Groepswerk: Ik ga op ontdekkingsreis en ik neem mee...

Transcriptie

1 Groepswerk: Ik ga op ontdekkingsreis en ik neem mee Een oceaanwaardig schip Bron 1: Doc 98 p. 76 in Pionier 4 Bron 2: Memo 4, p.10 Bron 3: kopie uit handboek Onvoltooid verleden Bron 4: kopie uit handboek Van Tijd tot Tijd 4 a. De middeleeuwse galei was een snel maar laag schip. Is dit een nadeel voor de oceaanvaart? Waarom wel/niet (bron 4)? b. De kogge was een hoog en zwaar schip. Is dit een nadeel voor de oceaanvaart? Waarom wel/niet (bron 4)? c. Waarom voer men in de middeleeuwen langs de kusten (bron 3)? d. Bespreek de voordelen van het karveel. (bron 1 en 2). e. Wat merk je op in verband met het laadvermogen wanneer je een hedendaags containerschip vergelijkt met het karveel van Columbus? 1

2 De verhouding tussen een huidige mammoettanker en het vlaggenschip van Columbus f. In de 16de eeuw werd het karveel vervangen door het galjoen. Welke voordelen biedt dit scheepstype? (bron 2) 2. Instrumenten die de oriëntatie op open zee mogelijk maken Kompas Bron 1: kopie Het noorden vinden d.m.v. de Poolster Bron 2: kopie Bron 3: kopie handboek Anno 4 a. Waarom kan men zich altijd oriënteren op de Poolster (bron 1)? b. Welke twee beperkingen zijn er (bron 1)? c. Welke twee sterrenbeelden heb je nodig om de Poolster te vinden (bron 1)? d. Wat was de voorloper van het kompas (bron 2)? 2

3 e. Wanneer had men eindelijk een bruikbaar zeekompas (bron 3)? 3. Een correct wereldbeeld, met andere woorden goede kaarten Bron 1: Wereldkaart van Ptolemaeus (ca. 90 en ca. 170 n. Chr.) door Nicolaus Germanus gedrukt te Ulm in Bij het boek Geographia van Ptolemaeus hoorden waarschijnlijk kaarten. Hiervan is er geen enkele bewaard gebleven. Aan de hand van de gegevens uit het boek, o.m. o.b.v. lengte- en breedtegraden van meer dan 8000 plaatsen, werden de kaarten in de late middeleeuwen gereconstrueerd. Eén van de bekendste reconstructies is bovenstaande uitgave. Griekse geleerden concludeerden al rond 500 v.chr. op basis van waarnemingen, dat de aarde een bol was. Maar Ptolemaeus maakte een aantal vergissingen. Zo had hij een geocentrisch wereldbeeld. Een andere fundamentele fout was de berekening van de aardomtrek, die hij op km schatte. Ptolemaeus woonde en werkte in Alexandrië, waar zich de grote bibliotheek van de Griekse wereld bevond. 3

4 Bron 2: Reconstructie van de wereldkaart van Agrippa gemaakt in opdracht van de Romeinse keizer Augustus (1ste eeuw v. Chr.). Van deze kaart werd een exemplaar in marmeren platen gemaakt dat aangebracht werd als muurkaart in de Porticus van Vipsania in het oude Rome. Iedereen die Rome verliet, kon deze wereldkaart zien en zag hoe groot het Romeinse Rijk was. De wereld werd hier voorgesteld al een grote platte schijf omringd door water. Dit wereldbeeld heeft een grote invloed gehad op de middeleeuwse geografie en cartografie. Bron 3: Typisch voor deze vroeg middeleeuwse periode zijn de OTkaarten. Hierop werd de bewoonde wereld als een platte schijf voorgesteld omgeven door een O van oceanen en in het midden in drieën gedeeld door een T van rivieren en zeeën. Deze kaarten waren naar het oosten, de Oriënt, georiënteerd (vandaar het woord oriënteren). Oorspronkelijk kwamen de OTkaarten van de Romeinen (zie kaart Agrippa), maar de middeleeuwers maakten er een symbolische variant van: de T- vorm stond voor het kruis van Christus en Jeruzalem lag in het centrum van de wereld. De exacte ligging was niet zo belangrijk en de OT-kaarten waren dan ook volkomen ongeschikt om te navigeren. Ze zijn veeleer symbolisch en tonen in de eerste plaats een bijbels-christelijk wereldbeeld. 4

5 Bron 4: Doc 99 in Pionier 4 p. 76: Een portolaankaart of havengids was geen landkaart maar zeekaart Op deze portolaankaarten werden havens, riviermondingen, kustlijnen en rotsen zeer precies aangeduid. De lijnen op de portolanen komen overeen met de koerslijnen die de zeevaarders moesten aanhouden. Bron 5: In het midden van de zestiende eeuw begon de Vlaming Gerard Mercator met het maken van een globe (wereldbol) bedoeld voor de zeevaart. Aanvankelijk bracht dit hem in conflict met de autoriteiten; hij belandde op de verdachtenlijst van de inquisitie en werd zelfs opgesloten. Mercator werd wereldberoemd door zijn cilinderprojectie. Dit was een nieuwe methode om de bolle aarde op een platte kaart af te beelden. 5

6 Met verschillende bronnen werken en gegevens interpreteren. Welk beeld had men van de wereld? Situeer in de tijd (gebruik de historische periode) Kaart van Ptolemaeus Kaart van Agrippa OT kaart Portolaan kaart Wereldkaart van Mercator Situeer in de ruimte (waar is de kaart gemaakt?) Hoe is de aarde voorgesteld? Hoe is de kaart georiënteerd? Continenten? 6

7 Waarom startten de Europeanen op het einde van de middeleeuwen met ontdekkingstochten? Bron 1: Doc 92 p. 73 in Pionier 4 Bron 2: Doc 93 p. 74 in Pionier 4 Bron 3: Doc 94 p. 74 in Pionier 4 Bron 4: Doc 95 p. 75 in Pionier 4 Bron 5: Doc 96 p. 75 in Pionier 4 Bron 5: Doc 97 p. 75 in Pionier 4 a. Welke gevolgen had de ligging van het Osmaanse rijk voor handelaars uit de Italiaanse stadsrepublieken zoals Genua en Venetië? (bron 1) b. Welke producten uit het Verre Oosten kochten die handelaars op? (bron 1). c. Wat was er zo kenmerkend aan die producten? (bron 1)? d. Al vanaf de 13de eeuw gingen de Europeanen op zoek naar nieuwe verbindingen met China. De expansie van het Osmaanse rijk stimuleerde die zoektocht alleen maar. Welke nieuwe handelsroutes behoorden tot de mogelijkheden? (bron 1) 7

8 e. Welke drie verschillende beweegredenen (uit drie verschillende maatschappelijke domeinen) had prins Hendrik de Zeevaarder volgens deze kroniek? (bron 2) - Economisch: - Politiek: - Religieus: f. De ontdekkingsreizen van de Europenen waren misschien niet mogelijk geweest zonder de hulp van de Arabieren. Zij bescchikten over heel wat kennis die nodig was om de expedities van de Europese ontdekkingsreizigers te doen slagen. Die kennis hadden ze geërfd van de Grieken, wiens boeken ze vertaalden. Geef drie voorbeelden van hoe de Arabieren bijdroegen aan de Europese ontdekkingsreizen