 70% 65% Tabel 13. Toelichting tabel 13 In 2009 en 2010 werd de capaciteit van alle niet-spoedeisende vormen van provinciale jeugdzorg (bijna) volledig benut. Voor de spoedeisende (provinciale) zorg ligt dit anders: hier moet altijd capaciteit overblijven, anders is er geen ruimte voor spoedgevallen. Er zijn echter ook provincies die vragen om een benuttingsgraad voor spoedeisende zorg van 95 procent. In 2010 daalde de gemiddelde, landelijke bezettingsgraad van Jeugdzorg Plus -instellingen en JJI s licht. Hoe kan de benuttingsgraad hoger zijn dan 100 procent? Dat gebeurt als meer jeugdigen van de zorg gebruikmaken dan de organisatie gefinancierd krijgt. Dit was het geval in de jeugdhulp met en zonder indicatie en in de deeltijdaccommodaties. 3.4 DOORLOOPTIJDEN Wat zijn de doorlooptijden voor het provinciaal gefinancierde zorgaanbod, Jeugdzorg Plus en JJI's? In deze paragraaf zetten we de cijfers over een aantal jaren op een rij. Doorlooptijden zorgvormen (gemiddelde duur in maanden) verschil in % Jeugdhulp 8,2 8,2 8,9 8,2-8% Verblijf accommodatie deeltijd 11,3 10,3 10,6 11,5 8% Verblijf pleegzorg 21,0 21,2 23,4 22,2-5% Verblijf accommodatie 24-uurs 11,7 10,9 11,5 11,6 1% Verblijf Jeugdzorg Plus - - 8,8 8,1-8% Spoedeisende jeugdhulp 1,4 1,3 1,1 - - Spoedeisend verblijf pleegzorg 1,8 1,3 - - Spoedeisend verblijf 24-uurs 1,6 1,4 1,6 - - Spoedeisende zorg ,0 - Verblijf JJI - - 6,0 6,4 6% Tabel 14. Toelichting tabel 14 In deze tabel is zichtbaar dat de doorlooptijd bij een aantal zorgvormen is afgenomen en bij andere juist niet. Maar een duidelijke tendens over de afgelopen vier jaar is hierin niet waar te nemen. Doorlooptijden zeggen overigens weinig over de intensiteit van de zorg en dus over de 17 branche rapportage jeugdzorg 2010

20 inzet en de kosten daarvan. Dit geldt met name voor jeugdhulp. Daling van de doorlooptijd is lang niet altijd gewenst als het gaat om pleegzorg. Voor sommige jeugdigen is het goed dat ze zo snel mogelijk weer thuis kunnen wonen en dan moet de doorlooptijd omlaag. Maar voor andere cliënten is naar huis gaan geen haalbare, wenselijke optie daar streven we juist niet naar een lagere doorlooptijd. 3.5 CAPACITEIT EN FINANCIERING Wat is de capaciteit 27 van de provinciaal gefinancierde, geïndiceerde jeugdzorg, Jeugdzorg Plus en de JJI's? Hoe wordt die capaciteit gefinancierd? In onderstaande tabellen laten we zien hoeveel plaatsen de zorginstellingen in de afgelopen jaren konden aanbieden. Deze capaciteit wordt door de provincies gefinancierd met structurele en incidentele middelen. Voor de totale capaciteit zijn cijfers beschikbaar vanaf Jeugdzorg Nederland heeft haar leden vanaf 2008 ook gevraagd om de afzonderlijke cijfers over structurele en incidentele financiering. We nemen telkens de capaciteit aan het eind van het jaar als uitgangspunt. Dat zijn dus momentopnames, in tegenstelling tot de tabellen in 3.1 die het gebruik gedurende een heel jaar laten zien. Die tabellen zijn dan ook niet te vergelijken met deze capaciteitstabellen: gedurende een jaar maken immers meerdere jeugdigen gebruik van één plaats. Beschikbare capaciteit gefinancierd vanuit structurele en incidentele middelen Plaatsen o.b.v. 100% Verschil in % '10 07-'10 28 Jeugdhulp % 9%(3) Jeugdhulp zonder indicatie Verblijf accommodatie deeltijd % -3%(-1) Verblijf pleegzorg % 23%(7) Verblijf accommodatie 24-uurs % -12%(-4) Verblijf Jeugdzorg Plus % - Spoedeisende zorg % 87%(23) Verblijf JJI % - Tabel 15. Beschikbare capaciteit gefinancierd vanuit structurele middelen Plaatsen o.b.v. 100% Verschil in % '10 08-'10 29 Jeugdhulp % 12% (6) Verblijf accommodatie deeltijd % -9% (-5) Verblijf pleegzorg % 15% (7) Verblijf accommodatie 24-uurs % -15% (-8) Verblijf Jeugdzorg Plus % - Spoedeisende zorg % - Verblijf JJI % - Tabel Capaciteit is het aantal plaatsen (een bed, een gezin) of trajecten (een zorgtraject dat een jeugdige/opvoeder doorloopt). 28 Het percentage tussen haakjes is de gemiddelde stijging per jaar. 29 Het percentage tussen haakjes is de gemiddelde stijging per jaar. 18 branche rapportage jeugdzorg 2010