3,9. Samenvatting door een scholier 738 woorden 25 juni keer beoordeeld

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 738 woorden 25 juni ,9 14 keer beoordeeld Vak ANW Wegwijs in tijd en ruimte -Vraagstuk: vorm van de aarde. Waarnemen aan de hand v/d schaduw -De zon -> komt op in het oosten, gaat onder i/h westen. Klopt niet want de aarde draait, zon gaat helemaal niet -Zonnehoogte bepalen -Sterrenhemel -> door stand van de aarde en de zon verschillende sterrenbeelden-> astrologie -De maan = geen lichtbron. Dus een groot verschil tussen maan, zon en sterren Het zonnestelsel Ster (bijvoorbeeld de zon): zendt zelf licht uit Planeet: zendt geen licht uit, draait om een ster Maan: zendt, geen licht uit (reflecteert licht v/d zon) draait om een planeet Rondom de zon 9 planeten: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus, Pluto (volgorde vanaf de zon) Oude denkbeelden over het heelal Twee modellen over het heelal: 1. geocentrisch model: Ptolemaeus (2e eeuw na Chr.) alles draait om de aarde (aarde is het centrum v/h heelal) Gesteund door christelijke kerk, bijbelse opvatting 2. heliocentrisch model: Copernicus (publicatie 1543) alles draait om de zon Ontwikkeling van het menselijk denken t/m Middeleeuwen: -mens is ondergeschikt a/d kerk -motto: memento mori bij alles wat je in je leven doet, moet je er aan denken wat er zou gebeuren na je dood, je moest dus keurig leven vanaf 15e, 16e eeuw -mens gaat als individu leven (edelen, rijke kooplui, macht hebbers) -motto: carpe diem pluk de dag Gevolgen voor de wetenschap: -observeren -experimenteren -redeneren -> steeds meer kennis (toegankelijkheid groter) Keppler en de banen van de planeten (geen idee waar dit hoort, aantekening van Petram) Keppler: met waarnemingen (o.a die van Brahe) heeft hij: Pagina 1 van 5

2 1. afgeleid dat de planeten niet in cirkels maar in ellipsen bewegen 2. de wet van de perken opgesteld: in gelijke tijden doorloopt een planeet steeds hetzelfde oppervlakte 3. (lange as)3 = hetzelfde bij alle planeten (omlooptijd)2 lange as Galileo Galilei bewijst het gelijk van Copernicus Galileo Galilei: -sterrenkundige (bouwer van verrekijkers) -aantal publicaties: 1. Sidereus Nuncius (1610) : beschrijving van de maan (kraters) en van tienduizenden sterren 2. Il Sagiatore (1618) 3. Dialoog over 2 grote wereldstelsels (1630): drie hoofdrolspelers: Salviati (aanhanger van heliocentrischmodel) Simplicio (aanhanger van geocentrischmodel) Sangredo (leek, liet zich overtuigen) -In 1633 door kerk veroordeeld tot levenslang huisarrest -Overleden in Hoe kun je iets bewijzen-> Kenmerkende denkwijzen: -Middeleeuwen deductie: algemeen geldende stelling conclusie over bijzonder geval -Renaissance inductie: meerdere bijzondere gevallen algemeen geldende stelling Francis Bacon Schrijver Francis Bacon ( ) Nieuwe denkwijze geïntroduceerd in de natuurfilosofie: Gravitatiewet: F = g. M1 M2 R3 F: (zwaarte)kracht G: evenredigheidsconstante M1 en M2: massa s in kg r: de afstand in meter Christiaan Huygens Pagina 2 van 5

3 Christiaan Huygens ( ) -astronomie, optica, natuurkunde en wiskunde -bouwen van telescopen -kenner van Saturnus -1655: ontdekking van Titan (maan van Saturnus) -1659: publicatie Systema Saturnium (boek) Sir Isaac Newton Isaac Newton ( ) -studie wiskunde en natuurwetenschappen in Cambridge sluiting universiteit i.v.m de pest theorie over licht en over bewegingsleer hoogleraar in Cambridge Een beter instrumentarium William Herschel ( ) -ontwikkeling telescopen lenzen telescopen: nadeel: zware instrumenten, log, absorbeert veel licht spiegeltelescopen: meer lichtopvang dus veel meer in de ruimte zien -sterrencatalogus -ontdekking infrarood straling (warmte straling) -ontdekking planeet Uranus (1781) -waarneming van nevels De afstand van de sterren Afstanden: officiële eenheid: meter (m) Sterrenkunde gebruikt alternatieve eenheden - A.E: (astronomische eenheid) 1 A.E. = meter (afstand zon-aarde) - lichtjaar: afstand die het licht in 1 jaar aflegt 1 lichtjaar = (3,0. 108) = meter Het meten van de afstand van de sterren tot de aarde/zon: parallax methode (voor dichtbij staande sterren) (werkboek blz. 211, aantekening Petram) aarde aarde zon Pagina 3 van 5

4 4.3.1 Bliep Bliep Begin ruimtevaart : kunstmaan Spoetnik I (84 kg) (Rusland) Tegenwoordig ongeveer 25 landen in staat om een satelliet de ruimte in te sturen Functies satellieten -wetenschappelijk onderzoek naar het heelal -communicatie (radio, tv, telefonie) -navigatiedoeleinden (scheep- en luchtvaart (burger)) Ons zonnestelsel Ons zonnestelsel -zon en andere sterren -planeten: Mercurius, Venus, Aarde, Mars (aardachtige planeten) Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunes (reuze planeten) Pluto -kometen, planetoïden, meteoroïden, manen Zon -bron van elektromagnetische straling (o.a. UV, IR, zichtbaar licht) -98% van de massa van het hele zonnestelsel -afstand aarde-zon 150 miljoen km (1 Astronomische Eenheid) -kern van de zon kernfusie: 4 atomen H -> 1 atoom He massaverlies 0.7% -> omgezet in energie (temp in het midden van de zon ongeveer 15 miljoen C) -buitenkant van de zon: fotosfeer: temperatuur C De oerknal Kosmologie: bestudering van ons heelal (historie, samenstelling ) Begin van ons heelal: Oerknal (10 tot 20 miljard jaar geleden) alle materie, straling en energie was geconcentreerd in één punt -> exploderen gevolg explosie: verspreiding van materie, straling en energie in ruimte (heelal) Oersoep: plasma-achtig geheel -> bevat de elementaire deeltjes waaruit alle materie is opgebouwd (quarks) uit quarks -> protonen, neutronen, elektronen -> kleinere atomen (H, He) -> fuseren tot grotere atomen -> worden moleculen, ionen etc Waar ben ik-> Plaatsbepalingen via satellieten GPS (global positioning system) 24 satellieten toepassing: -strategisch (leger VS) posities troepen, vliegtuigen, schepen) -luchtvaart -scheepsvaart -wetenschap Pagina 4 van 5

5 4.4.6 Weersatellieten Weersvoorspelling -van oudsher via gezegdes/bijgeloof -vanaf 19e eeuw -> weerstations, netwerk -satellieten: -aanwezigheid wolken, verplaatsing wolken -temperatuur aardoppervlak meten -hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer De aarde onder de loep ontdekkingen van de wereld -ontdekkingsreizen: gevaarlijk, langdurig, barre omstandigheden -satellieten (in kaart brengen van de wereld) -Landsat (Amerika) -SPOT (Frankrijk) weersituatie, false colour Pagina 5 van 5