Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%?
|
|
|
- Suzanna de Jonge
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 23 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
2 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
3 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Steriele neutrino s? Neutrino-astronomie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
4 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Steriele neutrino s? Neutrino-astronomie 23/10/2017: En wat met de overige 96%? Elementaire deeltjes en kosmologie Donkere materie Donkere energie Het grote onbekende Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
5 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
6 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
7 Materiedeeltjes 3 generaties u, d, e, ν e c, s, µ, ν µ t, b, τ, ν τ Fundamentele krachten Sterke kracht gluonen Elektromagnetisme fotonen Zwakke kracht W, Z Zwaartekracht gravitonen Van quarks tot molecules u + u + d proton p u + d + d neutron n Sterke kracht proton + neutron atoomkern atoomkern + elektronen atoom El.magn. kracht atoom + atoom molecule Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
8 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
9 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
10 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
11 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
12 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
13 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
14 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
15 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
16 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
17 Hoeveelheid materie in heelal? ongeveer = sterrenstelsels ongeveer sterren ongeveer 10 meer gas dan sterren ongeveer kg/m 3 = 1 proton/(4 m 3 ) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
18 Oerknal 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden allervroegste begin onbekend extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
19 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
20 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
21 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
22 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen 20 minuten einde Big Bang nucleosynthese meeste He in heelal gevormd Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
23 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen 20 minuten einde Big Bang nucleosynthese meeste He in heelal gevormd jaar T = 3000 K atomen vormen kosmische achtergrondstraling Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
24 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen 20 minuten einde Big Bang nucleosynthese meeste He in heelal gevormd jaar T = 3000 K atomen vormen kosmische achtergrondstraling 400 miljoen jaar eerste sterren ontstaan eerste supernova s: C, O, N, Fe,... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
25 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen 20 minuten einde Big Bang nucleosynthese meeste He in heelal gevormd jaar T = 3000 K atomen vormen kosmische achtergrondstraling 400 miljoen jaar eerste sterren ontstaan eerste supernova s: C, O, N, Fe, miljard jaar zonnestelsel ontstaat Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
26 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen 20 minuten einde Big Bang nucleosynthese meeste He in heelal gevormd jaar T = 3000 K atomen vormen kosmische achtergrondstraling 400 miljoen jaar eerste sterren ontstaan eerste supernova s: C, O, N, Fe, miljard jaar zonnestelsel ontstaat 13.8 miljard jaar T = K Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
27 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen 20 minuten einde Big Bang nucleosynthese meeste He in heelal gevormd jaar T = 3000 K atomen vormen kosmische achtergrondstraling 400 miljoen jaar eerste sterren ontstaan eerste supernova s: C, O, N, Fe, miljard jaar zonnestelsel ontstaat 13.8 miljard jaar T = K Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
28 Oerknal allervroegste begin onbekend 13 miljard, 799 miljoen jaar geleden extreem hoge temperatuur s T = K quarks bewegen vrij rond 10 6 s T = K elementaire deeltjes vormen 1 s T = K neutrino s ontsnappen 10 s T = 10 9 K eerste atoomkernen vormen 20 minuten einde Big Bang nucleosynthese meeste He in heelal gevormd jaar T = 3000 K atomen vormen kosmische achtergrondstraling 400 miljoen jaar eerste sterren ontstaan eerste supernova s: C, O, N, Fe, miljard jaar zonnestelsel ontstaat 13.8 miljard jaar T = K Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
29 Big Bang nucleosynthese tussen 10 s en 20 min vorming van He, Li, Be hangt kritisch af van dichtheid materie grote dichtheid veel He kleine dichtheid weinig He Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
30 Big Bang nucleosynthese tussen 10 s en 20 min vorming van He, Li, Be hangt kritisch af van dichtheid materie grote dichtheid veel He kleine dichtheid weinig He Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
31 Big Bang nucleosynthese tussen 10 s en 20 min vorming van He, Li, Be hangt kritisch af van dichtheid materie grote dichtheid veel He kleine dichtheid weinig He klopt met schatting aantal sterren bevestigt Big Bang model telt enkel quarks: gewone materie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
32 Donkere materie (Dark Matter) 1922: J.Kapteyn (sterren in Melkweg) 1933: F.Zwicky (sterrenstelsels in Coma cluster) : V.Rubin (rotatie sterrenstelsels) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
33 Donkere materie (Dark Matter) 1922: J.Kapteyn (sterren in Melkweg) 1933: F.Zwicky (sterrenstelsels in Coma cluster) : V.Rubin (rotatie sterrenstelsels) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
34 Donkere materie (Dark Matter) 1922: J.Kapteyn (sterren in Melkweg) 1933: F.Zwicky (sterrenstelsels in Coma cluster) : V.Rubin (rotatie sterrenstelsels) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
35 Donkere materie (Dark Matter) 1922: J.Kapteyn (sterren in Melkweg) 1933: F.Zwicky (sterrenstelsels in Coma cluster) : V.Rubin (rotatie sterrenstelsels) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
36 Donkere materie (Dark Matter) 1922: J.Kapteyn (sterren in Melkweg) 1933: F.Zwicky (sterrenstelsels in Coma cluster) : V.Rubin (rotatie sterrenstelsels) 6 meer massa in sterrenstelsels dan zichtbaar Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
37 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
38 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
39 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
40 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
41 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
42 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
43 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
44 Kosmische achtergrondstraling 1992: COBE 2002: WMAP 2013: Planck 6 meer materie in heelal Maar geen gewone materie: Donkere materie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
45 Donkere materie rotatie sterrenstelsels kosmische achtergrondstraling clustering sterrenstelsels botsende sterrenstelsels Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
46 Donkere materie rotatie sterrenstelsels kosmische achtergrondstraling clustering sterrenstelsels botsende sterrenstelsels Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
47 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
48 Donkere materie zwarte gaten? steriele neutrino s? supersymmetrische deeltjes (SUSY)? axionen?...? Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
49 Donkere materie zwarte gaten? steriele neutrino s? supersymmetrische deeltjes (SUSY)? axionen?...? botsing DM + gewone materie botsing DM + DM gewone materie botsing gewone materie + gewone materie DM Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
50 Donkere materie zwarte gaten? steriele neutrino s? supersymmetrische deeltjes (SUSY)? axionen?...? botsing DM + gewone materie botsing DM + DM gewone materie botsing gewone materie + gewone materie DM Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
51 Directe detectie DAMA/LIBRA, DM-Ice CoGeNT, CDMS, CRESST LUX, XENON1T, PandaX... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
52 Directe detectie DAMA/LIBRA, DM-Ice CoGeNT, CDMS, CRESST LUX, XENON1T, PandaX... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
53 Directe detectie DAMA/LIBRA, DM-Ice CoGeNT, CDMS, CRESST LUX, XENON1T, PandaX... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
54 Directe detectie DAMA/LIBRA, DM-Ice CoGeNT, CDMS, CRESST LUX, XENON1T, PandaX... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
55 Directe detectie DAMA/LIBRA, DM-Ice CoGeNT, CDMS, CRESST LUX, XENON1T, PandaX... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
56 Directe detectie DAMA/LIBRA, DM-Ice CoGeNT, CDMS, CRESST LUX, XENON1T, PandaX... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
57 Indirecte detectie Donkere materie deeltjes hopen op in centrum Aarde, Zon, Melkweg dwergsterrenstelsels Botsingen neutrino s, gammastraling Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
58 Indirecte detectie Donkere materie deeltjes hopen op in centrum Aarde, Zon, Melkweg dwergsterrenstelsels Botsingen neutrino s, gammastraling Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
59 Indirecte detectie Donkere materie deeltjes hopen op in centrum Aarde, Zon, Melkweg dwergsterrenstelsels Botsingen neutrino s, gammastraling Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
60 Indirecte detectie Donkere materie deeltjes hopen op in centrum Aarde, Zon, Melkweg dwergsterrenstelsels Botsingen neutrino s, gammastraling Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
61 Indirecte detectie Donkere materie deeltjes hopen op in centrum Aarde, Zon, Melkweg dwergsterrenstelsels Botsingen neutrino s, gammastraling Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
62 Indirecte detectie Donkere materie deeltjes hopen op in centrum Aarde, Zon, Melkweg dwergsterrenstelsels Botsingen neutrino s, gammastraling Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
63 Hoe donkere materie maken? Botsen van versnelde deeltjes Zeer onwaarschijnlijk p + p χ Versneller met zeer grote intensiteit nodig LHC Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
64 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
65 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
66 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
67 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
68 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes legt link tussen materiedeeltjes en krachtdeeltjes helpt massa Higgs-deeltje begrijpen help unificatie krachten natuurlijke symmetrie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
69 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
70 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
71 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
72 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
73 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
74 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
75 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
76 Supersymmetrie SUSY meest (?) populaire theorie voorspelt nieuwe deeltjes Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
77 Donkere materie 85% van alle materie samenstelling? SUSY-deeltjes axionen steriele neutrino s Kaluza-Klein deeltjes zwarte gaten bruine dwergen niet-newtoniaanse zwaartekracht... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
78 Donkere materie 85% van alle materie samenstelling? SUSY-deeltjes axionen steriele neutrino s Kaluza-Klein deeltjes zwarte gaten bruine dwergen niet-newtoniaanse zwaartekracht... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
79 Uitdijing van het heelal voorspeld 1927 door G.Lemaître ontdekt (bevestigd) 1930 door E.Hubble Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
80 Uitdijing van het heelal voorspeld 1927 door G.Lemaître ontdekt (bevestigd) 1930 door E.Hubble Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
81 Uitdijing van het heelal voorspeld 1927 door G.Lemaître ontdekt (bevestigd) 1930 door E.Hubble Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
82 1998: Donkere energie (Dark Energy) Waarneming supernova s op grote afstand uitdijing heelal versnelt! bevestigd in kosmische achtergrondstraling (2013: Planck) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
83 1998: Donkere energie (Dark Energy) Waarneming supernova s op grote afstand uitdijing heelal versnelt! bevestigd in kosmische achtergrondstraling (2013: Planck) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
84 1998: Donkere energie (Dark Energy) Waarneming supernova s op grote afstand uitdijing heelal versnelt! bevestigd in kosmische achtergrondstraling (2013: Planck) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
85 1998: Donkere energie (Dark Energy) Waarneming supernova s op grote afstand uitdijing heelal versnelt! bevestigd in kosmische achtergrondstraling (2013: Planck) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
86 1998: Donkere energie (Dark Energy) Waarneming supernova s op grote afstand uitdijing heelal versnelt! bevestigd in kosmische achtergrondstraling (2013: Planck) Voornaamste theorieën Kosmologische constante Kwintessens Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
87 Kosmologische constante ingevoerd door Einstein in 1917 teruggetrokken na ontdekking uitdijing heelal geeft negatieve druk beste (?) verklaring: vacuüm fluctuaties Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
88 Kosmologische constante ingevoerd door Einstein in 1917 teruggetrokken na ontdekking uitdijing heelal geeft negatieve druk beste (?) verklaring: vacuüm fluctuaties Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
89 Casimir effect gevolg van vacuüm fluctuaties toont aan: vacuüm oefent druk uit Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
90 Casimir effect gevolg van vacuüm fluctuaties toont aan: vacuüm oefent druk uit Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
91 Kosmologische constante ingevoerd door Einstein in 1917 teruggetrokken na ontdekking uitdijing heelal geeft negatieve druk beste (?) verklaring: vacuüm fluctuaties Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
92 Kosmologische constante ingevoerd door Einstein in 1917 teruggetrokken na ontdekking uitdijing heelal geeft negatieve druk beste (?) verklaring: vacuüm fluctuaties Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
93 Kosmologische constante ingevoerd door Einstein in 1917 teruggetrokken na ontdekking uitdijing heelal geeft negatieve druk beste (?) verklaring: vacuüm fluctuaties Klein probleempje: Gemeten: 1 Berekend: tekst tetkst Dirk tekst Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
94 Kosmologische constante ingevoerd door Einstein in 1917 teruggetrokken na ontdekking uitdijing heelal geeft negatieve druk beste (?) verklaring: vacuüm fluctuaties Klein probleempje: Gemeten: 1 Berekend: tekst tetkst Dirk tekst Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
95 Kwintessens nieuw veld mogelijk nieuwe (5de) kracht Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
96 Kwintessens nieuw veld mogelijk nieuwe (5de) kracht Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
97 Kwintessens nieuw veld mogelijk nieuwe (5de) kracht Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
98 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Neutrino-astronomie Steriele neutrino s? 23/10/2017: En wat met de overige 96%? Elementaire deeltjes en kosmologie Donkere materie Donkere energie Het grote onbekende Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
99 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
100 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
101 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
102 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober / 27
Wetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje
Wetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 9 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 9 oktober
Wetenschappelijke Nascholing Deel 2: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s
Wetenschappelijke Nascholing Deel 2: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 16 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober
De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer
De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer 13 Jan 2011, Andijk slides bekijken: www.nikhef.nl/~t61/outreach.shtml verdere vragen: aart.heijboer@nikhef.nl Het grootste foto toestel ter wereld Magneten
Majorana Neutrino s en Donkere Materie
? = Majorana Neutrino s en Donkere Materie Patrick Decowski decowski@nikhef.nl Majorana mini-symposium bij de KNAW op 31 mei 2012 Elementaire Deeltjes Elementaire deeltjes en geen quasi-deeltjes! ;-) Waarom
12/2/16. Inleiding Astrofysica College november Ignas Snellen. Kosmologie. Studie van de globale structuur van het heelal
Inleiding Astrofysica College 10 28 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Kosmologie Studie van de globale structuur van het heelal 1 12/2/16 Afstanden tot sterrenstelsels Sommige sterren kunnen als
Newtoniaanse kosmologie De kosmische achtergrondstraling Liddle Ch Het vroege heelal Liddle Ch. 11
Newtoniaanse kosmologie 5 5.1 De kosmische achtergrondstraling Liddle Ch. 10 5.2 Het vroege heelal Liddle Ch. 11 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis Het uitdijende Heelal Terug in de tijd: de oerknal
Newtoniaanse kosmologie 5
Newtoniaanse kosmologie 5 5.1 De kosmische achtergrondstraling Liddle Ch. 10 5.2 Het vroege heelal Liddle Ch. 11 1 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis Het uitdijende Heelal Terug in de tijd: de
Hoe werken krachtdeeltjes
HOVO cursus februari/maart 2019 Van atoom tot kosmos Piet Mulders p.j.g.mulders@vu.nl 1 Hoe werken krachtdeeltjes http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home 1 Krachtdeeltjes van zwakke kracht en sterke
Donkere Materie. Bram Achterberg Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht
Donkere Materie Bram Achterberg Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht Een paar feiten over ons heelal Het heelal zet uit (Hubble, 1924); Ons heelal is zo n 14 miljard jaar oud; Ons heelal was vroeger
Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology
Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Jörg Hörandel Afdeling Sterrenkunde IMAPP http://particle.astro.ru.nl/goto.html?cosmology1011 1.0 Het doel van dit college: Ontstaan en ontwikkeling van het
Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology
Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Jörg Hörandel Afdeling Sterrenkunde IMAPP http://particle.astro.ru.nl/goto.html?cosmology1112 Newtoniaanse Kosmologie Newtonian Cosmology Jörg Hörandel Afdeling
Uitdijing van het heelal
Uitdijing van het heelal Zijn we centrum van de expansie? Nee Alles beweegt weg van al de rest: Alle afstanden worden groter met zelfde factor a(t) a 4 2 4a 2a H Uitdijing van het heelal (da/dt) 2 0 a(t)
Probus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus Aalsmeer 20 mei 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste
Probus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus 23 apr 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste Alles
Het berekenbare Heelal
Het berekenbare Heelal 1 BETELGEUSE EN HET DOPPLEREFFECT HET IS MAAR HOE JE HET BEKIJKT NAAR EEN GRENS VAN HET HEELAL DE STRINGTHEORIE HET EERSTE BEREKENDE WERELDBEELD DE EERSTE SECONDE GUT, TOE, ANTROPISCH
EEN ONTDEKKINGSREIS NAAR HET ALLERKLEINSTE EN ALLERGROOTSTE
10 maart 2014 EEN ONTDEKKINGSREIS NAAR HET ALLERKLEINSTE EN ALLERGROOTSTE PUBLIC SCIENCE MET PIET MULDERS, JAN VAN DEN BERG EN SABRINA COTOGNO Inhoud Proloog De atomaire wereld De subatomaire wereld. De
Donkere Materie Een groot mysterie
Donkere Materie Een groot mysterie Donkere Materie Al in 1933 toonde studie Fritz Zwicky dat 10-100 keer meer massa benodigd was om in clusters sterrenstelsels bijeen te houden. Mogelijkheid dat dit ontbrekende
Het Quantum Universum. Cygnus Gymnasium
Het Quantum Universum Cygnus Gymnasium 2014-2015 Wat gaan we doen? Fundamentele natuurkunde op de allerkleinste en de allergrootste schaal. Groepsproject als eindopdracht: 1) Bedenk een fundamentele wetenschappelijk
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Het atoom: hoe beter men keek hoe kleiner het leek Ivo van Vulpen CERN Mijn oude huis Anti-materie ATLAS detector Gebouw-40 globe 21 cctober, 2006
De evolutie van het heelal
De evolutie van het heelal Hoe waar te nemen? FERMI (gamma array space telescope) op zoek naar de specifieke gamma straling van botsende WIMP s: Nog niets waargenomen. Met ondergrondse detectoren in de
HOVO cursus Kosmologie
HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding
LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013
LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013 LHCb Waarom deeltjesfysica? Waarom LHCb? Resultaten Upgrade Deeltjesfysica Bestudeert de natuur op afstanden < 10-15 m 10-15 m atoom kern Quantum
Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen?
Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen? We leven op aarde, een kleine blauwgroene planeet, de derde van de zon en één van de naar schatting 400 miljard sterren van de Melkweg, één
De Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF)
De Large Hadron Collider 2.0 Wouter Verkerke (NIKHEF) 11 2 De Large Hadron Collider LHCb ATLAS CMS Eén versneller vier experimenten! Concept studie gestart in 1984! Eerste botsingen 25 jaar later in 2009!!
Newtoniaanse kosmologie De singulariteit in het begin Liddle Ch De toekomst 7.3 Het standaardmodel Liddle Ch. 15
Newtoniaanse kosmologie 7 7.1 De singulariteit in het begin Liddle Ch. 14 7.2 De toekomst 7.3 Het standaardmodel Liddle Ch. 15 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis Het uitdijende Heelal Terug in
Overzicht. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014. uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond.
Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014 Kosmologie Overzicht uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond Boek: n.v.t. Frank Verbunt (Sterrenkunde Nijmegen) Het
Oerknal kosmologie 1
Inleiding Astrofysica Paul van der Werf Sterrewacht Leiden Evolutie van massa dichtheid vroeger M ρ λ = = = = + M ρ λ ( 1 z) Evolutie van fotonen dichtheid E hν = = 1+ z E hν E c 2 ρ = = + ρ E c 2 4 (
Kleinse Fles. Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten
Van Leidsche Flesch tot Kleinse Fles Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten Introductie String Theory is een Theorie van Gravitatie The Crux of the Matter Algemene Relativiteitstheorie stelt
Cursus deeltjesfysica
Cursus deeltjesfysica Bijeenkomst 4 (17 april 2014) Deeltjes in de cosmos prof Stan Bentvelsen en prof Jo van den Brand Nikhef - Science Park 105-1098 XG Amsterdam s.bentvelsen@uva.nl - jo@nikhef.nl ITS
Symmetie en Symmetrie. in het Standaard Model
Symmetie en Symmetrie in het Standaard Model Eric Laenen Utrecht Het Higgs deeltje Wat weet U wellicht al? - Higgs deeltje is klein (en duur) - media noemen het te vaak God-deeltje? - wordt gezocht onder
Het Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers
Het Standaardmodel HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers 20 maart 2012 HOVO 2012 I 2 20 maart 2012 HOVO 2012 I 3 C12 atoom 6 elektronen 6 protonen 6 neutronen 20 maart 2012 HOVO 2012 I 4 20
Sterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer
Sterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer Onderzoek naar de bouwstenen van de natuur Onderzoek naar het heelal met behulp van die deeltjes Deeltjesfysica: Waaruit bestaat de wereld? Elektron:
Het mysterie van donkere energie
Het mysterie van donkere energie Het mysterie van donkere energie Donkere Energie In 1998 bleken supernova s type 1A zwakker dan verwacht Door meerdere teams gemeten Dit betekent dat de uitdijingsnelheid
Zoektocht naar het Higgs deeltje. De Large Hadron Collider in actie. Stan Bentvelsen
Zoektocht naar het Higgs deeltje De Large Hadron Collider in actie Stan Bentvelsen KNAW Amsterdam - 11 januari 2011 1 Versnellen op CERN De versneller Large Hadron Collider sub- atomaire deeltjes botsen
Nieuwe Meer 26 okt Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Nieuwe Meer 26 okt 2014 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks!! De oerknal! Higgs en anti-materie! De oerknal Wat is
Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties.
Nog niet gevonden! Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties. Daarnaast ook in 2015 een grote ondergrondse detector.
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP Hoorcollege: Woensdag 10:45-12:30 in HG00.308 Data: 13 april t/m 15 juni; niet op 27 april & 4 mei Werkcollege: Vrijdag, 15:45-17:30, in HG 03.053 Data: t/m 17 juni; niet
Is ons universum een klein deel van een veel groter multiversum?
Is ons universum een klein deel van een veel groter multiversum? Inleiding Er zijn 10 11 sterrenstelsels Er zijn per sterrenstelsel 10 11 sterren waarvan de meesten een aantal planeten hebben Er zijn dus
BIG BANG ANTIMATERIE IS GEEN SCIENCEFICTION
Van de Een nieuwe symmetrie in de natuur? Wat is donkere materie? Bestaan er verborgen dimensies? Kunnen we de natuurkrachten unifiëren? Hoe is het universum ontstaan? Waar is de antimaterie? Eos 116 BIG
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
Sterrenstelsels en kosmologie
Sterrenstelsels en kosmologie Inhoudsopgave Ons eigen melkwegstelsel De Lokale Groep Sterrenstelsels Structuur in het heelal Pauze De geschiedenis van het heelal Standaard big bang theorie De toekomst
Antares: een telescoop op de bodem van de zee Aart Heijboer. April 2010, astra alteria, Putten
Antares: een telescoop op de bodem van de zee Aart Heijboer April 2010, astra alteria, Putten Antares: een telescoop op de bodem van de zee Aart Heijboer plan deeltjesfysica en het sterrenkunde Kosmische
HOVO cursus Kosmologie
HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 2011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding
De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie -
De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie - 40 jaar VIBA, 18 november 2016 Ivo van Vulpen Innovatie is overal In een steeds veranderende wereld vervult de VIBA al veertig jaar
Een mooi moment is er rond een honderdduizendste van een seconde. Ja het Universum is nog piepjong. Op dat moment is de temperatuur zover gedaald dat
1 Donkere materie, klinkt mysterieus. En dat is het ook. Nog steeds. Voordat ik u ga uitleggen waarom wij er van overtuigd zijn dat er donkere materie moet zijn, eerst nog even de successen van de Oerknal
Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson
Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson Werkstuk door Anoir 2099 woorden 12 maart 2018 8,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Newton HET HIGGSBOSON EN ZIJN DEMYSTIFICATIE Door: Anoir Koolhoven, Sergio
CERN, de LHC en Het Heelal. Aart Heijboer (CERN)
CERN, de LHC en Het Heelal Aart Heijboer (CERN) Plan: Waarom deeltjesfysica en grote versnellers Wat weten we al Wat willen we nog meer weten CERN & de LHC Waarom zo groot/duur Wat komt er bij kijken Wat
J.W. van Holten
Afstandsbepaling in het heelal i. Parallax methode Definitie: d = 1 parsec als α = 1 1 parsec = 3.26 lichtjaar = 3.09 10 13 km ii. Variabele sterren A. Cepheiden: sterk statistisch verband tussen maximale
Sterrenkunde Ruimte en tijd (6)
Sterrenkunde Ruimte en tijd () Om het geheugen op te frissen, even een korte inhoud van het voorafgaande: Ruim tien miljard jaar geleden werd het heelal geboren uit een enorme explosie van protonen, neutronen,
Materie bouwstenen van het heelal FEW 2009
Materie bouwstenen van het heelal FEW 2009 Prof.dr Jo van den Brand jo@nikhef.nl 2 september 2009 Waar de wereld van gemaakt is De wereld kent een enorme diversiteit van materialen en vormen van materie.
Wereld van het allergrootste
De magische wereld van het allerkleinste Viva Fysica, 26 januari 2017 Ivo van Vulpen Wereld van het allergrootste maan Geo stationair 35786 km hoogte Andre dekuipers upes 28000 km/uur m m F G m 1 m 2 r
Newtoniaanse kosmologie 4
Newtoniaanse kosmologie 4 4.2 De leeftijd van het heelal Liddle Ch. 8 4.1 De kosmologische constante Liddle Ch. 7 4.3 De dichtheid en donkere materie Liddle Ch. 9 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis
Kosmische regen op Groningen
Kosmische regen op Groningen Wat is de samenstelling van de kosmische straling: protonen, zware kernen, neutrino s? Waar komen deze deeltjes met extreem hoge energie vandaan? Kunnen we met behulp van de
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
Massahysterie over het massamysterie. dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef
Massahysterie over het massamysterie dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef Voorbij het blote oog Antoni van Leeuwenhoek, 1632-1723: uitvinding van de microscoop ontdekking van de eerste
Verslag Vendelinusvergadering van 10 juni 2017
Verslag Vendelinusvergadering van 10 juni 2017 Alweer waren er enkele personen die verjaarden: we bedanken voor de tractatie Roland en zijn vrouw Usche, Jarkko en Joseph. Het was onze laatste vergadering
Higgs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud
Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen
Overzicht (voorlopig) Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015
Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 vroedvrouwen in Nijmegen zwaartekracht vs. druk het viriaal theorema energie-transport kernfusie Overzicht (voorlopig) 4 mrt: Kijken naar de hemel 11 mrt:
Het mysterie van massa massa, ruimte en tijd
Het mysterie van massa massa, ruimte en tijd http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home Massa: zwaartekracht zware massa Mm G 2 R zwaartekracht = trage massa 2 v = m R versnelling a c bij cirkelbeweging
Terug naar het begin. Van ontstaan van de aarde naar de oerknal
Van ontstaan van de aarde naar de oerknal Moeder aarde NU Ons zonnestelsel Ontstaan Zon Melkweg ontstaan 12 miljard jaar geleden. Daarna zijn andere kleinere sterrenstelsels, gas- en stofwolken geïntegreerd
Bram Achterberg Afdeling Sterrenkunde IMAPP, Radboud Universiteit Nijmegen
Bram Achterberg Afdeling Sterrenkunde IMAPP, Radboud Universiteit Nijmegen Een paar basisfeiten over ons heelal: Het heelal expandeert: de afstanden tussen verre (groepen van) sterrenstelsels wordt steeds
Aarde Onze Speciale Woonplaats
Aarde Onze Speciale Woonplaats Wat Earth in space BEWOONBAARHEID voor intelligente wezens betreft is er geen betere planeet dan de AARDE! Wij leven op een doodgewoon rotsblok dat rond gaat om een middelmatige
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28941 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ortiz, Pablo Title: Effects of heavy fields on inflationary cosmology Issue Date:
Op zoek naar nieuwe deeltjes met de LHC deeltjesversneller
Op zoek naar nieuwe deeltjes met de LHC deeltjesversneller Steven Lowette Vrije Universiteit Brussel IIHE steven.lowette@vub.ac.be @StevenLowette 26 september 2015 Volkssterrenwacht MIRA De bouwstenen
De large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen
De large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen Het grootste en het kleinste volgens mijn dochter van 3 volgens haar vader Olifant Klein muisje Grootst Kleinst 10 +22 m 10-9
In Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi
In Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi Samenvatting Wat zijn de fundamentele bouwstenen van het universum? Welke krachten bepalen
Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 13 november 2014
Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 13 november 2014 jo@nikhef.nl Kosmologie Algemene relativiteitstheorie Kosmologie en Big Bang Roodverschuiving Thermodynamica Fase-overgangen
Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 4 december 2014
Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 4 december 2014 jo@nikhef.nl Kosmologie Algemene relativiteitstheorie Kosmologie en Big Bang Roodverschuiving Thermodynamica Fase-overgangen
Gravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand & Mark Beker Relativistische kosmologie: 19 november 2009 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica Galileo, Newton Lagrange formalisme Quantumfenomenen
Werkcollege III Het Heelal
Werkcollege III Het Heelal Opgave 1: De Hubble Expansie Sinds 1929 weten we dat we ons in een expanderend Heelal bevinden. Het was Edwin Hubble die in 1929 de recessie snelheid van sterrenstelsels in ons
Vergelijk het maar met een ijsberg: de 20% die uitsteekt boven water zien we. De 80% onder water zien we niet, maar is er wel!
Elektronen, protonen & neutronen: dat zijn de bouwstenen van alles wat ik hier om mij heen zie: jullie, de stoelen waarop jullie zitten en het podium waar ik op sta. En de lucht die we inademen. En in
Het ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen
Het Standaardmodel Het ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen Lezing 13 februari 2015 - Koksijde Christian Rulmonde Er zijn 18 elementaire deeltjes waaruit de materie is opgebouwd. Ook de deeltjes die de natuurkrachten
Deeltjesfysica in vogelvlucht. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef
Deeltjesfysica in vogelvlucht Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef Inhoud: Op zoek naar het kleinste Deeltjes en interacties: het Standaardmodel De Large Hadron Collider Deel 1: Op zoek
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Als je iets niet op een eenvoudige manier kunt uitleggen dan begrijp je het niet goed genoeg. -Albert Einstein Onze plaats in het heelal Ons perspectief op de plaats van de mensheid
PGO-Leidraad Algemene NatuurWetenschappen
f PGO-Leidraad Algemene NatuurWetenschappen Module Artikel (titel) 1, Heelal: Higgs deeltjes Naam: Deeltjes fysica van morgen Uitgeverij: NWT magazine Datum: november 2012 Maker: George van Hal 1. Verhelder
De deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen
1 2 De deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen plaats op subatomaire afstanden waar enkel de kwantummechanica
Gravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand Relativistische kosmologie II: 8 december 2015 Copyright (C) Vrije Universiteit 2009 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica Galileo, Newton
Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
E p m. De voorspelling van antimaterie. Paul Dirac voorspelde het bestaan van het positron in 1928
De voorspelling van antimaterie Paul Dirac voorspelde het bestaan van het positron in 1928 Dirac s vergelijking impliceert: positron massa = elektron massa positron lading = +e Dirac Algebra: 2g 2 2 E
De Fysica van Sterren. Instituut voor Sterrenkunde
De Fysica van Sterren Overzicht Sterrenkunde en de universaliteit van de natuurwetten Astro-fysica: wat is een ster? De kosmische cyclus van ontstaan en vergaan De vragen over het heelal zijn ook vragen
Sterrenkunde Ruimte en tijd (3)
Sterrenkunde Ruimte en tijd (3) Zoals we in het vorige artikel konden lezen, concludeerde Hubble in 1929 tot de theorie van het uitdijende heelal. Dit uitdijen geschiedt met een snelheid die evenredig
De OERKNAL (BIG BANG) en daarna
De OERKNAL (BIG BANG) en daarna Oorsprong en ontwikkeling van het heelal Frits de Mul oktober 2016 www.demul.net/frits 1 Oorsprong en ontwikkeling van het heelal Inhoud: 1. Geschiedenis en overzicht 2.
De ontdekking van het Higgs boson. Ivo van Vulpen
De ontdekking van het Higgs boson Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Mijn oude huis ATLAS experiment vergaderen hotel kantine directeur theoreten Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
Honderd jaar algemene relativiteitstheorie
Honderd jaar algemene relativiteitstheorie Chris Van Den Broeck Nikhef open dag, 04/10/2015 Proloog: speciale relativiteitstheorie 1887: Een experiment van Michelson en Morley toont aan dat snelheid van
Dark Side of the Universe
Dark Side of the Universe Dark Matter, Dark Energy, and the Fate of the Cosmos Iain Nicolson 2007, John Hopkins What gets us into trouble is not what we don t know. It s what we know for sure that just
Prof.dr. J.W. van Holten Krachten tussen groot en klein
Prof.dr. J.W. van Holten Krachten tussen groot en klein Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Krachten tussen groot en klein Oratie uitgesproken door Prof.dr. J.W. van Holten bij de aanvaarding
Het Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan?
Samenvatting door Carlos Van Cauwenberghe van de lezing over Het Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan? gegeven door Prof. Dirk Ryckbosch, Universiteit Gent Inleiding: Zie informatie over de lezing van 9/2/2015
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Titel vertaling: Strategieën voor de Jacht op Nieuwe Fysica met Strange Beauty Mesonen Deeltjesfysica De wetten van de natuur onderbouwen, althans in principe, alle observaties
Elementaire deeltjes fysica: een reductionistische zoektocht naar de schepping. Meesterklassen deeltjesfysica 10 Maart 2012 Nick van Remortel EDF-UA
Elementaire deeltjes fysica: een reductionistische zoektocht naar de schepping Meesterklassen deeltjesfysica 10 Maart 2012 Nick van Remortel EDF-UA Nick van Remortel Meesterklassen 10 Maart 2012 2 Elementaire
178 Het eerste licht
178 Het eerste licht Het eerste licht et ontstaan van het heelal heeft de mensheid al sinds de vroegste beschavingen bezig H gehouden. Toch heeft het tot de vorige eeuw geduurd voor een coherent model
Wat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald?
VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Wat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald? Waar kwam dat vandaan??? Evolutie model Standaard model 1 VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Inleiding Wat mankeert er aan het
Een (bijna) perfect heelal. Mysteries van de Oerknal: Mysteries van de Oerknal: de Gloed van de Oerknal
Mysteries van de Oerknal: Mysteries van de Oerknal: problemen en oplossingen, John Heise, 19 juli 2019 Wat was er vóór de Oerknal? waarom overal hetzelfde? vroeger verboden vraag) homogeen en isotroop
Wat is kosmische straling en waar komt deze vandaan?
Wat is donkere energie? Waaruit bestaat donkere materie? Wat is kosmische straling en waar komt deze vandaan? Hoe is de grootschalige structuur van het heelal ontstaan? Wat zijn gravitatiegolven en hoe
Op zoek naar. Catherine De Clercq Vrije Universiteit Brussel
Op zoek naar Donkere Materie met IceCube Catherine De Clercq Vrije Universiteit Brussel 23 januari 2010 Op zoek naar donkere materie met IceCube IceCube: een avontuur op Antarctica Donkere materie: Waarover
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Populaire ideeën: - Scalair quantumveld met de juiste eigenschappen; (zoiets als Higgs Veld) - Willekeurig scalair quantum veld direct na de Oerknal
The Entangled Universe B. Mosk
The Entangled Universe B. Mosk THE ENTANGLED UNIVERSE Context In het begin van de 20 ste eeuw veranderden twee fundamenteel nieuwe concepten in de natuurkunde ons begrip van het universum. De eerste revolutie
Natuurkundig Gezelschap te Utrecht. Zwarte Gaten. en Kwantummechanica. Gerard t Hooft, Universiteit Utrecht. Opgericht in 1777
Natuurkundig Gezelschap te Utrecht Opgericht in 1777 Zwarte Gaten en Kwantummechanica Gerard t Hooft, Universiteit Utrecht 6 februari 2018 Het Standaardmodel leptons quarks gluons τ-neutrino III top tau
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ 1d Steeds: Dt R () = a Rt () V () t = HtDt () ()& H = R d t H 8π G = ρ 3 k R 3 met ρ ~ R ("energie versie") d 4 = dt 3 R πg ρ R ("kracht versie")
Nederlandse Samenvatting
B Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift gaat over natuurkunde op zowel de allerkleinste afstanden, als op de allergrootste afstanden. Laten we met de allerkleinste schaal beginnen. Alle materie om