Over deze nieuwsbrief

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Over deze nieuwsbrief"

Transcriptie

1 Paul Klaassen Over deze nieuwsbrief NIEUWSBRIEF 6 april 2011 Op 4 maart 2010 gaf Minister Gerda Verburg van LNV samen met de voorzitter van het RCW, Commissaris van de Koningin John Jorritsma, het startsein tot uitvoering van het Programma naar een Rijke Waddenzee. Onze opdracht is de Waddenzee als natuurgebied haar veerkracht terug te laten winnen, niet alleen door de natuur te herstellen, maar ook door duurzaam gebruik van het Wad te stimuleren. Wilt u meer weten over het programma of hoe u met uw plannen bij ons kunt aansluiten, stuur dan een mail naar: k.van.es@minlnv.nl, of, wanneer u specifieke vragen heeft, bel dan met de contactpersoon die onder elk nieuwsbericht is genoemd. Deze nieuwsbrief informeert u over waar het Programma naar een Rijke Waddenzee aan werkt. We gaan ervan uit dat u deze nieuwsbrief wilt ontvangen. Is dat niet het geval, dan kunt u dat kenbaar maken door een mail te sturen naar a.n.elgersma@minlnv.nl In deze nieuwsbrief: Voortgangsrapportage 2010 PRW Transitie van de mosselsector Exoten Japanse oester Waddenfondsbijdragen METAWAD 1, WaLTER, Ruim baan voor vissen Trilaterale kombergingsatlas Natuurambitie structuurvisie Afsluitdijk Natuurlijker variant zeewering op Texel Integraal Management Plan Eems Ecologisch streefbeeld Eems-estuarium Flyway-workshop Kijk voor de laatste stand van zaken ook op de website VOORTGANGSRAPPORTAGE 2010 AAN BLEKER EN JORRITSMA AANGEBODEN Wilt u weten wat we in het startjaar 2010 hebben gedaan, waar we aan begonnen zijn, waar we mee bezig zijn en wat we inmiddels hebben afgerond, download dan de voortgangsrapportage over de Uitvoering van de Transitie van de Mosselsector en het Programma naar een Rijke Waddenzee die wij 1

2 voor onze opdrachtgevers het RCW en de minister van EL&I hebben opgesteld. Het Programma naar een Rijke Waddenzee en het Uitvoeringsplan Transitie van de Mosselsector vinden hun basis in het Convenant transitie mosselsector en natuurherstel Waddenzee en het Beheer- en Ontwikkelingsplan van het Regionaal College Waddengebied. De resultaten van de afgelopen jaren in de transitie van de mosselsector en de belevenissen uit het eerste jaar PRW zijn vanuit onze gezamenlijke opdracht gebundeld uitgebracht. Op 14 maart 2011 is de jaarrapportage 2010 door de Regiekamer vastgesteld en mede namens het Bestuurlijk Overleg Transitie Mosselsector aan staatssecretaris EL&I, Henk Bleker en voorzitter van het RCW, John Jorritsma gestuurd. Download hier de Voortgangsrapportage 2010 Programma naar een Rijke Waddenzee en Uitvoering Transitie Mosselsector Download hier de aanbiedingsbrief Download hier de brief aan de Tweede Kamer over Voortgangsrapportage Voor meer informatie: Kees van Es, GROTE STAPPEN VOORWAARTS IN DE TRANSITIE VAN DE MOSSELSECTOR Onder transitie van de mosselsector wordt verstaan: de stapsgewijze verschuiving van de visserij op natuurlijke mosselzaadbanken naar alternatieve manieren van vangst. Mosselzaad bestaat uit jonge mosseltjes en vormt de grondstof voor de kweek tot consumptiemosselen. Het belangrijkste alternatief voor de visserij bestaat momenteel uit mosselzaadinvanginstallaties (MZI s), geplaatst op de Waddenzee, de Oosterschelde en de Zeeuwse Voordelta. De coördinatie van de transitie is belegd bij het Programma naar een Rijke Waddenzee. Het goede nieuws van 2010 is dat de MZI s het in 2010 boven verwachting goed hebben gedaan. In totaal is ruim 9 miljoen kilo mosselen ingevangen, ofwel bijna een kwart van de gemiddelde oogst van de zaadvisserij. En dat in een jaar dat er, door een vreemde speling van de natuur, vrijwel geen mosselzaadbanken in de Waddenzee werden aangetroffen. De transitie is hiermee voortvarend op weg naar het beoogde dubbele doel: de mosselsector èn de natuur van de Waddenzee een handje helpen. Natuurlijk is er ook nog wel een aantal obstakels. Het belangrijkste is dat mosselzaad dat ingevangen wordt in Voordelta en Oosterschelde niet naar de Waddenzee kan worden getransporteerd. Deze transporten zijn een wens van de mosselkwekers omdat de jonge mosselen in de Waddenzee veel beter opgroeien. Dat mag nu niet, omdat er een risico is dat op die manier exotische organismen in de Waddenzee terechtkomen die daar schade aan de natuur kunnen veroorzaken. In 2011 wordt gezocht naar manieren om die transporten wel mogelijk te maken zonder dat ze risico s opleveren. Ook bestaan er bezwaren tegen de voor bevestiging van de MZI s gebruikte paalankers die een flink eind boven het water uitsteken en die, bij het aanbrengen, mogelijk voor verstoring van zeehonden en bruinvissen zorgen. De paalankers zijn echter het meest veilig en bedrijfszeker en nemen weinig ruimte in. In 2011 wordt onderzocht of het aanbrengen van de paalankers daadwerkelijk verstoring voor zeezoogdieren oplevert en zo ja, wat we daaraan kunnen doen. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om de paalankers minder te laten opvallen in het waddenlandschap, bijvoorbeeld door het aanbrengen van camouflagekleuren. Voor meer informatie: Hein Sas, Download hier de Voortgangsrapportage 2010 Programma naar een Rijke Waddenzee 2

3 en Uitvoering Transitie Mosselsector EXOTEN IN DE WADDENZEE, JA OF NEE? De Chinese wolhandkrab, de gewone slingerzakpijp en de Japanse oester. Enkele voorbeelden van soorten die van oudsher niet in de Waddenzee voorkomen. Zij zijn uitheems, exoten. De vraag is of dit erg is, en zo ja, of er dan iets tegen gedaan kan worden. De laatste decennia worden regelmatig nieuwe soorten waargenomen in de kustwateren en de Waddenzee. De belangrijkste routes waarlangs exoten binnenkomen zijn via ballastwater, schelpdiertransporten en hull fouling, dat is een verzamelterm voor vervuilingen van de scheepshuid, ankers e.d. Ondersteund door het Programma naar een Rijke Waddenzee vindt er nu een audit plaats om inzicht te krijgen in de risico s van schelpdiertransporten. Onderdeel van de afspraken over schelpdiertransporten is ook onderzoek naar de mogelijkheid of onder voorwaarden verplaatsingen van mosselen van de Oosterschelde naar de Waddenzee kunnen worden toegestaan. Dat mag nu niet, omdat in de Oosterschelde meer exoten voorkomen dan in de Waddenzee. Omdat in deze kwestie een gezamenlijke aanpak van alle drie de Waddenzeelanden nodig is om effectief te zijn, draagt het Programma naar een Rijke Waddenzee ook bij aan een eerste inventariserende stap op trilateraal niveau. Hierbij wordt de huidige stand van zaken met betrekking tot beleid, beheer en de juridische situatie op (inter)nationaal niveau bekeken. Voor meer informatie: Bernard Baerends, en Hein Sas, EEN HELDERE KIJK OP DE ROL VAN DE JAPANSE OESTER IN DE WADDENZEE? Dit voorjaar laat het Programma naar een Rijke Waddenzee een onderzoek uitvoeren naar de rol en 3

4 verspreiding van de Japanse oester in de Waddenzee. Doel van het onderzoek is tot een beter begrip te komen van wat de Japanse oester voor het ecosysteem betekent. De Japanse Oester is een exoot die zich heel snel in de Waddenzee verspreidt. Op diverse plekken heeft hij zelfs vestigingsplaatsen van mosselbanken overgenomen en voor een aantal belangrijke wadvogels, zoals eidereenden en scholeksters, is hij niet geschikt als voedsel. Dat maakt dat deze oestersoort lange tijd vooral als bedreiging werd gezien. Maar er zijn ook positieve kanten zoals: Rifvorming: de oester maakt stabielere riffen dan de mossel, omdat de schelpen van oesters, i.t.t. die van de mosselen, na het afsterven lang aan elkaar blijven zitten. Habitatfunctie: omdat een oesterbank veel hoekjes en gaatjes heeft, biedt hij een uitstekende vestigings- en schuilplaats voor allerlei andere organismen. Dit voorjaar organiseert het PRW een workshop waarin de inzichten worden besproken met experts, beleidsmakers en beheerders van de Waddenzee. Dit als opstap naar uitgebreider effectonderzoek en - uiteindelijk - een beheer dat gerichter inspeelt op zowel de goede als de slechte kanten van de Japanse oester. Voor meer informatie: Bernard Baerends, en Hein Sas, WADDENFONDS BRENGT DOELEN RIJKE WADDENZEE DICHTERBIJ In de derde tender Waddenfonds (2010) heeft de Minister van I&M een aantal belangrijke projecten goedgekeurd die bijdragen aan de realisatie van de doelen van het Programma naar een Rijke Waddenzee zoals: Metawad 1 (2,9 mln). WaLTER Wadden Sea Long-Term Ecosystem Research (4.4 mln). Ruim baan voor vissen in het Waddengebied (6,3 mln). Metawad; het belang van gezonde trekvogelpopulaties voor de Waddenzee Met de resultaten van dit onderzoek kunnen we belangrijke aanbevelingen doen voor beheer van een Rijke Waddenzee met gezonde trekvogelpopulaties. De Waddenzee is onderdeel van een wereldwijd netwerk van ecosystemen; het zogenaamde metaecosysteem. Voor miljoenen trekvogels is een rijke Waddenzee van levensbelang op hun tocht van broedgebied naar overwintergebied. Omgekeerd vormt de komst van miljoenen hongerige vogels een cruciaal onderdeel van een gezond voedselweb in de Waddenzee. En dat geldt natuurlijk ook voor alle andere gebieden langs de vogeltrekroute. Want: 'Een herstelprogramma voor de zalm in de Rijn, houdt ook niet op bij Lobith!' volgens Jeroen Reneerkens. Binnen METAWAD zal het wel en wee en het terreingebruik van trekvogels in de Waddenzee worden bestudeerd door vogels individueel te merken met kleurige ringen of zendertjes. Een internationaal netwerk van vrijwillige waarnemers wordt ingezet om de vogels te volgen. Zo achterhalen we niet alleen hoe de overlevingskansen van trekvogelpopulaties veranderen, maar ook welke veranderingen in de omgeving, positief en negatief, hieraan ten grondslag liggen. Tegelijkertijd creëren we, door het betrekken van vrijwilligers, een groter draagvlak voor internationale natuurbescherming. Voor meer informatie: Manon Tentij: of WaLTER 4

5 De ontwikkeling van een geïntegreerd monitorplan voor de Waddenzee. Het project Wadden Sea Long-Term Ecosystem Research (WaLTER) betreft de ontwikkeling van een geïntegreerd plan voor de monitoring van de Waddenzee. In de huidige situatie worden in de Waddenzee allerlei zaken, van watertemperatuur tot aantallen zeehonden, door een reeks van instanties in de gaten gehouden. Dat gebeurt echter zonder veel onderlinge samenhang en vaak met weinig aandacht voor de spreiding van de monstername in zowel de tijd als de ruimte. Ook is er nog veel verbetering mogelijk met betrekking tot de betrouwbaarheid van de uitkomsten, o.a. door de meetmethoden te verifiëren en op elkaar af te stemmen. Ruim baan voor vissen Dit project is gericht op het oplossen van de knelpunten voor vismigratie langs de gehele waddenkust, met inbegrip van het achterland. Doel is het realiseren van vismigratievoorzieningen, waardoor knelpunten op het gebied van vismigratie tussen de Waddenzee en het achterland worden opgeheven (inclusief inrichting van natuurvriendelijke oevers). Door monitoring en onderzoek wordt het effect van de maatregelen gevolgd. Met de realisatie van dit project worden de kop van Noord-Holland, Friesland, Groningen en Noord-Drenthe in één keer voor vissen ontsloten. Niet alleen vissen die van zout naar zoet water en andersom trekken (paling, zeeforel, fint) profiteren hiervan, ook zoetwatersoorten als winde en blankvoorn kunnen rekenen op vergroting van hun leefgebied. TRILATERALE KOMBERGINGSATLAS; WELKE DATA NEMEN WE OP? Een belangrijk onderdeel van het Programma naar een Rijke Waddenzee is het stimuleren van duurzaam menselijk gebruik. Daarom willen we weten wat de invloed is van menselijke activiteiten op de natuur. Het is moeilijk om hier een goed beeld van te krijgen omdat de natuurlijke processen en het menselijk gebruik in de internationale Waddenzee sterk variëren. De variatie biedt echter ook kansen voor vergelijkend onderzoek naar oorzaak-gevolg relaties voor het ontwikkelen van duurzaam beleid. De Waddenzee bestaat uit een groot aantal kombergingen die vanuit hydrodynamisch, morfologisch en ecologisch perspectief, logische functionele eenheden vormen. Kombergingen hebben verschillende kenmerkende eigenschappen, zoals het volume water dat bij een getij in en uit de kombergingen stroomt (getijdeprisma), de oppervlakte van wadplaten en het voorkomen van verschillende typen habitat en soorten. Ook vanuit beleidsmatig perspectief is een komberging een logische eenheid omdat de effecten van menselijk gebruik zoals van visserij, baggerwerkzaamheden en zandsuppleties vaak op dit niveau zichtbaar worden. In een voorstudie is samen met experts uit verschillende vakgebieden, landen en werkterreinen een overzicht gemaakt van de belangrijkste huidige en toekomstige thema s en de daarbij behorende kennisvragen. Vervolgens is de beschikbaarheid van relevante gegevens in Denemarken, Duitsland en Nederland onderzocht. Over het algemeen bleken ruwe data die in monitorprogramma s worden verzameld, openbaar toegankelijk te zijn. In wetenschappelijke literatuur zijn belangrijke hydrodynamische en morfologische gegevens beschikbaar. Gegevens over menselijk gebruik, zoals visserij, zijn echter veel moeilijker te achterhalen. Op basis van wenselijkheid en beschikbaarheid van gegevens zijn prioriteiten gesteld t.a.v. de concrete data die in de atlas zullen worden opgenomen. 5

6 Voor meer informatie: Folkert de Jong, Het oppervlakte-aandeel wadplaat per komberging voor de trilaterale Waddenzee. De figuur maakt inzichtelijk welke kombergingen relatief veel en welke relatief weinig wadplaat bevatten. Het valt op dat bij het Marsdiep (meest westelijke komberging in het Nederlandse deel) en bij de kombergingen waar rivieren op uitmonden het aandeel wadplaat relatief laag is. PRW FORMULEERT DE NATUURAMBITIE VOOR DE STRUCTUURVISIE AFSLUITDIJK De Afsluitdijk voldoet niet meer aan de veiligheidsnormen en moet worden gerenoveerd. Vorig jaar hebben diverse consortia innovatieve plannen voor de uitvoering van de renovatie gemaakt. En inmiddels heeft minister Schultz van I&M bij de Tweede Kamer aangekondigd namens het rijk een structuurvisie op te stellen, die op z n vroegst eind 2011 aan de Tweede Kamer zal worden aangeboden. De structuurvisie zal de voorkeursbeslissing bevatten voor de toekomst van de Afsluitdijk. Hoewel het beschikbare budget beperkt is, heeft de Kamer uitgesproken dat ze een integraal plan van groot belang vindt en dat ruimte moet worden geboden aan kansrijke ambities, ook als die financieel niet direct gedekt zijn. Via bestuurlijke trechtering zijn nu nog twee denklijnen in beeld. De ene denklijn gaat in de richting van een 6

7 traditionele verhoging, eventueel in combinatie met een overslagbestendige dijk en de andere is de wat meer ambitieuze lijn waarvan een stormschild een van de onderdelen is. In de structuurvisie zullen naast het veiligheidsaspect nog een 5-tal nevenambities of planelementen worden beschreven: het duurzaamheidcentrum, duurzame energie, recreatieve ontwikkelingen, zilte teelten en natuur. PRW heeft op verzoek van het ministerie van I&M, samen met o.a. de betrokken provincies een gezamenlijk realistische natuurambitie geformuleerd die wordt ingebracht in de structuurvisie. PRW wil zich op termijn ook inspannen bij de vertaling van de ambitie in een concreet uitvoeringsplan. Voor meer informatie: Wim Schoorlemmer, ONDERZOEK NATUURLIJKER VARIANT ZEEWERING OP TEXEL De dijk langs de Prins Hendrikpolder op Texel is afgetoetst. In vakjargon betekent dat dat de dijk niet meer aan de veiligheidsnormen voldoet. Vanuit het PRW werken we aan zachtere, natuurlijker overgangen van land naar Waddenzee, uiteraard zonder dat dat ten koste van de veiligheid gaat. De dijk langs de Prins Hendrikpolder op Texel biedt een uitgelezen kans om de mogelijkheden voor natuurlijker varianten van de zeewering langs de eilandpolders nader te verkennen. In overleg met de gemeente en het Hoogheemraadschap is een workshop met deskundigen gehouden waar een schets is gemaakt van een buitendijkse zandige zeewering, oftewel een kunstmatig aangelegde duinenpartij. In opdracht van het Hoogheemraadschap is deze schets nader bekeken op ecologische meerwaarde en de kansrijkheid binnen de randvoorwaarden van de natuurbeschermingswet. De ecologische meerwaarde blijkt duidelijk aanwezig maar het blijft onzeker of realisatie binnen de natuurbeschermingswet mogelijk is. Desondanks ondersteunt PRW een extra onderzoek naar deze variant, dat wordt uitgevoerd in het kader van de milieueffectrapportage. De m.e.r. is medio 2011 gereed. Het onderzoek levert belangrijke informatie op over de ecologische meerwaarde van deze zeewering, de veiligheid, de kosten en de onderhoudsgevoeligheid. Deze kennis zal ook toepasbaar zijn op andere te renoveren dijkvakken op de eilanden. Voor meer informatie: Wim Schoorlemmer, OPSTELLING INTEGRAAL MANAGEMENT PLAN EEMS VAN START Op 17 december 2010 vond in het provinciehuis van Groningen de start plaats van het Integraal Management Plan (IMP) Eems-Dollard. Het IMP wordt opgesteld onder regie van de ministeries van EL&I, IenM en de provincie Groningen. PRW draagt bij door het bijeenbrengen van de beschikbare kennis en het formuleren van een gezamenlijk streefbeeld als input voor het IPM. Over het IMP wordt al enkele jaren gesproken. De aanleiding ligt in de afspraken van de Kaderrichtlijn Water, de aanwijzing van de Eems-Dollard als Natura 2000 gebied en andere aandachtspunten tussen Duitsland en Nederland, zoals overstromingsrisico's. De start van het IMP heeft gewacht op de aanmelding van het Natura 2000 gebied aan Duitse zijde in In het plan komt te staan hoe Nederland en Duitsland de opgaven van Natura 2000 en andere verdragen gaan uitvoeren. En wat dat betekent voor het (economisch) gebruik van het gebied. Het belangrijkste onderdeel van het IMP is het Natura 2000-beheerplan. Daarin wordt ondermeer 7

8 beschreven hoe we zorg blijven dragen voor de belangrijke populatie van de kluut. De interactie tussen het Duitse en het Nederlandse plan is groot. Specifiek voor Nederland zal er een Nederlandse Natura 2000 werkgroep komen. In 2011 staat vooral centraal wat we met het Eems-estuarium willen bereiken. De kennisbouwsteen en het Ecologisch Streefbeeld vanuit Rijke Waddenzee zullen rond de zomer in concept gereed zijn en vormen een belangrijke basis voor het IMP. De planning van de tussenresultaten is gesynchroniseerd. Voor meer informatie: Gábor Oolthuis, EL&I ; Michiel Firet, PRW ECOLOGISCH STREEFBEELD EEMS-ESTUARIUM Op 18 januari 2011 werd in Delfzijl de aftrap gegeven voor het opstellen van het Ecologisch Streefbeeld Eems-estuarium als input voor het IMP. Mist ontnam de deelnemers in het begin het zicht. Niet alleen op de Eems, maar ook op een passende aanpak in de veelheid van planprocessen die in de Eems-regio spelen. Geleidelijk aan trok de mist buiten op en werd de Bocht van Watum zichtbaar. En binnen werd de aanpak duidelijk. In het programmaplan schreven we: 'Vertrekpunt voor Nederland... is te komen tot een gezamenlijk streefbeeld en bijbehorende uitvoeringsagenda voor natuurherstel en een duurzame economische ontwikkeling in de Eems-Dollard regio.' Op 18 januari hebben we geconstateerd dat het nog te vroeg is om een uitvoeringsagenda in detail uit te werken. Eerst is de vraag aan de orde wat we gezamenlijk vanuit de ecologie in het Eems-estuarium willen bereiken. Hoe werkt het ecosysteem van een estuarium als de Eems. Wat zijn de specifieke kenmerken en hoe werkt het menselijke beheer voor veiligheid en bereikbaarheid daarop in. Wat zijn de regelknoppen om het ecosysteem van de Eems gezonder te krijgen? In december 2010 heeft de Coalitie Wadden Natuurlijk haar conceptvisie op de Eems gepresenteerd. En in Duitsland is door het WWF een studiedag over de Unterems van de Dollard tot aan Herbrum gehouden. Inmiddels is duidelijk dat het beheer van de getijde-energie cruciaal is. En daarbij moet het hele estuarium, van Herbrum tot het zeegat in ogenschouw blijven. Het streefbeeld zal tot stand komen met input uit de kennisbundeling en interviews met stakeholders op basis van de vraag 'wat is uw ecologisch streefbeeld van het Eems-estuarium?' Na de zomer zullen bouwsteen en streefbeeld beschikbaar zijn voor breder gebruik. Voor meer informatie: Michiel Firet,

9 FLYWAY WORKSHOP: THE WADDEN SEA - STRENGTHENING MANAGEMENT AND RESEARCH ALONG THE AFRICAN EURASIAN FLYWAY The workshop 'The Wadden Sea Strengthening Management and Research along the African Eurasian Flyway' for invited speakers and participants is carried out on behalf of the Trilateral Wadden Sea Cooperation, which is hosted by the Dutch Ministry of Economic Affairs, Agriculture and Innovation and the German Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety on 22 and 23 March 2011, in Wilhelmshaven, Germany. The workshop is an international workshop with participants from in particular the EU, Russia and West Africa. The Wadden Sea is used as staging, moulting and wintering area by more than 10 million water birds on their way from their breeding grounds in Russia, Canada and Scandinavia to their wintering areas in Western Europe and Africa. Within the African-Eurasian migration system this combination of breeding, staging and wintering areas is known as the East Atlantic Flyway. Within flyways migratory waterbirds are completely dependent on a critical network of sites and habitats. For an effective conservation and management of 9

10 migratory waterbirds using the Wadden Sea, increased international cooperation is essential. As a follow up of the decision of the World Heritage Committee, the Wadden Sea Ministerial Conference at Sylt agreed to engage in a close cooperation with the African Eurasian Waterbird Agreement (AEWA) to promote and strengthen cooperation on management and research within the African Eurasian Flyways with relevant state parties as requested by the World Heritage Committee and establish cooperation for the protection and management of migratory birds relying on the Wadden Sea. The main objective of the workshop is to provide specific guidance for priorities in international cooperation enhancing conservation and proper management of migratory waterbirds connecting the Wadden Sea within the East Atlantic Flyway. Voor meer informatie: Folkert de Jong, Informatie Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met Kees van Es, programmamanager, k.van.es@minlnv.nl; tel De volgende partijen werken samen aan het Programma naar een Rijke Waddenzee: Het Ministerie van EL&I, het Ministerie van IenM, Rijkswaterstaat, leden van RCW (Regionaal College Waddengebied), de Coalitie Wadden Natuurlijk (bestaande uit de Waddenvereniging, Natuurmonumenten, Vogelbescherming, Stichting WAD, Staatsbosbeheer, Groninger Landschap, It Fryske Gea en het Noord- Hollands Landschap) en een toenemend aantal partners. 10

Programma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es

Programma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es Nieuwe Wadden Programma naar een Rijke Waddenzee Samen gaat het beter Kees van Es Inhoud Wat is PRW Wat doen we precies De rol van DLG binnen Rijke Waddenzee De toekomst Waarom PRW? 21 oktober 2008: Convenant

Nadere informatie

Over deze nieuwsbrief

Over deze nieuwsbrief Paul Klaassen Over deze nieuwsbrief NIEUWSBRIEF 4 april 2010 Minister Gerda Verburg gaf begin 2009 de opdracht voor het opstellen van het meerjarig programma Naar een rijke Waddenzee. Het streven is om

Nadere informatie

Programma naar een Rijke Waddenzee

Programma naar een Rijke Waddenzee Programma naar een Rijke Waddenzee n Symposium Waddenacademie Kees van Es Inhoud presentatie 1. Aanleiding, opdracht en context 2. De mosseltransitie in het kort Kennisvragen 3. Streefbeeld: Wijze van

Nadere informatie

Over deze nieuwsbrief

Over deze nieuwsbrief Paul Klaassen Over deze nieuwsbrief NIEUWSBRIEF 5 september 2010 Op 4 maart 2010 gaf Minister Gerda Verburg van LNV samen met de voorzitter van het RCW, Commissaris van de Koningin John Jorritsma, het

Nadere informatie

Programma naar een Rijke Waddenzee

Programma naar een Rijke Waddenzee Programma naar een Rijke Waddenzee Waddenacademie 24 juni 2010 Kees van Es Inhoud presentatie 1. Achtergrond 2. Doel en rol van het programma 3. Waar staan we nu? 4. Prioriteiten, Uitvoeringsagenda 2010-2011

Nadere informatie

Deltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied

Deltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Deltaprogramma Waddengebied Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Colofon Deltaprogramma Waddengebied Nieuwe Uitleg 1 Den Haag PROBLEEMANALYSE DELTAPROGRAMMA WADDEN Datum 10 augustus 2011 Status

Nadere informatie

PLAN VAN UITVOERING TRANSITIE MOSSELSECTOR

PLAN VAN UITVOERING TRANSITIE MOSSELSECTOR PLAN VAN UITVOERING TRANSITIE MOSSELSECTOR [2014-2018] CONVENANT TRANSITIE MOSSELSECTOR EN NATUURHERSTEL WADDENZEE 1 DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN, SHARON DIJKSMA PO MOSSELCULTUUR, DAAN VAN

Nadere informatie

Reflectie van een natuurbeschermer. natuurbeheerder. Michiel Firet, programmamanager Wadden Staatsbosbeheer. Bron: dansgroep Chaverim Deventer

Reflectie van een natuurbeschermer. natuurbeheerder. Michiel Firet, programmamanager Wadden Staatsbosbeheer. Bron: dansgroep Chaverim Deventer Reflectie van een natuurbeschermer natuurbeheerder Bron: dansgroep Chaverim Deventer Michiel Firet, programmamanager Wadden Staatsbosbeheer Van Dellewal-gevoel naar Meent, tragedie of kans Structurele

Nadere informatie

Hartelijk welkom, strategie bijeenkomst duurzaam toerisme Werelderfgoed Waddenzee

Hartelijk welkom, strategie bijeenkomst duurzaam toerisme Werelderfgoed Waddenzee Hartelijk welkom, strategie bijeenkomst duurzaam toerisme Werelderfgoed Waddenzee Werelderfgoed Waddenzee El 2 Natuur Werelderfgoed Waddenzee June 2009: Inschrijving Duits-Ndl Waddenzee Opdracht hierbij

Nadere informatie

Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee

Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee Januari 2014 Contacten Josje Fens, Fens@waddenvereniging.nl, t. 0517 493 663 Luca van Duren, Luca.vanDuren@deltares.nl, t. 088 3358

Nadere informatie

Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ministerie van Infrastructuur en Milieu > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag Algemene Rekenkamer Mevrouw drs. S.J. Stuiveling Postbus 20015 2500 EA Den Haag Datum ^3 noi^^thle^ 2LC>0 Betreft conceptrapport

Nadere informatie

Regionale betrokkenheid bij de voorbereiding van de nominatie

Regionale betrokkenheid bij de voorbereiding van de nominatie Directie Regionale Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum DRZN. 2007/4545 13 december 2007 onderwerp doorkiesnummer

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter, Directie Regionale Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum DRZN. 2009/431 23 maart 2009 onderwerp doorkiesnummer

Nadere informatie

PvA Verbetering beheer Waddenzee

PvA Verbetering beheer Waddenzee PvA Verbetering beheer Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk maart 2014 De agenda (2014 2018) we gaan zoeken naar meer samenhang we werken alsof we één beheerder zijn we gaan aan de slag met concrete stappen

Nadere informatie

Eindversie: Meerjarenafspraken handmatig oesterrapen in de Waddenzee

Eindversie: Meerjarenafspraken handmatig oesterrapen in de Waddenzee Eindversie: Meerjarenafspraken handmatig oesterrapen in de Waddenzee 25 september 2018 De vergunningen in het kader van de Wet natuurbescherming (verder Wnb en voorheen Natuurbeschermingswet 1998) voor

Nadere informatie

Programma naar een Rijke Waddenzee

Programma naar een Rijke Waddenzee jaarverslag 2011 Programma naar een Rijke Waddenzee [JAARVERSLAG CONVENANT Transitie mosselsector en natuurherstel waddenzee ] 8 WIJ WERKEN samen AAN EEN RIJKE WADDENZEE VOOR NATUUR EN MENS 3 4 Bijlage

Nadere informatie

Succes Programma naar een Rijke Waddenzee smaakt naar meer

Succes Programma naar een Rijke Waddenzee smaakt naar meer 4 magazine over de zee # 3 juli 2014 Succes Programma naar een Rijke Waddenzee smaakt naar meer Tekst: Ine Bruijns Mosselbank. Het mosselconvenant was de directe aanleiding voor de oprichting van PRW.

Nadere informatie

DE BOSCHPLAAT TERSCHELLING VAN INTERNATIONALE BETEKENIS

DE BOSCHPLAAT TERSCHELLING VAN INTERNATIONALE BETEKENIS DE BOSCHPLAAT TERSCHELLING VAN INTERNATIONALE BETEKENIS Jan Willem Sneep 30 Mei 2017 Mondiaal 7 miljard mensen (in 2050: 9 miljard) In Europa 800 miljoen Grote diversiteit aan planten en diersoorten en

Nadere informatie

Deltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied

Deltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Deltaprogramma Waddengebied Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Colofon Deltaprogramma Waddengebied Nieuwe Uitleg 1 Den Haag PROBLEEMANALYSE DELTAPROGRAMMA WADDEN Datum 10 augustus 2011 Status

Nadere informatie

Projectteam Afsluitdijk Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied Postbus 600 8200 AP LELYSTAD. Betreft: Reactie visies Afsluitdijk

Projectteam Afsluitdijk Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied Postbus 600 8200 AP LELYSTAD. Betreft: Reactie visies Afsluitdijk Projectteam Afsluitdijk Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied Postbus 600 8200 AP LELYSTAD Harlingen, 27 februari 2009 Betreft: Reactie visies Afsluitdijk Kenmerk: AW/09014 Geacht projectteam Afsluitdijk,

Nadere informatie

Wageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans

Wageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee Pauline Kamermans is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling

Nadere informatie

Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species

Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Vis in de Waddenzee Ontwikkelagenda voor vis in de Waddenzee en overzicht van soorten Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Inleiding De Waddenzee

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

VOORTGANGSRAPPORT VERDUURZAMING MOSSELZAAD VISSERIJ OVER HET JAAR 2015

VOORTGANGSRAPPORT VERDUURZAMING MOSSELZAAD VISSERIJ OVER HET JAAR 2015 VOORTGANGSRAPPORT VERDUURZAMING MOSSELZAAD VISSERIJ OVER HET JAAR 2015 1 INHOUD INLEIDING 4 1. GESLOTEN GEBIEDEN VOOR DE MOSSELZAADVISSERIJ 6 2. MOSSELBESTANDEN EN -ZAAD VISSERIJ IN 2015 8 3. INVANG VAN

Nadere informatie

MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee

MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee MOSSELWAD (2009 2014) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek

Nadere informatie

Opgave waterveiligheid en opties Procesinnovaties POV Holwerd aan Zee (Wetterskip, mei 2016)

Opgave waterveiligheid en opties Procesinnovaties POV Holwerd aan Zee (Wetterskip, mei 2016) Opgave waterveiligheid en opties Procesinnovaties POV Holwerd aan Zee (Wetterskip, mei 2016) Opgave waterveiligheid Westelijk van de veerdam is 2,3 km betonblokkenbekleding in de teen van de dijk afgetoetst

Nadere informatie

Beheerplannen in de praktijk

Beheerplannen in de praktijk faculteit rechtsgeleerdheid vakgroep staatsrecht, bestuursrecht en bestuurskunde 17-02-2016 1 17-02-2016 1 Beheerplannen in de praktijk Mr.dr. Peter Mendelts Gebiedsbescherming - Nu: Natuurbeschermingswet

Nadere informatie

Werkprogramma Waddenacademie

Werkprogramma Waddenacademie Werkprogramma Waddenacademie 2016 November 2015 Inhoud 1. Inleiding 2. Uitgangspunten 3. Werkprogramma Foto omslag: Robert-Jan Geerts 1. Inleiding De Waddenacademie is op 30 juli 2008 officieel opgericht

Nadere informatie

jaarverslag 2013 Samen werken aan een Rijke Waddenzee, voor natuur en mens programma Naar een rijke Waddenzee

jaarverslag 2013 Samen werken aan een Rijke Waddenzee, voor natuur en mens programma Naar een rijke Waddenzee jaarverslag 2013 Samen werken aan een Rijke Waddenzee, voor natuur en mens 1 Inleiding Inhoudsopgave Inleiding Opdracht en doel Overzichtskaart 10 resultaten 2013 Het werk uit de clusters: > Voedselweb

Nadere informatie

5e HERZIENE CONVOCATIE (agendapunt toegevoegd*) vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu vaste commissie voor Economische Zaken

5e HERZIENE CONVOCATIE (agendapunt toegevoegd*) vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu vaste commissie voor Economische Zaken Den Haag, 22 april 2013 5e HERZIENE CONVOCATIE (agendapunt toegevoegd*) In de eerste termijn geldt een indicatieve spreektijd van maximaal 5 minuten per fractie. Voortouwcommissie: Volgcommissie(s): Bewindsperso(o)n(en):

Nadere informatie

REGIONAAL AMBITIEDOCUMENT Kop van Noord-Holland

REGIONAAL AMBITIEDOCUMENT Kop van Noord-Holland 310 REGIONAAL AMBITIEDOCUMENT Kop van Noord-Holland Frame:WADDENBAAI Projectnaam: Waddenbaai Datum:3 september 2018 Bestuurlijke opdrachtgever: Edo Kooiman Ambtelijke opdrachtnemer/projectleider: Hans

Nadere informatie

Rijke Zee. Een bruisende toekomst voor de Waddenzee

Rijke Zee. Een bruisende toekomst voor de Waddenzee Rijke Zee Een bruisende toekomst voor de Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk, januari 2009 Inleiding Wingebied of natuurgebied? Over de toekomst van de Waddenzee zijn stevige discussies gevoerd. Eind

Nadere informatie

Agroketens en Visserij De Voorzitter van de Tweede Kamer pnns ciausiaan EA DEN HAAG Onze referentie AKW/2009/3263

Agroketens en Visserij De Voorzitter van de Tweede Kamer pnns ciausiaan EA DEN HAAG  Onze referentie AKW/2009/3263 Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit > Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer pnns ciausiaan 8 der Staten-Generaal Po^b'Js^"^^! Postbus 20018 2500 EK

Nadere informatie

BIJLAGE Nadere toelichting op de projecten die meegaan in het Rijkscontract

BIJLAGE Nadere toelichting op de projecten die meegaan in het Rijkscontract BIJLAGE Nadere toelichting op de projecten die meegaan in het Rijkscontract Deze bijlage geeft een overzicht van de projecten waar DNA aan werkt. Op de website www.deafsluitdijk.nl is meer informatie te

Nadere informatie

PERSDOSSIER MOSSELEN

PERSDOSSIER MOSSELEN PERSDOSSIER MOSSELEN Mosselen algemeen De mossel is een belangrijk product uit de Nederlandse schelpdierteelt. In Europa worden er jaarlijks circa 700 miljoen kilo mosselen geproduceerd, waarvan ongeveer

Nadere informatie

Uitgangspunten: wetenschap en monitoring

Uitgangspunten: wetenschap en monitoring waddenacademie-knaw Uitgangspunten: wetenschap en monitoring Peter M.J. Herman NIOO-CEME WaddenAcademie Minimale overeenstemming wat zijn de echte problemen hoe behoren die problemen onderzocht en beschreven

Nadere informatie

Projectoverstijgende verkenning van innovatieve dijkverbeteringsoplossingen voor de waddenzeedijken. Hiermee kunnen we noodzakelijke verbeteringen

Projectoverstijgende verkenning van innovatieve dijkverbeteringsoplossingen voor de waddenzeedijken. Hiermee kunnen we noodzakelijke verbeteringen Projectoverstijgende verkenning van innovatieve dijkverbeteringsoplossingen voor de waddenzeedijken. Hiermee kunnen we noodzakelijke verbeteringen sneller en goedkoper uitvoeren. WAAROM DEZE POV? De POV

Nadere informatie

De mens aan de kust. Wadden UNESCO Werelderfgoed. Uniek natuurgebied in een regio waar mensen wonen die werk en inkomen nodig hebben

De mens aan de kust. Wadden UNESCO Werelderfgoed. Uniek natuurgebied in een regio waar mensen wonen die werk en inkomen nodig hebben Wadden UNESCO Werelderfgoed De mens aan de kust Uniek natuurgebied in een regio waar mensen wonen die werk en inkomen nodig hebben Presentatie in de serie Waddenkust Forum St. Nicolaaskerk, Blije, 21 november

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456 0000

Nadere informatie

Jaarverslag 2012 Waddenfonds

Jaarverslag 2012 Waddenfonds Jaarverslag 2012 Waddenfonds De decentralisatie van het Waddenfonds. Tot 2011 viel het Waddenfonds onder de verantwoordelijkheid van het Rijk. De minister van Infrastructuur en Milieu was beslissingsbevoegd

Nadere informatie

VOORTGANGSRAPPORT VERDUURZAMING MOSSELZAAD VISSERIJ OVER HET JAAR 2016

VOORTGANGSRAPPORT VERDUURZAMING MOSSELZAAD VISSERIJ OVER HET JAAR 2016 VOORTGANGSRAPPORT VERDUURZAMING MOSSELZAAD VISSERIJ OVER HET JAAR 2016 1 17015012-1_PRW_Mosseltransitie_2017.indd 1 01-05-17 15:08 INHOUD INLEIDING 4 1. GESLOTEN GEBIEDEN VOOR DE MOSSELZAADVISSERIJ 6 2.

Nadere informatie

Wat kies jij voor de Waddenzee?

Wat kies jij voor de Waddenzee? Wat kies jij voor de Waddenzee? Marjolijn Christianen 1 Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, i-cubed, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AEX, Getmapping, Aerogrid, IGN, IGP, swisstopo, and

Nadere informatie

Overzicht projecten Programma De Nieuwe Afsluitdijk

Overzicht projecten Programma De Nieuwe Afsluitdijk Overzicht projecten Programma De Nieuwe Afsluitdijk Exclusief de projecten die meegenomen worden in het Rijkscontract (deze zijn apart hiervan uitgebreider toegelicht) Volgnum Mobiliteit 1 Verruiming sluis

Nadere informatie

provinsje fryslân provincie fryslân b rj,

provinsje fryslân provincie fryslân b rj, - 1 Ons provinsje fryslân provincie fryslân b rj, postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon: (058) 292 59 25 telefax: (058) 292 51 25 -t J Statenfractie Partij voor de Dieren T.a.v. mevrouw

Nadere informatie

Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010

Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 De Waddenvereniging organiseert schetsschuiten in het waddengebied: Hoe valt waterveiligheid te bereiken in combinatie met verbetering biodiversiteit? Afsluitdijk:

Nadere informatie

v a n b r o n t o t m o n d i n g

v a n b r o n t o t m o n d i n g V i s m i g r a t i e... v a n b r o n t o t m o n d i n g vrije vismigratie van bron tot monding De Noordzee werd ooit geroemd vanwege zijn rijke visstand. Steden werden gesticht en de visserij floreerde.

Nadere informatie

Hoe groot is het aanpassingsvermogen. van de Waddenzee?

Hoe groot is het aanpassingsvermogen. van de Waddenzee? Hoe groot is het aanpassingsvermogen van de Waddenzee? Han Olff Rijksuniversiteit Groningen Photo: Han Olff Foto Ruben Smit Meer uitstoot CO 2 en Mondiale Vermesting verzuring van de opwarming en vervuiling

Nadere informatie

Nieuwsbrief Kustgenese 2.0

Nieuwsbrief Kustgenese 2.0 April 2017 Een kleine zandmotor in de buitendelta? Planning en producten Kustgenese 2.0 2016 2017 2018 2019 2020 Opstellen Onderzoeksprogramma Uitvoeren Onderzoeks- en monitoringsprogramma Doelen pilot

Nadere informatie

Samenhang in ons werk voor de Eems. Michiel Firet (prw) & Henk Smit (e&e)

Samenhang in ons werk voor de Eems. Michiel Firet (prw) & Henk Smit (e&e) Samenhang in ons werk voor de Eems Michiel Firet (prw) & Henk Smit (e&e) Doel en aanwezigen Workshop 3 september 2014 Deelnemers; projecttrekkers IMP, E&E, MIRT, KRW slib Ondersteuning; P2-managers, PRW

Nadere informatie

De Waddenzee gezond. De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart

De Waddenzee gezond. De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart De Waddenzee gezond De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart Hoe is het met de Waddenzee? De Waddenzee is het grootste natuurgebied van Nederland. Ontstaan door wind en water en door natuur én mensen

Nadere informatie

Gebiedsbescherming, Windparken op Land en de praktijk van de Provincie Groningen. Aaldert ten Veen, Stibbe Olaf Slakhorst, Provincie Groningen

Gebiedsbescherming, Windparken op Land en de praktijk van de Provincie Groningen. Aaldert ten Veen, Stibbe Olaf Slakhorst, Provincie Groningen Gebiedsbescherming, Windparken op Land en de praktijk van de Provincie Groningen Aaldert ten Veen, Stibbe Olaf Slakhorst, Provincie Groningen Stibbe & Pondera Winddag 11 oktober 2016 Windparken en gebiedsbescherming:

Nadere informatie

Investeren in het waddengebied is de moeite meer dan waard!

Investeren in het waddengebied is de moeite meer dan waard! > www.vrom.nl Investeren in het waddengebied is de moeite meer dan waard! 2e Tender Waddenfonds 8 september tot en met 17 oktober 2008 Investeren in het waddengebied is de moeite meer dan waard! 2e Tender

Nadere informatie

De Toekomst van de Afsluitdijk

De Toekomst van de Afsluitdijk De Toekomst van de Afsluitdijk Hoe breed wordt de Afsluitdijk in de toekomst? Yolande van der Meulen Projectdirecteur Symposium De Brede Dijk Startpunt Afsluitdijk Cornelis Lely 1886 Zuiderzeevereniging

Nadere informatie

Waddenacademie. Op basis van de doelstelling kent de Waddenacademie

Waddenacademie. Op basis van de doelstelling kent de Waddenacademie Werkprogramma Waddenacademie 2017 De Waddenacademie De Waddenacademie is een zelfstandige en onafhankelijke organisatie die, op basis van de best beschikbare kennis, een wezenlijke bijdrage wil leveren

Nadere informatie

Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard

Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard Programmaonderdeel 1: Wat weten we wel over de problematiek in het Eemsestuarium, wat weten we niet? De

Nadere informatie

Dienst Landelijk Gebied Uitvoeringsorganisatie Waddenfonds

Dienst Landelijk Gebied Uitvoeringsorganisatie Waddenfonds Dienst Landelijk Gebied Uitvoeringsorganisatie Waddenfonds Femke Grijpstra - Jeroen van Dongen - Rudolf Feijen DLG realiseert groene plannen voor 16 miljoen Nederlanders! Waddenfonds 2010 Nieuwe Tender

Nadere informatie

Grenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer

Grenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer Grenzen verleggen in het Waddengebied Maarten Hajer De Waddenzee versterken: ja, maar hoe? 2 Waar J.C. Bloem niet geldt 3 En dan: wat is natuur nog in dit land? Waddenzee van (inter)nationaal belang Grootste

Nadere informatie

Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden

Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden WAT WETEN WIJ VAN DE WADDEN? Oost Een parachutisctische durfal dook vlak bij het wad

Nadere informatie

Deltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem

Deltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem Deltaprogramma 2013 Bijlage A Samenhang in het watersysteem 2 Deltaprogramma 2013 Bijlage A Bijlage A Samenhang in het watersysteem Het hoofdwatersysteem van Eijsden en Lobith tot aan zee Het rivierwater

Nadere informatie

Maatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013

Maatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013 Maatregelverkenning Economie en Ecologie in balans Petra Dankers 08 november 2013 Kader Eerste bijeenkomst Programma Rijke Waddenzee in juni veel maatregelen geidentificeerd Royal HaskoningDHV heeft in

Nadere informatie

De De Wadden in in internationaal perspectief

De De Wadden in in internationaal perspectief De De Wadden in in internationaal perspectief aandachtspunten voor voor internationale samenwerking, bescherming en beheer en beheer van van trekvogels trekvogels briefadvies 2011/04 De Raad voor de Wadden

Nadere informatie

Overkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied

Overkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied NOTITIE Overkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied Aan: Matthijs Buurman, Opgaveteam Vitale Kust (Investeringskader Waddengebied) Van: prof.dr.ir. Katja Philippart, portefeuillehouder

Nadere informatie

Enquête waterplanten en sportvisserij

Enquête waterplanten en sportvisserij Sportvisserij Nederland Leijenseweg 115, 37 AD Bilthoven T. -584 www.sportvisserijnederland.nl Rapport (exclusief bijlagen) Enquête waterplanten en sportvisserij Omvang van het probleem en probleemlocaties

Nadere informatie

Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee

Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee 2015-2018 Werkwijze Versie tafels_15.02.11 0. Inleiding In 2010 stelden de samenwerkende partners van het Programma naar een Rijke Waddenzee een streefbeeld

Nadere informatie

Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee 2015-2018. Voedselweb & Biobouwers Versie tafels _15.02.10

Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee 2015-2018. Voedselweb & Biobouwers Versie tafels _15.02.10 Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee 2015-2018 Voedselweb & Biobouwers Versie tafels _15.02.10 0. Inleiding In 2010 stelden de samenwerkende partners van het Programma naar een rijke Waddenzee

Nadere informatie

Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting

Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting Samenvatting van het beheerplan 2012-2017 een bijdrage aan het Europese programma Natura 2000 Het beheerplan is

Nadere informatie

paspoort Veerse meer

paspoort Veerse meer paspoort Veerse meer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar

Nadere informatie

Vismigratie binnen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

Vismigratie binnen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Vismigratie binnen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier K.S. de Boer Adviseur watersystemen Inhoud inleiding Beleid HHNK Nota Visbeleid Vismigratie vice versa Programmering 53 vismigratieknelpunten

Nadere informatie

Datum Trilaterale Regeringsconferentie Waddenzee; 4-6 februari te Tønder, Denemarken

Datum Trilaterale Regeringsconferentie Waddenzee; 4-6 februari te Tønder, Denemarken > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Natuur Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC

Nadere informatie

Vrijwilligersmonitoring

Vrijwilligersmonitoring Vrijwilligersmonitoring Arjen Kikkert Adviseur Waterkwaliteit en Ecologie Rijkswaterstaat West Nederland Noord 9 april 2015 Zoet-zoutmigratie - verbinding zoet-zout - zachte overgang in ruimte/tijd - verbindingen

Nadere informatie

ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan

ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan Inleiding Het RBO Rijn- West heeft procesafspraken gemaakt

Nadere informatie

Bijlage 8 Beknopte samenvatting van de droogvalwaarnemingen

Bijlage 8 Beknopte samenvatting van de droogvalwaarnemingen Bijlage 8 Beknopte samenvatting van de droogvalwaarnemingen Inleiding In deze bijlage zijn de waarnemingen kort beschreven. Ze zijn gerubriceerd per waarnemende organisatie. Voor een uitgebreider verslag

Nadere informatie

Samen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water

Samen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water Samen werken aan waterkwaliteit Voor schoon, voldoende en veilig water D D Maatregelenkaart KRW E E N Z D E Leeuwarden Groningen E E W A IJSSELMEER Z Alkmaar KETELMEER ZWARTE WATER MARKER MEER NOORDZEEKANAAL

Nadere informatie

Zandhonger. Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde. 19 september 2002

Zandhonger. Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde. 19 september 2002 Zandhonger Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde 19 september 2002 Zandhonger, Gaat de Oosterschelde kopje onder? De Deltawerken veranderden de

Nadere informatie

MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee

MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ)

Nadere informatie

Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie

Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie 19 juni 2017 Theo Verstrael Sovon Vogelonderzoek Nederland Inhoud Vrijwilligers & natuurmonitoring Achtergronden & motivaties Wat

Nadere informatie

Datum 26 november 2009 Betreft Verlenging Nb-wetvergunning ensisvisserij

Datum 26 november 2009 Betreft Verlenging Nb-wetvergunning ensisvisserij > Retouradres Postbus 6111 5600 HC Eindhoven Keizersgracht 5 5611 HB Eindhoven Postbus 6111 5600 HC Eindhoven www.minlnv.nl Betreft Verlenging Nb-wetvergunning ensisvisserij Geachte heer, Bij brief van

Nadere informatie

Programma Naar een Rijke Waddenzee

Programma Naar een Rijke Waddenzee Programma Naar een Rijke Waddenzee april 2015 1 Inhoud Voorwoord 4 Opdracht en doel 6 10 resultaten 2014 10 Het werk uit de clusters Voedselweb en Biodiversiteit 12 Randen van het Wad 16 Morfologie en

Nadere informatie

historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen

historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen Wat wij van het verleden kunnen leren: historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen Katja Philippart Philippart C.J.M. & M.J. Baptist (2016) An exploratory study into

Nadere informatie

Kenniskring Oesterkweek

Kenniskring Oesterkweek schelpdieren Kenniskring Oesterkweek Door Arie van Duijn en Kees Taal, LEI Wageningen UR Vorig jaar zijn in de Nederlandse visserijsector een aantal kenniskringen van start gegaan. De leden van zo n kring

Nadere informatie

In dat kader wordt nu gesproken over een pakket langs de volgende lijnen:

In dat kader wordt nu gesproken over een pakket langs de volgende lijnen: Eems en vaargeul september 2014/P. Brouns Er is een intentieovereenkomst opgesteld om het estuarium qua milieu/ leefsituatie te verbeteren en tegelijkertijd de procedures voor de vaargeulverdieping soepel

Nadere informatie

Het Nationaal Park Oosterschelde in oprichting

Het Nationaal Park Oosterschelde in oprichting Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde december 2001, nummer 1 Bron: Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde Voor activiteiten overzicht kijk op www.npoosterschelde.nl Oosterscheldekering

Nadere informatie

PlanMER/PB Structuurvisie Wind op Zee Resultaten beoordeling Natuur. Windkracht14 22 januari 2014 Erik Zigterman

PlanMER/PB Structuurvisie Wind op Zee Resultaten beoordeling Natuur. Windkracht14 22 januari 2014 Erik Zigterman PlanMER/PB Structuurvisie Wind op Zee Resultaten beoordeling Natuur Windkracht14 22 januari 2014 Erik Zigterman Korte historie 2009: Nationale Waterplan! 2 windenergiegebieden aangewezen! Borssele en IJmuiden

Nadere informatie

Plan Tureluur in Servicecentrum Kerkwerve

Plan Tureluur in Servicecentrum Kerkwerve Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde december 2005, nummer 16 Bron: Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde Voor activiteiten overzicht kijk op www.npoosterschelde.nl Oosterscheldekering

Nadere informatie

Het streefbeeld voor 2030

Het streefbeeld voor 2030 STREEFBEELD 2030 Het streefbeeld voor 2030 In dit hoofdstuk schetsen we wat we in het Programma Naar een rijke Waddenzee als streefbeeld willen hanteren. Oftewel, wat wordt bedoeld wanneer we proberen

Nadere informatie

zeehavens Wadden Building with Nature Waddenzeehavens NAAR EEN RIJKE WADDENZEE Werkatelier 7 november uur Zuidersingel 3, Leeuwarden

zeehavens Wadden Building with Nature Waddenzeehavens NAAR EEN RIJKE WADDENZEE Werkatelier 7 november uur Zuidersingel 3, Leeuwarden Wadden zeehavens PROGRAMMA NAAR EEN RIJKE WADDENZEE Werkatelier 7 november 2012 14.00-16.30 uur Zuidersingel 3, Leeuwarden Agenda en Context 31 oktober 2012 Arjen Bosch Inhoud Agenda... 3 Achtergronddocumenten...

Nadere informatie

De Ouderenpartij NH maakt zich ernstig zorgen over de hoogwaterveiligheid Den Oever/Afsluitdijk/Kornwerderzand

De Ouderenpartij NH maakt zich ernstig zorgen over de hoogwaterveiligheid Den Oever/Afsluitdijk/Kornwerderzand Vragen nr. 25 Aan de leden van Provinciale Staten van Noord-Holland Haarlem, 26 juni 2012 Onderwerp: vragen van de heer J.H. Leever (ONH). De voorzitter van Provinciale Staten van Noord-Holland deelt u

Nadere informatie

MOSSELBANKEN IN DE WADDENZEE

MOSSELBANKEN IN DE WADDENZEE MOSSELBANKEN IN DE WADDENZEE Functies - Wadden ecosysteem Filter feeders en waterkwaliteit; slib Biodepositie en stabiliteit van substraat; kustbescherming Morfologische landschappelijke eenheid in systeem

Nadere informatie

Martijn van de Pol afwezig

Martijn van de Pol afwezig Welkom Martijn van de Pol afwezig Programma 14:00 Welkom 14:05 Voorstelrondje 14:20 Presentaties Bruno, Hans, Willem 15:20 Pauze 15:40 Eisen STW mbt gebruikersgroep 16:00 Wat willen gebruikers 16:30 Afspraken

Nadere informatie

VOORTGANGSRAPPORTAGE MOSSELCONVENANT OVER HET JAAR 2018

VOORTGANGSRAPPORTAGE MOSSELCONVENANT OVER HET JAAR 2018 VOORTGANGSRAPPORTAGE MOSSELCONVENANT OVER HET JAAR 2018 inhoud INLEIDING 5 1. SITUERING MOSSELBANKEN IN WESTELIJKE WADDENZEE EN DE GESLOTEN GEBIEDEN 6 2. MOSSELZAAD VANGST VAN DE BODEM 8 3. INVANG VAN

Nadere informatie

Datum 25 februari 2011 Betreft Wijzigingsbesluit Natuurbeschermingswet 1998; MZI's Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee

Datum 25 februari 2011 Betreft Wijzigingsbesluit Natuurbeschermingswet 1998; MZI's Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee > Retouradres Postbus 6111 5600 HC Eindhoven Producentenorganisatie van de Nederlandse Mosselcultuur T.a.v. H.J. van Geesbergen Postbus 116 4400 AC Yerseke Keizersgracht 5 5611 GB Eindhoven Postbus 6111

Nadere informatie

Ons kenmerk: MT Groningen, 1 februari 2017

Ons kenmerk: MT Groningen, 1 februari 2017 Zuiderpark 16 9724 AG Groningen e-mail inf0@nmfgroningen.nl www.nmfgroningen.nl telefoon (050) 313 08 00 Bureau Energie Projecten Inspraakpunt openbare raadpleging Eemshaven-West Postbus 248 2250 AE Voorschoten

Nadere informatie

In deze brochure vind je meer informatie over ons scholenaanbod voor het voortgezet onderwijs

In deze brochure vind je meer informatie over ons scholenaanbod voor het voortgezet onderwijs In deze brochure vind je meer informatie over ons scholenaanbod voor het voortgezet onderwijs Buitenprogramma s op Texel De natuur op Texel is het hele jaar door een belevenis. Zeehonden kijken, sleepnetvissen

Nadere informatie

Stakeholdersbijeenkomst

Stakeholdersbijeenkomst Stakeholdersbijeenkomst 29-11-2018 WELKOM Programma: 13.00 Inloop 13.30 Stand van zaken De Nieuwe Afsluitdijk 14.00 Stand van zaken project Afsluitdijk 14.45 Korte pauze 15.00 Interactief deel project

Nadere informatie

Werk aan de grote wateren

Werk aan de grote wateren Werk aan de grote wateren Op weg naar duurzaam beheer en ecologische kwaliteit Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat. Transitie naar duurzaam waterbeheer Vispassages, natuurlijke oevers, aanpak van verontreinigende

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst concept-beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer

Informatiebijeenkomst concept-beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer Informatiebijeenkomst concept-beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer 1 Programma Welkom door Douwe Hollenga, voorzitter van de stuurgroep - Wat is Natura 2000 - Waar staan we: wat is geweest en wat komt Toelichting

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 20 augustus 2012) Nummer 2698

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 20 augustus 2012) Nummer 2698 van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d. 20 augustus 2012) Nummer 2698 Onderwerp Evaluatie convenant nalevingsstrategie natuurwetgeving Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting

Nadere informatie

Dijkverbetering. beleef het mee! Eemshaven-Delfzijl. Combinatie Ommelanderdiek bestaat uit Boskalis Nederland BV en KWS Infra BV

Dijkverbetering. beleef het mee! Eemshaven-Delfzijl. Combinatie Ommelanderdiek bestaat uit Boskalis Nederland BV en KWS Infra BV Dijkverbetering Eemshaven-Delfzijl beleef het mee! Combinatie Ommelanderdiek bestaat uit Boskalis Nederland BV en KWS Infra BV De zeedijk tussen Eemshaven en Delfzijl Tussen Eemshaven en Delfzijl ligt

Nadere informatie

uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum /IMA 0511 DRZZ /MT onderwerp doorkiesnummer bijlagen

uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum /IMA 0511 DRZZ /MT onderwerp doorkiesnummer bijlagen Directie Regionale Zaken Wageningen-IMARES afd. WOT t.a.v. Postbus 77 4400 AB Yerseke uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 06-11-2006 06/IMA 0511 DRZZ 07-567/MT 14-02-2007 onderwerp doorkiesnummer

Nadere informatie

Managementplan. Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie. Bijeenkomsten 13, 15 oktober en 10 november 2015

Managementplan. Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie. Bijeenkomsten 13, 15 oktober en 10 november 2015 Managementplan Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie Bijeenkomsten 13, 15 oktober en 10 november 2015 Programma Nominatie proces Introductie Managementplan In groepen uitwerken onderwerpen Managementplan

Nadere informatie