Eckart Wintzen en BSO

Transcriptie

1 Eckart Wintzen en BSO IndithoofdstukschrijfikovermijnontmoetingmetEckartWintzenenoverBSO(Bureauvoor Systeem Ontwikkeling). De rode draad is wederom een historisch overzicht; de opkomst en ondergangvanbso:eckartwinzten.iklaatzienhoehijzichafzettetegendebureaucratieen daarmeetotéénvandemisschienwelmeestextremeuitingengerekendkanwordenvanhet charismatischleiderschapendepostbureaucratischegedachte.eckartwintzenisdanookeenman meteenduidelijkevisieopbedrijvenenleidinggeven.léondecaluwézegthetvolgendeoverhem enbso: BSOiszo nspectaculaireorganisatie,diehebiknognooitmeegemaakt.indetijdgeestvan informatietechnologiewisteckartwintzenmensenaantetrekkendiebijhempassen waardoorereencollectievesynergieontstond.hijheefthetvoorelkaargekregendat maatschappelijkgezienvandaagdedagorganisatiesnogsteedszeergeïntrigeerdzijndoor zijngedachtegoed.[ ]BSObestaatnunietmeermaardeinvloedvandeorganisatieisnog steedsgigantisch. (interviewdecaluwé)

2 Hetisdinsdag25maartdedagdatindeeconomiesectievanhetNRChetvolgendebericht staat: Eckart Wintzen ( ), ondernemer, management tfilosoof en geldschieter. Ook bovenaan op de voorpagina van het Financieele Dagblad staat een foto met daarnaast de tekst: EckartWintzenoverleden ProfessionalHippie oogstteroem,maarookscepsiseneenzeker wantrouwen. Die zelfde dag tekenen honderden mensen op de website van Ex tent het condoleanceregister. Erwarener bijuitdeeerstejarenvanbso, vanmedewe rkersdiezichdieperiodemet weemoedhe erinnerenalsgoudenjaren.maar ookvantallo ozejongeren,,ondernemersof ondernemers sinspedieooitbijhem aankloptenv voorstartkapitaal,adviesofeen kritischeblik..verderisheteenprachtige optochtvanm mensen,grootenklein,bekend enonbekend, d,voorwiehijooitinzijnleven ietsheeftbetekend.enbijnaallemaalspreken zevandeinsp piratiediezebijhemopdeden. (Schaberg20 008) Eenmaandvoorzijndoodsprakiknog met hem. Het was maandag ochtend 11 februari. Na ongeveer 50 minuten fietsen vanuit Utrecht kom ik aan in Zeist. Verscholeni ndebossenvanausterlitzzieik een gebouw waar ooit padvinders of militairen hebben gezeten, maar waar nu Ex tent Venture Capital is gehuisvest. Eckarts tent is een fonds met risicokapitaal voor groene projectenenduurzaamondernemen.ditkapitaalheefthijverworvendoorbsoin1996teverkopen aanphilips(bannink2008). Ikdeederminderlangoverdanikverwachthadenwasdus20minutentevroegopdeplaats vanbestemming.ikzetmijnfietsvoordedeurineenrek.ikdoededeuropenenzieniemand.ik besluitrechtseengangintelopen.alledeurenvandekamersstaanopen,maarerisniemandte bekennenomtienovertien.ikloopdegangverderuit.bijdedeuropeningstaateenstepje.opde deurhangteenmetverenbeklederondecirkel.ikstapdekamerbinnen.helemaalachterinde kamerkijkteenmanmetgrijshaarvanachterzijnbureauop.ikdenk; ditmoethemzijn. De beschrijvingvande13jarigeestherwittenbergkomtaardigovereen.in1990hadzijeeninterview methemoverheteerstefinanciëlejaarverslagvanbsospeciaalgeschrevenvoorkinderen.zij schrijft: Hijzietereenbeetjewarriguitendraagteenprofessorbrilletje.Verderheefthijwelietsvan eenclowndoorz nogenz nwenkbrauwenhangenerzograppigbovenenerzittenlichtjes in endoorz nknalgelestropdasmetzwartedingetjeserop. (Bannink2008) Alles klopte behalve die stropdas dan. Deze is vervangen door een vrolijk overhemd met bloemetjesprint.ikloopnaarhemtoe.hijstaatopenweschuddenhanden.hijsteltzichvoor: 2

3 Eckart Ik: Maarten.Eenbeetjeverbaasdkijkthijmijaan.Ikzeg: Sorrydatikeenbeetjevroeg ben.wehebbennamelijkomhalfelfeenafspraakvooreengesprek. DeheerWintzenantwoordt: Ikmoetmenogvoorbereiden.Ikhebmenognietvoorbereid. Ikantwoord: Datisnieterg.Ikwil graaguwvisieenervaringhoren,dusdaarhoeftuzichooknietopvoortebereiden. Ja,.. antwoordthijenvervolgt: Mijncomputermoetnogopstarten. Ikbegrijpdatikongelegenkomen stelvooromandersgewoonnogeventewachten. Ja,datisgoed,antwoordthij. Weetjehoeeen Senseoapparaatwerkt? Ja, antwoordik. Halverwegedegangstaateréén,dankomikjewel halen. KlokslaghalfelfstaatdeheerWintzenbijmijnstoel. Nuishetjouwbeurt Ikpakmijn spullenenloopachterhemaan.hijpaktondertusseneenkoekblikmetspeculaasjesenvraagtofik eréénwil. jijkwamhiervooreenextracollegenaaraanleidingvanmijnboek?, Ja,datklopt. Antwoord ikenwestekenvanwal Zijn persoonlijkheid EckartWintzenschrijftinhethoofdstuk Achtergrond,voorwienognooitvanEckartWintzenheeft gehoord overzichzelfhetvolgende: Stommetitelnatuurlijk.HetmerendeelvandeNederlandersheeftnognooitvanmijofvan BSOgehoord.Alleenondernemersenmensenuithetbedrijfslevenmakeneenredelijkekans. Zekeralszebovendeveertigzijn.Daaromtochmaareenbeetjeachtergrondverhaal. (Wintzen2007:15) WatvolgtisdatEckartWintzenalsderdekindop19april1939inScheveningenwerdgeboren.Zijn beide ouders waren werkzaam als huisarts (Banning 2008). Na zijn middelbare school ging hij wiskunde studeren aan de Universiteit Leiden (idem 2008). Echter na een paar jaar stopte hij hiermeeenmoestverplichthetnederlandselegerinenwerddaarreserveofficierbijdeveldartillerie (Wintzen2007:15).Tijdenszijndiensttijdkwamhijinaanrakingmetgeheimedocumentenovershift registers,debasiscomponentenvoorprocessors.hijzegt: Ikwasgeraaktdoordeschoonheiden vernuftvanhetachterliggendeidee.toenbeslootikpersoonlijkombetrokkenterakenbijde computerwereld. (Bakel1996).NazijndiensttijdginghijaandeslagbijPhilipsComputerIndustrie als assistent bijzondere toepassingen. Daarna heeft hij twee jaar gewerkt in Duitsland bij de EuropeanSpaceAdministration (ESA),hetEuropeseruimteonderzoek(Wintzen2007:15).Hijkwam daarinaanrakingmeteengroepextreemlinksedenkers.eénvanhenwasulrikemeinhoffdielater betrokken was bij de terroristengroep BaaderMeinhoff. Eckart Wintzen heeft zich altijd gedistantieerdvandegewelddadigeenextremeargumentenvanulrikemeinhoff,maarhijvondde discussiesweleenintellectueleuitdaging(bakel1996).hijzegtzelf: Zegedoogdemij,maarikhoordeereigenlijknooitechtbij.Ditkwamvastookdoordatikin hunogenonderdeeluitmaakvandegevestigdeordewaarzijjuisttegenwaren.ikwaseen computerjongenencomputersdestijdswerdengezienalsinstrumentenvandeoverheiden grotebedrijven.niemandhadtoennoggedachtaanpersonalcomputers(pc)ennetwerken diemensenaanelkaarzoudenverbinden. (inbakel1996) 3

4 Terugkijkendopdetienjaarbijhetleger,PhilipsendeESAschrijfthijveelgeleerdtehebben,maar daterveeldingeninzijnogenandersmoesten.echterzijndrangomveranderingaantebrengen doorhetuitenvanzijncommentaartegendezeorganisatieswerdhemnietindankafgenomen. ToeniknamijndienstijdbijPhilipsgingwerken,werdmijsnelduidelijkhoezeerdemodellen vanhetlegerendatvanhetbedrijfslevenopelkaarlijken.alnaenkelewekenwerdikdoor mijnphilipsbaasophetmatjegeroepen.metdeprikklokoverzichtenvoorzichweeshijmij ernstigophetfeitdatikchronisch5tot10minutentelaatkwam.toenikmijverweerdemet deopmerkingdatikookmeestaléénàtweeuurlaterweggingendatikhetgevraagde rapportruimschootsoptijdhadopgeleverd,kreegiktehorendatdatnietvanbelangwas voorditgesprek Huh? Ikkonkiezenofkabelen:optijdkomenofoprotten.Eeninteressant leermomentwaaruitduidelijkwerddatdeconformiteitaanregelsbelangrijkerwasdande output (Wintzen2007:28) Maarookdezezelfdebaashadzichaanregelstehouden:toenhijmijanderhalfjaarlater promoveerdevanvakgroep4naar4.2enikhemvroegwaaromiknietnaarvakgroep5 gepromoveerdwerd,washetantwoord: Ja,datzouikgraagdoenmaarikmagjehelaasniet meerdanéénkeerper2jaareenvakgroepomhoogbrengen.hetkanwel,maardanmoetje ontslagnemenendanweerbijmijsolliciterenvoordebaandiejenuhebt,dankanikjein vakgroep5zetten. Jebegrijptdatikalleenheteerstedeelvanzijnadvieshebopgevolgd. (Wintzen2007:28) Defrustratiesdieinzijnogensamengaanmetgrotebedrijvenliethijachterzichengingaandeslag als baasje voor een klein computer bedrijf in Zwitserland met vier medewerkers. Deze dochterondernemingvaneenengelstaligbedrijfliethijalsmedeaandeelhouderinbijnadriejaarsnel groeien,maartoenmoesthijhetlandverlatenomdathijnietde goedezegelsenstempels had.hij besloottegaanreizendoorafrika,hetmiddenoostenenzuidamerikawaarbijhijookenkele indianenstammenheeftbezocht(wintzen2007:15).toenzijngeldopwasginghijwerkenvoorde DuitsetakvanGeneralTelephone(GTE).Binneneenhalfjaarwerdhijverzochthetbedrijfte verlaten,maarna eenkleinprotestenflinkwatzeuren mochthijeennederlandsetakopzetten. EchternatweejaarkrijgthijeentelefoontjevanzijnbaasuitBrusselmetdemededelingalleste verkopenofopteheffenomdatheeleuropaermeezoustoppen.denederlandsetakgevestigdin zijnappartementterijswijkteldetoentwaalfmedewerkersenleedverlies.tochvroegeckart WintzenofhijhetmochtovernemenvanGTE.Ditkonvooreensymbolischbedragvantiengulden, maarerdiendeookeenbankgarantievandrieëneenhalvetontezijnzodathetbedrijfnogminimaal eenhalfjaarzoukunnenblijvendraaien.methulpvanfranklegrouxlukteditwaarnahetbureau voor Systeem Ontwikkeling in 1976 was geboren (Wintzen 2007:16). Net als alle andere softwarehuizen verhuurde BSO vooral programmeurs en systeemanalisten op uurbasis (Dael 2001:152),maaralsnelverkochtenzijeentotaalproductaanklantenwaarbijzijzowelhetsysteem ontwerp als de implementatie hiervan verzorgde. Geleidelijk nam BSO de totale automatiseringsbehoeftevanbedrijvenonderhaarhoede(bakel1996). EckartWintzenwerdgeïnspireerdenintellectueeluitgedaagdinDuitslanddooreengroep extreem linkse denkers. Ook is hij vanaf die periode zelf actief aan de slag gegaan met het verkondigen van zijn mening. Deels ideologisch, maar vooral de eigen frustraties over de bureaucratiemochtiedereenweten.hijprobeerdezoveranderingtebrengenindezebestaande starrestructuren,maartevergeefs.eenkleinbedrijfjeinzwitserlandwaarhijdeleidingoverhaden 4

5 zozijnplattebedrijfsstructuurenautonomiekonopleggenwaseenwelkomeverlossingvande machteloosheid die hij bij Philips voelde. Na zijn wereldreis deed hij nogmaals een poging de bureaucratieteveranderenbijgeneraltelephone(gte),maarookhierliephijtegenmurenaan.dan maarweerterugnaareen eigen bedrijfjemoethijgedachthebben.eennederlandsetakvangte washetgevolg.zichvoelendalseenvisinhetwaterkonhijgeenafstanddoenvan zijn bedrijftoen hemwerdgevraagdditteverkopendanwelaftebouwen.methetregelenvaneenbankgarantie namhijeenverliesleidendbedrijfover.hijnoemdehetbsoenwisthetsnelwinstgevendtemaken. Eenverhaaldathijmetgepastetrotsheeftopgeschreveninzijnboekwaarmeehijhetbelang benadruktvanhetnemenvanrisico sendathiervooreenondernemingsgeestnoodzakelijkis Zijn visie OmdeuniekekwaliteitenvandevisievanEckartWintzenteonderstrepenkreegheteeneigen naam: de celfilosofie. Feitelijk was dit slechts een product van de toen heersende postbureaucratischegedachte.netzoalsdebsopromotievideouit1992eenproductisvande communicatieuitdietijd;bedoeldombsoteprofilerenalsnietbureaucratisch.dezeachtminuten durendepromotievideovondikindebibliotheekvandevrijeuniversiteit.eckartwintzenzethierin zijnvisienogeensuiteen(soest&veen1992).daarnaastgeeftdezevideoeensfeerimpressievan BSOopzijnhoogtepunt.HetspeeltnamelijkvlaknadeeerstefusiemetPhilipsPass,maarnogvoor detweedefusiemetphilipsc&pwaarmeedefinitiefeeneindekwamaandeintwintigjaarzorgvuldig opgebouwdecultuurvolgensdevisievaneckartwintzen. Defilmbegintmeteenkinderstemdieneuriet: na,na,na,na,na,la,la,la,[ ] tegelijkzieje éénblokjezichzelfdelenintweeblokjes.dezetweeblokjeswordenvierblokjestoterintotaaltwaalf blokjesinbeeldzijn.danschakelthetschermoverenziejeeenfoetussteedsgrotergroeientothet devormheeftvaneenvolwaardigebabyindebuikvanzijnmoeder. Een mannenstem zegt in het Engels: Kennis, Creativiteit, Flexibiliteit,Universeel,samengevoegdindeceltheorie. Hetlogokomtinbeeld.Drierijenvanvierlangwerpigeblokjes, welke lijken om te vallen naar rechts, afgekaderd door vier horizontalestrepen.dankomtdetitel BSO/Origin metdaaronder TechnologyinBusiness. DezelfdemannenstemkondigtEckartWintzenaanals: Debaas.EckartWintzenkomtinbeeld. Hijdraagteendonkerblauwpakmetwitoverhemdenstropdas.Overzijn baasfunctie bijbso zegt hij in mijn gesprek met hem dat het bij leiderschap per definitie gaat over verandering. Wanneerietsstatischishebjegeenleidernodig,maariseenmanagerafdoende. Omditverschilte verduidelijkengebruikthijeenmetafooruitdedierenwereld. Binneneenkuddehebjealtijdeenpaargroepjes.Iedergroepjewordtdoordesenioren binnendekuddegemanaged,maarerisaltijdéénleider.dezeleiderbepaalt,wanneerhet grasopis,omdoortetrekken,omopzoektegaannaareennieuwgrasveld.danhebjeeen leidernodigdiedewegwijstnaareennieuweweide.alskuddehebjedaneenleidernodig diedewegwijst.eenleiderwaarzeblindachteraanhollenendiezelfooknognietprecies weetwaarhetis.eenleiderdiezekerheiduitstraalt: Jongenskommee,wegaannaarnieuw grastoe!. Hijheeftzelfooknoggeenideewaarhijnaartoegaat,maarheeftweldeintuïtie waarhijongeveermoetzijn.deleiderdurftdiesprongtewagen,omnaaronbekende gebiedentegaan. (interviewwintzen2008) 5

6 DeleidervanBSOEckartWintzenbetiteltzichalsiemanddiezorgtvoorverandering.Hijwijstde weg, maar weet zelf ook niet precies waar naar toe. Hij zegt risico te durven nemen en alle medewerkersmoetenhemhierinblindvolgen. DevideovervolgtmetEckartWintzenstaandeineenpark.Hijlegtuitdatjemetchaosineen organisatieoptweemanierenkuntomgaan.optieéénisallesvanbovenaftecontroleren.optie tweeisenkeleregelstestellenwaariedereenzichaanmoethouden.hijzegtvervolgensdatdoorte werkenmetmensen,vóórmenseneenspeciaaltypebedrijfnodigisendathijdaaromheeftgekozen voordeceltheorie. DecameragaatdoordegangvanhethoofdkantoorinUtrecht,laatenkelewerkplekkenzienen eindigtindekamervanwintzendieaanzijnbureauwatdocumentenaanhetdoornemenis.opde deurnaarzijnkamerzieikietshangenwatikookzagaandedeurvanzijnhuidigekamer.hetis dezelfderondeversierdecirkelmetdaarindradengespannenalseenweb.ookhangeneraande cirkelveren.hetdoetmijdenkenaandetraditionelewindvangersdiedeindianengebruiktenom kwadegeestenbuitendetenttehouden.eensymboolwathijwaarschijnlijkheeftmeegenomenvan eenlokaleindianenstamopeenvanzijnreizendoorafrikaofzuidamerika.mogelijkeenvormvan bijgeloof,maarwaarschijnlijkerachtikheteensymboolvandetraditioneleculturenwaardavid Maybury Lewislaterindevideoooknaarverwijst.Maardevideovervolgteerstmeteenandere wetenschapper. FritjofCaprakomtinbeeld.Eengeleerdedieuitlegtdatdecelhetkleinsteorganismeiswatwij kennen. Daarna vervolgt hij dat de chaostheorie veel potentie in zich heeft. Het is geen ongestructureerd zooitje, maar een heel complex iets wat we nu pas langzaam beginnen te begrijpen.hetisjuiststructuurenhetisrijkdom.denatuurgebruiktdechaotischestructuuromte vernieuwenenteverrijken. EenanderewetenschapperDavidMaybury Lewisgeeftaandatdemensheidvergeteniste vragen waarom?.hijzietdatwezeersuccesvolzijngeweestinallesoptedeleninkleinestukjesom vervolgensdezekleinestukjesteontledenentekijkenhoezewerken,maarachterafwetenwesoms nietmeerwathetallemaalbetekentenwaaromhetallemaalbijelkaarhoort.alleendoorgebruikte makenvandewijsheidvaninheemsevolkerenkunnenwedewereldechtbegrijpenomdatindeze traditioneleculturenhetgaatomcontactmaken.eenplaatjemetzoalshetlijktdriewerelden onderlingverbondendoorpijlenkomtinbeeld.wintzenzegtvervolgens: Wanneerjetechnologiewilimplementerenineenomgevingvanmensendatjedande mensenmoetkennen.antropologieheefthetinteressanteaspectdathetreflecteertopde warewortelsvanhetmenselijkedenken. DevoiceovermeldtdatBSO,Originproblemenoplost.HijnoemtenkelegebiedenwaarBSO/Origin actiefisenvervolgtdathetgaatominternationaleprojectenvoormultinationals. DanverschijntDavidMaybury Lewisweerinbeelddiesteltdathetdoelduurzaamzakendoen moetzijnwaarbijweecologischeboekhoudingencontrolemoetenuitoefenen.ietswatvandaagde dagbijanderebedrijvenpasgevolgkrijgt.fritjofcaprakeertterugengeeftaandatbsoeen organisatie is die creatief omgaat met de hedendaagse problemen en nieuwe wegen durft te bewandelen waardoor zij anders gestructureerd zijn en hierdoor wellicht iets beter met maatschappelijkeproblemenomkunnengaandandemensheiddittotophedenheeftlatenzien. Plaatjesvanfabriekendieafvalwaterlozenenschoorstenendiezwarterookuitademenzijntezien 6

7 tegelijkgeplaatstnaastenkelenatuurfragmenten.devoiceoverzegt: Globaaldenken,locaal handelen.totzoverdepromotievideouit1992. Indezefilmzijntalvanpostbureaucratischeaspectenterugtevinden.Hetlogometallelosse blokjesverklaptdirectalhetstrevennaarautonomie.iederblokjewerktlos,maarzemoetenwel eeneenheidvormen.hiervoordienendanookdestrepen. HetlogoisdoorEckartWintzenzelfontworpennadatdeleeuwalslogonietmeerpastebijde uitstralingdiehetbedrijfwildehebben.op10juli1987schrijfthijhierover: Wiekentnietdatnostalgischebeeldvandeafgeklovenkinderbeer,verlatenindehoekvan dekamer.debeerdiez ndiensteropheeftzitten.hetkindisgrotergeworden,tegrootom nogmetde Beer tespelen.nieuweuitdagingendienenzichaanopdegecompliceerdeweg naarvolwassenheid.datgevoelhebiknuookeenbeetje,nuwebeslotenhebbenominhet vervolgdebsoleeuwnietmeertegebruikeninonzecommunicatienaarbuiten. (Wintzen 1996:29) DefeitelijkemotivatielaghemerindatBSOin1987adverteerdeenzichprofileerdedoorkritiekte uitenopdenederlandsesamenleving(wintzen1996:13).denederlandseleeuwwasvolgenseckart Wintzeninslaapgevallen.Eenleeuwkijktaltijdeenbeetje mafuitz nogeneneentikjeslaperig (Wintzen1996:29).EckartWintzenleestdeNederlandsesamenlevingdelesencommuniceertzijn visieindemedia.eveneensprobeerthijopgelijkewijzedeovergangnaareennieuwlogosoepelte latenverlopen.metvisualisatieszoalseenbeeldvaneenslaperigeleeuwbeïnvloedtwintzenhet denkenvanzijnmedewerkers.eenanderopvallendaspectuitdefilmisdateckartwintzenzichlaat aankondigenals Debaas.Datkomtopmijoveralsofhijdeenigeleiderisenhijallesbinnenhet bedrijfbepaalt.ditvermoedenwordbevestigtwanneerhijzegtdatmedewerkershemblinddienen tevolgen.ookzegthijindefilmdatbsoeenspeciaalbedrijfis(lees:nietbureaucratisch)metenkele regels(lees:eenheid,gezamenlijkedoelenengedeeldewaarden)engeeftdaarmeedirectduidelijk aanwaarhijstaat.hijisnamelijkdecharismatischleidervanbsoenpioniervandepostbureaucratie Postbureaucratische kenmerken Enkele parallellen van Eckart Wintzen met de postbureaucratie, die naar voren komen in de promotiefilm,zijnreedsgenoemd.bijhetlezenvanwintzensboek Eckart snotes komenernog veelmeeraanhetlicht.hetboekishumoristischgeschrevenenzitvolmetcreatievevormgeving; tekeningen,schema s,krantenknipsels,postits,paperclipsenvlekkenvaninkt,koffieofvetzijnkris krasdoorde43korteverhalentevinden.losvandeuniekevormschrijfthijoverzijnvisieen ervaringenrondomdegroeivanbso.eigenlijkzelfsnogvoordatjetoekomtaanhetlezenvanzijn eersteverhaalziejeindecolofonzijnwederzijdsevertrouwenterugkomenwaarmeehijzichcontinu profileert. Rechten: Alleswatjeleukvindtinditboekmagjegebruiken,navertellen,kopiëren,overtikken,jatten; watjemaarwilt.alsjeermaarbijverteltwaarjehetvandaanhebt.maarhetisnatuurlijk ookweernietdebedoelingdatjehetheleboekkopieertengaatverkopen.datvindtde uitgevernietleuk,datsnapje. (Wintzen2007:3) 7

8 Nietheelgebruikelijkvondikhet,maarwelheelduidelijkzondergebruiktemakenvandestandaard tekstenzoalsjedietegenkomtinbijvoorbeeldhetmanagementboek Andersveranderen van Cozijnsen(2004). Copyright2004PearsoEducationBenelux,Amsterdam Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenin eengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,[ ]Voorzoverhetmakenvan kopieënuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16bauteurswet1912j het Besluitvan20juni1974,St.b.351,zoalsgewijzigdbijbesluitvan23augustus1985,St.b.471 enartikl17auteurswet1912,dientmen[ ] Enzogaatdecopyrighttekstnogevendoor.Eentypischetekstdiepastbijhetbureaucratische denkenwaarwintzenzichtegenafzet.wanneerjeverderleestinzijnboekkomjealsnelweereen voorbeeldtegenvanzijnvisie.eckartwinztenwordtgeconfronteerdmetdesnellegroeivanbsoen reageerthierop.bsoistweejaaractiefenteltondertussen35medewerkers.keesvanlede,alsoud huisgenootentoenpresidentdirecteurkoninklijkenederhorstbouwb.v.,maarondertussenoud topmanvanakzonobel,confronteerteckartwintzendoorhetvolgendetezeggen: Ja,jekrijgtnu eenanderebaan,eckart.jezultnumanagersmoetengaanmanagen. (Wintzen2007:31)Eckart Winztenzijnreactiehieropwasalsvolgt: Keeskondatnouwelzeggen,maarikwildehelemaalgeenanderebaan.Ikhieldvanmijn informele familiebedrijf [ ].Onzeklantenhieldenvanonsomdatiedereentoegewijdwasen dusgoedwerkafleverde.omdatjedirectmet debaas konpratenenerdusbinneneenpaar uurbeslissingengenomenkondenworden.bijonswerderopvrijdagmiddagopkantooreen biertjegedronkenenwerdenallegroteenkleineprobleempjesbesproken.groteconcurrent Volmacwasveelformelerenstijvereninflexibel,zeimenzowildeikhetniet.[ ]Maarja,we blevenwelgestaaggroeienenikmoestduswelietsdoen. Waaromnietgewoonnógeen BSOopzetten? bedachtik. (Wintzen2007:31) Een informeel familiebedrijf met toewijding van de medewerkers gaan hand in hand met een eenvoudigebedrijfsstructuur,gelijkheiddusafstanddoenvanbepaaldemachtsposities,wederzijds vertrouwen, gezamenlijke doelen en gedeelde waarden. Tegelijkertijd benut Eckart Wintzen de mogelijkheidzichaftezettentegenvolmac(hethuidigecapgemini).ditbedrijfwerdgezienals bureaucratisch.tochmoesterechtietsgebeurentoenhetbedrijfeenomvanghadvanmeerdan 100medewerkers.EckartWintzensteltvooromhetbedrijftesplitsen(Bakel1996).Hierbijpasthij hetpostbureaucratische denkentoe doortekiezenvooreeneenvoudigebedrijfsstructuurmet autonomeeenhedenenzondervergaandetaakspecialisatie Tegen differentiatie Wintzen was ook tegen een vergaande hiërarchische opsplitsing van taken en verantwoordelijkheden.dusbsomochtwelgroeien,maarnietindehoogte.ditzounamelijkmeer managementlagenenmeerhiërarchiebetekenen,dusookmeerbureaucratie.debreedtemochthet bedrijfooknietuitbreidenomdaterdanafdelingenontstaandiezichslechtsbezigzoudenhouden meteenkleindeelvanhetgehelebedrijf.ditzouwederombureaucratieindehandwerken.omdit allestevoorkomenwerdgekozenomhetbedrijftesplitsen: 8

9 Wesplitsenhetbestaandebedrijfintweeën:demensenendemarkt.Dankrijgenwetwee volledigzelfstandigebedrijvennaastelkaar.eengrotestreepdoordekaartvannederland, allebedrijvenaandeanderekantvandelijnvoorbsooostenallemensendiedaarinde buurtwonengaanopdieloonlijst.deandereblijvenbij ons.demeestervarenprojectleider wordtdaardirecteurenikblijfhier.[ ]Debelangrijkstegedachtevoordenieuwecelisdathij geheelonafhankelijkvandeoudezalvoortbestaan.honderdprocentgefinancierddoorde oercel,maarverdermoethijzijneigenbroekophouden.zelfnieuweklantenenpersoneel zoeken,zelfkantoorinrichten,postbusaanvragen,telefooncentraleregelen,lease/auto s huren.zelfdeurenadministratiedoen,facturensturenendebiteureninnen.kortom:echt helemaalzelfstandigenniemandomnaartewijzenalsietsnietlukt.alleproblemenzijn automatischvandecategorie eigenschuldkatapult. (Wintzen2007:32) OvereenkomstigmetdeprincipesvandepostbureaucratiebleefBSOopdezemaniereenplatte organisatiemetveelautonomievooriederecel.omdatstafafdelingenwellichtnietalsdifferentiatie gezienwordenishetgoedomookhiereckartwintzenzijnmeningovertehoren: [ ]ontzettendveelvanditsoortstafdienstenzoekenhuneigenbelangrijkheidenhebbende neigingomsteedsgroterteworden,terwijlzeaaneffectiviteitnietsbijdragen.[ ]hetgaat meestalhelemaalnietuitangstvoordubbelwerk,hetismeestalgewoonangstvoor kutwerk. (Wintzen2007:77) StafdienstenzijndusvolgensWintzen(2007:75)debasisvoorbureaucratieenzweertzeomdeze redenaf.hijzietdatjuistdepopulairestafdienstentakendoendieeendirecteurzelfvaakjuistniet wildoenomdathet kutwerk is.hiermeedoelthijoptakenals; incasso,urenadminisatrie,inkoop,contracten,personeelszaken.[daarnaastwileen directeurookgeen]gezeikovercariereontwikkeling,ontslagenafvloeiing, gebouwenonderhouden beheer,hetgelazermettelefoonleveranciers,verzekeringengezeur, [ ] (Wintzen2007:75) Hetargumentdathetefficiënterzouzijnwanneerditallescentraalgeregeldzouwordenwaardoor duskostbaretijdvandedirecteurbespaardkanworden,vindthijonzin.hijzietdatstafdienstenzich naverloopvantijdjuistheelbelangrijkgaanvoelen.hierdoorwordenzetotaalinflexibelenzorgen vaakvoorweermeerklachten(wintzen2007:76).omzijnargumentatieextrakrachtbijtezetten, haalthijpersoneelszaken(pz)alsvoorbeelddatstafdienstentotaaloverbodigzijn. HetprobleemvanrekruteringviaPZisdatdaarkandidatenuitkomendieweliswaargeheel aandetechnische/academische specs voldoen,maardiequapersoonlijkheidnietindat specifieketeampassen.overigenskaneenechte computernerd metveelpraktijkervaring tienkeerzosnelvaststellenofdekandidaatinderdaadookdeskundigisofdathijalleenhet boekje HowtobluffyourwayinIT,withoutreallyknowing ergensopeenleestafelheeftzien liggen. (Wintzen2007:129) Medewerkerskunnendusbeterzelfhuncollega suitzoekenenaannemendandaarvooreenafdeling tehebben.eennieuwemedewerkermoetimmerspassenbinnendeeenheiddiereedsaanwezigis. Dezemedewerkermoetaansluitenbijdegeldendecultuurengedeeldewaarden.Eenanderetaak diepersoneelszakenvaakopzichneemtishethoudenvanbeoordelingsgesprekken.dezetaakkan 9

10 volgenswintzen(2007:109)ookkomentevervallenwanneereenmanagervooriederemedewerker eenmeetbarepersoonlijkemissieenverschillendemijlpalenstelt.hierdoorkaneenmedewerkerzelf zienofhijhetgaathalenofalgehaaldheeft.hijweetwatervanhemverwachtwordtenkanzichzelf daaroptoetsen.kortomnaastdegezamenlijkedoelenmoestookiederemedewerkerindividuele doelen krijgen en hiernaar handelen. De gepubliceerde maandstaten, met hierop de geboekte resultaten,doordeholdingsamengesteld,hielpenhierbijdoordatiedereenzelfkonzienofdedoelen daadwerkelijkgehaaldwerden(idem2007:110). DoorhetcreërenvanautonomieenhetuitsluitenvanstafafdelingenprobeerdeWintzende bureaucratie buiten de deur te houden. BSO moest informeel en dynamisch blijven zodat alle medewerkerstoegewijdenflexibelerkondenwerken.hetstellenvandoelen,eeneenvoudige bedrijfsstructuurendeonderlingegelijkheidmoestenhieraanbijdragen.daarnaastblijktwederom het streven naar eenheid, namelijk door de eigen medewerkers toekomstige medewerkers selecteren. Zij zullen kiezen voor mensen die al binnen het team passen; mensen met gelijke waardenennormen. EchterdewerkelijkheidbijBSObleekandersdanhethiervoorbeschreventheoretischeverhaal. Eind jaren 70 was de eerste splitsing (Dael 2001:152). Hierop volgde er nog vele splitsingen gebaseerd op verdeling van postcodegebieden. Tegelijkertijd creëerde men voor ieder nieuw specialismeeennieuwewerkmaatschappij(dael2001:153)enbleefclaimendatbsovoorhaar opdrachtgeversopallegebiedenvandeautomatiseringdienstenkonleveren(bsojaarverslag1984). BSOginghierdoorvaneenalgemeneITleveranciernaareenstructuurvanwerkmaatschappijendie iedereeneigenspecialismehadden.deoorspronkelijkegrondbeginselenlekenindejaren 80al deelstewordenlosgelaten.zoontstondenertweebelangrijketakkenbinnenbso; Information Systems (IS)en AutomationTechnology (AT).ISdeeddeadministratieveautomatisering.Hierbij valttedenkenaanloonenfacturatieadministratie.atdeeddeproductieenprocesautomatisering voortechnischwetenschappelijkeenindustriëlecomputertoepassingen.volgenswintzenhadden ookanderesoftwarehuizendezeatexpertiseinhuis,maarhetwasuniekdatbsoereenaparte werkmaatschappijvoorinhetlevenriep.datdezestrategievanbsogeenuitzonderingwasbleek welbijdeoprichtingvandewerkmaatschappij InstructionTechnology.Wintzenzegthierovertegen VanDaelop31maart1999hetvolgende: Debestemogelijkheidomopdekaarttekomenwasdooreeneigenbedrijfoptezetten,dat werdinstructiontechnology.dezenieuweactiviteitenhaddennietzoveelomzetmaar zorgdenwelvoorextrapubliciteitennaamsbekendheid.zeversterktenhetbeeldvanbsoals vernieuwendeorganisatie.dergelijkepositieveperswasaltijdgoedvoordebestaande werkmaatschappijen. (indael2001:161) De oorspronkelijke gedachte die geënt was tegen specialisatie was losgelaten voor gunstige profileringvanbso.natuurlijkmoestendewerkmaatschappijennogwelalsautonomecelkunnen fungeren.erontstondzoeenwildgroeiaannieuweactiviteitenenexperimenten.nadefusiemet PhilipsCommunications&Processing(C&P)kwamGerardVinkeindedirectievanBSO/Origin.Hij kreegdetaakveelvandezetegenvallendeprojectenaftebouwen(bso/origin,annualreport 1991:36).Hijzegthieroverop29juli1998tegenVanDaelhetvolgende: Ditsoortinvesteringen[wareneen]typischeuitingenvandeentrepreneursgedachtedie indertijdbinnenhetbedrijfheerste.bsohadzoveelsuccesdathetbedrijfhetgevoelkreeg 10

11 datalleswathetaanraakteingoudzouveranderen.bsostartteprojectenwaarlater vraagtekensbijgezetkondenworden. (indael2001:161) NogvooraldezenieuwespecialismenwildeBSOookopeenhogerniveauhaardienstengaan aanbieden.op31maart1999tekentwintzenvoorvandaelhetvolgendeschemaomhemuitte leggenwelkesegmentenbsobeginjaren 80ookwildegaanaanboren. BijBSObestondreedseenverdelingtussenadministratieveentechnischeautomatiseringnaastde opdelingindepostcodegebieden.hetlaagsteniveaubijdeklantenvanbsobenoemdwintzende Werkvloer. De werkmaatschappijen Automation Technology (AT) doen hier de technische automatisering.hetautomatiserenvanproductieprocessen.ophetderdeniveau Administratie richttendewerkmaatschappijen InformationSystems (IS)zichophetautomatiserenvanloonen factureringsadministraties.hetniveaubijdeklantdaarbovennoemtwintzen Management.De werkmaatschappij ManagementSupport (MS)werdopgerichtin1983.MSmoestsystemenmaken diegrotehoeveelhedendatamoestenomzetteningeaggregeerdestatistischeinformatiezodatvoor hetmanagementinéénoogopslagzichtbaarwashoehetbedrijfervoorstond.in1991warenervier vandezewerkmaatschappijen(dael2001:156).ophethoogsteniveau Directie wildebsoookgraag de directies van bedrijven adviseren waardoor BSO toch en stafafdeling kreeg; de Top Level Consultancygroep(TLC)(Dael2001:158).CeesPrinswaséénvandeeerstetweepartnersdievoor dezestafafdelingartikelenschreefenlezingengaf.in1984resulteerdeditindeoprichtingvande werkmaatschappij BSO/Partners.Prinsomschrijfthetwerkalsvolgt: BSO/Partnersdeedvooralopzichzelfstaandeopdrachtenzoalsadviserenover veranderingsenvernieuwingstrajecten,overinformatieplanning,enoverinfrastructurele vraagstukken. (indael2001:158) Dezewerkmaatschappijhadbinnen3jaarnaoprichtingvierpartnersenongeveer20medewerkers. TochbleekvolgensJohnSymesdezeconstructienietgoedtewerken.SymeskwamvoorBSOwerken enkelejarennadeoprichtingenwerdookdirectielidvanbso.hijstelt: Debedoelingwasdatdepartnersophoogniveaumetdirectieszakenzoudoen.BSOzou daaropdelangetermijnveelaankunnenhebben.bsowistdanalineenvroegstadium welkekanthetopzougaanenkondaarzijndienstenpakkettijdigopaanpassen.vande partnerswerdnietverwachtdatzereclamemaaktenvoorbso,maarweldatzeadviezen schrevenwaarbsoopeenofanderemanierwataanhad.departnershaddenveelmoeite metdezehouding.hetheeftdanooknooitopdezewijzegefunctioneerd. (indael2001:158) 11

12 BSO/Partnerskreegnietdeopdrachtendiemenvoorogenhad.Vooralhetimagovaneen softwarehuisstondindeweg.daaromverkochtbsoin1987haaraandelenaandepartners(bso Jaarverslag1987inDeal2001).Dezegingenzelfstandigverderals M&I/Partners. In de visie van Wintzen was blijkbaar ruimte voor verschillende specialisaties van werkmaatschappijen.destructuurwasopgezetomoplokaalniveaudienstenaantebiedenvoor lokaleprojecten.bsozatomdehoek,datwasdekrachtvanhetbedrijf(dael2001:165).gevoed door het ondernemerschap en ter profilering van BSO ontstonden zo verschillende werkmaatschappijendieiederinstaatmoestenzijndeeigenbroekoptehouden.metdewensom ookhogerbijdeklantenadviesdienstenaantebieden,bleekbsobereidom,ineersteinstantie,het alsstafafdelinginhetleventeroepen.bijverderegroeienverzelfstandigingbleekdezeafdelingniet levensvatbaarenwerdbeslotenomaftesplitsenvanbso. Eendergelijksysteemmeteenwildgroeiaanwerkmaatschappijen(lees:cellen)bleekookniet zonderenigevormvancontroletekunnenfunctioneren.wederomeenaspectdatafwijktinde praktijkvandetheoretischevisiediewintzenverkondigt.deautonomievoordecellen,hetgegeven vertrouwen en benodigde creativiteit waren weldegelijk aan grenzen gebonden. Deze grenzen moestenvolgenswintzenbijgdragenaandevormingenbehoudvaneenheidbinnenhetbedrijf Controle AchterafvondbijBSOdecontroleplaats.Dusmendiendezichachterafteverantwoordenoverde genomenbesluitenofeigenhandelen.tevenswarenerbinnenbsostandaardenwaariedereenzich aanmoesthouden.ondankseensysteemuitgaandevanwederzijdsvertrouwenmoestenallecellen welverplichtiederemaandrapportagesinsturen.deeenheidscultuurboodblijkbaarinzekeremate onvoldoendevertrouwendatdegesteldedoelenengedeeldewaardennageleefdzoudenworden. Hetrisicovaneenmogelijkfalendsysteemprobeerdemendaaromteondervangenzodatmenwaar nodigkoningrijpen.dezemaandelijkserapportageswerdenvervolgensverwerktdoordeholdingen openbaargemaaktviademaandstaten(wintzen2007:61). Bijonswerdopzo nstukoftwintigparametersgescoord.zakenalsomzet,kostenen resultatennatuurlijkmaarookratio szoalsdirecte/indirectemedewerkers,uitvalpercentages, gemiddeldeuitstaandedebiteurendagen,ziekteuitval,verliesvanproductieveurenin vergaderingen,gemiddelduurtarief,aantalonbetaaldegarantieurenenzonogveleandere. Iedereceldirecteurkonzocheckenhoegoedhijhetdeedtenopzichtevananderen. (Wintzen 2007:61) Zokondenzezienhoeheterbijstondendanglimlachen,jaloerswordenofinspiratiebij elkaaropdoen. HézegRon,hoedoejijdat,jehebteenuitvalvan12,6en1:7,5overheaden tochmaakjeeenmargevan11,3? (Wintzen2007:151) Deze maandstaten zorgde voor transparantie en openheid binnen het bedrijf. Samen met de uitdagende,haalbare,groeiendeenwinstgevendebudgettendiedoordeholdingwerdenverstrekt aaniederecel,bleekheteengoedestimulanstezijnenleverdediteengezondecompetitiedrangop (Wintzen2007:123).MartijnKriensmerkthierbijopdatiedereenintheorieoverdezeinformatiekon beschikken,maardatditindepraktijkeigenlijknietgebeurde.eengewonemedewerkermoesteen afspraakmakenmetzijnceldirecteuromditrapportvervolgensopzijnkamerintemogenzien.toch blijftduidelijknaarvorenkomendateckartwintzenprobeertkenmerkenuitdepostbureaucratie zoalsondernemersgeest,durfencreativiteitvanmedewerkerswerdopdezewijzetepromoten. 12

13 Naastdezerapportageswerderbinnenhetbedrijfookgewerktmetstandaarden.Zodroeg Wintzen op dat de telefoon wel binnen drie rinkels opgenomen moest worden (Wintzen 2007:165).Tweeandereaspectenlatentegelijkertijdbeperktevrijheidvanbijvoorbeeldeennieuwe celdirecteurzien.zowasdeafspraakdateenceldirecteurgeheelvrijzouzijnbijhetinrichtenvanzijn nieuwekantoor.echterdezekeuzevrijheidwerdzeerbeperktdoordatmenmoestwerkenmeteen vastprojectbureau.hetgevolgwasdatkunstenplantenwarentoegestaan,mitshetschilderijgroot wasendebakvoordeplantminimaaleendoorsnedevan40centimeterhad.eentweedevoorbeeld waarinwintzendevrijheidaanbandenlegdewasiedereenteverplichtengebruiktemakenvanhet standaardhuisstijlhandboek.hierinhadhijzelfinoverlegmeteenexternmarketingbureaubijwijze vansprekentotopdetiendemillimetervastgesteldhoedevormgevingvanhetbriefpapieren websitetotaandeparkeerbordjesengevelbeletteringeruitmoestzien.deexactekleurnummers werdenhierindanookvermeld(idem2007:95). Dezestandaardenenhandboekenwarenernietalleenophetgebiedvandeuitstralingen communicatie. Ook voor de administratie, de project aanpak en zelfs voor de rechten van de medewerkers bestonden handboeken (idem 2007:163). Dat deze rapportages, standaarden en handboeken in de ogen van veel medewerkers wellicht extreem precies waren en dat zijn bemoeienis nietdooriedereenindankwerdafgenomen,daarishijzichvanbewust(wintzen 2007:97). Toch probeerde hij er tegelijkertijd voor te zorgen dat de handboeken niet zouden uitmondenineenzeergedetailleerdebeschrijvingvanprocedures dienietsaanheteigeninitiatief vandegebruikerszouoverlaten.wintzen(2007:167)haddezeboekwerkenopgesteldmeerten doelomrichtlijnenenhandvattentebieden.eenlastigdilemmatussenenerzijdseenheidwillen waarbinnen vertrouwen, autonomie en creativiteit centraal staan, maar aan de andere kant bureaucratischeregels,standaardenenhandboekenverplichtmoetenwordennageleefd Eenheid Eenheidiswaarhetallemaalomdraaitwanneermeneen sterkecultuur trachtneertezetten waarindemedewerkersdenkeninlijnmetdegesteldedoelenengezamenlijkewaardenvande organisatie.totnutoekomtduidelijknaarvorendatwintzendecentraalbsovormgaf.vanuitde gedachtedathet cultureledna bijsplitsingmeegenomenzouwordendoordenieuwecel,was Wintzenervanovertuigddatde sfeer,hetvertrouwenendevrijheidzoudenbijdragenaanzijn informele familiebedrijf.desturingvanhetgedragvanmedewerkersvondplaatsdoordatmensen debedrijfscultuurenhaarwaardendeeldenenhiernaarhandelden.dit familiebedrijf kreegechter eenomvangwaarbijwintzentochdeangsthaddathetbedrijfhaareenheidencultuurzouverliezen waarvoorhijenkeleformeleregelsenstandaardennoodzakelijkachtte.hierdoorlijktereenparadox tezittenindecelstructuur.aandeenekantveelvrijheid,dankzijvergaandedelegatiemetaande anderekantstrakkerapportagelijnen. VolgensWintzenisditeenschijnparadox.Hijvondhetnietmeerdannormaaltewetenofzijn cellenwelopkoerslagen(idem2007:150).voorstelbaarhaddenveelceldirecteurenhieraaneen hekel.dezerapportageswarennietalleen behoorlijkuitgebreid,[ ] maarookstrakinhetjasje. (Wintzen 2007:149). De rapportages moesten onderling te vergelijken zijn en daarom dus aan strengestandaardenvoldoen.deanderestandaardswarenvaneenandereaard.dezemoesten vooral gezien worden als gedragsregels of als hele simpele regeltjes zoals: een maximaal personeelsverloopvan5%perjaar,ziekteverzuimonderde2%,geenkerstkaartversturenzonder persoonlijkeboodschap,detelefoonmoetwordenopgenomendooriemanddieechtgeïnteresseerd 13

14 isendewegweetvanhetbedrijf(meestaldesecretaressevandecel),geenverkoopactiviteitenbij bedrijvendieminderdan ,guldentebestedenhebben,potentiëlemedewerkersworden minimaal door drie mensen geïnterviewd en medewerkers bij andere cellen rekruteren is niet toegestaan(wintzen2007:165). Op deze wijze gaf Wintzen richting aan het handelen van zijn medewerkers en de bewegingsvrijheid van de cellen. Door het constant uiten van zijn duidelijke visie en doelen benadruktehijhetbelangvanautonomieenondernemingsgeestinbso.datditeffecthadbinnende organisatiebleekweluitdeervaringdiemartijnkrienshadtoenhijnieuwineenteamkwam.zijn managervroeghemhoelanghijvoorbsowerkte.toenbleekdathijpasenkeledagenbegonnenwas zeizijnmanager: oh,noudatiseigenlijkookwellanggenoeg.welkom! VervolgensmochtKriens zelfstandigmetveelverantwoordingaandeslag(interviewkriens).tochkwamendeautonomieen ondernemingsgeestdeelsinverdrukkingdoorhetstrevennaareenheid.dezedrangnaarcontrole, methethebbenvaneenheid,werdookgeborgddooreenzorgvuldiggecreëerdimagoencultuur management Het imago BSOkreegdenaameenbijzonderbedrijftezijndatanderstewerkgingdanhaarconcurrenten.De organisatiefilosofiekreegveelpositieveaandachtindemedia.bsoonderscheiddezichvanalle anderebedrijvenindesoftwarebranche.zowasbsonietlidvandebrancheverenigingcosso. DaarnaastbrachtBSOjaarlijksbijzonderejaarverslagenuit.HierdoorstondBSObekendalseen innovatief en creatief bedrijf met een unieke eigen cultuur waar de verantwoordelijkheid en creativiteitvandemedewerkerssterkwerdbenadrukt(dael2001:153). EckartWintzenwasalspersoonlijkevertolkingvanBSOzichcontinubewustvanzijnimago creatie.zomochteigenlijkniemandbinnenhetbedrijfmetdeperspraten,behalvehijzelf.iemand (lees:eenpersvoorlichter)aanstellenomditvoorhemtedoenwasdaarmeenatuurlijkuitdenboze. Vandeveletakendieikbijdeoprichtingvanhetbedrijfhad,blevenerbijdecontinuegroei natuurlijksteedsminderover.eriserééndieiktotheteindehebbehouden:dievan communicatieenpr (Wintzen2007:57) DeredenvoorEckartWintzenomditzelfteblijvendoenwasdathijzichervanbewustwasdathet beelddatmensenhebbenvaneenorganisatienietslechtsbepaaldwordtdoorhoezijindepersnaar vorenkomt.hetimagoisopgebouwduitvelecomponenten: [namelijkuit]eenwaanzinnigeveelheidvanwaarnemingen.datzijnnaastdepersookde reclamecampagnes,degebouwen,deinrichting,detelefoniste,dereceptie,detuin,de jaarverslagen,hetlogo,dewebsite,deleaseauto senalleanderekleinecontactmomenten. Zoalsdieverdomdedirectieparkeerplaatsenvoordedeuren onderhetmotto deklantis koning geenplekvoorbezoekers.jainderdaad,ikhebmijaltijdmetaldie onbelangrijke dingenbemoeid. (Wintzen2007:57) IkwilgraagtweeproductenbesprekenvandehandvanEckartWintzenomtelatenziendatdit imagoslechtsalleendoorhembepaaldwerd.hetreedsbesproken standaardhuisstijlhandboek is éénvandezeproducten.eckartwintzenvondnamelijkdatdecellennietzelfaandegangmochten gaanmeteeneigeninvullingvanhetmerk.datbepaaldehijzelfenvoeldezichhiervoorenorm 14

15 verantwoordelijk.degehele CorporateImage gafhij,ondersteuntdooreenexternreclamebureau, vorm(wintzen2007:90). Eéndingstaatvoormijalseenpaalbovenwater:alsjeeenbedrijfhebtdatopcelfilosofie steunt,danmoetjezorgendatjejehuisstijlenjemerkheelgoedbeschermt. (Wintzen 2007:95) DevolgendeopmerkingvanEckartWintzenbenadruktnogmaalszijnstrevennaareenheidviahet imagoentegelijkertijdhetnietaccepterendathiervanzouwordenafgeweken: Alsceldirecteurmagjewélzelfmanagen,maarnietzelfvormgeven.Anderswordtheteen zootjeengaatdeherkenningvanhetgrotegeheelverloren. (Wintzen2007:96). Eenanderproductvanzijnhandzijndejaarverslagen.Wintzenkijkthiermetveeltrotsopterug.Het laat volgens hem zien dat BSO anders was dan de rest van de bedrijven. Anders dan de bureaucratische bedrijven. Het zal je niet verbazen dat ik voor een ander concept koos [ ] (Wintzen 2007:59) De jaarverslagen moesten uitstralen dat BSO bijzonder was. Zo was het jaarverslagspeciaalgeschrevenvoorkindereneenenormsucces. EenfantastischintelligentmaarinkindertaalgeschrevenessaydoorHugoBrandtCorstius over watisnieuw? beeldschoneillustratiesvankinderboekenmaaksternancepostenhet financiëlestukwasdichtgeplaktmeteensticker: nietleukvoorkinderen.wehebbenerna deeerste15.000nogeens30.000bijmoetendrukken.eenoplagewaarmenignederlands bestsellerauteurvandroomt.erisnogjarennagepraatoverditverslag,datoverigensook nogeeninternationaleboekenprijsgewonnenheeft. (Wintzen2007:59) KortomEckartWintzenbepaaldedeuitstralingvanBSOenzorgdeervoordathetnaarbuitentoeals één geheel over kwam. Tegelijkertijd had dit imago haar invloed op de eigen organisatie en versterkteditdeeenheidbinnendebsocultuur.eencultuurwaarzehetandersdedendande bureaucratischebedrijven.bsodurfderisico stenemenwaarbijondernemerschapencreativiteitbij medewerkerswerdgestimuleerdomnetalshunleidermetinnovatieveproductentekomen Cultuur management GeholpendoorhetimagowasEkcartWintzencontinubezigmeteenbeïnvloedingsprocesomdeBSO cultuurheelbewustvormtegevenentestimuleren.hijwasdecultuurmanagerennamhierhet voortouwin: [ ]DeCEO[ ]isuiteindelijkdegenediedestrategie,sfeer,desoulendecultuurvanhet bedrijfbepaalt.danishijookdegenediedatsubtielemengselmoetbewarenenuitdragen. [ ]erisermaarééndiehetwoordkanvoerenendatisdebaas.[ ] (Wintzen2007:57) Het bewaren en verzorgen van zijn cultuur begon al op de eerste werkdag voor alle nieuwe medewerkers.natuurlijkhaddendezenieuwemedewerkersaleenbeeldvanbso.eenbeelddat dooreckartwintzenevenzeerheelzorgvuldigwasvormgegeven,maartochvondhijhetnoodzakelijk omzelfiederemaandaanwezigtezijnopdeintroductiedaginhetholdinggebouw.dezedaghad eenheelinformeelkarakter.erwerdtaartgegeteneneenfilmgetoondoverhetbedrijfmetveel 15

16 zelfspoterin.daarnawerdenerpresentatiesgegevenoverdebsofilosofie(lees:duidelijkevisie); overwatbelangrijkwasenwatniet(lees:gezamenlijkedoelenengedeeldewaarden). Overonzeeigenheid,dus.Datjebijvoorbeeldbestgroenhaarenoorbellenkondragen,maar erwelrekeningmeemoesthouden,datalsjeerbijzonderuitzag,erookietsbijzondersvanje verwachtwerd.ofdatweelkaardoorallerangenenstandenheenbijdevoornaam noemden.datislekkervoorhetfamiliegevoel[ ] (Wintzen2007:168) Nadepresentatieswaserdemogelijkheidomonderhetgenotvaneenbiertjemetde bazen te praten.bijvertrekkreegmennogeenkoffervolmetallemaalhandigespullenmee,maarookeen bosbloemenvoorhetthuisfront. Indezekofferzatbijvoorbeeldeenkleinboekjemetinformatieoverenkele hotitems en waarinhet geschrevenbeeldvandeorganisatie stondgeformuleerd(bso/originvisies1992).men greepdusdirectdeeerstedagaanomeenbasisteleggenvoorbsocultuur. Hetisdeeigenheidvanhetbedrijf,de sfeer waarhetbedrijfaanwordtherkend.wij hebbendiebijbsoaltijderggecultiveerd.debso ersendebuitenwereldvondenhetbeiden fijndatweeeneigenkarakterhadden.watvoorkarakterofpersoonlijkheiddatis,datdoet ereigenlijkniettoe,alshetmaar eigen enherkenbaaris. (Wintzen2007:169) MartijnKrienskanzichzijneerstdagnoggoedherinneren. Hetwaseenperfectverzorgdedagmet presentatiesvanallehogemannen. Hetgeenwathemhetmeestbijbleefwasdatvanafhetbeginze alsmedewerkersdirecthetvertrouwenkregen.ineenvandepresentatieswerdendemeestrecente verliesenwinstcijfersgetoond.tussenneusenlippendoorzeidespreker: Julliesnappennatuurlijkweldatdezeinformatienognietofficieelisgepubliceerd.Dusalsik morgeneenberichtjeinhetfinancieeledagbladleesdanzouikzeerteleurgesteldzijninjullie. (interviewkriens) NadeintroductiedagwerddeBSOcultuurzorgvuldigdoorWintzeninstandgehouden.Zoschreefhij iederetweewekenindevastecolumn Hethoofdspreekt vandebedrijfskrant BeSOgnes overzijn belevingen en visie op actuele thema s (Wintzen 2007:54). Verder vertrouwde Wintzen op de werkingvanzijngroeisysteemmetalsbasishetwederzijdsevertrouwen. Hetbedrijfbleefgroeienwaarbijdecelklaarvoorsplitsingmoestzijnwanneerdezeeen omvangvan65medewerkerskreeg(idem2007:39).iederecelkomtopdezemaniervoortuiteen oude cel waardoor de DNA van de cultuur via de medewerkers uit de oude cel wordt meegenomen.hierdoorlijkendecellenopelkaarenwordenzedoordebuitenwereldgezienals onderdeelvaneengrotergeheel.allecellenhaddenimmersdezelfdemissie,naam,huisstijlen dezelfdestandaarden(idem2007:51).hetginghiernietalleenomkwaliteitsstandaarden,maarook omgangsregels,imagoenprstandaarden,hoeeenofferteeneenpersoneelsadvertentieeruitmoest zien, de inrichting van de celboekhouding, met welke software er gewerkt diende te worden, enzovoorts. Kortom,vanuithethoofdkantoorwordtdebedrijfscultuurbewaakt (idem2007:89). Dezeceldelingzorgdeervoordatiederenieuweceleenafspiegelingwasvandeoudecel. VolgensWintzenbleefhierdoordeBSOcultuurbehouden.Ookdegelimiteerdegroeisnelheidvan éénmedewerkerpermaandperceldroegvolgensarjenvandijkbijaandezecultuurbewaking.van Dijkwasvan werkzaambijBSOalsconsultantenlaterunitmanager(interviewVanDijk). 16

17 EenandersysteemwatWintzenerggoedvondwerkenwasdatvanhetwederzijdsevertrouwen.Bij BSOvonddecontrolenooitvoorafplaats,maaraltijdachteraf.Medewerkersmoestenwanneer eromgevraagdwerdverantwoordingkunnenafleggenoverhunhandelen.ditmechanismezorgdeer bijbsovoordatergeenafdelingennodigwarendieallesmoestenmonitorenenadministreren.in tegenstelling tot zijn strikte Corporate Image en de continue benadrukking van de BSO omgangsnormenlaateckartwintzenookveelaandemedewerkerszelfover. Ikdenkdathoemeerjevoorschrijft,hoemeeroneigenlijkgebruikvanderegelsjeuitlokt.En hoemeervertrouwenjeschenkt,hoerelaxterhetis[ ] (Wintzen2007:116) Zowelophetgebiedvanopleidingenalsdeclaratievanreizenenhotelovernachtingengeefthijhet vertrouwen en laat hij zijn medewerkers vrij. Zo zegt hij dat op het gebied van opleidingen medewerkersprimazelfinstaatzijnomtekiezenwaarinzegraagbijgeschooldwillenworden, daarvoorisvolgenshemgeenpersoneelszakennodig.eenrichtlijnvanbijvoorbeeldtiendagenper jaarzouafdoende moeten zijn(idem2007:111). Misbruikvanditwederzijdsevertrouwenwas minimaal.mochthettocheenkeertjefoutgaandaniseraltijdnogeenfieldmanagerdievoldoende geheugenheeftomtezeggen Zeg,eeeeh,Rob,hebjijnietvorigjaaraleencursusvan12dagen gedaan?... DaarnaastgeeftWintzen(2007:112)alsargumentdateenstafafdelingpersoneelszaken met een systeem om dit alles te controleren het veelvoud van enkele excessen kost. Voor onkostenvergoedingheefthijeengelijkeinsteek Doewatjijvindtdatredelijkis.Achterafmoet iemandnatuurlijkwelrapporterenenstaathetdesupervisorvrijomtevragenwaaromdieuitgave ofdeclaratieredelijkis(idem2007:116).wintzenvonddatditsysteembinnenbsozeergoedheeft gefunctioneerd. Mijnervaringblijft:explicietgegevenvertrouwenwordtzeerzeldenbeschaamdeniseen veelfijnereomgevingomintewerken.endeprijsdiejebetaaltintermenvanarbeidsvreugde doornietvoortdurendiedereenopzijnliptezittenisvelemalenhogerdanwatjeverdient metjebemoeizucht. (Wintzen2007:117) EencultuurbijBSOvansamenhorigheidwaarbijmedewerkerszelfkeuzeskondenmakenzonder voorafgoedkeuringtehebbenenindezekeuzesfoutenmochtenmakenwashetresultaat(idem 2007:85).EchterookeenfoutmochtvolgensWintzenslechtséénmaalplaatsvinden.Hijvonddat iemanderwelwatvanmoesthebbengeleerd.hijzegt: doorveel vaakergdure foutentemaken wordenervarenceo s,projectleidersenconsultantsgeboren. (idem2007:86)eentotaalconceptdat zichafzettegenbureaucratischeorganisaties.hierbijgafwintzenbsoeenplatteflexibelestructuur ennamalsleiderzelfhetvoortouwinhetcreërenvaneenheiddoorhetuitenenactiefbelijdenvan zijnvisie,degezamenlijkedoelenengedeeldewaarde.dithadalsgevolgdat: [ ]eengemiddeldebso erapentrotswasopzijnbedrijf.jekondetevredensmileopzijn hoofdzienalshijbijfamilieofoppartijtjesverteldedathijbijbsowerkte.hijwastrotsophet imagovanprofessionaliteit,creativiteit,enmenselijkewarmte.zo nbeeldontstaatniet vanzelfenzekernietdooroverplatgetredenpadentelopen (Wintzen2007:58) JoepSchrijversbeaamtdit.Hijkwamin1988bijBSOenisauteurvanhetboek Hoewordikeenrat. Hijzegt: OpeenfeestjeverteldejegraagdatjebijBSOwerkte.Datwaseenbijzonderbedrijfwaar mensengraagietsoverwildenhoren. (indael2001:153) 17

18 4.4. Verandering van de situatie MetdeBSOcultuur,structuurenhaarleiderschapwashetbedrijfin1989uitgegroeidtotongeveer 4000 medewerkers (Wintzen 2007:133). BSO was tot dan toe vooral in Nederland actief en autonoomgrootgegroeidopbasisvandegezamenlijkedoelenengedeeldewaarden.deeenheiddie doorwintzenzozorgvuldigwasgecreëerdendoorheminstandwerdgehoudenmetstandaarden voorbijvoorbeeldhetimagoendecultuurhadveelsucces.ookbleekdezeeenheidinstaatomde eerstefusiemetdecultuurvanphilipsoptevangen.echterdetweedefusielieptuitopeen catastrofeenbetekendetevensheteindevandebsocultuur Fusie met Philips Application and Software Services (Pass) JohanVunderinkwasvan1977tot1996werkzaambijBSOenkwamalslidvanderaadvanbestuur methetideevooreenfusie.hijvondhetnoodzakelijkom,netalshungroteconcurrentcapvolmac, globaaltegaanomzodegroteklantentebehouden.capvolmacwastoenalzeeractiefbuiten Nederlandmethetkopenvanbelangeninbuitenlandsebedrijvenomzoeeninternationaalnetwerk optebouwen(tex1998).bsovolgdedezetrendenopendezelfenkelewerkmaatschappijeninhet buitenland.hetbleeklastigomdaardemarktteveroverenwaaropmenbeslootomopzoektegaan naareeninternationalefusiepartner(dael2001:161).demogelijkhedenomditterealiserenwaren voorbsobeperkt.vulderinkzegt: Wijhaddengeenbeursnoteringendusgeengeldvoorgrote overnamen.vooronswasermaaréénoplossing:groeienoverderugvaneenmultinational. In oktober1988werdendeeerstegesprekkenmetphilipsgevoerd.detimingwasnaarzijnzeggen vlekkeloos(vulderinkintex1998).philipswasalenigejarenbezigmethetreorganiserenvande eigen automatisering. Als gevolg hiervan werden er twee grote semizelfstandige automatiseringsafdelingen opgericht in Verschillende groepen die zich bezig hielden met applicaties (de software toepassingen op de computer) werden samengevoegd tot Philips ApplicationandSoftwareServices.Deanderegrotesemizelfstandigeautomatiseringsafdelingdie tegelijkertijdontstondwas PhilipsCommunicationandProcessing.Hierwerdenallerekencentra ondergebrachtdieeerstdecentraalperlandofproductdivisiebestonden.philipskonhierdoorterug naar haar kerntaken waarbij de automatiseringskosten variabel werden (Dael 2001:161). De onderhandelingentussenphilipsenbsozorgdeervoordattweejaarlatererinmaart1990aleen definitieveovereenkomstoptafellag.bsozoupassovernemeneninruilhiervoorkreegphilips41 procentvandeaandeleninhetnieuwebedrijf(tex1998).hetbedrijfkreegerzowereldwijd ongeveer2000manbijwaarvan160innederland(interviewwintzen2008).dezefusieverliepheel geleidelijkenwintzenheefthiernietheelveelsturingaangegevenomdathijvonddatcellenditzelf moestenregelen.hijbepaaldealleenwelkemensenerbijwelkecelbijkwamenofmaakteereen nieuwezelfstandigecelvan. [Bijdelocalecel]ishungeleerdhoeeencelinelkaarzit,watverantwoordelijkheidis,hoeje datzelfmoetoppakkenenwatvertrouwenis,enhoejemetvertrouwenomgaat. (interview Wintzen2008) TochontstaaterveelonrustwaaropWintzenbesluitalsleiderop tournee tegaan: Eenambitieusprogrammawaarbijikbinnentweemaandenallelocatieseenkeerrond lunchtijdbezocht.gewapendmeteenpaarkoffiekannenentweemandenbroodjespastrami, 18

19 ontvingikiedereendiezichhadopgegeven,vooreeninformelelunchindevergaderkamer vandievestiging.iederkonvragenwathijwildeendaarbijrekenenopeeneerlijk antwoord. (Wintzen2007:54) VolgensWintzenwerddeonrustminderenheeftBSOdeeerstefusiemetPhilipsPassgoedkunnen opvangen.hijgeeftweltoedathetnietoveraldirectgoedverliep: Frankrijkwasnietteredden, maardaartegenoverstondbrazilië: Datginginéénklapgewoonmeteenfantastisch.BSOkreeg hierdooreeninternationaalkarakterwaardoorwerdbeslotendenaambsotewijzigeninbso/ Origin.Nagoedenweldezenaamdoorgevoerdtehebben,werdendeeerstehaarschurenzichtbaar. Er kwamen veel negatieve signalen, maar overtuigd van de eigen superioriteit heeft Wintzen (2007:83) het rottingsproces ondanks waarschuwingen van [zijn] collega s maandenlang ongemoeidlatendoorgaan. Hetgevolgwasdatbinneneenhalfjaarnadefusieervelemiljoenen verlieswareneneenforsgedeeltevandeoudphilipsmedewerkerszeerontevredenwarenoverhet feitdatze zonderenigebegeleiding[ ]vandeeneindeanderecultuur[waren]geworpen. (Wintzen2007:84).DithadWintzentotaalnietverwachtimmers: Wij BSO warenhetleukstebedrijfomvoortewerken,datvondenwezelfenkregendaar ookbevestigingvoorindepers.eigenlijkhadikzo nbeetjeverwachtdatdiephilipsmensen onsminofmeersnikkendvangelukindearmenzoudenvallen.eindelijkkondenzenuvoor eenleukebaaswerken.jaecht,datiswatikdacht.wantwijwarenfrisendynamischen Philipswasstoffig. (Wintzen2007:83) DezegedachtevanWintzenbleekdusnietjuist.DeandereaannamedatdetoevoegingvandePhilips consultantszouresultereninmeeromzetwaseveneenseendesillusie.omdatbsoeentekorthad aanconsultantswaswintzenineersteinstantiezeerblijmetdekomstvandenieuwemedewerkers vanphilipspass.echterlaterbleekditeenkatindezakwaarvanwintzenhetliefstewoudatze allemaalzosnelmogelijkzouden opdonderen. [ ]hetblekengewoonuitgerangeerdegefaaldemanagerstezijn,diemaartotconsultant warengebombardeerddoorphilips.dieopdehelewereldconsultancyzatentegeven.[ ] Ze haddengeenenkeletoegevoegdewaardevoorhetproces.integendeelzehaddenalleen maarafbrekendewaarde.zehaddendusookgeenkennis.zehaddendusookgeenechte autoriteit.wantzijbepaaldenzelfwanneerzewaarconsultancykwamengeven.datis Philips.Zijwarenhogerinrang.Zijwarenvakgroep7of8enzijzeidengewoon:[ ] we komenevenlangsditimplementeren.ofwekomenjullievertellenhoedenieuwetoolwerkt ofwhatever.nou,dieconsultantsblekendustotaalwaardeloostezijn.diemoestenwe eigenlijkgewoonproberenominéénklapwegtemieteren. (interviewwintzen2008) BSOwastotdantoealle19jarenopéénnawinstgevend.DeautoriteitdiedeconsultantsvanPhilips eersthadden,bleektotaalverdwenennuzebijdezelfdeopdrachtgeveronderdenaambso/origin aan de slag gingen. Volgens Vunderink (in Tex 1998) werden er geen mensen ontslagen nog vestigingensamengevoegd.laterbleekpasdatvooralveelgeldverdweeninhetbuitenland.in1993 verlorenvijfbuitenlandsevestigingensamenachttienmiljoengulden.vooralinfrankrijkenbrazilië warendeverliezenenorm.debraziliaansevestigingverlooropeengegevenmomenteenhalf miljoenpermaand.ookinnederlandwarenerproblemen.deonderlingesamenwerkingverliep steedsstroever.veelmanagerswarenslechtsbezigmethethalenvanhundoelstellingenendachten 19

20 nietmeerinhetbelangvanhetbedrijf.driejaarnadeovernamekamptebso/originmeteen enormeliquiditeitscrisis.inapril1993bleekernogmaardriemiljoenguldeninkastezitten(tex 1998).MenbeslootominNederlandgrondigtereorganiseren.Denoodzaaktotingrijpenverklaarde Gerard Oostendorp, destijds de directeur van BSO / Origin Nederland, als een gevolg van de veranderdewensenbijdeklantenenontwikkelingenindeautomatisering.johandeboer,oud directeurvaneenafdelingbinnenpass,gafeenandereverklaring: Erwassprakevankannibalismetussendecellen,erwassprakevandeverscheurdeklant,en erkwamsteedsgroteredrukopdetarieven. (indael2001:161) Een strikte scheiding tussen de verschillende cellen bleek moeilijk vol te houden in een verslechterendemarkt.tonjanssen,werkzaambijbsovanaf1985enin1993directeurvande werkmaatschappij InstructionTechnology,ishetmetDeBoereensenzegthierover: ErwarenopeengegevenmomentteveelBSOwerkmaatschappijenopdeverzadigdeen steedskrapperwordendenederlandsemarkt. (indael2001:161) DeverschuivendevraagvanpureITkennisuitgevoerdinprojectennaarhetmoetenbiedenvaneen langeretermijnrelatiewaarintotaaloplossingenwordenaangedragen,dekrapteopeenverzadigde markteneentegenvallendeintegratiemetpassdwongenbso/origintereorganiseren.bso/ Origin liet in het jaarverslag van 1993 weten dat zij het cellenconcept verder wilde gaan vervolmaken omdaarmeeindetoekomstbetertekunneninspelenopdewensenvandemarkt (AnnualReport1993). Indehoophetnieuwejaar(1994)goedvanstarttegaan,demedewerkerstemotiverenenhen telatenwetendatwintzenookpersoonlijkmeeleeftmetdeonzekerheidbijzijnmedewerkersstuurt hijhende worrydolls perposttoe.onderdevolgendetekstondertekenthijmetpenieder exemplaarhandmatig: Ziehiervoorhetnieuwejaareenoudeindiaansemethodeom problemenoptelossen.naarwestersebegrippenongetwijfeldniet wetenschappelijkverantwoord.maariktroostmijmetdegedachte dateenbelangrijkefunctievanpeperdureadviseursenconsultants ookbestaatuitgeduldigluisteren.ligtdeoplossingimmersnietvaak indeformuleringvanhetprobleembesloten?bijgaande worry dolls zijnoneindigveelgeduldiger(enbeduidendgoedkoper).ik wensjeeenprobleemoplossend1994. De reorganisatie ofwel de vervolmaking van het cellenconcept hield in dat men van de 37 werkmaatschappijenteruggingnaar17nieuwe fullservicecellen.dezeregionalevestigingendiende iederwederomautonoomtefungerenendaarbijeentotaalpakketaandienstenaantebieden.het principevaneenmaximaleomvangdieeencelmochthebbenwerdhiermeelosgelaten.daarnaast kreegiederecel(lees:regiokantoor)eenaantalgroteklantentoegewezen.dezenoemdemende namedaccounts.dezeklantenwerdendoordecellandelijkondersteunt.mengingvoordezeer grote klanten echter nog een stapje verder. Zo werden er speciale accountteams opgezet die rechtstreeksaandecommercieeldirecteurnederlanddiendeterapporteren.grenzengebaseerdop postcodegebieden voor een cel omtrent de grote klanten waren daarmee verleden tijd (Dael 20