Praktische opdracht ANW Galileo Galilei
|
|
- Joannes Bosman
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Praktische opdracht ANW Galileo Galilei Praktische-opdracht door een scholier 4046 woorden 13 maart ,3 109 keer beoordeeld Vak ANW 2. Inleiding De hoofdvraag van mijn verslag luidt als volgt: Wie was Galileo Galilei en wat zijn zijn belangrijkste bijdragen aan de ontwikkeling van de wetenschap. Ik heb deze eindopdracht verdeeld in vier hoofdstukken: ~ Wie was Galileo Galilei? ~ Wat zijn zijn belangrijkste ontdekkingen? ~ De telescoop. ~ Zijn denken tegenover dat van de kerk. ~ Het model van Copernicus. De eindopdracht is te vinden in het ANW-boek deel 2 op bladzijde 238: je gaat je met drie personen (in dit geval ik alleen) verdiepen in het leven van Galileo Galilei en zijn belangrijkste bijdragen aan de ontwikkeling van de wetenschap. De benodigde informatie zoek je op internet. 3. Wie was Galileo Galilei? Galileo Galilei werd geboren op 15 februari 1564 in Pisa. Zijn vader was de musicus Vincenzio Galilei. Hij kwam uit een aanzienlijk, adellijk Florenteins geslachts. Tot zijn voorvaderen behoorden talrijke hoge functionarissen van de republiek en ook de beroemde arts Galilaeus. De moeder van Galileo heette Giulia Ammannati. Hij had twee zussen, Virginia en Livia, en een broer, Michelangelo. Zijn vader wilde dat zijn zoon medicus zou worden en liet hem daarom in 1581 inschrijven voor een studie medicijnen. Hij kreeg les in het klooster Vallombrosa. Toen hij in contact kwam met Ostilio Ricci, een vriend van de familie, liet hij zich inwijden door de wiskunde. Daarom besloot hij al snel over te gaan op de wiskunde en de natuurkunde. Hij verhuisde in 1585 naar Florence, waar hij zich verder met deze wetenschappen bezig hield. Tussen 1983 en 1985 had hij zich beziggehouden met het bestuderen van de bewegingen van een slinger. Van 1589 tot 1592 was hij hoogleraar in de wiskunde aan deze universiteit. Daarna onderwees hij in wiskundige vestingbouwkunde en astronomie in de plaats Padua. Hij deed dat tot Toen werd hij hofwiskundige van de groothertog van Toscane in Florence. Met behulp van een kijker ontdekte hij de vier manen van Jupiter (de zogenaamde Galileaanse satellieten) Pagina 1 van 9
2 en de schijngestalten van Venus. De jaren in Pisa waren erg belangrijk voor zijn carrière. Hij ontdekte zichzelf en leerde zijn weg kiezen. Hij moest de leer van Ptolemaeus doceren. Dat is de leer dat de aarde het stilstaand middelpunt van het heelal is. In de 2de eeuw n.c. bracht Claudius Ptolemaeus een model naar voren waarbij de aarde het middelpunt van het heelal was. Alle hemellichamen verplaatsten zich in een kleine cirkel, de zogenaamde epicykel, waarvan het middelpunt weer een andere veel grotere cirkel om de aarde beschrijft, de deferent. Het model benaderde de bewegingen van de planeten behoorlijk goed, maar gaf er geen natuurkundige verklaring voor. Het stelsel van Ptolemaeus werd eeuwenlang geaccepteerd. In 1591 stierf zijn vader en kreeg hij de taak zijn familie te onderhouden. In 1592 werd hij dankzij de hulp van de markies del Monte hoogleraar in Padua. In de tweede helft van de zestiende eeuw werden zowel in Europa als in overzeese gebieden universiteiten gesticht. Door alle gunstige omstandigheden, zoals godsdienstvrijheid vond Galilei vertrouwen in zijn medemensen en ontmoette aardige collega s. Intellectuelen waren in die tijd graag gezien bij vooraanstaande families, vandaar dat je Galilei veel aantrof in het paleis Morosini aan het Canal Grande, wat in bezit was van Gian Francesco Sagredo. Galilei werd bewonderd om zijn boeiende manier van voordragen en om de kracht van zijn argumenten (deze klonken erg wetenschappelijk en waren vrij van vooroordelen). Hij verdiende 180 gulden per jaar en huurde een huisje in Santa Giustina, wat hem werd aangeboden door de pastoor. Later huurde hij een groter huis in de Borgo dei Vignali. In de daarbij gelegen tuin tuurde hij met zijn verrekijker de hemel af. Omdat het huis veel kamers had, verhuurde hij deze aan studenten. Zijn pension stond erg goed bekend vanwege de goede maaltijden, de goede bedden en het goede humeur van de professor zelf. In zijn Paduaanse tijd trok hij in bij Marina Gamba, een Venetiaanse. Zij verhuisde drie keer, zodat de geboorteakten van haar en Galilei s drie kinderen zich in drie verschillende parochies bevonden. Ze kregen twee dochters en een zoon: Virginia (geboren 21 april 1600), Livia (geboren in 1601) en Vincenzio (geboren in 1606). Toen Galilei uit het huis vertrok, trouwde Marina met Giovannie Bartoluzzi. Galilei bleef zijn vriendschappelijke contacten met beiden behouden. Hij bleef financieel zorgen voor Vincenzio hoewel dit tegen de wil van Bartoluzzi was. Hoe meer jaren er voorbij gingen, hoe meer Marina uit het leven van Galilei verdwijnt. Op een dag kwam Virginia thuis en was Marina verdwenen. Niemand wist waar ze naar toe was en ze is nooit meer teruggevonden. Op 4 augustus 1597 begon hij een briefwisseling met de Duitse sterrenkundige Johannes Kepler, die op dat moment in Praag woonde. Galilei vertelde deze man dat hij al enige tijd aanhanger was van de theorie van Copernicus. Kepler raadde hem aan zijn bevindingen die de theorie van Copernicus ondersteunden zo snel mogelijk te publiceren. Galilei twijfelde, omdat hij nog een bewijs zocht wat moest worden aangetoond met behulp van een instrument dat hij als eerste zou gebruiken om er de hemel mee te bestuderen; een telescoop of verrekijker. Pagina 2 van 9
3 Galilei werd steeds bekender. Dichters verheerlijkten hem in hun verzen en bij het grote publiek stond hij even hoog in aanzien als een ruimtevaarder in onze tijd. Galilei was met die belangstelling voor de sterrenkunde enorm ingenomen en schreef een Italiaanse versie van zijn beroemde werken Vanaf 1611 was voor Galilei niet het zuiver wetenschappelijke aspect van zijn waarnemingen het belangrijkste. Hij raakte erg geïnteresseerd in de vraag hoe hij erkenning kon vinden voor het Copernicaanse wereldbeeld. Om een breuk tussen kerk en natuurwetenschap te vermijden, probeerde hij invloedrijke figuren, vooral kerkvorsten, voor de nieuwe denkbeelden te winnen. Niet alleen omdat een breuk tussen kerk en wetenschap de vooruitgang op wetenschappelijk gebied zou tegenhouden, maar ook omdat hij zelf als katholiek zich een dergelijke scheiding niet voor kon stellen. Als onmisbare voorwaarde voor een soepele overgang van het traditionele denken naar de moderne inzichten zag hij een verzoening tussen het Copernicaans wereldbeeld en het kerkelijke dogma. Rond 1615 vinden we Galileo in Rome. Hij verbleef in een paleis. Hij schreef toen een boek van zijn ontdekkingen, Dialogo (oorspronkelijk Dialogo del flusso e del riflusso=samenspraak over eb en vloed). Hij behandelde in dialoogvorm de wereldbeelden van Ptolemaeus en Copernicus. Hij gaf voor- en tegenargumenten, zonder zelf een standpunt in te nemen. Hoewel hij al vrij vroeg overtuigd was van het wereldbeeld van Copernicus, sprak Galilei zich eerst in 1610 daarvoor uit in zijn boek Sidereus Nuncius. Daarin beschreef hij de ontdekkingen van de vier manen van Jupiter en de schijngestalten van Venus. Dit gaf aanleiding tot de veroordeling van dit stelsel door de Inquisitie in 1616 en het op de Index plaatsen van Copernicus De revolutionibus orbium coelestium. Ondanks het verbod publiceerde Galilei in 1632 zijn Dialogo. Het resultaat was een proces, waarin Galilei in 1633 de leer moest afzweren. Hij werd in zijn bewegingsvrijheid beperkt en mocht Arcetri, bij Florence, waar hij ging wonen, in wezen niet verlaten. In 1638 schreef hij zijn hoofdwerk, Discorsi, waarin op een nieuwe wijze de grondslagen van de mechanica, onder andere val en worp, worden uiteengezet. In 1618 verschenen er drie kometen aan de hemel. Het waren hemellichamen die eigen omloopbanen volgden. Naar aanleiding van deze verschijnselen schreef hij zijn Saggiatore. Het is geschreven in wiskundige taal en de lettertekens bestaan uit driehoeken, cirkels en andere meetkundige figuren. In 1617 had hij een villa gehuurd. Elke kamer was een aspect van zijn leven en carrière. Neem nou bijvoorbeeld de instrumenten kamer. Dat leidt je naar de wetenschappelijke uitrusting van hem en teksten over zijn tijdgenoten met hun experimenten. In de nacht van 8 januari 1642 sterft hij, een maand voor zijn 78e verjaardag. Hij wenste begraven te worden in de Heilig-Kruiskerk (Santa Croce) te Florence, in het familiegraf. Helaas verbood de paus dit. Op bevel van Urbanus VIII is zijn kist toen in een zijkapel gezet zonder enige plechtigheid. 4. Wat zijn zijn belangrijkste ontdekkingen? Galileo ontdekte met zijn telescoop dat om Jupiter vier maantjes draaiden. Dat waren Io, Europa, Ganymedes en Callisto. Hij noemde ze, ter ere van Cosimo II de Medici, pianeti medicei. Pagina 3 van 9
4 Io: deze is met een telescoop zichtbaar en lijkt een beetje op een sinaasappel. De kraters op het oppervlak zijn geen inslagkraters, maar zijn gevormd door vulkanische uitbarstingen. Europa: de korst bestaat uit ijs, variërend in dikte van 10 tot 50 kilometer. Europa zit vol barsten ; lange donkere lijnen van ongeveer 100 meter breed, en richels, enkele honderden meters diep en hoog. Ganymedes en Callisto: ze bestaan uit een mengsel van steen en ijs en op hun oppervlaktes zijn zeer veel inslagkraters te vinden, vooral bij Callisto. Het feit dat er vier maantjes om Jupiter draaien was voor hem een sterk argument tegen het geocentrische model. Dat model zegt namelijk dat alle hemellichamen om de aarde draaien. Maar als er maantjes om Jupiter draaien zou de aarde toch ook om de zon kunnen draaien? Met allerlei gedachteexperimenten toonde hij aan dat de aarde om haar as kon draaien. Belangrijke ontdekkingen van Galilei zijn verder het feit dat de slingertijd van een slinger onafhankelijk van de amplitude is (de slingerwijdte), de structuur van het maanoppervlak en de zonnevlekken. Ook ontdekte hij dat Saturnus uit drie uitzondelijke hemellichamen bestaat. Dat bleek maar schijn te zijn vanwege gebrekkigheid aan zijn telescoop. Hij kon namelijk niet zien dat de planeet wordt omgeven door een stelsel van ringen. De ringen zijn plat, zeer dun en cirkelvormig. Zes jaar nadat Kepler had ontdekt dat de baan van de planeet Mars elliptisch van vorm is, deed Galilei een hele serie ontdekkingen met behulp van zijn telescoop. Hij zag als eerste het ware gezicht van de maan; dat was een landschap vol vlakten, bergen en kraters. Hij zag ook dat de melkweg, een vaag lichtende band, zich bleek op te lossen in een ontelbaar aantal kleine sterren. Verder ontdekte hij bij het bestuderen van Venus en Mercurius, de twee binnenplaneten, dat deze hemellichamen schijngestalten vertonen, evenals de maan. Dat kwam beiden door dezelfde oorzaak; door de hoek waaronder wij, kijkend van de aarde af, het zonlicht erop zien vallen. Tevens nam hij als eerste zonnevlekken waar en constateerde dat ze zich verplaatsen over het zonneoppervlak (dat was een bewijs dat de zon om haar as wentelt). Het oppervlak van de zon is hier afgebeeld in onechte kleuren. Zonnevlekken zijn hier geel, alhoewel ze normaal gesproken in de vorm van donkere vlekken te zien zouden zijn. Zonnevlekken zijn vaak groter dan km en verschijnen in cycli van elf jaar. Zonneactiviteit, waaronder de ontwikkeling van zonnevlekken, wordt in verband gebracht met de veranderende magnetische velden van de zon. Galilei paste de wiskundige consequent op zijn experimenteel te verifiëren hypothesen toe. Daarmee heeft hij veel invloed gehad op de ontwikkeling van de natuurwetenschap- pen, voornamelijk in de 19de eeuw. 5. De telescoop Voor het waarnemen van allerlei objecten in de hemel had Galileo telescopen nodig. De telescoop was een van de centrale instrumenten voor de periode in de zeventiende eeuw wat men de Wetenschappelijke Revolutie noemt. Je kunt er onverwachte verschijnselen in de hemel mee waarnemen. De telescoop heeft een grote invloed op het geschil tussen de aanhangers van de traditionele geocentrische astronomie (dat zegt dat alle hemellichamen om de aarde draaien) en de kosmologie (=de term waarmee filosofische theorieën over de stoffelijke wereld en het heelal worden aangeduid) en de aanhangers van het systeem van Copernicus. Door waarnemingen kon de ene theorie het ware verworpen worden en gaf de andere een steun in de rug. Het was nu mogelijk dingen waar te nemen wat voor de grote Aristoteles alleen een Pagina 4 van 9
5 droom was. De telescoop was geen uitvinding van wetenschappers. Nee, de zeelieden hadden het instrument uitgevonden. Het glas wat er voor nodig was (voor de lens) was enorm duur en van goede kwaliteit (voor die tijd). De telescoop was onthuld in Nederland door Hans Lipperhey uit Middelburg. Zijn telescoop bestond uit een bol en een bolle lens in buis. De eerste die de telescoop beroemd maakte was Galileo. Hij construeerde zijn eerste kijker in juni of juni De telescopen die Galileo in de lente van 1610 gebruikte waren van enorm goede kwaliteit voor die tijd. Je kon er namelijk de satellieten van Jupiter mee waarnemen. De andere instrumenten van die tijd waren veel zwakker en daarom was het onmogelijk die objecten waar te nemen wat voor Galileo een peulenschilletje was. Zijn telescopen waren refractoren met voor in een bolle lens en een hol oculair (zie het plaatje hiernaast). Hiernaast zie je een door proportionaalpasser dat Galileo zelf heeft ontworpen. Het is een soort rekenliniaal en het dateert uit het jaar Dit is een van de beroemdste instrumenten uit de geschiedenis van de sterrenkunde. Deze telescoop was in het bezit van Galilei. 6. Zijn denken tegenover dat van de kerk Reeds vroeg was Galilei voorstander van het wereldstelsel van Copernicus; van de juistheid daarvan werd hij nog sterker overtuigd door zijn ontdekking van vier manen van Jupiter en van de fasen van Venus. Deze ontdekkingen bezorgden hem een internationale faam. Zijn sympathieën voor Copernicus stelsel brachten hem echter in conflict met de Florentijnse geestelijkheid. Deze achtte de leer van Copernicus in strijd met de bijbel. Dat kwam omdat het huidige model van toen, het geocentrische model (geo=aarde en centrisch=midden) er vanuit ging dat alle hemellichamen om de aarde draaien. De aarde is omgeven door water, lucht en vuur en bevindt zich in het midden van het heelal. Ze wordt omgeven door de Maan, Mercurius, Venus, de Zon, Mars, Jupiter, Saturnus en de vaste sterren. Galilei verdedigde zich, maar trad daar- door tevens op bijbelexegetisch terrein en verdedigde stellingen die in strijd waren met de gevestigde opvattingen. De kerk wees op het boek Jozuah waarin wordt verteld dat God op verzoek van Jozuah de zon een dag lang halt liet houden, zodat Jozuah de veldslag kon winnen. Daaruit kon worden afgeleid dat de zon om de aarde bewoog en niet andersom. Dit werd ten slotte aanleiding voor het Heilig Officie om de leer van Copernicus te onderzoeken, hoewel Copernicus boek reeds ongeveer driekwart eeuw eerder was verschenen en nog nooit was veroordeeld. Het Heilig Officie veroordeelde in 1616 de heliocentrische leer; Copernicus werk werd op de lijst van de verboden boeken geplaatst. Galilei zelf mocht de leer van Copernicus niet meer aanhangen en verdedigen. Hierbij moet aangetekend worden, dat kardinaal Bellarminus, die namens het Heilig Officie deze beslissing aan Galilei mededeelde, tevens stelde dat de leer van Copernicus wel als wiskundige hypothese ter verklaring van de verschijnselen, echter niet als ware uitleg van de fysieke werkelijkheid mocht worden gebruikt. In 1624 deed Galilei bij paus Urbanus VIII een poging de uitspraken van 1616 te doen herroepen, doch zonder succes. Hij trachtte vervolgens het hem opgelegde verbod formeel te ontduiken door het Copernicaanse stelsel in dialoogvorm tegenover het stelsel van Ptolemaeus te bespreken; deze Dialogo Pagina 5 van 9
6 verscheen in Het Heilig Officie beschouwde dit evenwel als een rechtstreekse overtreding en nam Galilei een aantal verhoren af. Op 22 juni 1633 werd hij veroordeeld openlijk zijn dwaling af te zweren, wat hij de volgende dag deed. Bovendien werd hem een gedwongen verblijfplaats aangewezen. Dit beruchte Galilei-proces heeft eeuwenlang de verhouding tussen kerk en natuurwetenschap vertroebeld en is aanleiding geweest tot talrijke publicaties van beide zijden. Deze waren meestal niet zonder emotionaliteit geschreven. Het moderne onderzoek heeft diverse zaken opgehelderd, hoewel de documenten van het proces niet alle met elkaar in overeenstemming zijn. Enerzijds zijn beweringen dat Galilei gemarteld zou zijn, dat hij na zijn veroordeling gezegd zou hebben Eppur si muove (= En toch beweegt zij [de aarde] zich ) en dat hem strenge kerkerstraffen zouden zijn opgelegd. Anderzijds is men in katholieke kringen er van overtuigd dat de kerkelijke autoriteiten enorme betreurenswaardige beslissingen hebben genomen. 7. Het model van Copernicus Zoals al eerder vermeld staat was Galilei een aanhanger van de theorie van Copernicus. Copernicus leefde in de Renaissance. Dat is een periode waarin geleerde veel boeken uit de Griekse en Romeinse oudheid herontdekten. Ze probeerden de teksten in een zo oorspronkelijk mogelijke staat terug te brengen. De theorie van Copernicus is een heliocentrische theorie (helios=zon en centrisch= midden). Om de zon draaien Mercurius, Venus, aarde met de maan, Mars, Jupiter en Saturnus. De meeste mensen begrepen zijn theorie niet, omdat het voor het grootste deel uit meetkundige berekeningen bestond. Alleen wiskundigen gebruikten het voor het berekenen van de posities van de zon, de maan en de planeten. Ook had een predikant, Osiander genaamd, zonder dat de auteur het wist een voorwoord in het boek toegevoegd, waarin hij schreef dat de theorie van Copernicus niet waar was. Hij gaf slechts berekeningen om de banen van de hemellichamen goed te beschrijven. Verder kreeg hij weinig aanhang, omdat het juiste bewijs voor zijn theorie nog ontbrak. Het meest sterke argument tegen het heliocentrische model kwam van de sterrenkundigen. Zij zeiden dat door een beweging van de aarde om de zon, de sterren ten opzichte van elkaar van plaats zouden moeten veranderen. Dit verschijnsel heet parallax. Voorstanders van het model wezen erop dat ze geen parallax bij sterren waarnamen. In de 16de eeuw ontwikkelde Nicolaus Copernicus de heliocentrische theorie over het zonnestelsel, waarbij de zon in (of beter gezegd vlakbij) het middelpunt ligt. De planeten, waaronder de aarde, cirkelden om de zon heen. Deze theorie was in strijd met het geocentrische model van Ptolemaeus dat al sinds de 2de eeuw voor waar werd aangenomen. Hoewel het Copernicaanse model bijna net zo ingewikkeld was als het systeem van Ptolemaeus, werd het na verloop van tijd steeds meer aanvaard. Uiteindelijk werd het Copernicaanse model aan het begin van de 17de eeuw algemeen geaccepteerd dankzij ontdekkingen gedaan met behulp van de nieuwe astronomische telescoop en dankzij de ontwikkeling van een nieuwe natuurkunde. Pagina 6 van 9
7 Galileo (de grootste aanhanger van Copernicus) zocht naar een instrument om een bewijs te leveren voor het model van Copernicus. Hij gebruikte uiteindelijk een instrument dat door een brillenslijper uit Limburg was uitgevonden: Hans Lippershey. Het instrument bestond uit een bol en een holle lens in een buis. Hij wilde dit instrument niet kopiëren. Toch deed hij dit toen hij daar opdracht voor kreeg van Jacob Metius uit Alkmaar, welke Lippershey een bedrag betaalde. Galilei was de eerste die inzag dat het instrument ook een andere waarde dan alleen de zuiver wetenschappelijke waarde kon hebben. Hij gaf in Venetië een demonstratie voor een aantal senatoren. Men beklom de klokkentoren van San Marco en Galilei liet zien hoe schepen in de verte bijna tastbaar dichtbij kwamen als men ze waarnam door de van twee lenzen voorziene kijkerbuis. Niet alleen hij, maar ook Tycho Brahe waagde een poging te onderzoeken of Copernicus model juist was. Deze liet een observatorium bouwen met een vaste opstelling voor waarnemingen. Hij kon daarmee de nauwkeurigheid van zijn waarnemingen sterk verhogen. Met behulp van zijn waarnemingen slaagde Johannes Kepler erin de banen die de planeten om de zon volgden te berekenen. De door hem berekende ellipsvormige baan van de planeet Mars om de zon klopte exact met de waarnemingen van Tycho Brahe. 8. ANW - vragen Voor het maken van dit verslag waren enkele vragen van toepassing. Het is noodzakelijk deze vragen te beantwoorden om een indruk te krijgen hoe je een verslag in elkaar zet. Waar haal je de kennis vandaan? Ik heb de kennis in allerlei dingen gevonden. Ik ben in de bibliotheek op zoek gegaan naar een boek (de groten van alle tijden, Galilei) en heb deze mee naar huis genomen. Ik heb dat boek globaal doorgekeken en heb de informatie gebruikt die van toepassing was op mijn verslag. Ook heb ik internet geraadpleegd. Ik heb daar informatie gezocht over zijn telescopen en over zijn villa. Ik heb ook gewoon op de pagina gekeken voor wat extra informatie, maar wat daar vermeld stond had ik al bijna allemaal. Het duurde wel een eeuwigheid voordat ik eindelijk iets zinnigs had gevonden (helaas stond dit allemaal in het Engels). Op Encarta heb ik informatie gezocht en ik heb er plaatjes van afgehaald. Ik wist eerst niet hoe je die plaatjes kon kopiëren naar Microsoft Word, maar door van alles te proberen ben ik daar achter gekomen. Hoe weet je wat waar is? De bronnen die ik geraadpleegd heb lijken me erg betrouwbaar. Het gaat bijna allemaal over de beschrijving van het leven van Galileo Galilei. De informatie van de verschillende bronnen kwam overeen, dus kan ik aannemen dat het waar is. Het is niet echt logisch dat de auteurs dingen gaan verzinnen en dat dat allemaal met elkaar overeenkomt. Ik kan dus aannemen dat de informatie die ik gebruikt heb juist is. Hoe gebruik je de kennis? Pagina 7 van 9
8 De kennis die ik had heb ik als volgt gebruikt; ik heb deelvragen bedacht en heb de kennis die ik 'gevonden' had toegepast. Ik heb informatie uit de boeken gehaald en dat in eigen woorden weergegeven op papier. Ik heb Engelse teksten met behulp van een woordenboek vertaald en dat verwerkt in het verslag. Mag alles wat kan? Ik denk dat bijna alles mag wat kan. Het is wel zo dat Galileo aanhanger was van het model van Copernicus en zich daarvoor uitgaf. Dat mocht niet van de rooms-katholieke kerk. Daarom kwam er een proces en is hij veroordeeld. Ik vind dat terecht, omdat het in strijd is met het katholieke geloof iets te publiceren wat in strijd is met de bijbel (dat was in die tijd). De andere dingen mogen volgens mij allemaal. Het is niet verboden dingen aan de hemel waar te nemen met behulp van telescopen. Daar worden de mensen alleen maar slimmer van en wordt de wetenschap verbeterd. 9. Conclusie Je hebt bij het lezen van dit verslag gezien hoe het leven van Galileo eruit zag, wat hij allemaal waargenomen had en wat hij gepubliceerd heeft. Ik zal het nog even kort op een rijtje zetten. Galileo was geboren in Pisa. Zijn vader wilde dat zijn zoon medicus zou worden en liet hem daarom inschrijven voor een studie medicijnen. Toen hij in contact kwam met Ostilio Ricci, een vriend van de familie, liet hij zich inwijden door de wiskunde. Daarom besloot hij al snel over te gaan op de wiskunde en de natuurkunde. Op 4 augustus 1597 begon hij een briefwisseling met de Duitse sterrenkundige Johannes Kepler. Galilei vertelde deze man dat hij al enige tijd aanhanger was van de theorie van Copernicus. Kepler raadde hem aan zijn bevindingen die de theorie van Copernicus ondersteunden zo snel mogelijk te publiceren. Hij deed een hele serie ontdekkingen na elkaar met behulp van zijn telescoop. Zo ontdekte hij de vier manen van Jupiter en nam hij waar dat de baan van de planeet Mars elliptisch van vorm is. Ook zag hij als eerste het ware gezicht van de maan; dat was een landschap vol vlakten, bergen en kraters. Verder zag hij dat de melkweg, een vaag lichtende band, zich bleek op te lossen in een ontelbaar aantal kleine sterren. Gallilei was een van de weinige onderzoekers die de telescoop naar de hemel richtte. Galilei's telescoop (boven) was een refractor met voor in een bolle lens, en een hol oculair. Het 18de-eeuwse instrument (midden) is ook een refractor, en daardoor gevoelig voor chromatische aberratie, een afbeeldingsfout waarbij gekleurde randen om de beelden ontstaan. Dit probleem werd uiteindelijk opgelost door lenzen met een verschillende brekingsindex te gebruiken. De onderste telescoop is een reflector, waarbij twee spiegels en een ooglens worden gebruikt. Ze zijn op een dusdanige wijze opgesteld dat er geen lange kijker meer nodig is. Bovendien komen kleurfouten niet meer voor. Pagina 8 van 9
9 Hij was een groot aanhanger van de theorie van Copernicus. Dit model zegt dat de zon het middelpunt van het heelal is en dat alle andere planeten, waaronder de aarde, daar omheen draaien. Dit was echter in tegenspraak met wat de bijbel zei. Deze zei dat de aarde het middelpunt van het heelal was. Daarom kwam het boek van Copernicus op de lijst van verboden boeken te staan. Omdat Galileo deze theorie publiceerde en verspreidde werd hij veroordeeld. Hij kreeg het verbod het model van Copernicus aan te hangen. Dit beruchte Galilei-proces heeft eeuwenlang de verhouding tussen kerk en natuurwetenschap vertroebeld en is aanleiding geweest tot talrijke publicaties van beide zijden. Deze waren meestal niet zonder emotionaliteit geschreven. Om de juistheid van de theorie te bewijzen had hij een instrument nodig. Hij gebruikte uiteindelijk een instrument dat door een brillenslijper uit Limburg was uitgevonden: Hans Lippershey. Het instrument bestond uit een bol en een holle lens in een buis. Hij stierf in Zijn kist kwam in een zijkapel van de Heilig-Kruiskerk te staan. Pagina 9 van 9
In de 2de eeuw na Christus bracht Claudius Ptolemaeus een model naar voren waarbij de aarde het
Werkstuk door een scholier 3126 woorden 4 januari 2005 5,8 108 keer beoordeeld Vak ANW Galileo Galilei De hoofdvraag van ons verslag luidt als volgt: Wie was Galileo Galilei en wat zijn zijn belangrijkste
Nadere informatieGalileo Galileï
Galileo Galileï 1564-1642 Waarom het conflict rond Galio Galileï geen conflict is tussen geloof en wetenschap of godsdienst en wetenschap! Geen conflict tussen geloof en wetenschap! 1. Galileo beschouwde
Nadere informatieCursus Inleiding in de Sterrenkunde
Cursus Inleiding in de Sterrenkunde Sterrenbeelden naamgeving ca. 3000 v Chr. (Kreta) 48 klassieke sterrenbeelden, w.o. Dierenriem nu 88 officieel (door I.A.U.) met blote oog ca. 6000 sterren sternamen:
Nadere informatieWetenschap hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61310 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieBasiscursus Sterrenkunde
Basiscursus Sterrenkunde Les 1 Sterrenwacht Tweelingen te Spijkenisse 24 April 2019 Inhoud van de cursus Inleiding Geschiedenis Afstanden in het heelal Het zonnestelsel Onze zon en andere sterren Sterrenstelsels
Nadere informatieWELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen
WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen Docent: Ignas Snellen Assistenten: Joris Witstok, Charlotte Brand, Niels Ligterink, Mieke Paalvast Doel, Inleiding Astrofysica:
Nadere informatieSamenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal
Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal Samenvatting door A. 929 woorden 29 juni 2014 0 keer beoordeeld Vak ANW P1 Breedtegraad: s Nachts: hoek van poolster met horizon Overdag: hoogste hoek van de zon
Nadere informatieInleiding. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig.
Het heelal Inleiding Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig. Hoofdstukken Hoofdstuk 1 Het Heelal. blz. 3 Hoofdstuk 2 Het Zonnestelsel. blz. 4 Hoofdstuk
Nadere informatieKijken naar het heelal
Kijken naar het heelal GROEP 7-8 75 65 minuten 1 en 45 De leerling: weet dat de uitvinding van de telescoop voor bewijzen heeft gezorgd dat de aarde niet het middelpunt van het heelal is weet dat je met
Nadere informatieThomas van Aquino ( )
Thomas van Aquino (1225-1274) inhoudsopgave Personalia Thomas van Aquino Uit het leven van Tegenstellingen Scholastiek Basis denken en wetenschap Meer Thomas van Aquino Tijdgenoten Hedendaagse toepassing
Nadere informatieWat waren de sterren? Gaatjes in het hemelgewelf waardoor het hemelse vuur scheen? Kwade demonen die s nachts naar de mensen keken?
Wereldbeeld, geschiedenis. Stel je voor dat je als oude Griek probeert te begrijpen hoe de wereld er uit ziet. Daarbij moeten dus ook zon, maan, sterren, seizoenen, e.d. verklaard worden. Zou het uitmaken
Nadere informatieTest je kennis! De heelalquiz
Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van
Nadere informatieMercurius Op bijna 58 miljoen kilometer afstand van de Zon staat Mercurius. Met de Zon vergeleken is het maar een kruimeltje. Hij staat op 57 miljoen
Mercurius Op bijna 58 miljoen kilometer afstand van de Zon staat Mercurius. Met de Zon vergeleken is het maar een kruimeltje. Hij staat op 57 miljoen kilometer van de Zon en het is er dus gloeiendheet,
Nadere informatieWerkstuk Wiskunde B Gulden snede
Werkstuk Wiskunde B Gulden snede Werkstuk door een scholier 1937 woorden 28 januari 2004 6,1 28 keer beoordeeld Vak Wiskunde B Werkstuk Wiskunde: De Gulden Snede (a)laat zien hoe de verhouding van de gulden
Nadere informatieHet Onderzoek. Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK
Het Onderzoek Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK Inhoud In deze hoofdstukken is mijn werkstuk verdeeld: 1.Christiaan Huygens blz: 4 2.Antonie van Leeuwenhoek blz: 6 3.De beschrijving
Nadere informatiePresentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren
JongerenWerkGroep voor Sterrenkunde Presentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren 1 Inhoud Wat is de JWG Sterren en dwaalsterren Alles draait! De zon en de maan Het zonnestelsel Buiten het
Nadere informatie3,9. Samenvatting door een scholier 738 woorden 25 juni keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 738 woorden 25 juni 2004 3,9 14 keer beoordeeld Vak ANW 4.1.1 Wegwijs in tijd en ruimte -Vraagstuk: vorm van de aarde. Waarnemen aan de hand v/d schaduw -De zon -> komt op
Nadere informatieWerkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk
Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De
Nadere informatiePG+ Sterrenkunde. Ellen Schallig. 14 november 2013
PG+ Sterrenkunde Ellen Schallig 14 november 2013 Inhoudsopgave Huishoudelijke mededelingen Recap: Het heelal is groot en leeg De Babyloniërs De Grieken Sprong naar zestiende eeuw Huishoudelijke mededelingen
Nadere informatieEen ander zijvlak is het regelmatige vijfhoek met aantal zijden P=5. Hierbij moeten Q=3 zijvlakken samenkomen in een hoekpunt van het veelvlak.
Praktische-opdracht door een scholier 1498 woorden 6 juni 2003 6,5 134 keer beoordeeld Vak Wiskunde Deelvraag 1: Wat is de definitie van een Platonische Lichaam / Platonisch Veelvlak? De definitie: Een
Nadere informatieEerste Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld. Rond de Waterput donderdag 17 oktober 2013 Allan R. de Monchy
Eerste Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld Rond de Waterput donderdag 17 oktober 2013 Allan R. de Monchy Twee bijeenkomsten: Donderdag 17 october 2013: Historische ontwikkelingen van Astrologie.
Nadere informatie6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld
Boekverslag door K. 1555 woorden 22 mei 2002 6.1 301 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Ik doe mijn werkstuk over ons zonnestelsel, omdat het me boeit wat er verder is dan onze aarde. Ook doe ik mijn
Nadere informatieJupiter en zijn Galileïsche manen
Jupiter en zijn Galileïsche manen Jupiter en de Galileïsche manen in Toldijk In de koepel van de Zuidelijke Hemel heeft Henk Olthof het mechaniek van Jupiter met vier van zijn manen opgesteld. Bij rondleidingen
Nadere informatieSamenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1
Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting door L. 887 woorden 16 juli 2013 7,1 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Samenvatting LV Over wondere feiten Hoofdstuk
Nadere informatie7,9. Draait de aarde of draait de hemel? Wat was de hypothese van Copernicus? Samenvatting door een scholier 2085 woorden 6 juni 2002
Samenvatting door een scholier 2085 woorden 6 juni 2002 7,9 64 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar 10.1 Alles draait om de aarde.. Draait de aarde of draait de hemel? Elke 24 uur draait de aarde eenmaal
Nadere informatieONTDEK HET PLANETARIUM! DE ANTWOORDEN GROEP 5-6
ONTDEK HET PLANETARIUM! DE ANTWOORDEN GROEP 5-6 OPKAMER (12) Dit onderdeel past bij kerndoel 46, 52, 53 en 56. Het bed hier is heel kort. Eise zelf was 1 meter 74. Hoe moest hij dan slapen? Mensen sliepen
Nadere informatieBasiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019
Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019 Deze les Zijn er nog na vorige keer nog vragen? Deze les: Planeten in het zonnestelsel Zonnestelsel - overzicht Mercurius Is de
Nadere informatieDe ontraadseling van de hemel
De ontraadseling van de hemel In het poppenstuk kijkt een man door een sterrenkijker en doet ontdekkingen waarvoor hij een beloning krijgt. Maar voordat het zover was moesten er drie dingen gebeuren: een
Nadere informatieGELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief.
GELOOF EN WETENSCHAP Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. 1. HET HARMONIEMODEL De leer van de twee boeken Het Ptolemaeïsche of Aristotelische wereldbeeld
Nadere informatieWerkstuk Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde
Werkstuk Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde Werkstuk door een scholier 2441 woorden 4 april 2008 5,9 74 keer beoordeeld Vak Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde
Nadere informatieT2b L1 De ruimte of het heelal Katern 1
Het heelal of de kosmos is de ruimte waarin de zon, de maan en de sterren zich bevinden. Het heelal bestaat uit een oneindig aantal hemellichamen waarvan er steeds nieuwe ontdekt worden. De hemellichamen
Nadere informatieDe telescoop een seecker instrument om verre te sien
De telescoop een seecker instrument om verre te sien Robert Wielinga robert@sonnenborgh.nl 11 e eeuw: ontdekking van de leessteen een druppel water werkt als een vergrootglas brillen vanaf 1300 bolle lens:
Nadere informatieDe redactie van Groniek wenst u veel leesplezier toe.
Voorwoord Het zou leuk zijn als we toch niet in het saaist denkbare heelal leven, sprak hoogleraar kosmologie Diederik Roest onlangs in de Volkskrant. 1 In het artikel bespreekt Roest de recente ontdekking
Nadere informatieOpdracht ANW Leerdoelen h10 en h11
Opdracht ANW Leerdoelen h10 en h11 Opdracht door V. 2378 woorden 29 juni 2011 3,5 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW Scala Leerdoelen 10 1. Kunt uitleggen hoe wetenschappers bewezen dat de aarde rond was
Nadere informatieTweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld. Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy
Tweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy Twee bijeenkomsten: Donderdag 17 oktober 2013: Historische ontwikkelingen van Astrologie.
Nadere informatie04 H2 Zes reuzen in 2000 jaar. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur Its Academy Laatst gewijzigd 08 May 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/46110 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van
Nadere informatiePlaneten. Zweven in vaste banen om een ster heen. In ons zonnestelsel zweven acht planeten rond de zon. Maar wat maakt een planeet nou een planeet?
Planeten Zweven in vaste banen om een ster heen In ons zonnestelsel zweven acht planeten rond de zon. Maar wat maakt een planeet nou een planeet? Een planeet: zweeft in een baan rond een ster; is zwaar
Nadere informatieHet hoofdstuk is ontworpen voor een les van ongeveer 40 min.
Docentenhandleiding voor module 3 Lenzen en telescopen Lenzen zijn een basiscomponent voor de optica. Het is echter niet zo gemakkelijk om te begrijpen hoe ze werken! Lenzen kennen een breed toepassingsbereik.
Nadere informatieSterrenkunde. Materialen Karton Meetlat Passer Touw Potlood Schaar Lange stok
Pruiken en revoluties Groep 7 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over Pruiken en revoluties. De lesonderdelen beschreven
Nadere informatieWeek 8. Wetenschappelijke Revolutie Cursus vroegmoderne tijd 2011 d.c.vanderlinden@uu.nl http://vanderlinden.weebly.com
Week 8. Wetenschappelijke Revolutie Cursus vroegmoderne tijd 2011 d.c.vanderlinden@uu.nl http://vanderlinden.weebly.com Inhoud college Bespreking opdracht 1 Pauze Bespreking opdracht 2 Opdracht 1 Studenten
Nadere informatieBelangrijke ontdekkingen en vergissingen in de geschiedenis van de kosmologie.
Belangrijke ontdekkingen en vergissingen in de geschiedenis van de kosmologie. Stelling: In de geschiedenis van de kosmologie zijn vaak uit waarnemingen verkeerde conclusies getrokken. Zo vaak zelfs dat
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Van geocentrisch naar heliocentrisch wereldbeeld
Praktische opdracht ANW Van geocentrisch naar heliocentrisch wereldbeeld Praktische-opdracht door een scholier 3921 woorden 9 november 2008 4,8 71 keer beoordeeld Vak ANW Van geocentrisch naar heliocentrisch
Nadere informatieOnderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur?
Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur? De bijzondere plaats in staatskundig opzicht en de bloei in economische en cultureel opzicht van de Nederlandse
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Planeten
Praktische opdracht ANW Planeten Praktische-opdracht door een scholier 1867 woorden 7 juni 2004 7,5 58 keer beoordeeld Vak ANW Hoofdstuk 1: HOE ONTSTAAN PLANETEN? Het woord planeet komt van het Griekse
Nadere informatieWerkstuk Natuurkunde Negen planeten
Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk door een scholier 1608 woorden 3 januari 2005 5,7 93 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Planeten Ontstaan van het zonnestelsel Vlak na een explosie, de Big Bang
Nadere informatieWerkstuk Wiskunde Driehoek van pascal
Werkstuk Wiskunde Driehoek van pascal Werkstuk door een scholier 283 woorden 28 mei 2002 5,7 274 keer beoordeeld Vak Methode Wiskunde Moderne wiskunde Inleiding Wij Tim, Maik, Koen en Christiaan maken
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 2. Wat is een planeet 3. Soorten planeten 4. Het ontstaan van planeten 5. De planeten 1.Mercurius 2. Venus 3. De Aarde 4.
Planeten inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een planeet 4 3. Soorten planeten 5 4. Het ontstaan van planeten 6 5. De planeten 7 1.Mercurius 8 2. Venus 9 3. De Aarde 10 4. Mars 11 5. Jupiter 12 6. Saturnus
Nadere informatie100 miljard sterrenstelsels... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren. In een spiraal-arm van de Melkweg. De zon is maar een gewone ster...
ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren Binnenplaneten: relatief klein, rotsachtig hoge dichtheid (Mercurius, Venus, Aarde, Mars) Buitenplaneten: gasreuzen - lage dichtheid (Jupiter, Saturnus, Uranus,
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatieAntwoorden ANW Blok 4 Heelal
Antwoorden ANW Blok 4 Heelal Antwoorden door een scholier 2235 woorden 20 maart 2007 5,9 9 keer beoordeeld Vak Methode ANW Scala Hoofdstuk 1 1) Bewegingen in ons zonnestelsel a. Lees de inleiding. Noem
Nadere informatie1) Mercurius. 2) Zoek informatie over vallende sterren. Muurkrant opdracht in 2-tallen
1) Mercurius 2) Zoek informatie over vallende sterren. 1) De Zon. 1 Wat is de zon voor iets? 2 Hoe komt hij aan zijn naam? 3 Waar staat hij in het zonnestelsel? 4 Wat is de afstand tot de aarde? 5 Wat
Nadere informatieDe ruimte. Thema. Inhoud
Thema De ruimte Inhoud 1. Het heelal 2. Het ontstaan van het heelal en het zonnestelsel 3. Sterren en sterrenstelsels 4. De zon 5. De planeten van ons zonnestelsel 6. De stand van de aarde de maan de zon
Nadere informatie5,2. Scriptie door een scholier 2378 woorden 26 juni keer beoordeeld. Hans Lippershey
Scriptie door een scholier 2378 woorden 26 juni 2001 5,2 41 keer beoordeeld Vak ANW Hans Lippershey Hoewel de eer van de eerste telescoop meestal naar Galileo Galilei gaat, was het Hans Lippershey(1570-1619)
Nadere informatieRene Descartes. René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain
Rene Descartes René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain Cogito ergo sum, ik denk dus ik ben. Een uitspraak van René Descartes. Een belangrijk wiskundige en filosoof in de geschiedenis. Volgens
Nadere informatieNaam: Janette de Graaf. Groep: 7. Datum:Februari Het heelal.
Naam: Janette de Graaf. Groep: 7. Datum:Februari 2017. Het heelal. Inhoudsopgaven. Hoofdstuk 1. Ons zonnestelsel. Blz 3 Hoofdstuk 2. De zon. Blz 4-5 Hoofdstuk 3. De maan. Blz 6 Hoofdstuk 4. Planeten. Blz
Nadere informatieinh oud Mars 1. Ons zonnestelsel 2. De rode planeet 3. Mars en de aarde 4. Leven op Mars? 5. Mars en fantasie 6. Een kijkje op Mars 7.
Mars inhoud Mars 3 1. Ons zonnestelsel 4 2. De rode planeet 5 3. Mars en de aarde 6 4. Leven op Mars? 7 5. Mars en fantasie 8 6. Een kijkje op Mars 9 7. Onderzoek 11 8. Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen
Nadere informatieWerkstuk ANW Zonnestelsel
Werkstuk ANW Zonnestelsel Werkstuk door een scholier 2012 woorden 16 mei 2004 5,8 188 keer beoordeeld Vak ANW Het zonnestelsel Het zonnestelsel waar wij in leven, bestaat uit de zon met daarom heen cirkelende
Nadere informatieSterrenkunde in de prehistorie: Lascaux : COLLEGE II : RECAPITULATIE COLLEGE I. Ontzag voor hemelverschijnselen.
RECAPITULATIE COLLEGE I Eerste kennismaking - planeten! clusters van sterrenstelsels - leegte, grootte, ruimte-tijd Simpele waarnemingen - sterren, & sterrenbeelden, - Zon, Maan, planeten, kometen - verduisteringen,
Nadere informatieSTERREN KIJKEN STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - II
februari of maart Inleiding Al vóór het begin van de geschreven geschiedenis volgden mensen de zon, de maan, de planeten en andere hemellichamen in hun bewegingen aan de hemel. Dat deden ze ook nadat het
Nadere informatieVerslag themareis : op zoek naar Galileï in Italië
Verslag themareis : op zoek naar Galileï in Italië 2009... het is 400 jaar geleden dat Galileï voor het eerst door een telescoop naar het heelal tuurde, het begin van de moderne astronomie. Wij gaan, in
Nadere informatieVincent van Gogh. Hier zie je er een afbeelding van.
Vincent van Gogh Een van de beroemdste schilders die Nederland heeft gehad was Vincent van Gogh. Deze kunstenaar heeft zelfs zijn eigen museum gekregen in Amsterdam. Toch wel heel bijzonder, zeker als
Nadere informatieWaar komt het allemaal vandaan?
Erik Verlinde Opening Academisch Jaar 2011 2012 Waar komt het allemaal vandaan? Dames en heren, Na deze leuke bijdrage van José van Dijck aan mij de beurt om u iets te vertellen passend bij het thema de
Nadere informatie2 Vroege renaissance 2.1
2 Vroege renaissance Giotto di Bondone, rond 1315 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de 14e eeuwse kunstenaar Giotto di Bondone, die in Italië een nieuwe kunststijl introduceerde. Voor het
Nadere informatieSterre, de familie Huygens in de Gouden Eeuw. van Rieks Veenker. Voor groep 6, 7 en 8
Sterre, de familie Huygens in de Gouden Eeuw van Rieks Veenker Voor groep 6, 7 en 8 Vooraf Sterre is de zus van Christiaan Huygens. Hij is natuurkundige en een kei in wiskunde en astronomie. Hij doet een
Nadere informatiemaksutov telescoop Maksutov telescoop
maksutov telescoop Maksutov telescoop Deze blogpost gaat over de techniek van de Maksutov telescoop via een review van de National Geographic 90/1250 goto telescoop. Lenzen of spiegel? Grofweg onderscheiden
Nadere informatieGELOOF&WETENSCHAP GALILEI EN DE KERK. Frans van Lunteren
GELOOF&WETENSCHAP GALILEI EN DE KERK Frans van Lunteren De veroordeling van Galilei door de kerkelijke inquisitie in 1633 geldt als een van de meest dramatische gebeurtenissen in de geschiedenis van de
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme
Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we
Nadere informatieHiggs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud
Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen
Nadere informatieVan Aristoteles via Copernicus en Galileï naar Newton
Mechanisering van het wereldbeeld De mechanisering, die het wereldbeeld bij den overgang van antieke naar klassieke natuurwetenschap heeft ondergaan, heeft bestaan in de invoering van een natuurbeschrijving
Nadere informatieARMSTRONG ARMSTRONG. Een verbluffend mooi prentenboek van de illustrator van Lindbergh en Mollenstad. Torben Kuhlmann
Torben Kuhlmann Torben Kuhlmann ARMSTRONG De avontuurlijke reis van een muis naar de maan ARMSTRONG Een kleine muis ontdekt door zijn telescoop dat de maan een bol van steen is, en geen gatenkaas zoals
Nadere informatieOntdek de planeten van ons zonnestelsel. In 90 minuten door het helal. Tijdens een wandeling tussen Ehrenfriedensdorf en Drebach
Ontdek de planeten van ons zonnestelsel In 90 minuten door het helal Tijdens een wandeling tussen Ehrenfriedensdorf en Drebach Zonnestelsel Sonnensystem Het zonnestelsel bestaat uit de Zon en de hemellichamen
Nadere informatie4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus
Inhoud 4 Het heelal 6 De zon 10 8 De aarde De maan Jupiter 18 12 Ons zonnestelsel 14 15 16 Mars Mercurius Venus 22 Saturnus Verre planeten 24 Satellieten van het zonnestelsel 20 26 Planetoïden 27 Kometen
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatie15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD
15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD 1 15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD 2 MENSEN WILLEN STRUCTUREN ZIEN 15-12-2015 ONS VERANDERENDE WERELDBEELD 3 DE MENS BEGON TE BESCHRIJVEN WAT HIJ AAN DE HEMEL
Nadere informatieinhoud 1. Overal sterren 2. Wat is een ster? 3. Het leven van een ster 4. Een ster dichtbij 5. De zon 6. Sterren en kleuren 7.
Sterren inhoud 1. Overal sterren 3 2. Wat is een ster? 4 3. Het leven van een ster 5 4. Een ster dichtbij 6 5. De zon 7 6. Sterren en kleuren 8 7. Een vallende ster 9 8. De melkweg 10 9. Verrekijkers en
Nadere informatieBasiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019
Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Inhoud van de les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Komeet Wirtanen Sterrenhemel waarnemen Telescopen Komeet Wirtanen
Nadere informatieIk doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Boekverslag door J. 1981 woorden 29 juli 2003 6.3 208 keer beoordeeld Vak Nederlands Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Nadere informatiePraktische opdracht Wiskunde Newton-Raphson
Praktische opdracht Wiskunde Newton-Raphson Praktische-opdracht door een scholier 1570 woorden 3 november 2003 6,3 53 keer beoordeeld Vak Wiskunde Hoofdstuk 1 DE INLEIDING Na heel lang zoeken hebben wij
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieJezus deed het voor jou
Jezus deed het voor jou Gemeenteschets voor jongeren van 12-15 jaar Je best doen Zeg, ben jij al begonnen met dat proefwerk Engels? Nee, nog niet. Veel te druk met andere dingen. Jij? Ja, ben al even bezig.
Nadere informatie1 Hoe bewezen wetenschappers dat de aarde rond was?
Samenvatting door een scholier 3363 woorden 13 januari 2008 6,5 16 keer beoordeeld Vak Methode ANW Scala 1 Hoe bewezen wetenschappers dat de aarde rond was? Eratosthenes was de directeur van de bibliotheek
Nadere informatieDe Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson
De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas
Nadere informatieTelescoop. Nr. Omschrijving Aantal Afmetingen
115.028 Telescoop Stuklijst: Klaus Hünig 1996 Nr. Omschrijving Aantal Afmetingen 1 oculairhouder 1 30 x 17,7/13,3 x 2,2 mm 2 kleine buis 1 147 x 22,0/17,7 x 2,15 mm 3 kleine telescoopring 3 20 x 27,4/22,2
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand & Jeroen Meidam Les 1: 3 september 2012 Overzicht Docent informatie Jo van den Brand, Jeroen Meidam Email: jo@nikhef.nl, j.meidam@nikhef.nl 0620 539
Nadere informatie2
2 Het kerstverhaal Kijk ook op: www.ploegsma.nl www.viviandenhollander.nl www.miesvanhout.nl ISBN 978 90 216 7085 0 / NUR 227 Tekst: Vivian den Hollander 2012 Illustraties: Mies van Hout 2012 Vormgeving:
Nadere informatieAvontuurlijke ruimtestages. 6 dagen / 5 nachten (van dag 1 om 17 u. tot en met dag 6 om 15 u.)
Euro Space Center 15/12/2013 1/5 ACTIVITEITENPROGRAMMA Astronomiestage 6 dagen - 5 nachten Duur 6 dagen / 5 nachten (van dag 1 om 17 u. tot en met dag 6 om 15 u.) Timing n Dag 1 17.00 u : Aankomst / onthaal
Nadere informatieKinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december Kerstverhaal
Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december 2016 Kerstverhaal Heel lang geleden was er een jonge vrouw, Maria. Zij woonde in het dorpje Nazareth. Maria was een heel gewone vrouw, net zo gewoon
Nadere informatieMens- en wereldbeeld - HV 12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61301
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61301 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieWelkom op het kerstfeest van groep 3 en 4
Welkom op het kerstfeest van groep 3 en 4 Komt allen tezamen, jubelend van vreugde: Komt nu, o komt nu naar Bethlehem! Ziet nu de Vorst der eng len hier geboren. Komt, laten wij aanbidden, komt, laten
Nadere informatieDe grote familie. Foto s van het materiaal
De grote familie Focus van dit verhaal De focus in dit verhaal ligt bij God en het volk van God (Genesis 12 15, 24). Dit verhaal is één van de heilige verhalen en behoort tot de Kernpresentatie. Lesdoelen
Nadere informatieTijd van ontdekkers en hervormers: Nieuwe tijden
Tijd van ontdekkers en hervormers: Nieuwe tijden Een dief met vleugels Dit is Leonardo da Vinci Hij leefde in het jaar 1518 Hij was heel slim Hij keek goed hoe vogels vliegen En maakte zelf vleugels Leonardo
Nadere informatieAndere boeken in deze serie:
Andere boeken in deze serie: 978-94-6175-157-7 (HB) 978-94-6175-964-1 (e-book) 978-94-6175-218-5 (HB) 978-94-6175-960-3 (e-book) 978-94-6175-216-1 (HB) 978-94-6175-158-4 (HB) 978-94-6175-958-0 (e-book)
Nadere informatieExtra: Eise Eisinga hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 September 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/79598 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie1. Overzicht Hemelmechanica 2. Elektromagnetische straling 3. Zonnestelsel(s) 4. Sterren: fysische eigenschappen 5. Sterren: struktuur + evolutie 6.
Inleiding Astrofysica 1. Overzicht Hemelmechanica 2. Elektromagnetische straling 3. Zonnestelsel(s) 4. Sterren: fysische eigenschappen 5. Sterren: struktuur + evolutie 6. Sterren: stervorming, sterdood
Nadere informatie1. De zon 3 2. De plaats van de zon 4 3. De geboorte van de zon 5 4. Kernfusie 6 5. Zonnevlekken 7 6. Zonnevlammen 8 7. De kracht van de zon 9 8.
De zon inhoud 1. De zon 3 2. De plaats van de zon 4 3. De geboorte van de zon 5 4. Kernfusie 6 5. Zonnevlekken 7 6. Zonnevlammen 8 7. De kracht van de zon 9 8. Een zonsverduistering 10 9. Avondrood 11
Nadere informatieHenrik Bastijns en Joachim Nelis 22-4-2014
HEILIGE DRIEVULDIGHEIDSCOLLEGE Onderzoeksopdracht Stelling van Ptolemaeus Henrik Bastijns en Joachim Nelis 22-4-2014 Inhoudstafel Historische achtergrond Bewijs van de stelling van Ptolemaeus Toepassingen
Nadere informatieGroepswerk: Ik ga op ontdekkingsreis en ik neem mee...
Groepswerk: Ik ga op ontdekkingsreis en ik neem mee... 1. Een oceaanwaardig schip Bron 1: Doc 98 p. 76 in Pionier 4 Bron 2: Memo 4, p.10 Bron 3: kopie uit handboek Onvoltooid verleden Bron 4: kopie uit
Nadere informatieHoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen
Hoofdstuk 8 Samenvatting Een verlaten strand en een onbewolkte lucht, zoals op de voorkant van dit proefschrift, zijn ideaal om te genieten van de sterren: overdag van de Zon de dichtstbijzijnde ster en
Nadere informatieTelescopen. N.G. Schultheiss
1 Telescopen N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module volgt op de module Lenzen of Lenzen slijpen. Deze module wordt vervolgd met de module Telescopen gebruiken. Je kunt met na deze module een telescoop
Nadere informatieJagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Nadere informatie