Les 1: Lengte Vergelijken en meten met natuurlijke en met standaardmaateenheden (m, cm)

Transcriptie

1 Les 1: Lengte Vergelijken en meten met natuurlijke en met standaardmaateenheden (m, cm) 2 de Leerjaar

2 Vergelijken en meten met natuurlijke en met standaardmaateenheden (m, cm) Lesdoelen - De leerlingen kunnen drie voorwerpen kwalitatief vergelijken volgens lengte en de vergelijking verwoorden met termen als klein, groter, grootst. - De leerlingen ontdekken zelf strategieën om voorwerpen kwalitatief te vergelijken volgens lengte. - De leerlingen kunnen voorwerpen rangschikken op basis van een kwalitatieve vergelijking. ALGEMEEN LESSEN 1 t.e.m. 4 - Kernbegrippen uit de wiskunde correct en in juiste context hanteren: meten, vergelijken, meter, centimeter. - Relaties tussen de kernbegrippen correct en in juiste context verwoorden (metend rekenen): relatie m-cm. - Correct meten van voorwerpen en lichaamsdelen m.b.v. stroken en meetlatten. Kerninhoud/begrippen Vaktaal/wiskundetaal - klein, kleiner, kleinste - groot, groter, grootste - dik, dikker, dikste - dun, dunner, dunst - middelste - vergelijken - schatten, schatting - omtrek Situering van de les LES 1 t.e.m. 4: Er wordt met natuurlijke en met standaardmaateenheden gewerkt om het belang van de standaardmaateenheden duidelijk te maken. De leerlingen hebben al gemeten met natuurlijke maateenheden in de kleuterschool en het eerste leerjaar. Het meten met meter gebeurde in het eerste leerjaar. Het symbool "m" is nog niet aangebracht. Het meten met centimeter en het symbool "cm" zijn nieuw. Leerlingen zijn stilaan vertrouwd met het honderdveld en met de verhouding eenheid honderdtal. Het concept vergelijking staat centraal en dat wordt al doende verkend en ingevuld. Dit gebeurt aan de hand van een gevarieerde opbouw/ werkwijze, van eenvoudig naar complex: vergelijken volgens één eigenschap, volgens meerdere eigenschappen, met eigen lichaam, met meetstrook. Lesduur 75 minuten. (Omdat de leerlingen veel met materiaal aan de slag gaan, zijn dit extra lange lessen die echter niet als dusdanig ervaren worden door de leerlingen.) Didactisch materiaal LES 1: - Sprookjesboek - Voorwerpen uit de klas (papiermand, boterhammendozenmand) - Drie beren (knuffels) + pop Goudlokje + 3 borden, 3 stoelen, 3 bedden - Woordstroken - Werkblad - Touwtjes Bijlage 2: Verhaal "Goudlokje en de drie beren" Bijlage 3a: Werkblad 1 Bijlage 3b: Werkblad 1 voor groepjes van vier 2

3 Lesverloop (leeractiviteiten en werkvormen) LES 1 FASE 1 Inleiding 1.1 Kennismaken met het lesonderwerp (klassikaal) We gaan samen nadenken en leren hoe je kan vertellen hoe groot of hoe lang iets of iemand is, bv. de deur van onze klas is hoog, maar hoe hoog precies? Hoe breed is ons raam: is het breder dan dat van andere klassen? Is de omtrek van de papiermand nu groter dan de omtrek van de boterhammendozenmand? (1) 1. De leraar formuleert de leerinhoud van de les in overwogen CAT. De leraar ondersteunt visueel door te wijzen naar de voorwerpen uit de klas. verschillende voorwerpen uit de klas FASE 2 Kern - Kennismaken met de personages van het verhaal (klassikaal) Hier zie je drie beren (knuffels): een klein beertje, een grotere beer en een reusachtig grote beer. Misschien weet iemand van jullie al wie er nog bij hoort? Goudlokje (pop Goudlokje ongeveer even groot als de kleinste beer). (1) drie knuffelberen 1. De leraar roept op verbale en visuele manier een betekenisvolle context op. 2.2 Luisteren naar Goudlokje en de drie beren (klassikaal) Het verhaal wordt interactief verteld aan de hand van voorwerpen. De taal wordt aangepast aan het thema. De leerlingen worden uitgenodigd om mee te voorspellen. (2) - sprookjesboek - bijlage 2: verhaal Goudlokje en de drie beren - drie beren (knuffels) + pop Goudlokje + 3 borden, 3 stoelen, 3 bedden 2.3 Vergelijken van eigen lichaamslengtes (interactief onderwijsleergesprek) Stel dat we nu een berentrio moeten samenstellen voor een toneeltje. Wie is dan de grootste beer? Wie is kleiner dan...? Wie zijn (ongeveer) even groot? (3) De leraar kijkt naar trio s en laat leerlingen beschrijvingen maken zoals in het verhaal: jij bent de grootste van de drie: jij bent de reusachtig grote beer. Jij bent de kleinste van de drie, het kleine beertje en jij bent de middelste beer. Groter dan, maar kleiner dan. (4) 2. De leraar zorgt ervoor dat taalaanbod en spreekruimte de leraar afwisselen, met materiaal dat de interactie ondersteunt. 3. De leraar stelt vragen die het denken prikkelen. 4. De leraar zorgt ervoor dat leerlingen mogelijke oplossingen op CAT-niveau verwoorden. 3

4 Woordstroken worden aan bord gehangen: "klein" "groter" "grootst". De leerlingen nemen plaats onder deze woordstroken. Uitdaging: jij bent de kleinste beer van dit groepje. Maar wie moeten we erbij halen om jou de middelste beer te laten zijn? (Bij twijfel: Leerlingen rug tegen rug laten staan.) (5) 5. De leraar verduidelijkt de relativiteit van de begrippen door het stellen van vragen die het denken prikkelen. Materiaal Woordstroken "klein" "groter" "grootst" 2.4 Eigen lichaamslengtes schattend met de leraar vergelijken (interactief onderwijsleergesprek) De leraar nodigt andere kinderen van de klas uit om zich bij de juiste woordstrook te plaatsen en een berenkwartet te maken tussen staand trio. Eerst al schattend: waar zou jij staan? Wat denk je? Wie is de grootste: jij of...? Ben je groter dan...? Kleiner dan...? Even groot als...? En als je nu de grootste beer wilt zijn? Als jij nu de kleinste beer wilt zijn? (6) De leraar vraagt naar het nut van schatten, laat voorbeelden geven uit dagelijks leven en benadrukt dat een schatting fout mag zijn. (7) 6. De leraar bereidt de verwoording van oplossingen op CAT-niveau voor en zorgt ervoor dat ook de leerlingen dat op die manier doen. 7. De leraar stemt zijn begeleiding af op de leerlingen en de lesdoelen. FASE 3 Verwerking 3.1. A. Natuurlijke maateenheden vergelijken (parallel groepswerk) Je gaat niet alleen je eigen lengte vergelijken ( vb: Wie de grootste is of de kleinste of de middelste). Je gaat andere dingen van jezelf meten en vergelijken: je schoenen, jas,... Je bespreekt eerst in je groepje wie je denkt dat de kortste/langste/... zal zijn/hebben. Je noteert daarna op het werkblaadje: (1) - Wie heeft de kleinste, wie de grotere, wie de grootste? - idem andere vergelijkingen We gaan dit eerst eens proberen met onze schoenen (klassikaal). De leraar verdeelt de leerlingen in groepjes van drie (zoals ze zitten) en legt de taken uit (1 leerling moet vragen stellen, 1 moet schatting noteren, 1 het meetresultaat). De leraar polst of het werkblad duidelijk is. Leerlingen maken werkblad tot aan de dikke streep. (2) 1. De leraar formuleert eenduidige instructies en zorgt voor materiaal om de interactie tussen leerlingen te optimaliseren. 2. De leraar zorgt ervoor dat de leerlingen in wisselende groepjes werken. Bijlage 3a of 3b: Werkblad B. Natuurlijke maateenheden vergelijken (onderwijsleergesprek) Hoe zochten jullie uit wat klein, groter of grootst was? Heb je soms drie dingen tegelijk vergeleken? Of twee per twee en dan? (3) Staat hetzelfde kind altijd bij klein? En bij groter? En bij grootst? Niet in alle groepjes? (relativiteit aangeven) De leaar ondersteunt door te benoemen, door te vragen naar meetwijze, door naar resultaat en vergelijking tussen resultaten te vragen. Hierbij wordt nadruk gelegd op nauwkeurigheid (hetzelfde punt om te beginnen, recht naast de leraar,...). 3. De leraar zorgt ervoor dat de leerlingen oplossingen verwoorden op CAT-niveau. 4

5 3.2 Natuurlijke maateenheden vergelijken m.b.v. een hulpmiddel (parallel groepswerk) Op het werkblad onder de dikke streep staat ook dat je de omtrek van je polsen en de omtrek van je knie moet vergelijken. Wie heeft de dikste polsen? Wie de dunste, en wie zit er middenin? (4) De leraar laat een leerling tonen wat de omtrek van de polsen of de knieën is. Hoe ga je te werk? Elk groepje mag zoeken naar een oplossing. Enkele minuutjes, en dan vergelijken we hoe de groepjes die uitdaging te lijf gaan. Hoe ben je te werk gegaan om te weten te komen wie de dikste pols had? Een touw + streepjes? (De leraar biedt hulpmiddel touw aan als geen enkel groepje op de oplossing komt.) Hoe zou je daarmee te werk kunnen gaan? De leraar ondersteunt de formulering. (5) 4. De leraar formuleert eenduidige instructies en zorgt voor materiaal om de interactie tussen leerlingen te optimaliseren. 5. De leraar zorgt ervoor dat de leerlingen oplossingen verwoorden op CAT-niveau. touw 3.3. Stellen van vragen over hun vergelijkingsresultaten (parallel groepswerk) Elk trio mag quizvraag stellen aan de klasgroep: wie van ons groepje heeft de langste jas? Wie heeft de grootste voeten? Wie heeft de dunste pols? Dikste knie? Wie heeft niet de langste, niet de kortste, maar de middelste haren van ons drie? Kortste kous?... (6) De leraar ondersteunt de formulering. 6. De leraar creëert spreekruimte en feedback en toetst zo de verwachte CAT-taalkennis van de leerlingen af. FASE 4 Slot Terugblikken op het verhaal (onderwijsleergesprek) De pop van Goudlokje komt aan de kinderen vragen wat er nu precies aan de hand was: (1) Welk bord was te heet? (grootse) Welke stoel was te zacht? (middelste) In welk bedje had Goudlokje ook alweer geslapen? (kleinste) Goudlokje feliciteert leerlingen voor hun werk. Indien tijd over: ander verhaaltje voorlezen uit het sprookjesboek. - Sprookjesboek - Drie beren (knuffels) + pop Goudlokje + 3 borden, 3 stoelen, 3 bedden 1. De leraar toetst de verwachte CAT-taalkennis bij de leerlingen af. 5