Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld.

Transcriptie

1

2 1 Colofon Jeugdsportmonitor Overijssel 2014 Provinciaal onderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder jongeren (4 tot en met 17 jaar) Februari 2015 In opdracht van de provincie Overijssel en de deelnemende gemeenten Drs. Marieke van Vilsteren Sportservice Overijssel Hogeland AZ Zwolle Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld.

3 2 Voorwoord pagina 4 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen pagina 6 1. Inleiding pagina Achtergrond 1.2 Doelstellingen 1.3 Leeswijzer 2. Onderzoeksopzet pagina Onderzoeksgroep 2.2 Procedure 2.3 Vragenlijst 2.4 Analyse 2.5 Kanttekeningen 3. Respons en achtergrondkenmerken pagina Respons 3.2 Achtergrondkenmerken 4. Sportdeelname pagina Sportdeelname 4.2 Populaire sporten 4.3 Lidmaatschap 4.4 Sportidentiteit 4.5 Motivatie van sporters 4.6 Motivatie van niet-sporters 4.7 Zwemdiploma 5. Lichaamsbeweging pagina Beweegnormen 5.2 Lopen of fietsen naar school 5.3 Sporten en bewegen in de buurt 5.4 Sporten en bewegen op school 6. Leefstijl pagina Roken 6.2 Alcohol 6.3 Voeding 6.4 Overgewicht Bijlagen pagina 38

4 3

5 4 Geachte lezer, In navolging op het onderzoek Fit en Gezond in Overijssel heeft Sportservice Overijssel in opdracht van de provincie Overijssel en gemeenten de Jeugdsportmonitor ontwikkeld in 2012 en in 2014 voor de tweede keer uitgevoerd. Dit onderzoek biedt relevante informatie over sport, bewegen en leefstijl van jongeren in Overijssel. De inzet van de zestien deelnemende Overijsselse gemeenten, in nauwe samenwerking met de onderwijsinstellingen, heeft geleid tot een uniek databestand met informatie over ruim Overijsselse jongeren van 4 tot en met 17 jaar. Dit rapport bevat de presentatie van deze cijfers omtrent sport, bewegen en leefstijl van de Overijsselse jeugd. Met deze cijfers is het voor deze gemeenten mogelijk om, naast het sport- en beweeggedrag van volwassenen ook de cijfers van de jeugd van sport en bewegen te benchmarken. De Jeugdsportmonitor 2014 is de eerste vervolgmeting, waardoor het mogelijk is om de eerste trends te kunnen waarnemen. Onze dank gaat uit naar de Overijsselse jeugd en hun ouders voor deelname aan het onderzoek, de deelnemende gemeenten voor hun inzet bij het informeren en enthousiasmeren van de onderwijsinstellingen en de provincie Overijssel voor de medefinanciering van het onderzoek en het maken van de overzichtskaarten (team Beleidsinformatie). H.B. Goettsch Directeur Sportservice Overijssel

6 5

7 6 Sportservice Overijssel is het provinciale kenniscentrum voor sport en bewegen in de provincie Overijssel. Wij willen met onze kennis de verschillende maatschappelijke partijen handvatten aanreiken, zodat investeringen in sport en bewegen efficiënt en effectief worden ingezet. Daarbij maken we gebruik van bestaande kennis, maar ontwikkelen we ook monitoren voor nog ontbrekende gegevens. Sportservice Overijssel zorgt voor regelmatige herhaling van onderzoek, een vereiste om ontwikkelingen nauwlettend te kunnen volgen en trends te kunnen waarnemen. Sportservice Overijssel heeft als doel om zoveel mogelijk inwoners de kans te geven (blijvend) te sporten en te bewegen. In navolging op het rapport Fit en Gezond in Overijssel 1, een onderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder volwassenen, is in 2012 door Sportservice Overijssel ook een monitor opgezet om sport, bewegen en leefstijl van de Overijsselse jeugd en jongeren in kaart te brengen: de Jeugdsportmonitor. In 2014 heeft de eerste herhaalmeting plaatsgevonden. Hieronder worden de belangrijkste resultaten, conclusies en aanbevelingen besproken. In opdracht van en in samenwerking met zestien Overijsselse gemeenten heeft Sportservice Overijssel met medewerking van lokale en regionale onderwijsinstellingen een populatieonderzoek uitgevoerd. Ruim 200 scholen uit het basis- en voortgezet onderwijs hebben in 2014 de digitale vragenlijsten verspreid onder leerlingen en hun ouders. De vragenlijst bestond uit vragen omtrent sportbeoefening, beweeggedrag, leefstijl en extra sport- en beweegmogelijkheden in en/of rondom school en in de buurt. Veel ouders en scholieren hebben gehoor gegeven aan de oproep om de vragenlijst in te vullen. In totaal hebben ruim Overijsselaars aan het onderzoek meegedaan. Resultaten Sportdeelname In Overijssel sport 82% van de jeugd (4 tot en met 17 jaar) in Overijssel regelmatig/wekelijks ten opzichte van 72% in Nederland. Deze hoge sportdeelname vertaalt zich ook in een hoge lidmaatschapsgraad van sportverenigingen; in Overijssel is 74% van de jeugd lid van een (of meerdere) sportvereniging(en) ten opzichte van 71% landelijk. Voetbal en zwemmen zijn de populairste sporten. In Overijssel ziet 56% van de 4- tot en met 17-jarigen zichzelf als sporter. Van de jeugd (4 tot en met 12 jaar) beschikt 74% over minimaal één zwemdiploma. Daarnaast zit 17% wel op zwemles, maar beschikt nog niet over een zwemdiploma. Van de jeugd heeft 9% geen zwemdiploma. Er wordt vooral gesport vanuit gezondheidsoogpunt en voor het plezier. In Overijssel geeft 6% van de jongeren aan niet te sporten. Niet-sporters vinden sport te duur, vinden andere vrijetijdsbezigheden leuker, hebben geen idee welke sport bij hun past, hebben geen tijd om te sporten en vinden dat ze al voldoende bewegen. Lichaamsbeweging In Overijssel voldoet 11% van de jongeren de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen. Landelijk ligt dit percentage voor deze doelgroep op 16%. Het voldoen aan de fitnorm ligt in Overijssel op 64% (landelijk op 36%). Wanneer jongeren meer dan 2 uur per dag zittend doorbrengen (bijvoorbeeld computeren en televisie kijken), vertonen zij volgens landelijke richtlijnen veel sedentair gedrag. In Overijssel vertoont 41% van de jongeren veel sedentair gedrag. Van alle jongeren loopt of fietst 78% dagelijks van en naar school en de meerderheid (70%) reist niet meer dan 20 minuten per dag van en naar school. Van de 4- tot en met 12-jarigen speelt 21% dagelijks buiten. Er wordt vooral in de eigen tuin, op straat, op het (school)plein en op (gras)veldjes gespeeld. Over het algemeen zijn jongeren positief over de sport- en beweegvoorzieningen in de buurt. Daarentegen vindt ongeveer een kwart van de 4- tot en met 17-jarigen dat er te weinig veldjes en pleintjes in hun buurt zijn, de veldjes en pleintjes slecht onderhouden en vaak bezet zijn en dat het onveilig in de buurt is door het verkeer. Bijna de helft van de jongeren (43%) geeft aan dat er geen activiteiten in de buurt worden georganiseerd. Van de jongeren jeugd in Overijssel krijgt 69% extra sport- en beweegactiviteiten aangeboden onder en/of na schooltijd. Over het algemeen kan gezegd worden dat de jongeren positief zijn over het extra aanbod in en rondom hun school. Meer dan de helft van de jongeren (58%) is van mening dat extra sport- en beweegactiviteiten vaker georganiseerd moeten worden onder en/of na schooltijd. 1 Vilsteren, van, M (2010, 2012). Fit en gezond in Overijssel. Zwolle: Sportservice Overijssel

8 7 Leefstijl In Overijssel geeft 20% van de jongeren uit het voortgezet onderwijs aan wel eens gerookt te hebben. Het aantal jongeren dat nu nog rookt ligt in Overijssel op 9%. Voor wat betreft alcoholgebruik geeft de helft van de jongeren (52%) uit het voortgezet onderwijs aan wel eens alcohol gedronken te hebben. Binge drinken wordt gedefinieerd als het drinken van vijf of meer glazen alcohol bij één gelegenheid. In Overijssel heeft 15% van de jongeren op het voortgezet onderwijs in de afgelopen vier weken aan binge drinken gedaan. In Overijssel voldoet 20% van de 4- tot en met 17-jarigen aan de fruitnorm, 4% aan de groentenorm en 91% aan de ontbijtnorm. In het kader van JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht) is in de Jeugdsportmonitor 2014 ook gevraagd naar de frequentie van het drinken van water en suikerhoudende dranken. In Overijssel wordt dagelijks door 62% van de jongeren suikerhoudende dranken gedronken en water wordt dagelijks door 44% van de jongeren gedronken. In Overijssel heeft 89% van de 4- tot en met 17-jarigen een gezond gewicht. Matig overgewicht komt voor bij 9% van de jongeren en 2% van de jongeren in Overijssel heeft ernstig overgewicht of obesitas. Conclusies en aanbevelingen De doelstellingen van de Jeugdsportmonitor richten zich met name op het verzamelen van cijfers en het sport-, beweeg- en leefstijlgedrag van de jongeren in Overijssel inzichtelijk maken voor de provincie en haar gemeenten. In deze paragraaf worden deze cijfers in een aantal conclusies uiteengezet met daarbij passende aanbevelingen. Overijsselse jeugd sport veel In Overijssel sport 82% van de jeugd regelmatig en 90% van de jeugdn sport volgens de RSO-norm. Beide percentages liggen hoger dan de landelijke cijfers (respectievelijk 72% en 82%). Het lidmaatschap van een (of meerdere) sportvereniging(en) ligt met 74% in Overijssel ook hoger dan landelijk (71%). Over het algemeen lijkt het dat de jongeren in Overijssel meer dan voldoende sporten om aan de ambitie van het Olympisch Plan te voldoen. Deze ambitie houdt in dat minimaal 75% van de Nederlanders, uit alle lagen van de samenleving, in 2016 regelmatig aan sport doet. Op basis van de RSO-norm wordt er door alle subgroepen van 4 tot en met 17- jarige Overijsselaars aan die ambitie voldaan, maar dat er ook een lichte daling van de sportdeelname te zien is tussen 2012 en 2014 (90% in 2014; 92% in 2012). Onderzoek in 2016 moet uitwijzen of deze dalende trend zich doorzet. Daarnaast is het zinvol om te kijken naar de regelmatige sportdeelname van de Overijsselse jeugd. Deze percentages laten zien dat er nog een aantal risicogroepen is dat (nog) niet voldoet aan de ambitie van 75% regelmatige sportdeelname; van de 4- tot en met 6-jarigen, leerlingen op de basisschool met een laag opgeleide moeder en jongeren met ernstig overgewicht sport minder dan 75% regelmatig. Er worden op sportdeelname ook verschillen gevonden tussen de Overijsselse gemeenten. In de gemeenten Haaksbergen en Oldenzaal ligt het percentage (regelmatig) sportende jongeren en het lidmaatschap hoger dan in de rest van Overijssel. Het lidmaatschap ligt in de gemeente Hellendoorn en Losser ook hoger dan gemiddeld. Het percentage jongeren dat regelmatig sport is lager dan gemiddeld in de gemeenten Deventer, Kampen en Steenwijkerland. Het lidmaatschap ligt in deze gemeenten (en de gemeente Almelo) ook lager dan in de rest van Overijssel. Aanbevelingen In Overijssel is de sportdeelname hoger in vergelijking met de landelijke cijfers. Er zijn echter verschillen tussen doelgroepen waar te nemen en tussen gemeenten onderling. Blijf vooral doorgaan met sportstimulering voor jongeren in Overijssel, maar stem het sportstimuleringsbeleid af op de doelgroepen die een extra duwtje in de rug nodig hebben.

9 8 Overijsselse jeugd beweegt te weinig volgens de NNGB en zit te veel De Overijsselse jeugd (11%) beweegt volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen minder dan de Nederlandse jeugd (16%), maar op de fitnorm scoren de Overijsselse jongeren juist weer beter. Dit lijkt in één lijn te liggen met de hogere sportdeelname in Overijssel. Naast onvoldoende lichaamsbeweging kent langdurig zitten eveneens gezondheidsrisico s. Veel sedentair gedrag (meer dan 2 uur zitten achter de computer of televisie kijken) komt voor bij 41% van de jongeren. De fitnorm wordt minder gehaald door 4- tot en met 6- jarigen, meisjes, jongeren met ernstig overgewicht en met een beperking en/of chronische aandoening. Sedentair gedrag wordt vaker dan gemiddeld vertoond op het voortgezet onderwijs en door jongens, Vmbo ers en jongeren met ernstig overgewicht en met een beperking en/of chronische aandoening. Tussen gemeenten worden verschillen voor de fitnorm en veel sedentair gedrag gevonden. In de gemeenten Haaksbergen en Oldenzaal wordt meer dan gemiddeld aan de fitnorm voldaan, terwijl in de gemeenten Almelo, Losser en Steenwijkerland meer jongeren veel sedentair gedrag vertonen. In de periode is de NNGB redelijk stabiel gebleven en de fitnorm iets gedaald. In de gemeente Losser is het percentage jongeren dat voldoet aan de fitnorm sterker gedaald dan gemiddeld. Voor sedentair gedrag geldt dat het percentage jongeren, dat veel sedentair gedrag vertoont, stabiel is gebleven tussen 2012 en 2014 op provinciaal niveau. Dit percentage is gedaald in de gemeente Hardenberg en gestegen in de gemeente Twenterand. Aanbevelingen In het voortgezet onderwijs valt voor het tegengaan van sedentair gedrag veel winst te behalen. Daarnaast zijn jongeren met overgewicht en met een beperking en/of een chronische aandoening een risicogroep. Deze groep verdient aandacht, aangezien zij niet alleen achterblijven met voldoen aan de NNGB en de fitnorm, maar ook veel sedentair gedrag vertonen. Wellicht kunnen gemeenten hierbij gebruik maken van landelijke impulsen die zich speciaal op deze doelgroepen richten, zoals het programma Kinderen sportief op gewicht. Jeugd speelt en beweegt volop in de buurt en op school Er wordt veel buiten gespeeld en bewogen en dan vooral in eigen tuin, op straat, op het (school)plein en op (gras)veldjes. Belemmeringen om in de buurt buiten te spelen en te bewegen lijken niet groot, maar bijna de helft van de jongeren (43%) geven aan dat er geen activiteiten in de buurt worden georganiseerd. Zeven op de tien jongeren in Overijssel krijgen onder en/of na schooltijd extra sport- en beweegactiviteiten aangeboden en de meerderheid is tevreden over dit aanbod. Meer dan de helft van de jongeren (58%) vindt dat extra sport- en beweegactiviteiten vaker georganiseerd moeten worden onder en/of na schooltijd. Aanbevelingen De jongeren reageren enthousiast op extra sport- en beweegaanbod, maar het aanbod mag vaker aangeboden worden. De buurtsportcoach speelt daar al een belangrijke rol in. Vindplaatsen van specifieke doelgroepen zijn hierin ook belangrijk. Jongens spelen op andere plekken dan meisjes en ook de leeftijd speelt een grote rol in de plek waar gespeeld, gesport of bewogen wordt. Breng voordat met een project wordt begonnen, de buurt goed in kaart, zodat de activiteiten afgestemd kunnen worden op de doelgroepen waarvoor zij bedoeld zijn. Ook belemmeringen en specifieke wensen en behoeften kunnen hiermee in beeld worden gebracht.

10 9 De Overijsselse jeugd eet ongezond Van de Overijsselse jongeren die op het voortgezet onderwijs zitten, rookt 9% (10% in 2012). In de gemeenten Losser en Zwolle roken minder jongeren dan in de rest van Overijssel en in de gemeente Steenwijkerland zijn er meer jongeren die roken. Het percentage rokers is gedaald in de periode in de gemeenten Almelo, Hellendoorn, Oldenzaal en Zwolle. Ondanks de verhoging van de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol naar 18 jaar per 1 januari 2014, blijkt de helft van de Overijsselse jongeren op het voortgezet onderwijs wel eens alcohol te hebben gedronken in Binge drinken wordt gedefinieerd als het drinken van vijf of meer glazen alcohol bij één gelegenheid. In Overijssel heeft 15% van de jongeren op het voortgezet onderwijs aan binge drinken gedaan (17% in 2012). Met name in de gemeenten Haaksbergen en Steenwijkerland zijn meer jongeren die binge-drinken dan in de rest van Overijssel. Jongeren in Overijssel eten minder fruit (20% in 2014; 17% in 2012) en minder groente (4% in 2014) en ontbijten minder dan jongeren in de rest van Nederland. In de gemeente Oldenzaal wordt relatief meer groente gegeten door de jongeren. In de periode is het percentage jongeren dat voldoende fruit eet gestegen en dan vooral in de gemeenten Oldenzaal, Ommen, Twenterand en Zwolle. In het kader van JOGG is in de Jeugdsportmonitor 2014 ook aandacht voor water drinken. In Overijssel drinkt 44% van de jongeren dagelijks water en 62% van de jongeren drinkt dagelijks suikerhoudende dranken. Suikerhoudende dranken worden meer door de basisschooljeugd gedronken. Het drinken van water én suikerhoudende dranken neemt toe met het opleidingsniveau (van zowel de VO-leerling als de moeder van de PO-leerling). Dagelijks water drinken wordt meer dan gemiddeld gedaan in de gemeenten Oldenzaal en Zwolle en minder dan gemiddeld in de gemeenten Hardenberg, Hellendoorn, Steenwijkerland en Twenterand. Voor het dagelijks drinken van suikerhoudende dranken geldt dat dit in de gemeente Losser minder dan in de rest van Overijssel wordt gedaan. In Overijssel heeft 89% van de jongeren een gezond gewicht (87% in 2012). Matig overgewicht komt voor bij 9% van de jongeren (7% in 2012) en 2% van de jongeren in Overijssel heeft ernstig overgewicht of obesitas. Overgewicht komt meer voor bij lage SESleerlingen op het basisonderwijs (laag opgeleide moeder) en bij Vmbo-leerlingen op het voortgezet onderwijs. In de gemeenten Losser en Oldenzaal zijn meer jongeren met een gezond gewicht dan in de rest van Overijssel. Aanbevelingen Dat voldoende sporten niet direct betekent dat er voldoende wordt bewogen is in eerdere conclusies hierboven duidelijk geworden. Ook betekent dit niet direct een gezonde leefstijl en een gezond gewicht. Het lijkt daarom ook belangrijk om het stimuleren van sport- en beweeggedrag onder jongeren te combineren met aandacht voor een gezonde leefstijl. Hiervoor is een integrale aanpak nodig. Met het onderwijs als vindplaats voor deze doelgroep is een goede samenwerking gewenst. Ook hier kan aangesloten worden bij landelijke programma s, zoals JOGG of De Gezonde School.

11 Achtergrond Sinds 2010 voert Sportservice Overijssel voor de provincie en deelnemende gemeenten Fit en gezond in Overijssel 2 uit, een onderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder volwassen inwoners van Overijssel. Deze monitoring levert betrouwbare resultaten op die gebruikt kunnen worden in het ontwerpen en evalueren van sportbeleid. In navolging op Fit en gezond in Overijssel, heeft Sportservice Overijssel in 2012 voor achttien Overijsselse gemeenten de Jeugdsportmonitor ontwikkeld en uitgevoerd. De Jeugdsportmonitor is een online vragenlijst naar sport- en beweegdeelname en leefstijl van de jeugd van 4 tot en met 17 jaar. Deze rapportage geeft de resultaten van de tweede meting van de Jeugdsportmonitor in 2014 weer. 1.2 Doelstellingen De Jeugdsportmonitor heeft als doel om inzicht te krijgen in de sport- en beweegdeelname en leefstijl van 4- tot en met 17-jarigen in Overijssel, om: Cijfermateriaal op het gebied van sport, bewegen en leefstijl voor de provincie Overijssel en haar gemeenten te verzamelen. De provincie Overijssel en haar gemeenten (en scholen) te ondersteunen bij beleidsvorming. Cijfermateriaal voor onderbouwing van de lokale uitvoering van o.a. buurtscan, sportimpuls en impuls combinatiefuncties en buurtsportcoaches te verzamelen. Ondersteuning te bieden aan de Overijsselse gemeenten door middel van een benchmark. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 vindt u de beschrijving van de onderzoeksopzet. Hierin is uitgelegd welke methoden en technieken voor dit onderzoek zijn gehanteerd. Vervolgens staan de respons en een aantal achtergrondkenmerken beschreven in hoofdstuk 3. In de daaropvolgende hoofdstukken zijn de resultaten beschreven. Hoofdstuk 4 geeft de cijfers met betrekking tot de sportbeoefening in Overijssel weer. Hoofdstuk 5 beschrijft de resultaten van de mate van lichaamsbeweging. In hoofdstuk 6 worden de resultaten met betrekking tot de leefstijl van de jeugd beschreven. Tot slot zijn bijlagen toegevoegd met tabellen en grafieken die vooral het beeld per gemeente laten zien. 2 Vilsteren, van, M. Fit en gezond in Overijssel. Zwolle: Sportservice Overijssel, 2010, 2012 en 2014.

12 Onderzoeksgroep De Jeugdsportmonitor betreft een onderzoek dat zich richt op de jeugd in de leeftijd van 4 tot en met 17 jaar. In 2014 hebben 16 van de 25 Overijsselse gemeenten deelgenomen aan dit onderzoek. Vier gemeenten hebben niet deelgenomen aan het onderzoek vanwege eigen sportdeelname-onderzoeken, drie gemeenten vanwege onvoldoende financiële middelen en twee gemeenten vanwege andere prioriteiten. Bij de dataverzameling is via de gemeenten medewerking van het basisonderwijs en voortgezet onderwijs gevraagd om de online vragenlijsten te verspreiden onder de respondenten. Voor kinderen uit het basisonderwijs (leeftijd 4 t/m 12 jaar) is de vragenlijst ingevuld door de ouder(s) of verzorger(s) en de jongeren uit het voortgezet onderwijs (leeftijd 12 t/m 17 jaar) hebben de vragenlijst zelf ingevuld. 2.2 Procedure De benadering van de onderzoeksgroep en de afname van de vragenlijst is geheel digitaal verlopen. Er is gekozen voor een populatieonderzoek, zodat voldoende respondenten in het onderzoek betrokken kunnen worden. Voor de verspreiding van de online vragenlijst is daarom de medewerking gevraagd van scholen uit het primair en voortgezet onderwijs uit de deelnemende gemeenten. In de deelnemende gemeenten is elke school een maand voor aanvang van de dataverzameling gevraagd of de school wilde deelnemen aan de Jeugdsportmonitor. In totaal hebben 260 scholen hier positief op gereageerd. In de week voor aanvang van de dataverzameling stuurde de gemeente een eigen weblink (aangemaakt door Sportservice Overijssel) naar elke school die de (ouders/verzorgers van de) leerlingen toegang gaf tot de vragenlijst. Scholen uit het basisonderwijs konden de weblink richting de ouders of verzorgers van de leerlingen verspreiden via een banner op de website van de school, via een digitale nieuwsbrief of per mail. Scholen uit het voortgezet onderwijs konden de vragenlijst klassikaal op school laten invullen, of de link via de website of per mail verspreiden onder de scholieren. Afhankelijk van de respons is een reminder verstuurd twee weken na de start van het onderzoek. 2.3 Vragenlijst De vragen die in de Jeugdsportmonitor gebruikt zijn komen uit diverse landelijke vragenlijsten, zoals de Sportersmonitor (Mulier Instituut), BOS-kompas (NISB), E-MOVO (GGD), 1-meting Vmbo in beweging (TNO) en Fit en Gezond in Overijssel (Sportservice Overijssel). Bij de ontwikkeling van de vragenlijst is rekening gehouden met de wens van de deelnemende gemeenten om te kunnen benchmarken met landelijke cijfers. Naast achtergrondgegevens zoals geslacht, leeftijd en afkomst, zijn de volgende vijf thema s in de Jeugdsportmonitor terug te vinden: 1. Sportdeelname: Sporttak, frequentie, duur, sportmotivatie, lidmaatschap, zelfbeeld sporter en zwemdiploma. 2. Lichaamsbeweging: NNGB, fitnorm en sedentair gedrag. Bewegen op school en in de buurt. 3. Leefstijl: Roken, alcohol (alleen op voortgezet onderwijs) en voeding.

13 Analyse De digitale vragenlijsten zijn gemaakt en verstuurd met behulp van het programma Surveymonkey. De vragenlijstresultaten zijn vervolgens door Sportservice Overijssel geanalyseerd met het statistische programma SPSS. In de dataset is een verschil te zien in de respons tussen gemeenten onderling, jongens en meisjes en leeftijdsgroepen. Om deze verschillen te corrigeren is gewogen naar geslacht, leeftijd en gemeente. In dit rapport worden de gewogen cijfers gepresenteerd, indien anders wordt bij de tabel, figuur of in de tekst vermeld dat het ongewogen scores betreft. Vanwege de grote onderzoekspopulatie bestaat de analyse alleen uit beschrijvende statistiek. Bij verschillen tussen gemeenten en subgroepen worden alleen verschillen van minimaal 5% of hoger benoemd. Bij de vergelijking tussen de onderzoeksresultaten in 2014 met die van 2012 moet opgemerkt worden dat de deelnemende gemeenten Dinkelland, Hof van Twente, Raalte en Tubbergen uit 2012 in 2014 niet hebben deelgenomen. In 2014 hebben de gemeenten Deventer en Zwartewaterland voor het eerst deel genomen. Het Overijsselse totaalpercentage kan tussen 2012 en 2014 verschillen als gevolg van het verschil in deelnemende gemeenten. Om dit te voorkomen, is op provinciaal niveau ook een weging uitgevoerd. Het team Beleidsinformatie van de provincie Overijssel heeft de overzichtskaarten gemaakt die in de verschillende hoofdstukken worden gebruikt ter illustratie van de gemeentelijke verschillen. 2.5 Kanttekeningen Bij vragenlijstonderzoek gaat het om zelfgerapporteerd gedrag, waarbij de kans op sociaal-wenselijke antwoorden en een verkeerde inschatting van het eigen gedrag mogelijk is. Daarnaast bestaat de kans op selectieve non-respons. In dit onderzoek zijn twee momenten waarop de selectie op non-respons plaats heeft kunnen vinden. Ten eerste hebben scholen op verschillende wijze de online vragenlijst verspreid. Scholen waar sport en bewegen weinig aandacht geniet, zouden wellicht minder energie hebben gestoken in de verspreiding van de vragenlijst onder de ouders en jongeren, dan scholen waar sport en bewegen hoog op de agenda staat. Ten tweede is het waarschijnlijk dat (ouders/verzorgers van) jongeren die gezond en actief zijn eerder een vragenlijst over sport, bewegen en leefstijl invullen dan (ouders/verzorgers van) jongeren die minder gezond en actief zijn. Door het gebruik van landelijke standaardvragen en door de data te wegen is getracht deze kanttekeningen te ondervangen.

14 Respons Na sluiting van de dataverzameling waren vragenlijsten ingevuld. Voorafgaand aan de analyse zijn onbruikbare vragenlijsten uit het databestand verwijderd. Een vragenlijst werd als onbruikbaar beschouwd als de combinatie van sommige antwoorden te extreem was of als een groot deel van de vragenlijst niet was ingevuld. Het ging om ongeveer 9% van alle vragenlijsten in het databestand. Vervolgens zijn de respondenten, die niet woonachtig zijn in één van de zestien deelnemende gemeenten, uit het databestand verwijderd. Uiteindelijk zijn vragenlijsten gebruikt voor de analyse. Volgens cijfers van het CBS wonen er jongeren in de leeftijd van 4-17 jaar in de zestien gemeenten 3. In tabel 3.1 staan de populatie volgens het CBS en de ongewogen en gewogen respons per gemeente weergegeven. Te zien is dat deze rapportage is gemaakt op basis van respondenten die de jongeren uit de zestien gemeenten (populatie) representeren. Om een betrouwbaar beeld te kunnen geven op gemeentelijk niveau, is een respons van ongeveer 400 respondenten gewenst. De betrouwbaarheid voor het provinciale onderzoek is 99%. Per gemeente is de gemiddelde betrouwbaarheid 95%, maar de betrouwbaarheid voor de gemeenten Hengelo, Kampen en Rijssen-Holten ligt lager dan 90% (respectievelijk 65%, 83% en 88%). De gemeente Hengelo wordt vanwege het zeer lage betrouwbaarheidsinterval niet meegenomen in de gemeentelijke vergelijking. De respons van leerlingen van het voortgezet onderwijs in de gemeenten Borne, Deventer, Kampen, Rijssen-Holten en Zwartewaterland is dusdanig laag dat de resultaten onvoldoende betrouwbaar zijn. Deze resultaten staan niet in de bijlagen weergegeven. Tabel 3.1 Respons per gemeente Respons ongewogen (%) Respons gewogen (%) Gemeente Populatie 4-17 jaar Respons onderzoek Almelo Borne Deventer Haaksbergen Hardenberg Hellendoorn Hengelo Kampen Losser Oldenzaal Ommen Rijssen-Holten Steenwijkerland Twenterand Zwartewaterland Zwolle Totaal Betrouwbaarheids -interval (%) 3 Centraal Bureau voor de Statistiek, CBS Statline.

15 Achtergrondkenmerken In de vragenlijst van de Jeugdsportmonitor zijn verschillende achtergrondkenmerken meegenomen. De onderzoekspopulatie staat beschreven in tabel 3.2. Tabel 3.2 Achtergrondkenmerken van de onderzoekspopulatie (gewogen scores, in procenten) Achtergrondkenmerk Categorie % Geslacht Jongen 51 Meisje 49 Leeftijd 4-6 jaar jaar jaar jaar 25 Schooltype Basisonderwijs 65 Voortgezet onderwijs 35 Niveau voortgezet onderwijs Vmbo (bbl of kbl) 33 Mavo, Vmbo (gl of tl) 21 Havo, Vwo (gymnasium) 38 Praktijkonderwijs 2 Speciaal onderwijs 6 Overig 2 Opleidingsniveau moeder 4 Laag opgeleid 13 Midden opgeleid 42 Hoog opgeleid 45 Etniciteit 5 Autochtoon 87 Allochtoon 15 BMI Gezond gewicht 87 Overgewicht 11 Ernstig overgewicht/obesitas 2 Beperking/chr. aandoening Wel 15 Geen 85 Aan de hand van bovenstaande achtergrondkenmerken worden in deze rapportage de resultaten uitgesplitst. Wat opvalt uit tabel 3.2 is dat weinig scholieren uit het praktijkonderwijs en speciaal onderwijs de vragenlijst hebben ingevuld. Voor de respondenten uit het praktijkonderwijs en speciaal onderwijs geldt dat het aantal te laag is om betrouwbare uitspraken over te kunnen doen, daarom zijn voor deze twee onderwijsniveaus geen uitsplitsingen gemaakt. 4 Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebruikt bij kinderen het hoogst behaalde opleidingsniveau van de moeder als maat voor de sociaal economische status van het kind. 5 Volgens het CBS is iemand autochtoon als beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het geboorteland van de persoon zelf. Allochtonen zijn personen waarvan tenminste één ouder in het buitenland is geboren.

16 15

17 Sportdeelname De vragen over sportdeelname zijn, net als in 2010 en in 2012, gebaseerd op de Richtlijn Sportdeelname Onderzoek (RSO) van het Mulier Instituut 6. De RSO definieert iemand als een sporter als hij/zij in de afgelopen twaalf maanden ten minste twaalf keer heeft gesport. Als het gaat om gezondheidswaarde, om maatschappelijk meedoen en om een leven lang betrokken te zijn bij sport, dan is een zekere regelmaat echter van belang. Daarom gebruikt Sportservice Overijssel naast de RSO een smallere definitie, namelijk minstens 40 keer per jaar en noemt het regelmatige (of wekelijkse) sportdeelname (zie kader voor gebruikte normen) 7. Sporter - definities: Sporter: Iemand is een sporter als hij/zij minimaal 12 keer een sport heeft beoefend in de afgelopen 12 maanden (Richtlijn Sportdeelname Onderzoek). Regelmatige (of wekelijkse) sporter: Iemand is een regelmatige (of wekelijkse) sporter als hij/zij minimaal 40 keer een sport heeft beoefend in de afgelopen 12 maanden. Resultaten voor Overijssel en gemeenten In Overijssel sport 82% van de jeugd (4 tot en met 17 jaar) in Overijssel regelmatig/wekelijks ten opzichte van 72% in Nederland 13. De regelmatige sportdeelname verschilt per gemeente (zie bijlage 1). In de gemeenten Haaksbergen (89%), Hellendoorn (85%), Losser (86%), Oldenzaal (90%) en Zwolle (83%) zijn de meeste regelmatige sporters te vinden, terwijl in de gemeenten Almelo (78%), Steenwijkerland (74%) en Twenterand (79%) minder regelmatig wordt gesport. In figuur 4.1 staat het percentage regelmatige sporters onder basisschoolleerlingen per gemeente weergeven. Uit deze figuur blijkt dat de regelmatige sportdeelname onder basisschoolleerlingen hoger ligt dan het Overijsselse gemiddelde (79%) in de gemeenten Borne (86%), Haaksbergen (85%), Hellendoorn (85%), Losser (80%), Oldenzaal (89%) en Rijssen-Holten (82%). In de gemeenten Deventer, Kampen, Ommen, Steenwijkerland en Twenterand zijn minder regelmatige sporters onder basisschoolleerlingen te vinden dan in de rest van Overijssel (respectievelijk 65%, 75%, 74%, 74% en 78%). Figuur 4.1 Regelmatige sportdeelname (basisschoolleerlingen) naar gemeente 6 Collard, D. en I. Pulles. Sportdeelname Utrecht: Mulier Instituut, Tiessen-Raaphorst, A. en Haan, J. de (2010). Een leven lang betrokken bij sport. In: A. Tiessen-Raaphorst, D. Verbeek, J. de Haan en K. Breedveld (red.), Sport: een leven lang; Rapportage sport 2010 (p ). Den Haag/ s- Hertogenbosch:Sociaal en Cultureel Planbureau/W.J.H. Mulier Instituut.

18 17 In Overijssel voldoet 90% van de 4- tot en met 17-jarigen aan de RSO-norm (92% in 2012). Landelijk liggen de sportdeelnamecijfers lager: sportdeelname volgens de RSO-norm ligt op 82% 8. De gemeenten Haaksbergen, Losser en Oldenzaal liggen met de RSO-norm ruim boven het Overijsselse gemiddelde van 87% (respectievelijk met 94%, 93% en 96%). In de periode is het percentage sporters volgens de RSO-norm in de gemeenten Oldenzaal en Zwolle gelijk gebleven met 96% en 90% (zie bijlage 2). Resultaten naar achtergrondkenmerken Uit figuur 4.2 blijkt dat de sportdeelname nagenoeg gelijk is tussen jongens en meisjes. De figuur laat verder zien dat de sportdeelname afneemt vanaf 12 jaar, juist toeneemt met het opleidingsniveau (zowel van de VOleerlingen als van de moeder van basisschoolleerlingen) en dat de sportdeelname lager is bij allochtone jongeren, jongeren met ernstig overgewicht en jongeren met een beperking en/of een chronische aandoening. Er zijn geen grote verschillen gevonden tussen 2012 en Figuur 4.2 Percentage sporters (RSO-norm en regelmatige sporters) naar achtergrondkenmerken (2012 en 2014) In figuur 4.2 staat de 75%-lijn (blauwe horizontale lijn) aangegeven. Deze lijn definieert de ambitie van het Olympisch Plan dat minimaal 75% van de Nederlanders, uit alle lagen van de samenleving, in 2016 regelmatig aan sport doet. Uit de figuur is op te maken dat op basis van de RSO-norm alle subgroepen van 4 tot en met 17- jarige Overijsselaars aan die ambitie voldoen, maar dat er ook een lichte daling van de sportdeelname te zien is tussen 2012 en Onderzoek in 2016 moet uitwijzen of deze dalende trend zich doorzet. Daarnaast is het zinvol om te kijken naar de regelmatige sportdeelname van de Overijsselse jeugd. Deze percentages laten zien dat er nog een aantal risicogroepen is dat (nog) niet voldoet aan de ambitie van 75% regelmatige sportdeelname (4- tot en met 6-jarigen, kinderen op de basisschool met een laag opgeleide moeder en jongeren met ernstig overgewicht. 4.2 Populaire sporten De respondenten hebben in de vragenlijst aangegeven welke sport(en) zij de afgelopen twaalf maanden hebben beoefend. In tabel 4.2 staan de tien meest beoefende sporten onder elkaar. Voetbal en zwemmen zijn de populairste sporten. In de tabel is een uitsplitsing gemaakt naar geslacht en leeftijdscategorie. Voetbal is duidelijk populairder bij jongens dan bij meisjes. Bij meisjes zijn gymnastiek/turnen, skeeleren/skaten en danssport meer in trek. Wanneer gekeken wordt naar verschillen tussen de leeftijdsgroepen valt op dat zwemmen bij 4-6 jarigen en hardlopen bij de oudste leeftijdscategorie de meest beoefende sport is. 8 OBiN (2013), bewerking Mulier Instituut.

19 18 Tabel 4.2 Top 10 meest beoefende sporten naar geslacht en leeftijdscategorie (in procenten) Geslacht Leeftijdscategorie Totaal Jongens Meisjes 4-6 jr 7-10 jr jr jr (zaal)voetbal Zwemsport Hardlopen Gymnastiek/turnen Skeeleren/skaten Danssport Schaatsen Badminton Bowling Basketbal Lidmaatschap In Overijssel is 74% van de 4- tot en met 17-jarigen lid van een (of meerdere) sportvereniging(en) (74% in 2012). Het lidmaatschap onder Overijsselse jongeren ligt iets hoger dan de rest van Nederland (71% 9 ). Het lidmaatschap onder regelmatige sporters ligt hoger dan onder sporters volgens de RSO-norm; 84% ten opzichte van 81%. Het lidmaatschap per gemeente is terug te vinden in bijlage 3. De gemeenten Haaksbergen (83%), Hellendoorn (80%), Losser (79%) en Oldenzaal (84%) scoren hoger dan gemiddeld op lidmaatschap. De gemeenten Almelo (66%) en Steenwijkerland (66%) hebben minder jongeren die lid zijn van een sportvereniging. In de gemeenten Oldenzaal (84% in 2014; 79% in 2012) en Zwolle (74% in 2014; 67% in 2014) is een stijging van het lidmaatschap tussen 2012 en 2014 te zien. In de gemeente Almelo is het lidmaatschap onder jongeren gedaald (66% in 2014; 71% in 2012). In figuur 4.3 staat het percentage basisschoolleerlingen met een lidmaatschap van één of meer sportverenigingen per gemeente weergeven. De gemeenten Borne (83%), Haaksbergen (82%), Hellendoorn (82%) en Oldenzaal hebben leden in de basisschoolleeftijd dan het Overijsselse gemiddelde (74%). Het lidmaatschap ligt onder het Overijsselse gemiddelde in de gemeenten Deventer (59%) en Ommen (66%). Figuur 4.3 Lidmaatschap (basisschoolleerlingen) naar gemeente 9 OBiN (2013), bewerking Mulier Instituut.

20 19 Resultaten naar achtergrondkenmerken In figuur 4.4 is het lidmaatschap uitgesplitst naar achtergrondkenmerken. Er zijn in Overijssel evenveel jongens als meisjes lid van een (of meerdere) sportvereniging(en). Het lidmaatschap neemt toe tot de leeftijd van 12 jaar en neemt dan af. Het lidmaatschap neemt ook toe naarmate het schoolniveau op het voortgezet onderwijs en het opleidingsniveau van de moeder (van basisschoolleerlingen) toeneemt. Allochtonen en jongeren met een chronische aandoening en/of beperking zijn minder vaak lid van een sportvereniging dan andere groepen in Overijssel. In de periode is het percentage lidmaatschap per achtergrondkenmerk stabiel gebleven. Een stijging in het lidmaatschap is gevonden bij 4 tot en met 6-jarigen (53% in 2014; 48% in 2012) en bij jongeren met ernstig overgewicht (67% in 2014; 61% in 2012). Figuur 4.4 Percentage jongeren met een lidmaatschap van een sportvereniging naar achtergrondkenmerken (2012 en 2014) 4.4 Sportidentiteit Aan de Overijsselse jongeren is gevraagd of zij zichzelf als een sporter zien. Ruim 56% antwoordt positief op die vraag. Een sportidentiteit op jonge leeftijd kan gelden als goede voorspeller voor sportdeelname op latere leeftijd 10. Uitsplitsing naar geslacht leert dat meer jongens (63%) dan meisjes (50%) zichzelf als sporter zien. De 4 tot en met 6-jarigen zien zichzelf beduidend minder als sporter (40%) dan de overige leeftijdsgroepen (respectievelijk 62%, 63% en 57%). De sportidentiteit neemt toe naarmate het schoolniveau op het voortgezet onderwijs toeneemt. De jeugd met een gezond gewicht ziet zichzelf vaker als sporter (58%), dan jongeren met overgewicht (45%). Ten slotte identificeren jongeren met een chronische aandoening en/of een beperking zichzelf iets minder vaak als sporter (51%) dan jongeren zonder een beperking (57%). 10 Pot, J.N., Hilvoorde, I.M. van. Het belang van sport voor de stad. In G. Walraven & C-J. Pen (Eds). Van de maakbare naar de lerende stad: de praktijkgerichte bijdrage van lectoraten (pp 53-62). Antwerpen-Apeldoorn: Garant, 2011.

21 Motivatie van sporters Voor het ontwikkelen van sportstimuleringsbeleid is het interessant te weten wat de belangrijkste redenen zijn voor jongeren om te sporten. Uit dit onderzoek blijkt dat gezondheid en plezier (net als in 2012) als voornaamste redenen worden genoemd door zowel jongens als meisjes (zie figuur 4.5). Meisjes vinden gezelligheid/sociale contacten en afslanken belangrijker dan jongens. Jongens vinden vooral het lekker buiten zijn en prestatie/zichzelf verbeteren belangrijkere redenen om te sporten dan meisjes. Figuur 4.5 Meest genoemde redenen om te sporten naar geslacht (in procenten) Er is ook gekeken naar de motivatie om te sporten uitgesplitst naar leeftijd, BMI en het wel/niet hebben van een chronische aandoening en/of beperking (zie bijlage 4). Uit deze analyse komt naar voren dat de jongste leeftijdsgroep (4 tot en met 6 jaar) het leren van een nieuwe activiteit en lekker buiten veel belangrijker vindt vergeleken met de andere leeftijdsgroepen. De 7 tot en met 10-jarigen vinden naast plezier en gezondheid dat sporten gewoon belangrijk is. Verder valt op dat naar mate de leeftijd vordert ouders en plezier een minder grote rol spelen, maar dat afslanken, presteren en conditie opbouwen belangrijkere redenen worden. De verdieping op BMI laat zien dat jongeren met een gezond gewicht vooral sporten voor prestatie, conditie en plezier en dat jongeren met overgewicht juist sporten om af te vallen en voor hun gezondheid. Ten slotte valt op dat jongeren met een beperking minder vaak plezier, gezelligheid en gezondheid aangeven als reden om te sporten, maar wel sporten belangrijk vinden voor het opbouwen van conditie en kracht. 4.6 Motivatie van niet-sporters Van de jongeren in Overijssel is 6% een niet-sporter. De meningen waarom jongeren niet sporten zijn verdeeld; niet-sporters vinden sport te duur (vooral meisjes), vinden andere vrijetijdsbezigheden leuker (vooral jongens), vinden sport niet leuk, hebben geen idee welke sport bij hun past (vooral meisjes), hebben geen tijd om te sporten (vooral jongens) en vinden dat ze al voldoende bewegen (zie figuur 4.6).

22 21 Figuur 4.6 Meest genoemde redenen om niet te sporten naar geslacht (in procenten) In bijlage 4 staat de uitsplitsing naar leeftijd, BMI en het wel/niet hebben van een chronische aandoening en/of beperking uitgesplitst. Uit de figuren blijkt dat de 4 tot en met 6-jarigen vooral niet sporten omdat hun ouders vinden dat ze er nog te jong voor zijn. De oudste twee leeftijdsgroepen sporten niet omdat ze sporten niet nodig en niet leuk vinden, geen tijd hebben en omdat ze niet weten welke sport bij hun past. De uitsplitsing naar BMI laat zien dat jongeren met ernstig overgewicht voornamelijk als redenen geven om niet te sporten omdat ze bang zijn een blessure te krijgen, geen vrienden hebben om mee te sporten, niet goed zijn in sport en sport te duur vinden. Jongeren met een beperking vinden vooral sporten vaker niet leuk en kunnen niet sporten als gevolg van hun aandoening/handicap. 4.7 Zwemdiploma De basisschoolleerlingen is gevraagd naar het wel/niet in het bezit hebben van één of meerdere zwemdiploma s. In Overijssel beschikt 74% van de jeugd (4 tot en met 12 jaar) over minimaal één zwemdiploma (72% in 2012). Daarnaast zit 17% wel op zwemles, maar beschikt nog niet over een zwemdiploma. Van de jeugd heeft 9% geen zwemdiploma. De meeste respondenten (45%) beschikken over het zwemdiploma B (diploma A: 9% en C: 20%).

23 22 Bijlage 5 en figuur 4.7 tonen per gemeente het aantal 4- tot en met 12-jarigen dat in het bezit is van minimaal één zwemdiploma. De gemeenten Deventer (69%), Hardenberg (69%), Ommen (70%) en Zwolle (70%) blijven achter bij de andere Overijsselse gemeenten, zeker bij de gemeenten Borne en Zwartewaterland waar respectievelijk 85% en 88% van de jeugd over minimaal één zwemdiploma beschikt. Figuur 4.7 In bezit van minimaal 1 zwemdiploma naar gemeente In de periode is het percentage 4- tot en met 12-jarigen dat in het bezit is van een zwemdiploma gestegen in de gemeenten Almelo (75% in 2014; 67% in 2012), Borne (85% in 2014; 78% in 2012), Losser (75% in 2014; 70% in 2012) en Zwolle (70% in 2014; 64% in 2012). Een daling heeft plaatsgevonden in de gemeente Hardenberg (69% in 2014; 75% in 2012).

24 23

25 Beweegnormen In Nederland hanteren diverse onderzoekers en experts op het gebied van bewegen en gezondheid een aantal normen voor bewegen 11. De Jeugdsportmonitor Overijssel gebruikt een directe vraagstelling naar het beweeggedrag. Voor monitoringsdoeleinden wordt deze methode als voldoende geacht. Schema 5.1 geeft een beschrijving van de onderscheiden beweegnormen. Schema 5.1 Definities beweegnormen Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) voor jongeren (< 18 jaar) Dagelijks 60 minuten matig intensieve lichamelijke activiteit (5 MET (bv. dansen of skateboarden) tot 8 MET (bv. hardlopen)), waarbij de activiteiten minimaal tweemaal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie). Fitnorm Ten minste drie keer per week gedurende minimaal 20 minuten zwaar intensieve activiteit. Sedentair gedrag (zitgedrag) Onder sedentair gedrag wordt gedrag verstaan met een erg laag energieverbruik, zoals zitten en liggen. Sedentair gedrag verhoogt het risico op ziekte en sterfte onafhankelijk van de hoeveelheid lichaamsbeweging die iemand heeft. Voor de leeftijd jonger dan 18 jaar geldt: weinig sedentair gedrag is minder dan een half uur per dag in de vrije tijd besteed aan televisie/dvd kijken en/of computeren; gemiddeld sedentair gedrag is tussen een half uur en 2 uur per dag; veel sedentair gedrag is 2 uur of meer per dag televisie/dvd kijken en/of computeren. Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) De respondenten zijn gevraagd hoeveel dagen zij tenminste 60 minuten matig intensieve lichaamsbeweging hebben. Resultaten voor Overijssel en gemeenten Van de 4- tot en met 17-jarigen in Overijssel voldoet 11% aan de NNGB (13% in 2012). Landelijk ligt dit percentage voor dezelfde doelgroep op 16% 12. In bijlage 6 zijn de percentages van het aantal jongeren dat voldoet aan de NNGB per gemeente weergegeven. De gemeenten verschillen niet veel van elkaar; de gemeentelijke scores liggen rond het gemiddelde van 11%. In de periode is het percentage jongeren dat voldoet aan de NNGB in de gemeenten redelijk stabiel gebleven. Figuur 5.1 geeft het percentage basisschoolleerlingen weer die voldoen aan de NNGB per gemeente. De gemeente Ommen scoort met 18% ruim boven het Overijsselse gemiddelde (12%). Figuur 5.1 Voldoen aan de NNGB (basisschoolleerlingen) naar gemeente 11 Ooijendijk, W.T.M., Wendel-Vos, G.C.W., Vries, S.I. de. Reader consensus vragenlijsten sport en bewegen. Leiden: TNO Kwaliteit van Leven, Bernaards, C. Trendrapport Bewegen en Gezondheid Leiden: TNO, 2014.

26 25 Resultaten naar achtergrondkenmerken In figuur 5.2 staat het percentage jongeren dat voldoet aan de NNGB naar achtergrondkenmerken. Uit de figuur is af te lezen dat de 4- tot en met 6-jarigen met 16% het meeste voldoen aan de NNGB. Ook is op te maken uit de figuur dat het voldoen aan de NNGB toeneemt met de opleiding van de moeder. In de periode is het percentage jongeren dat voldoet aan de NNGB naar achtergrondkenmerk stabiel gebleven. Figuur 5.2 Percentage jongeren dat voldoet aan de NNGB naar achtergrondkenmerken (2012 en 2014) Fitnorm Om de fitnorm in beeld te krijgen, is de respondenten gevraagd hoe vaak per week zij 20 minuten achtereen intensief bewegen. Onder intensief bewegen worden sporten of andere inspannende activiteiten verstaan. Hierbij wordt voldaan aan de fitnorm als men minimaal 3 keer per week intensief beweegt. Resultaten voor Overijssel en gemeenten In Overijssel haalt 64% van de 4- tot en met 17-jarigen de fitnorm (67% in 2012). In Nederland ligt dit percentage op 36% 13. In bijlage 7 is het percentage jongeren dat voldoet aan de fitnorm uitgesplitst naar gemeenten. In de gemeenten Haaksbergen en Oldenzaal wordt het meest voldaan aan de fitnorm (respectievelijk 70% en 69%). In de periode is het percentage jongeren dat de fitnorm haalt iets gedaald met gemiddeld 2-3%. In de gemeente Losser is het percentage jongeren dat voldoet aan de fitnorm sterker gedaald (68% in 2014; 75% in 2012). In figuur 5.3 staan de gemeentelijke percentages weergegeven van de basisschoolleerlingen die aan de fitnorm voldoen. De gemeenten Borne (68%), Haaksbergen (65%) en Oldenzaal (62%) scoren boven ruim boven het Overijsselse gemiddelde (57%) en de gemeenten Deventer (52%), Hardenberg (52%) en Steenwijkerland (46%) scoren lager. Figuur 5.3 Voldoen aan de fitnorm (basisschoolleerlingen) naar gemeente 13 Bernaards, C. Trendrapport Bewegen en Gezondheid Leiden: TNO, 2014.

27 26 Resultaten naar achtergrondkenmerken Figuur 5.4 laat het voldoen aan de fitnorm naar achtergrondkenmerken zien. Hieruit blijkt dat jongens vaker aan de norm voldoen dan meisjes en dat de fitnorm vaker gehaald wordt naarmate de leeftijd (tot 14 jaar) en het opleidingsniveau van de moeder van de basisschoolleerling stijgt. De figuur laat ook zien dat het hebben van overgewicht en/of een chronische aandoening/beperking een negatieve invloed heeft op de fitnorm. In de periode blijkt dat de 4- tot en met 6-jarigen en 7- tot en met 10-jarigen en jongeren met ernstig overgewicht minder aan de fitnorm zijn gaan voldoen. Figuur 5.4 Percentage jongeren dat voldoet aan de fitnorm naar achtergrondkenmerken (2012 en 2014) Sedentair gedrag (zitgedrag) Naast onvoldoende lichaamsbeweging kent langdurig zitten eveneens gezondheidsrisico s. Sedentair gedrag (zitgedrag) tijdens de jeugd blijkt een voorspeller voor overgewicht op volwassen leeftijd, onafhankelijk van de BMI en de hoeveelheid lichaamsbeweging van de jongeren. Voor jongeren is het advies om niet meer dan twee uur per dag in de vrije tijd te zitten of liggen, zoals bijvoorbeeld bij computeren en/of televisie kijken 14. In de Jeugdsportmonitor is gevraagd hoe vaak (in dagen per week) en hoe lang (in minuten per dag) de respondenten TV/DVD kijken en achter de computer/laptop/tablet zitten. De dagen en minuten zijn omgerekend naar de norm voor sedentair gedrag (voor uitleg zie schema 5.1). Resultaten voor Overijssel en gemeenten Het meest interessant is om te weten hoeveel jongeren veel sedentair gedrag 15 vertonen. In Overijssel zit 41% van de 4- tot en met 17-jarigen meer dan 2 uur per dag in de vrije tijd achter de computer en/of voor de televisie (42% in 2012). Voor basisschoolleerlingen ligt dit percentage iets lager, namelijk op 36% (31% in 2012), maar voor de leerlingen op het voortgezet onderwijs op 47% (52% in 2012). In Nederland voldoet 43% van de 4- tot en met 12-jarigen aan de norm veel sedentair gedrag 16. In bijlage 8 worden de resultaten per gemeente getoond. In de gemeenten Almelo (48%) en Losser (46%) vertonen jongeren vaker veel sedentair gedrag dan in de rest van Overijssel. In de periode is het aantal jongeren dat veel sedentair gedrag vertoont, gedaald in de gemeente Hardenberg (37% in 2014; 42% in 2012), maar gestegen in de gemeente Twenterand (40% in 2014; 35% in 2012). 14 Hendriksen I., Bernaards C., Hildebrandt V., Hofstetter H. Lichamelijke inactiviteit en sedentair gedrag in Nederland In: Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2010/2011. Leiden: TNO, veel sedentair gedrag is 2 uur of meer per dag in de vrije tijd televisie/dvd kijken en/of computeren. 16 Hendriksen I., Bernaards C., Hildebrandt V., Hofstetter H. Lichamelijke inactiviteit en sedentair gedrag in Nederland In: Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2010/2011. Leiden: TNO, 2013.

28 27 Figuur 5.5 laat de gemeentelijke percentages zien van de basisschoolleerlingen die veel sedentair gedrag vertonen. In de gemeenten Haaksbergen en Losser vertonen meer basisschoolleerlingen veel sedentair gedrag dan in de rest van Overijssel (respectievelijk 44% en 45% ten opzichte van 36%). Minder aan de norm voor veel sedentair gedrag dan gemiddeld wordt voldaan in de gemeenten Hardenberg (32%), Steenwijkerland (32%) en Zwartewaterland (27%). Figuur 5.5 Veel sedentair gedrag (basisschoolleerlingen) naar gemeente Resultaten naar achtergrondkenmerken De resultaten naar achtergrondkenmerken staan in figuur 5.6 weergegeven. Uit de figuur blijkt dat jongens, 11- tot en met 17-jarigen, Vmbo ers en allochtonen relatief meer tijd doorbrengen voor de TV of achter de computer. Bij basisschoolleerlingen blijkt dat de opleiding van de moeder van invloed is op het sedentaire gedrag van het kind; hoe lager de opleiding, hoe meer voldaan wordt aan de norm voor veel sedentair gedrag. Als laatste laat de figuur zien dat het hebben van overgewicht en/of een beperking een risico is voor het vertonen van veel sedentair gedrag. Figuur 5.6 Percentage jongeren dat veel sedentair gedrag vertoont naar achtergrondkenmerken (2012 en 2014)