Exon skipping workshop

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Exon skipping workshop"

Transcriptie

1 Exon skipping workshop Mei 2019

2 Overview Uitleg exon skippen (15-20 minuten) Waarom zou het werken? Hoe werkt het Voor verschillende mutaies Overwegingen Vragen over exon skippen Mijn kind heel mutaie xxx Workshop: onderbreken met vragen mag

3 Dystrofine Dystrophin

4 Dystrofine gen

5 Splicing Exons Introns 7 Gene (DNA) Splicing messenger RNA RNA copy (pre mrna) dystrophin protein

6 Duchenne: code verstoord

7 Duchenne: Code verstoord Exon 46 Exon 47? Exon 51 Exon 52 Eiwit vertaling stopt vroegijdig Dystrofine niet funcioneel

8 Becker: code behouden

9 Becker: code behouden Exon 46 Exon 47 Exon 52 Exon 53 Eiwit vertaling gaat door Dystrofine deels funcioneel Minder schade

10 Exon skippen: code herstellen

11 Exon skippen voor Δ exon Department of Human GeneIcs

12 Exon skippen voor Δ exon Department of Human GeneIcs

13 Exon skippen voor Δ exon Department of Human GeneIcs

14 Exon skippen voor Δ exon Department of Human GeneIcs

15 Aartsma-Rus Hum Mutat 2009, 30:293-9 Toepasbaarheid hotspot Exon All mutations Deletions 51 14% 21% % 13% % 12% % 11% % 5.6% % 4.5% 8 2.0% 2.9%

16 Overwegingen voor deleies DeleIes clusteren in hotspots Meestal is skippen 1 exon genoeg Some moeten er 2 of meer exonen worden geskipt Dubbelskippen lukt in gekweekte cellen Moeilijker in muizen en honden OpImale dosering? Veiligheid? 16 Department of Human GeneIcs

17 Kleine mutaies * 17 Department of Human GeneIcs

18 Kleine mutaies * 18 Department of Human GeneIcs

19 Overwegingen voor kleine mutaies Voor in-frame exonen skippen van 1 exon Voor uit-frame exonen skippen van 2 of meer exonen nodig (meerderheid) Kleine mutaies clusteren niet Voor stop mutaies is Translarna /Ataluren goedgekeurd (~50% van kleine mutaies) maar niet beschikbaar in Nederland 19 Department of Human GeneIcs

20 DuplicaIes Exon 44 Exon 45 Exon 45 Exon 46 Exon 47 AON Exon 44 Exon 45 Exon 4645 Exon 4746 Exon 52 AON Exon 44 Exon 45 Exon Exon 4746 Exon 52 AON AON Exon 44 Exon 44 Exon 45 Exon Exon Exon Exon Exon Department of Human GeneIcs

21 Overwegingen duplicaies DuplicaIes van 1 exon In celkweek vaak beide geskipt (code verstoord) In dieren en mensen? Grotere duplicaies (meerdere exonen) CompeIIe tussen originele en dubbele exon 21 Department of Human GeneIcs

22 Aartsma-Rus Hum Mutat 2009, 30:293-9 Toepasbaarheid overwegingen 2 hotspot

23 Toepasbaarheid Uit-frame muta?es: Duchenne (loca?e maakt niet uit); Voor therapie maakt wel uit: na skippen moet dystrofine cruciale domeinen bevafen Boot bindende domein (dystroglycan domein) Exon Een anker bindende domein (acine domains) Exon 2-9 OF exon Een derde van het tussenstuk DeleIes tussen exon 11 en 63 moeten niet groter zijn dan 36 exonen 23 Department of Human GeneIcs

24 Ten sloke Exon skippen leidt tot producie Becker achige dystrofines Maar Becker paienten maken dystrofine vanaf geboorte Duchenne paienten maken dystrofine na behandeling Duchenne paienten maken minder dystrofine (momenteel) Tijd van ingrijpen bepaalt therapeuisch effect Spier kwaliteit Verloren funcie komt niet terug 24 Department of Human GeneIcs

Gen therapie voor Duchenne

Gen therapie voor Duchenne Gen therapie voor Duchenne Annemieke Aartsma-Rus Mei 2019 Outline Introduc>e Genen en eiwiaen Waar gaat het mis bij Duchenne? Gen therapie Gen addi>e Exon skippen Genome edi>ng Stop codon readhtrough Hoe?

Nadere informatie

Stand van zaken Duchenne therapie onderzoek

Stand van zaken Duchenne therapie onderzoek Stand van zaken Duchenne therapie onderzoek Annemieke Aartsma-Rus 2 juni 2018 AFDELING HUMANE GENETICS, LUMC, LEIDEN Dystrofine eiwit 2 Aartsma-Rus Dystrofine eiwit Verbindt acpne in spiervezel met laagje

Nadere informatie

Overzicht van therapeutische mogelijkheden voor Duchenne spierdystrofie Annemieke Aartsma Rus. 1 october 2011

Overzicht van therapeutische mogelijkheden voor Duchenne spierdystrofie Annemieke Aartsma Rus. 1 october 2011 Overzicht van therapeutische mogelijkheden voor Duchenne spierdystrofie Annemieke Aartsma Rus 1 october 2011 Overzicht Wat is de functie van dystrofine? Wat gebeurt er als er geen dystrofine is? Hoe kunnen

Nadere informatie

Overzicht van therapeutische ontwikkelingen. 13 april 2013

Overzicht van therapeutische ontwikkelingen. 13 april 2013 Overzicht van therapeutische ontwikkelingen 13 april 2013 Overzicht Wat is de functie van dystrofine? Wat gebeurt er als er geen dystrofine is? Hoe grijpen verschillende therapeutische aanpakken aan om

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/51132 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Jirka, Silvana Title: Developing tissue specific antisense oligonucleotide-delivery

Nadere informatie

RNA-therapie voor de ziekte van Duchenne Minder is meer

RNA-therapie voor de ziekte van Duchenne Minder is meer RNA-therapie voor de ziekte van Duchenne Minder is meer C.L. de Winter en A. Aartsma-Rus; Afdeling Humane Genetica, Leids Universitair Medisch Centrum. Duchenne spierdystrofie is een ernstige, erfelijke

Nadere informatie

Vertaalslagen van fundamenteel naar toegepast onderzoek

Vertaalslagen van fundamenteel naar toegepast onderzoek Prof.dr. A. Aartsma-Rus Vertaalslagen van fundamenteel naar toegepast onderzoek Bij ons leer je de wereld kennen Vertaalslagen van fundamenteel naar toegepast onderzoek Oratie uitgesproken door Prof.dr.

Nadere informatie

Genetische therapie voor Usher syndroom: toekomstmuziek of? Erwin van Wijk Usher symposium, Lent

Genetische therapie voor Usher syndroom: toekomstmuziek of? Erwin van Wijk Usher symposium, Lent Genetische therapie voor Usher syndroom: toekomstmuziek of? Erwin van Wijk Usher symposium, Lent 28-09-2017 Usher syndroom: wat is het? - Autosomaal recessief - Prevalentie ~ 1: 20.000 - Klinisch: a. Slechthorend/doof

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40898 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Elis, A.S. Title: Identification of therapeutic targets and antisense oligonucleotide

Nadere informatie

Overzicht therapie ontwikkeling Duchenne. 21 juni 2014

Overzicht therapie ontwikkeling Duchenne. 21 juni 2014 Overzicht therapie ontwikkeling Duchenne 21 juni 2014 Outline Korte introduc=e Focus op nieuwe ontwikkelingen Veel meer gaande (www.treat- nmd.eu) Vragen a.m.rus@lumc.nl TREAT- NMD overzicht: Overzicht

Nadere informatie

Een nieuw. Erfo-Centrum. Leiden, 11 november 2009 Hans GCP Schikan, CEO Prosensa

Een nieuw. Erfo-Centrum. Leiden, 11 november 2009 Hans GCP Schikan, CEO Prosensa Een nieuw behandelingsperspectief door RNA based therapy Erfo-Centrum Leiden, 11 november 2009 Hans GCP Schikan, CEO Prosensa Highlights Start t in 2002 Nauwe band met LUMC Financiering met o.a. durfkapitaal

Nadere informatie

Biotechnologische behandelingen in ontwikkeling

Biotechnologische behandelingen in ontwikkeling Susan Peters, MSc Biotechnologische behandelingen in ontwikkeling De gezondheidszorg zal door de medische biotechnologie ingrijpend veranderen. Kennis over DNA schept mogelijkheden om heel gericht eigenschappen

Nadere informatie

Ziekte van Pompe. Wat is de ziekte van Pompe? We kunnen de fout bij RNAsplitsing. corrigeren

Ziekte van Pompe. Wat is de ziekte van Pompe? We kunnen de fout bij RNAsplitsing. corrigeren Tekst Gert-Jan van den Bemd Fotografie Levien Willemse Ziekte van Pompe Een nieuwe behandeling van de ziekte van Pompe lijkt een stap dichterbij gekomen. Dat blijkt uit twee recente publicaties. We kunnen

Nadere informatie

Hersenonderzoek: Nieuwe inzichten over dystrofine in de hersenen

Hersenonderzoek: Nieuwe inzichten over dystrofine in de hersenen Hersenonderzoek: Nieuwe inzichten over dystrofine in de hersenen Nathalie Doorenweerd, PhD n.doorenweerd@lumc.nl Nathalie.Doorenweerd@Newcastle.ac.uk Genetica Mutaties in het DMD gen Het DMD gen is een

Nadere informatie

94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten

94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten 94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten Transcriptie bij prokaryoten: Prokaryoten hebben geen celkern, waardoor het DNA los in het cytoplasma ligt. Hier vindt de transcriptie

Nadere informatie

Hetzelfde DNA in elke cel

Hetzelfde DNA in elke cel EIWITSYNTHESE (H18) Hetzelfde DNA in elke cel 2 Structuur en functie van DNA (1) Genen bestaan uit DNA Genen worden gedragen door chromosomen Chromosomen bestaan uit DNAmoleculen samengepakt met eiwitten

Nadere informatie

Geneesmiddelen ontwikkeling 21 juni 2014

Geneesmiddelen ontwikkeling 21 juni 2014 Geneesmiddelen ontwikkeling 21 juni 2014 Therapeu:c development Cultured Cells First test Feasibility Small numbers No circula:on No immunity No organs Animal models Mdx mouse No dystrophin Organs, immunity

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25807 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Verhaart, Ingrid Title: Optimising antisense oligonucleotide-mediated exon skipping

Nadere informatie

II. Procedure De procedure is conform en krachtens het bepaalde in het Besluit biotechnologie bij dieren uitgevoerd.

II. Procedure De procedure is conform en krachtens het bepaalde in het Besluit biotechnologie bij dieren uitgevoerd. Bijlage I bij ontwerpbesluit RBD0212(M04) Gelezen de aanvraag van het Leids Universitair Medisch Centrum te Leiden van 10 juni 2008 met de aanvulling hierop van 29 juli 2008 met het verzoek om een vergunning

Nadere informatie

Hand-out bij de oefen- en zelftoets-module bij hoofdstuk 7 van 'The Molecular Biology of the Cell', Alberts et al.

Hand-out bij de oefen- en zelftoets-module bij hoofdstuk 7 van 'The Molecular Biology of the Cell', Alberts et al. Centraal Dogma Hand-out bij de oefen- en zelftoets-module bij hoofdstuk 7 van 'The Molecular Biology of the Cell', Alberts et al., 6e druk Mei 2016 Van DNA naar mrna Hier zie je een deel van de sequentie

Nadere informatie

Toelatingsexamen arts geel Biologie Vraag 1

Toelatingsexamen arts geel Biologie Vraag 1 Biologie Vraag 1 Structuren zoals de arm van een mens, de vleugel van een vleermuis en de vin van een dolfijn, bevatten dezelfde beenderen. Deze beenderen kennen eenzelfde embryonale oorsprong. Hoe worden

Nadere informatie

Toelatingsexamen arts blauw Biologie Vraag 1

Toelatingsexamen arts blauw Biologie Vraag 1 Biologie Vraag 1 Structuren zoals de arm van een mens, de vleugel van een vleermuis en de vin van een dolfijn, bevatten dezelfde beenderen. Deze beenderen kennen eenzelfde embryonale oorsprong. Hoe worden

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 145 Nederlandse samenvatting De nieren hebben een belangrijke functie in het menselijk lichaam: ze zijn onder andere verantwoordelijk voor het zuiveren

Nadere informatie

Tentamen Genetica 22-10-2004 Studentnr:

Tentamen Genetica 22-10-2004 Studentnr: CONTROLEER OF DIT TENTAMEN 11 PAGINA S BEVAT. Veel succes! Je mag de achterkant van het papier ook zo nodig gebruiken, maar beantwoord vragen 1-6 niet op blaadjes van vraag 7 en de daarop volgende. 1.

Nadere informatie

Ledenvergadering 2013

Ledenvergadering 2013 Ledenvergadering 2013 Stand van zaken wetenschappelijk onderzoek Em. prof. dr. J. J. Cassiman Ik wil eerst wat achtergrond geven over de ontwikkelingen in mijn domein, de genetica. Dat is belangrijk om

Nadere informatie

Molecular Pathology for Pathologists. Pr P. Pauwels

Molecular Pathology for Pathologists. Pr P. Pauwels Molecular Pathology for Pathologists Pr P. Pauwels NGS moleculair pathologie rapport ontcijferen Nomenclatuur waarin gerapporteerd wordt: EGFR c.2573t>g, p.(leu858arg) Coderende sequentie Eiwit/proteïne

Nadere informatie

P E R S B E R I C H T

P E R S B E R I C H T 1 P E R S B E R I C H T Prosensa-resultaten derde kwartaal 2014 en recente ontwikkelingen Indieningsproces registratiedossier drisapersen bij FDA in volle gang Indiening bij Europese registratie-autoriteiten

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43112 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rutten, J.W. Title: NOTCH3 cysteine correction : developing a rational therapeutic

Nadere informatie

Genen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen

Genen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen en embryo s Deze lezing: Introductie genen en gentechnologie Meer gentechnologie: crispr/cas9 Genetische modificatie van embryo s Drie-ouder

Nadere informatie

Gene silencing samenvatting

Gene silencing samenvatting Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Gene silencing zet een doelgerichte stap voorwaarts Doelgerichte

Nadere informatie

1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5'

1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5' proefexamen 1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5' CTAAATC 3' 5' GGAACC 3' Restriction Endonucleases

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Expert)

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Expert) Afsluitende les Leerlingenhandleiding Wat voor eiwit ben jij? (Expert) Deel 1 DNA kan vertaald worden naar aminozuren, die op hun beurt weer coderen voor eiwitten. In het DNA kunnen verschillende mutaties

Nadere informatie

Examen VWO. biologie (pilot) tijdvak 1 vrijdag 27 mei 13.30-16.30 uur

Examen VWO. biologie (pilot) tijdvak 1 vrijdag 27 mei 13.30-16.30 uur Examen VWO 2011 tijdvak 1 vrijdag 27 mei 13.30-16.30 uur biologie (pilot) Dit examen bestaat uit 40 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 74 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten

Nadere informatie

Van mens tot Cel oefenvragen 1. De celdeling bestaat uit verschillende fasen. Hoe heten de G1, S en de G2 fase samen?

Van mens tot Cel oefenvragen 1. De celdeling bestaat uit verschillende fasen. Hoe heten de G1, S en de G2 fase samen? Van mens tot Cel oefenvragen 1. De celdeling bestaat uit verschillende fasen. Hoe heten de G1, S en de G2 fase samen? A: interfase B: profase C: anafase D: cytokinese 2. Een SNP (single nucleotide polymorphism)

Nadere informatie

Myotone dystrofie Behandeling en begeleiding. Karin Faber Maastricht Universitair Medisch Centrum

Myotone dystrofie Behandeling en begeleiding. Karin Faber Maastricht Universitair Medisch Centrum Myotone dystrofie Behandeling en begeleiding Karin Faber Maastricht Universitair Medisch Centrum www.myotonedystrofie.org In oprichting: Myotone Dystrofie Centrum Nederland Samenwerking Maastricht Nijmegen-

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Basis)

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Basis) Afsluitende les Leerlingenhandleiding Wat voor eiwit ben jij? (Basis) Deel 1 In het DNA ligt het erfelijk materiaal van een organisme in code opgeslagen. Deze code is opgebouwd uit vier nucleotiden: adenosine

Nadere informatie

Deze bijlage leidt toont een mogelijke korte exploratie van ensembl http://www.ensembl.org (een meer uitgebreide toer vindt u onder het bestand: ensembl worked example.pdf) Hier leert u de genomische localisatie

Nadere informatie

Schieten op de boodschapper met enkel- streng RNA gen-uitschakeling anti- sense oligonucleotides RNA interference

Schieten op de boodschapper met enkel- streng RNA gen-uitschakeling anti- sense oligonucleotides RNA interference Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Schieten op de boodschapper met enkelstreng RNA gen-uitschakeling

Nadere informatie

GENOMISCH KOOKBOEK LEERLINGENHANDLEIDING

GENOMISCH KOOKBOEK LEERLINGENHANDLEIDING GENOMISCH KOOKBOEK LEERLINGENHANDLEIDING LEERLINGENHANDLEIDING GENOMISCH KOOKBOEK 1 HOOFDSTUK 1 DNA EN DE ROL VAN RNA BIJ TRANSCRIPTIE 1.1 Hieronder zie je een vak met daarin de begrippen DNA en RNA. Maak

Nadere informatie

Alternative splicing of thyroid hormone receptor alpha transcripts during health and disease Timmer, D.C.

Alternative splicing of thyroid hormone receptor alpha transcripts during health and disease Timmer, D.C. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Alternative splicing of thyroid hormone receptor alpha transcripts during health and disease Timmer, D.C. Link to publication Citation for published version (APA):

Nadere informatie

biologie vwo 2019-I Mambagif als pijnstiller

biologie vwo 2019-I Mambagif als pijnstiller Mambagif als pijnstiller De zwarte mamba (Dendroaspis polylepis, afbeelding 1) is de giftigste slang van Afrika. Met een snelle beet injecteert zij een gifcocktail die een mens binnen 20 minuten kan doden.

Nadere informatie

Docentenhandleiding. Afsluitende module. Op zoek naar een gen in een databank

Docentenhandleiding. Afsluitende module. Op zoek naar een gen in een databank Docentenhandleiding Afsluitende module Op zoek naar een gen in een databank Ontwikkeld door het Cancer Genomics Centre in samenwerking met het Freudenthal Instituut voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen

Nadere informatie

Het enzym dat verantwoordelijk is voor het vastleggen van de imprint na de DNA-replicatie is een DNA-methyltransferase.

Het enzym dat verantwoordelijk is voor het vastleggen van de imprint na de DNA-replicatie is een DNA-methyltransferase. Examentrainer Vragen Hongerwinterkinderen Gedurende de laatste winter van de Tweede Wereldoorlog stierven veel Nederlanders door barre omstandigheden: koude en voedselgebrek. Tijdens deze hongerwinter

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak biologie vwo, eerste tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33235 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33235 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33235 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Bergen, Janneke van den Title: Diversity in disease course of Duchenne and Becker

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Basis)

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Basis) Afsluitende les Leerlingenhandleiding Wat voor eiwit ben jij? (Basis) Deel 1 In het DNA ligt het erfelijk materiaal van een organisme in code opgeslagen. Deze code is opgebouwd uit vier nucleotiden: adenosine

Nadere informatie

Ribosomopathie bij congenitale cytopenieën

Ribosomopathie bij congenitale cytopenieën Ribosomopathie bij congenitale cytopenieën Marieke von Lindern, Dept Hematopoiesis, Sanquin Research m.vonlindern@sanquin.nl Marieke von Lindern m.vonlindern@sanquin.nl 1 Diamond Blackfan Anemie https://www.slideshare.net/derosamskcc/ibmfs

Nadere informatie

Gastro-intestinale stromacel tumor: Risico classificatie en mutatie analyse door de patholoog. Dr. Judith V.M.G. Bovee Patholoog LUMC

Gastro-intestinale stromacel tumor: Risico classificatie en mutatie analyse door de patholoog. Dr. Judith V.M.G. Bovee Patholoog LUMC Gastro-intestinale stromacel tumor: Risico classificatie en mutatie analyse door de patholoog Dr. Judith V.M.G. Bovee Patholoog LUMC GastroIntestinale Stromacel Tumor 11-15 GISTen per 100.000 mensen (Scandinavië)

Nadere informatie

RNA-gerichte therapie voor epidermolysis bullosa naar de kern

RNA-gerichte therapie voor epidermolysis bullosa naar de kern NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR DERMATOLOGIE EN VENEREOLOGIE VOLUME 27 NUMMER 06 juni 2017 281 RNA-gerichte therapie voor epidermolysis bullosa naar de kern J. Bremer 1, P.C. van den Akker 1,2, A.M.G. Pasmooij

Nadere informatie

Medium stekelige wat? Hoe maak je nieuwe neuronen?

Medium stekelige wat? Hoe maak je nieuwe neuronen? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Huidcellen veranderen in hersencellen: doorbraak in het onderzoek

Nadere informatie

7,1. Praktische-opdracht door een scholier 2146 woorden 17 juni keer beoordeeld

7,1. Praktische-opdracht door een scholier 2146 woorden 17 juni keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 2146 woorden 17 juni 2002 7,1 61 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Deze praktische opdracht gaat over prenatale DNA-diagnostiek. Dit onderwerp is afgeleid van de opdracht

Nadere informatie

Gewichtsverlies bij Huntington patiënten

Gewichtsverlies bij Huntington patiënten Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Mollige muizen wijzen op het belang van de hypothalamus bij de ziekte

Nadere informatie

Jaarverslag Duchenne Parent Project 2015

Jaarverslag Duchenne Parent Project 2015 Jaarverslag Duchenne Parent Project 2015 1 Inleiding De Stichting Duchenne Parent Project is een organisatie opgezet door ouders van kinderen met Duchenne Spierdystrofie, een progressieve en uiteindelijk

Nadere informatie

Een bijzondere band tussen grootvader en kleinkind

Een bijzondere band tussen grootvader en kleinkind Een bijzondere band tussen grootvader en kleinkind Duizenden grootvaders liepen rond met onbegrepen neurologische klachten totdat de Amerikaanse kinderarts Randi Hagerman een verband legde tussen de klachten

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Alle levende wezens zijn opgebouwd uit cellen en elke cel bevat de volledige genetische informatie van het organisme, het genoom, opgeslagen in het DNA. De coderende delen van het DNA worden genen genoemd,

Nadere informatie

1 (~20 minuten; 20 punten)

1 (~20 minuten; 20 punten) TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 27-01-2012 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 111 Dit proefschrift behandelt de diagnose van epidermolysis bullosa simplex (EBS) op DNA niveau en een eerste aanzet tot het ontwikkelen van gentherapie voor deze ziekte. Een

Nadere informatie

DNA knip techniek (CRISPR/Cas9) bij cystinose

DNA knip techniek (CRISPR/Cas9) bij cystinose Technologie & Innovatie DNA knip techniek (CRISPR/Cas9) bij cystinose Dr. Manoe Janssen Onderzoeker bij de afdeling Farmaceutische wetenschappen, Universiteit Utrecht David de Wied building Opbouw presentatie

Nadere informatie

Experimentele therapie bij duchenne-spierdystrofie

Experimentele therapie bij duchenne-spierdystrofie STAND VAN ZAKEN Experimentele therapie bij duchenne-spierdystrofie Janneke C. van den Bergen, Chiara S.M. Straathof, Annemieke Aartsma-Rus, Ieke B. Ginjaar en Jan J.G.M. Verschuuren Duchenne-spierdystrofie

Nadere informatie

NWO VIDI 2002 Patrick Rensen NWO VIDI 2003 Rene Toes

NWO VIDI 2002 Patrick Rensen NWO VIDI 2003 Rene Toes NWO VIDI 2002 Patrick Rensen Title: Mechanisme achter aderverkalking Dr. P.C.N. Rensen Department of Internal Medicine (link) NWO VIDI 2002 / TNO-PG Leiden Onderzocht wordt hoe macrofagen vetophopingen

Nadere informatie

Genetic code. Assignment

Genetic code. Assignment Genetic code The genetic code consists of a number of lines that determine how living cells translate the information coded in genetic material (DNA or RNA sequences) to proteins (amino acid sequences).

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20981 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20981 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20981 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Almomani, Rowida Title: The use of new technology to improve genetic testing Issue

Nadere informatie

SIVANTOS PARTNER EVENT. Horen 2025 Waar gaan we naartoe. ALLES OVER HET Usher Syndroom LEES HET VERSLAG OVER HET. zie pag. 40

SIVANTOS PARTNER EVENT. Horen 2025 Waar gaan we naartoe. ALLES OVER HET Usher Syndroom LEES HET VERSLAG OVER HET. zie pag. 40 vakblad voor de totale hoorbranche, zomer 2015 Horen 2025 Waar gaan we naartoe ALLES OVER HET Usher Syndroom INTERVIEWS, REPORTAGES, COLUMNS EN NIEUWS LEES HET VERSLAG OVER HET SIVANTOS PARTNER EVENT.

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Kanski, R. (2014). From stem cell to astrocyte: Decoding the regulation of GFAP. s-hertogenbosch: Boxpress.

Citation for published version (APA): Kanski, R. (2014). From stem cell to astrocyte: Decoding the regulation of GFAP. s-hertogenbosch: Boxpress. UvA-DARE (Digital Academic Repository) From stem cell to astrocyte: Decoding the regulation of GFAP Kanski, R. Link to publication Citation for published version (APA): Kanski, R. (2014). From stem cell

Nadere informatie

Transcriptie en de Genetische code

Transcriptie en de Genetische code Transcriptie en de Genetische code DNA getranscripteerd tot RNA, 3 grote groepen mrna: codeert voor proteïnen rrna: onderdeel van de Ribosomen trna: koppeling tussen AZ en het mrna De informatieflow gaat

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Geel, T. M. (2010). Pompe disease: towards gene correction using targeted nucleases Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Geel, T. M. (2010). Pompe disease: towards gene correction using targeted nucleases Groningen: s.n. University of Groningen Pompe disease Geel, Tessa Marieke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

Dit overzicht is voor het laatst bijgewerkt in maart 2018.

Dit overzicht is voor het laatst bijgewerkt in maart 2018. Overzicht onderzoek 1 Introductie Laatste update: 14 maart 2018 Het doel van dit overzicht is om patiënten en ouders te informeren over de verschillende therapieën voor de Duchenne spierdystrofie (DMD)

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Het onstaan van chronische myeloide leukemie

Werkstuk Biologie Het onstaan van chronische myeloide leukemie Werkstuk Biologie Het onstaan van chronische myeloide leukemie Werkstuk door een scholier 1565 woorden 6 februari 2006 6,3 32 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding: Leukemie is een vorm van kanker, namelijk

Nadere informatie

Humane levenscyclus 1

Humane levenscyclus 1 Humane levenscyclus 1 Genexpressie 2 8 september 2011 Doel: Genexpressie (via welke stappen de informatie die in het DNA is opgeslagen gebruikt kan worden om eiwitten te vormen. Differentiële genexpressie

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 9 Beta2-glycoproteïne I ( ), ook wel bekend als apolipoproteine H (apoh), is een membraanadhesie eiwit dat in plasma circuleert (100-300 μg/ml) in een vrije- en een gebonden vorm. De molecuulmassa van

Nadere informatie

Dr. Jenny Buijtels, specialist interne geneeskunde

Dr. Jenny Buijtels, specialist interne geneeskunde Dr. Jenny Buijtels, specialist interne geneeskunde Presentatie Dia s en casussen die ook voorkomen in de workshop vloeistoftherapie en dwangvoeding Zo indruk van hoe de workshop is opgebouwd Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Dynacure 2019 SAMENVATTING

Dynacure 2019 SAMENVATTING Dynacure 2019 SAMENVATTING In 2019 start Dynacure met de klinische ontwikkeling van zijn onderzoeksgeneesmiddel DYN101 in een fase 1/2-onderzoek. o Naar verwachting worden de eerste patiënten eind 2019

Nadere informatie

Samenvatting, discussie en vooruitzichten

Samenvatting, discussie en vooruitzichten Leuko-encefalopathie met betrokkenheid van de hersenstam en ruggenmerg en lactaatverhoging: moleculaire mechanismen, klinische aspecten en opening voor behandeling Samenvatting, discussie en vooruitzichten

Nadere informatie

4,4. Praktische-opdracht door een scholier 2016 woorden 4 november keer beoordeeld

4,4. Praktische-opdracht door een scholier 2016 woorden 4 november keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 2016 woorden 4 november 2005 4,4 5 keer beoordeeld Vak ANW Voorwoord Het leven, wat heeft er allemaal met het leven te maken. Het leven is erg ingewikkeld, een goede

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak biologie vwo, tweede tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

5.2.1.3 Restrisico na laboratoriumtesten (tekst 2008, update in 2014)

5.2.1.3 Restrisico na laboratoriumtesten (tekst 2008, update in 2014) 53 54 55 56 57 58 59 530 53 53 533 534 535 536 537 538 539 540 54 54 543 544 545 546 547 548 549 550 55 55 553 554 555 556 557 558 559 560 56 56 563 564 565 566 567 568 569 570 57 57 573 574 575 5...3

Nadere informatie

Eindexamen biologie vwo 2009 - II

Eindexamen biologie vwo 2009 - II Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden twee punten toegekend. Honing veroorzaakt botulisme bij baby s 1 maximumscore 3 De notie dat bacteriën overal aanwezig zijn en via

Nadere informatie

nieuwsbrief Nieuwe penningmeester Centrale sereuze chorioretinopathie: wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken en optimale behandeling

nieuwsbrief Nieuwe penningmeester Centrale sereuze chorioretinopathie: wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken en optimale behandeling www.maculafonds.nl Nieuwe penningmeester Naar aanleiding van de oproep in de vorige nieuwsbrieven kan het bestuur melden dat er een kandidaat is gevonden voor de functie Financiële zaken. Helaas is er

Nadere informatie

Lopende onderzoeksprojecten Gesponsored door Duchenne Parent Project (Nederland) 1

Lopende onderzoeksprojecten Gesponsored door Duchenne Parent Project (Nederland) 1 Lopende onderzoeks-projecten Duchenne Parent Project selecteert en financiert de verschillende onderzoeksprojecten met zorg. Dit document beschrijft de verschillende onderzoeken die in de afgelopen periode

Nadere informatie

BIO-NMD nieuwsbrief. Welkom! Dank voor uw interesse in BIO-NMD!

BIO-NMD nieuwsbrief. Welkom! Dank voor uw interesse in BIO-NMD! AFLEVERING 4, JANUARI 2013 BIO-NMD nieuwsbrief Welkom! Dit is een nieuwsbrief om u hoogte te brengen van de activiteiten van BIO-NMD. We hopen dat de informatie in deze nieuwsbrief u zal interesseren,

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend onder de naam bakkersgist. De bekendste toepassing van deze gist is het gebruik voor het rijzen van brood, maar

Nadere informatie

De overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington

De overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft

Nadere informatie

Eindexamen biologie compex vwo 2010 - I

Eindexamen biologie compex vwo 2010 - I Tenzij anders vermeld, is er sprake van natuurlijke situaties en gezonde organismen. Automatische Externe Defibrillator In 2008 is de Nederlandse Hartstichting de 6 minuten campagne gestart met advertenties,

Nadere informatie

Vetmoleculen en de hersenen

Vetmoleculen en de hersenen Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Speciale 'hersen-vet' injectie heeft positief effect in ZvH muis

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 171 172 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Met vaccinaties kunnen veel ziektes voorkomen worden, zoals de mazelen, de rode hond en de griep. Echter een vaccin voor het voorkomen van kanker

Nadere informatie

biologie vwo 2017-I Gespierder door gendoping

biologie vwo 2017-I Gespierder door gendoping Gespierder door gendoping Het overdragen van genetisch materiaal naar menselijke cellen voor de behandeling van ziektes bevindt zich nog in een experimenteel stadium. Deze techniek zou ook gebruikt kunnen

Nadere informatie

Centrale Commissie Dierproeven. Betreft: CCD vergadering Opening Aanwezig: 3 leden (1 telefonisch). 2. Vaststellen agenda

Centrale Commissie Dierproeven. Betreft: CCD vergadering Opening Aanwezig: 3 leden (1 telefonisch). 2. Vaststellen agenda > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag Centrale Commissie Dierproeven Postbus 20401 2500 EK Den Haag Betreft: CCD vergadering 18-03 1. Opening Aanwezig: 3 leden (1 telefonisch). 2. Vaststellen agenda

Nadere informatie

Mutation detection and correction experiments in epidermolysis bullosa simplex Schuilenga-Hut, Petra Henriette Lidia

Mutation detection and correction experiments in epidermolysis bullosa simplex Schuilenga-Hut, Petra Henriette Lidia University of Groningen Mutation detection and correction experiments in epidermolysis bullosa simplex Schuilenga-Hut, Petra Henriette Lidia IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Cover Page. Author: Slieker, Roderick Title: Charting the dynamic methylome across the human lifespan Issue Date:

Cover Page. Author: Slieker, Roderick Title: Charting the dynamic methylome across the human lifespan Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45888 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Slieker, Roderick Title: Charting the dynamic methylome across the human lifespan

Nadere informatie

Toelatingsexamen arts geel Biologie Vraag 1

Toelatingsexamen arts geel Biologie Vraag 1 Biologie Vraag 1 De genen A en B liggen 14 centimorgan (cm) van elkaar. Een persoon die heterozygoot is voor deze twee genen, heeft ouders met Aabb en aabb als genotype. De verwachte frequenties van de

Nadere informatie

Toelatingsexamen arts blauw Biologie Vraag 1

Toelatingsexamen arts blauw Biologie Vraag 1 Biologie Vraag 1 De genen A en B liggen 14 centimorgan (cm) van elkaar. Een persoon die heterozygoot is voor deze twee genen, heeft ouders met Aabb en aabb als genotype. De verwachte frequenties van de

Nadere informatie

How to improve diagnostics in idiopathic cytopenia by using a targeted NGS gene panel. Yannick Wouters Promotor: Dr. Helena Devos

How to improve diagnostics in idiopathic cytopenia by using a targeted NGS gene panel. Yannick Wouters Promotor: Dr. Helena Devos How to improve diagnostics in idiopathic cytopenia by using a targeted NGS gene panel Yannick Wouters Promotor: Dr. Helena Devos Myelodysplastisch syndroom (MDS) Prevalentie en definitie 75 nieuwe diagnoses

Nadere informatie

Grootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland. Biologie. Trainingsmateriaal. De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.

Grootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland. Biologie. Trainingsmateriaal. De slimste bijbaan van Nederland! lyceo. Grootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland Biologie Trainingsmateriaal De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.nl Traininingsmateriaal Biologie Lyceo-trainingsdag 2015 Jij staat op het

Nadere informatie

maart 2017 duchenne spierdystrofie Ieke Simons groep 7-8b meneer Barry

maart 2017 duchenne spierdystrofie Ieke Simons groep 7-8b meneer Barry maart 2017 duchenne spierdystrofie Ieke Simons groep 7-8b meneer Barry Inhoud Inleiding... 2 Wat is Duchenne Spierdystrofie... 3 Een fout in het kookboek... 4 Wat zijn spieren... 5 Hoe weten spieren wat

Nadere informatie

Themadag Specifieke diagnosen - ADPKD Nierpatiënten Vereniging Nederland

Themadag Specifieke diagnosen - ADPKD Nierpatiënten Vereniging Nederland 30-9-2017 Themadag Specifieke diagnosen - ADPKD Nierpatiënten Vereniging Nederland NBC Congrescentrum Nieuwegein Utrecht Prof.Dr. M.H. Breuning, klinisch geneticus Afdeling Klinische Genetica Leids Universitair

Nadere informatie

Humane levenscyclus 1

Humane levenscyclus 1 Humane levenscyclus 1 Genexpressie 3 13 september 2011 Leerdoelen: - Differentiële genexpressie - Communicatie tussen cellen (inductie) - Groei en differentiatiefactoren Differentiële genexpressie Door

Nadere informatie

Therapie intwikkeling voor ataxia s die veroorzaakt worden door een polyglutamine expansie

Therapie intwikkeling voor ataxia s die veroorzaakt worden door een polyglutamine expansie Therapie intwikkeling voor ataxia s die veroorzaakt worden door een polyglutamine expansie Willeke van Roon-Mom Afdeling Humane Genetica Leids Universitair Medisch Centrum Waar gaan we het vandaag (onder

Nadere informatie

Tumoren en erfelijkheid. prof. dr. Bruce Poppe. Centrum voor Medische GeneIca Diensthoofd Prof. dr. A. De Paepe Universitair Ziekenhuis Gent

Tumoren en erfelijkheid. prof. dr. Bruce Poppe. Centrum voor Medische GeneIca Diensthoofd Prof. dr. A. De Paepe Universitair Ziekenhuis Gent oncologisch congres AZ Sint Jan Verpleegkundigen in de oncologie: hou jezelf up to date! Tumoren en erfelijkheid prof. dr. Bruce Poppe Centrum voor Medische GeneIca Diensthoofd Prof. dr. A. De Paepe Universitair

Nadere informatie