Wetenschappelijke Nascholing Deel 2: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s
|
|
|
- Augusta Vermeiren
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wetenschappelijke Nascholing Deel 2: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 16 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
2 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
3 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Steriele neutrino s? Neutrino-astronomie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
4 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Steriele neutrino s? Neutrino-astronomie 23/10/2017: En wat met de overige 96%? Elementaire deeltjes en kosmologie Donkere materie Donkere energie Het grote onbekende Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
5 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Steriele neutrino s? Neutrino-astronomie 23/10/2017: En wat met de overige 96%? Elementaire deeltjes en kosmologie Donkere materie Donkere energie Het grote onbekende Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
6 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
7 Van quarks tot molecules u + u + d proton p u + d + d neutron n Sterke kracht proton + neutron atoomkern atoomkern + elektronen atoom El.magn. kracht atoom + atoom molecule Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
8 Materiedeeltjes 3 generaties u, d, e, νe c, s, µ, ν µ t, b, τ, ν τ Telkens in paren: u, d e, ν e Fundamentele krachten Sterke kracht gluonen quarks Elektromagnetisme fotonen quarks, e, µ, τ Zwakke kracht W, Z quarks, e, µ, τ, ν e, ν µ, ν τ Zwaartekracht gravitonen alles Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
9 Materiedeeltjes 3 generaties u, d, e, νe c, s, µ, ν µ t, b, τ, ν τ Telkens in paren: u, d e, ν e Fundamentele krachten Sterke kracht gluonen quarks Elektromagnetisme fotonen quarks, e, µ, τ Zwakke kracht W, Z quarks, e, µ, τ, ν e, ν µ, ν τ Zwaartekracht gravitonen alles Neutrino s interageren enkel via zwakke kracht reageren zeer zwak met materie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
10 1930: voorgesteld door W.Pauli Nodig om β-verval van kernen te begrijpen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
11 1930: voorgesteld door W.Pauli Nodig om β-verval van kernen te begrijpen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
12 1930: voorgesteld door W.Pauli Nodig om β-verval van kernen te begrijpen I have done a terrible thing, I have postulated a particle that cannot be detected Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
13 Zwakke kracht β-verval van kernen, deeltjes typisch keer zwakker dan elektromagnetische kracht Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
14 Zwakke kracht β-verval van kernen, deeltjes typisch keer zwakker dan elektromagnetische kracht Neutrino s enkel zwakke kracht gaan bijna ongehinderd door materie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
15 Zwakke kracht β-verval van kernen, deeltjes typisch keer zwakker dan elektromagnetische kracht Neutrino s enkel zwakke kracht gaan bijna ongehinderd door materie dwars door lichtjaren ijzer! Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
16 Zwakke kracht β-verval van kernen, deeltjes typisch keer zwakker dan elektromagnetische kracht Neutrino s enkel zwakke kracht gaan bijna ongehinderd door materie dwars door lichtjaren ijzer! krachtige radioactieve bron: 100 MBq = 100 miljoen ν/s in 1 kg detector: kans van 1/ dat 1 ν reageert Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
17 Zwakke kracht β-verval van kernen, deeltjes typisch keer zwakker dan elektromagnetische kracht Neutrino s enkel zwakke kracht gaan bijna ongehinderd door materie dwars door lichtjaren ijzer! krachtige radioactieve bron: 100 MBq = 100 miljoen ν/s in 1 kg detector: kans van 1/ dat 1 ν reageert zoek naar hoge intensiteit bron bouw grote detector Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
18 1956: C.Cowan en F.Reines ontdekken neutrino Savannah River kernreactor: /s 3ν/uur 200 l water Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
19 1956: C.Cowan en F.Reines ontdekken neutrino Reactie van W.Pauli: Thanks for the message. Everything comes to him who knows how to wait. Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
20 1956: C.Cowan en F.Reines ontdekken neutrino Ontdekking van het elektron-neutrino ν e Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
21 1956: C.Cowan en F.Reines ontdekken neutrino Ontdekking van het elektron-neutrino ν e 1962: L.Lederman, M.Schwartz, J.Steinberger ontdekken muon-neutrino ν µ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
22 1956: C.Cowan en F.Reines ontdekken neutrino Ontdekking van het elektron-neutrino ν e 1962: L.Lederman, M.Schwartz, J.Steinberger ontdekken muon-neutrino ν µ 2000: DONUT experiment ontdekt tau-neutrino ν τ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
23 1956: C.Cowan en F.Reines ontdekken neutrino Ontdekking van het elektron-neutrino ν e 1962: L.Lederman, M.Schwartz, J.Steinberger ontdekken muon-neutrino ν µ 2000: DONUT experiment ontdekt tau-neutrino ν τ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
24 Neutrino s passen in Standaard Model: partners van e, µ, τ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
25 Neutrino s passen in Standaard Model: partners van e, µ, τ In SM: geen massa Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
26 Neutrino s passen in Standaard Model: partners van e, µ, τ In SM: geen massa Neutrino s interageren zeer zwak! Grote detectoren Zeer intense bronnen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
27 Neutrino s passen in Standaard Model: partners van e, µ, τ In SM: geen massa Neutrino s interageren zeer zwak! Grote detectoren Zeer intense bronnen Kernreactoren Zon Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
28 1939: H.Bethe verklaart werking van de zon kernfusie in sterren via zwakke kracht verklaart lange levensduur sterren Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
29 1970: R.Davis, J.Bahcall starten Homestake experiment liter perchloorethyleen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
30 1970: R.Davis, J.Bahcall starten Homestake experiment liter perchloorethyleen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
31 1970: R.Davis, J.Bahcall starten Homestake experiment liter perchloorethyleen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
32 1970: R.Davis, J.Bahcall starten Homestake experiment liter perchloorethyleen Maar ca.25% van verwachte aantal ν Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
33 Te weinig zonneneutrino s Bevestigd door andere experimenten zonnemodel fout neutrino s niet van zon neutrino s verdwijnen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
34 Te weinig zonneneutrino s Bevestigd door andere experimenten zonnemodel fout neutrino s niet van zon neutrino s verdwijnen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
35 Te weinig zonneneutrino s Bevestigd door andere experimenten zonnemodel fout neutrino s niet van zon neutrino s verdwijnen Čerenkov detectoren Kunnen richting van ν waarnemen 1985: Kamiokande-II (3 000 ton water) 1996: SuperKamiokande ( ton water) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
36 Te weinig zonneneutrino s Bevestigd door andere experimenten zonnemodel fout neutrino s niet van zon neutrino s verdwijnen Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
37 (Super)Kamiokande detector in Kamioka-mijn (Japan) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
38 (Super)Kamiokande detector in Kamioka-mijn (Japan) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
39 (Super)Kamiokande detector in Kamioka-mijn (Japan) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
40 (Super)Kamiokande detector in Kamioka-mijn (Japan) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
41 (Super)Kamiokande detector in Kamioka-mijn (Japan) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
42 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
43 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
44 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
45 Kwantumfysica Deeltje - golf dualiteit Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
46 Kwantumfysica Deeltje - golf dualiteit Tweespleten-experiment Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
47 Kwantumfysica Deeltje - golf dualiteit Tweespleten-experiment Schrödingers kat Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
48 Kwantumfysica Deeltje - golf dualiteit Tweespleten-experiment Schrödingers kat Kwantumtoestanden mengen op Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
49 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
50 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
51 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 als m 1 kleiner dan m 2, m 3 : ν 1 sneller dan ν 2, ν 3 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
52 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 als m 1 kleiner dan m 2, m 3 : ν 1 sneller dan ν 2, ν 3 na XXX m: ν 1 loopt voorop op ν 2, ν 3 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
53 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 als m 1 kleiner dan m 2, m 3 : ν 1 sneller dan ν 2, ν 3 na XXX m: ν 1 loopt voorop op ν 2, ν 3 ν 1 = uu% ν e + vv% ν µ +ww%ν τ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
54 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 als m 1 kleiner dan m 2, m 3 : ν 1 sneller dan ν 2, ν 3 na XXX m: ν 1 loopt voorop op ν 2, ν 3 ν 1 = uu% ν e + vv% ν µ +ww%ν τ ν µ verschijnt, ν e verdwijnt! Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
55 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 als m 1 kleiner dan m 2, m 3 : ν 1 sneller dan ν 2, ν 3 na XXX m: ν 1 loopt voorop op ν 2, ν 3 ν 1 = uu% ν e + vv% ν µ +ww%ν τ ν µ verschijnt, ν e verdwijnt! Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
56 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 als m 1 kleiner dan m 2, m 3 : ν 1 sneller dan ν 2, ν 3 na XXX m: ν 1 loopt voorop op ν 2, ν 3 ν 1 = uu% ν e + vv% ν µ +ww%ν τ ν µ verschijnt, ν e verdwijnt! Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
57 Neutrino oscillaties start met ν e = xx% ν 1 + yy% ν 2 +zz% ν 3 als m 1 kleiner dan m 2, m 3 : ν 1 sneller dan ν 2, ν 3 na XXX m: ν 1 loopt voorop op ν 2, ν 3 ν 1 = uu% ν e + vv% ν µ +ww%ν τ ν µ verschijnt, ν e verdwijnt! Gesuggereerd in 1957 B.Pontecorvo Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
58 Homestake et al ν e verdwijnen 1998 SuperKamiokande ν µ verdwijnen 2002 SNO ν e ν µ + ν τ 2005 KamLAND ν e verdwijnen MINOS, MiniBooNE, K2K, LSND et al ν µ verdwijnen 2010 OPERA ν µ ν τ 2011 T2K ν µ ν e 2013 Daya Bay ν e ν τ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
59 Homestake et al ν e verdwijnen 1998 SuperKamiokande ν µ verdwijnen 2002 SNO ν e ν µ + ν τ 2005 KamLAND ν e verdwijnen MINOS, MiniBooNE, K2K, LSND et al ν µ verdwijnen 2010 OPERA ν µ ν τ 2011 T2K ν µ ν e 2013 Daya Bay ν e ν τ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
60 Homestake et al ν e verdwijnen 1998 SuperKamiokande ν µ verdwijnen 2002 SNO ν e ν µ + ν τ 2005 KamLAND ν e verdwijnen MINOS, MiniBooNE, K2K, LSND et al ν µ verdwijnen 2010 OPERA ν µ ν τ 2011 T2K ν µ ν e 2013 Daya Bay ν e ν τ Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
61 Open vragen massa van lichtste neutrino? is ν e of ν τ lichter? massa via Higgs-mechanisme? zijn neutrino s en antineutrino s identiek? zijn er meer dan 3 types?... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
62 Open vragen massa van lichtste neutrino? is ν e of ν τ lichter? massa via Higgs-mechanisme? zijn neutrino s en antineutrino s identiek? zijn er meer dan 3 types?... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
63 Steriele neutrino s interageren niet met gewone materie enkel via oscillaties van gewone neutrino s niet in Standaard Model mogelijke kandidaten voor Donkere Materie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
64 Steriele neutrino s interageren niet met gewone materie enkel via oscillaties van gewone neutrino s niet in Standaard Model mogelijke kandidaten voor Donkere Materie Aanwijzingen? LSND experiment (kleine afwijking in oscillaties) Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
65 Steriele neutrino s interageren niet met gewone materie enkel via oscillaties van gewone neutrino s niet in Standaard Model mogelijke kandidaten voor Donkere Materie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
66 Steriele neutrino s interageren niet met gewone materie enkel via oscillaties van gewone neutrino s niet in Standaard Model mogelijke kandidaten voor Donkere Materie Aanwijzingen? LSND experiment (kleine afwijking in oscillaties) kernreactoren geven 6% te weinig ν e gallium-anomalie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
67 Steriele neutrino s interageren niet met gewone materie enkel via oscillaties van gewone neutrino s niet in Standaard Model mogelijke kandidaten voor Donkere Materie Aanwijzingen? LSND experiment (kleine afwijking in oscillaties) kernreactoren geven 6% te weinig ν e gallium-anomalie Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
68 oscillatie lengte ν e ν µ 1000 km ν e ν τ 1 km ν e ν s 10 m Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
69 SoLi BR2, SCK CEN Mol Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
70 SoLi BR2, SCK CEN Mol Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
71 SoLi BR2, SCK CEN Mol 2-3 ton detector op 5-10 m van reactorkern PVT kubusjes van cm fotosensoren onder constructie aan UGent Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
72 SoLi experiment 40-tal fysici Vlaanderen (UGent, UA, VUB, SCK CEN), Frankrijk, UK Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
73 SoLi experiment 40-tal fysici Vlaanderen (UGent, UA, VUB, SCK CEN), Frankrijk, UK Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
74 Open vragen massa van lichtste neutrino? is ν e of ν τ lichter? massa via Higgs-mechanisme? zijn neutrino s en antineutrino s identiek? zijn er meer dan 3 types?... Komende 5-10 jaar KATRIN SNO+, SuperNEMO,... T2K, NOνA, DUNE,... JUNO SoLi, STEREO, DANSS, Prospect,... PINGU, ORCA... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
75 Sterrenkunde Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
76 Sterrenkunde met interstellaire gaswolk Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
77 Sterrenkunde met interstellaire gaswolk Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
78 Neutrino-astronomie dringen doorheen alle materiaal rechtstreeks vanuit bron massief veel gecreëerd enorm grote detector (telescoop) nodig Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
79 Neutrino-astronomie dringen doorheen alle materiaal rechtstreeks vanuit bron massief veel gecreëerd enorm grote detector (telescoop) nodig IceCube neutrino telescoop grootste detector (1 km 3 =1 miljard ton) aan de Zuidpool operationeel sedert 2011 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
80 Neutrino-astronomie dringen doorheen alle materiaal rechtstreeks vanuit bron massief veel gecreëerd enorm grote detector (telescoop) nodig IceCube neutrino telescoop grootste detector (1 km 3 =1 miljard ton) aan de Zuidpool operationeel sedert 2011 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
81 Supernova stervende ster ontploft laat neutronenster of zwart gat achter helderder dan rest van sterrenstelsel 99% van energie in de vorm van ν Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
82 Supernova stervende ster ontploft laat neutronenster of zwart gat achter helderder dan rest van sterrenstelsel 99% van energie in de vorm van ν SN1987a Grote Magellaanse Wolk lichtjaar ver 50-tal ν gezien Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
83 Actieve sterrenstelsels in centrum sterrenstelsel: supermassief zwart gat Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
84 Actieve sterrenstelsels in centrum sterrenstelsel: supermassief zwart gat ca.1% sterrenstelsel: actief sterrenstelsel (AGN) oorsprong van kosmische straling? Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
85 Gamma Ray Bursts (GRB) heftigste fenomeen in heelal hypernova, botsende neutronensterren? miljarden lichtjaar ver Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
86 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
87 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
88 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
89 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
90 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
91 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
92 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
93 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
94 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
95 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
96 Astrofysische neutrino s ontdekt in 2013 ca. 10/jaar extreem hoge energie (tot 1000 LHC) bronnen (nog) onbekend Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
97 Astrofysische neutrino s ontdekt in 2013 ca. 10/jaar extreem hoge energie (tot 1000 LHC) bronnen (nog) onbekend niet van GRB aanwijzingen voor Blazars wachten op nabije supernova Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
98 Astrofysische neutrino s ontdekt in 2013 ca. 10/jaar extreem hoge energie (tot 1000 LHC) bronnen (nog) onbekend niet van GRB aanwijzingen voor Blazars wachten op nabije supernova neutrino-oscillaties bevestigd geen ν µ ν s... Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
99 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Steriele neutrino s? Neutrino-astronomie 23/10/2017: En wat met de overige 96%? Elementaire deeltjes en kosmologie Donkere materie Donkere energie Het grote onbekende Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
100 9/10/2017: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Ontdekking van de elementaire deeltjes De fundamentele krachten Het standaardmodel van de deeltjesfysica Ontdekking van het Brout-Englert-Higgs deeltje 16/10/2017: Spookdeeltjes: de mysterieuze neutrino s Wat zijn neutrino s? Neutrino-oscillaties Steriele neutrino s? Neutrino-astronomie 23/10/2017: En wat met de overige 96%? Elementaire deeltjes en kosmologie Donkere materie Donkere energie Het grote onbekende Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
101 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 16 oktober / 34
Wetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje
Wetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 9 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 9 oktober
Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%?
Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 23 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober 2017 1 / 27
De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer
De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer 13 Jan 2011, Andijk slides bekijken: www.nikhef.nl/~t61/outreach.shtml verdere vragen: aart.heijboer@nikhef.nl Het grootste foto toestel ter wereld Magneten
Materie bouwstenen van het heelal FEW 2009
Materie bouwstenen van het heelal FEW 2009 Prof.dr Jo van den Brand jo@nikhef.nl 2 september 2009 Waar de wereld van gemaakt is De wereld kent een enorme diversiteit van materialen en vormen van materie.
Majorana Neutrino s en Donkere Materie
? = Majorana Neutrino s en Donkere Materie Patrick Decowski decowski@nikhef.nl Majorana mini-symposium bij de KNAW op 31 mei 2012 Elementaire Deeltjes Elementaire deeltjes en geen quasi-deeltjes! ;-) Waarom
Antares: een telescoop op de bodem van de zee Aart Heijboer. April 2010, astra alteria, Putten
Antares: een telescoop op de bodem van de zee Aart Heijboer April 2010, astra alteria, Putten Antares: een telescoop op de bodem van de zee Aart Heijboer plan deeltjesfysica en het sterrenkunde Kosmische
EEN ONTDEKKINGSREIS NAAR HET ALLERKLEINSTE EN ALLERGROOTSTE
10 maart 2014 EEN ONTDEKKINGSREIS NAAR HET ALLERKLEINSTE EN ALLERGROOTSTE PUBLIC SCIENCE MET PIET MULDERS, JAN VAN DEN BERG EN SABRINA COTOGNO Inhoud Proloog De atomaire wereld De subatomaire wereld. De
Sterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer
Sterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer Onderzoek naar de bouwstenen van de natuur Onderzoek naar het heelal met behulp van die deeltjes Deeltjesfysica: Waaruit bestaat de wereld? Elektron:
Neutrinos sneller dan het licht?
Neutrinos sneller dan het licht? Kosmische neutrinos Ed P.J. van den Heuvel, Universiteit van Amsterdam 24/10/2011 Zon en planeten afgebeeld op dezelfde schaal Leeftijd zon en planeten: 4,65 miljard jaar
Symmetie en Symmetrie. in het Standaard Model
Symmetie en Symmetrie in het Standaard Model Eric Laenen Utrecht Het Higgs deeltje Wat weet U wellicht al? - Higgs deeltje is klein (en duur) - media noemen het te vaak God-deeltje? - wordt gezocht onder
Een nieuwe blik op ons heelal met de AMANDA neutrinotelescoop
10 juli 2004 Een nieuwe blik op ons heelal met de AMANDA neutrinotelescoop Philip Olbrechts olbrechts@hep.iihe.ac.be I.I.H.E.-Vrije Universiteit Brussel Waarom zijn neutrino s zo interessant? Neutrino
LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013
LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013 LHCb Waarom deeltjesfysica? Waarom LHCb? Resultaten Upgrade Deeltjesfysica Bestudeert de natuur op afstanden < 10-15 m 10-15 m atoom kern Quantum
Op zoek naar. Catherine De Clercq Vrije Universiteit Brussel
Op zoek naar Donkere Materie met IceCube Catherine De Clercq Vrije Universiteit Brussel 23 januari 2010 Op zoek naar donkere materie met IceCube IceCube: een avontuur op Antarctica Donkere materie: Waarover
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Het atoom: hoe beter men keek hoe kleiner het leek Ivo van Vulpen CERN Mijn oude huis Anti-materie ATLAS detector Gebouw-40 globe 21 cctober, 2006
In Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi
In Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi Samenvatting Wat zijn de fundamentele bouwstenen van het universum? Welke krachten bepalen
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
Higgs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud
Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen
Het Quantum Universum. Cygnus Gymnasium
Het Quantum Universum Cygnus Gymnasium 2014-2015 Wat gaan we doen? Fundamentele natuurkunde op de allerkleinste en de allergrootste schaal. Groepsproject als eindopdracht: 1) Bedenk een fundamentele wetenschappelijk
Het Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers
Het Standaardmodel HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers 20 maart 2012 HOVO 2012 I 2 20 maart 2012 HOVO 2012 I 3 C12 atoom 6 elektronen 6 protonen 6 neutronen 20 maart 2012 HOVO 2012 I 4 20
Overzicht (voorlopig) Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015
Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 vroedvrouwen in Nijmegen zwaartekracht vs. druk het viriaal theorema energie-transport kernfusie Overzicht (voorlopig) 4 mrt: Kijken naar de hemel 11 mrt:
Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen?
Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen? We leven op aarde, een kleine blauwgroene planeet, de derde van de zon en één van de naar schatting 400 miljard sterren van de Melkweg, één
Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties.
Nog niet gevonden! Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties. Daarnaast ook in 2015 een grote ondergrondse detector.
Het Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan?
Samenvatting door Carlos Van Cauwenberghe van de lezing over Het Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan? gegeven door Prof. Dirk Ryckbosch, Universiteit Gent Inleiding: Zie informatie over de lezing van 9/2/2015
Gravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand & Laura van der Schaaf Quantumfysische verschijnselen: 9 september 2014 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica Galileo, Newton Lagrangeformalisme
Zoektocht naar het Higgs deeltje. De Large Hadron Collider in actie. Stan Bentvelsen
Zoektocht naar het Higgs deeltje De Large Hadron Collider in actie Stan Bentvelsen KNAW Amsterdam - 11 januari 2011 1 Versnellen op CERN De versneller Large Hadron Collider sub- atomaire deeltjes botsen
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
H2: Het standaardmodel
H2: Het standaardmodel 2.1 12 Fundamentele materiedeeltjes De elementaire deeltjes worden in 2 groepen opgedeeld volgens spin (aantal keer dat een deeltje rond zijn eigen as draait), de fermionen zijn
Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 27 november 2014
Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 27 november 2014 jo@nikhef.nl Kosmologie Algemene relativiteitstheorie Kosmologie en Big Bang Roodverschuiving Thermodynamica Fase-overgangen
Neutrino s and astronomie. Maarten de Jong HOVO, Leiden 2010
Neutrino s and astronomie Maarten de Jong HOVO, Leiden 2010 Wat is een neutrino? Radioactief verval (~1920) elektron magneet 2- deeltjes verval? Einstein: Ee Mc 2 detector Radioactief verval (II) aantal
Het mysterie van massa massa, ruimte en tijd
Het mysterie van massa massa, ruimte en tijd http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home Massa: zwaartekracht zware massa Mm G 2 R zwaartekracht = trage massa 2 v = m R versnelling a c bij cirkelbeweging
Aarde Onze Speciale Woonplaats
Aarde Onze Speciale Woonplaats Wat Earth in space BEWOONBAARHEID voor intelligente wezens betreft is er geen betere planeet dan de AARDE! Wij leven op een doodgewoon rotsblok dat rond gaat om een middelmatige
Doet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker? Als ik het publiek vraag hoe lang het duurt voor het licht van de zon op de
Doet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker? Als ik het publiek vraag hoe lang het duurt voor het licht van de zon op de Aarde aankomt is het antwoord steevast: zo n 8 minuten
Werkstuk ANW Supernova's
Werkstuk ANW Supernova's Werkstuk door een scholier 1622 woorden 18 oktober 2010 4,8 24 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ik heb het onderwerp supernova s gekozen omdat ik in dit onderwerp twee onderwerpen
Quantummechanica en Relativiteitsleer bij kosmische straling
Quantummechanica en sleer bij kosmische straling Niek Schultheiss 1/19 Krachten en krachtdragers Op kerndeeltjes werkt de zwaartekracht. Op kerndeeltjes werkt de elektromagnetische kracht. Kernen kunnen
CERN, de LHC en Het Heelal. Aart Heijboer (CERN)
CERN, de LHC en Het Heelal Aart Heijboer (CERN) Plan: Waarom deeltjesfysica en grote versnellers Wat weten we al Wat willen we nog meer weten CERN & de LHC Waarom zo groot/duur Wat komt er bij kijken Wat
Doet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker?
Doet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker? OF: Als ik het publiek vraag hoe lang het duurt voor het licht van de zon op de Aarde aankomt is het antwoord steevast: zo n 8 minuten
Vergelijk het maar met een ijsberg: de 20% die uitsteekt boven water zien we. De 80% onder water zien we niet, maar is er wel!
Elektronen, protonen & neutronen: dat zijn de bouwstenen van alles wat ik hier om mij heen zie: jullie, de stoelen waarop jullie zitten en het podium waar ik op sta. En de lucht die we inademen. En in
Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson
Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson Werkstuk door Anoir 2099 woorden 12 maart 2018 8,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Newton HET HIGGSBOSON EN ZIJN DEMYSTIFICATIE Door: Anoir Koolhoven, Sergio
Doet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker? Als ik het publiek vraag hoe lang het duurt voor het licht van de zon op de
Doet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker? Als ik het publiek vraag hoe lang het duurt voor het licht van de zon op de Aarde aankomt is het antwoord steevast: zo n 8 minuten
Hoe werken krachtdeeltjes
HOVO cursus februari/maart 2019 Van atoom tot kosmos Piet Mulders p.j.g.mulders@vu.nl 1 Hoe werken krachtdeeltjes http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home 1 Krachtdeeltjes van zwakke kracht en sterke
Neutrino s. De meest ongrijpbare deeltjes uit de natuur gedecteerd!
Neutrino s De meest ongrijpbare deeltjes uit de natuur gedecteerd! Katrien Baeten - Eric Van der Veeken - Bram Vermeulen - Rita Van Peteghem Sint-Lievenscollege Antwerpen Belgium Deze presentatie maakt
Het berekenbare Heelal
Het berekenbare Heelal 1 BETELGEUSE EN HET DOPPLEREFFECT HET IS MAAR HOE JE HET BEKIJKT NAAR EEN GRENS VAN HET HEELAL DE STRINGTHEORIE HET EERSTE BEREKENDE WERELDBEELD DE EERSTE SECONDE GUT, TOE, ANTROPISCH
Werkstuk ANW Zwarte gaten
Werkstuk ANW Zwarte gaten Werkstuk door een scholier 2033 woorden 8 juni 2001 6,5 152 keer beoordeeld Vak ANW Wat is een zwart gat? Een object van een bepaalde massa, oefent aantrekkingskracht uit op een
VERENIGDE DEELTJESINTERACTIES
VERENIGDE DEELTJESINTERACTIES Alle verschijnselen om ons heen en in het heelal kunnen uitgelegd worden met vier basiskrachten: gravitatie, elektromagnetisme, sterke en zwakke wisselwerking. Op het eerste
De large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen
De large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen Het grootste en het kleinste volgens mijn dochter van 3 volgens haar vader Olifant Klein muisje Grootst Kleinst 10 +22 m 10-9
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Inflatie: quasi-de Sitter fase gedreven door scalair veld; Oplossing voor: - vlakheidsprobleem - horizonprobleem Echter: noodzaak van een herstart
Kleinse Fles. Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten
Van Leidsche Flesch tot Kleinse Fles Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten Introductie String Theory is een Theorie van Gravitatie The Crux of the Matter Algemene Relativiteitstheorie stelt
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20680 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Astraatmadja, Tri Laksmana Title: Starlight beneath the waves : in search of TeV
Deeltjesfysica in vogelvlucht. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef
Deeltjesfysica in vogelvlucht Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef Inhoud: Op zoek naar het kleinste Deeltjes en interacties: het Standaardmodel De Large Hadron Collider Deel 1: Op zoek
De ontdekking van het Higgs boson. Ivo van Vulpen
De ontdekking van het Higgs boson Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Mijn oude huis ATLAS experiment vergaderen hotel kantine directeur theoreten Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
De Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF)
De Large Hadron Collider 2.0 Wouter Verkerke (NIKHEF) 11 2 De Large Hadron Collider LHCb ATLAS CMS Eén versneller vier experimenten! Concept studie gestart in 1984! Eerste botsingen 25 jaar later in 2009!!
Kosmische straling: airshowers. J.W. van Holten NIKHEF, Amsterdam
Kosmische straling: airshowers J.W. van Holten NIKHEF, Amsterdam 1. Kosmische straling. Kosmische straling wordt veroorzaakt door zeer energetische deeltjes die vanuit de ruimte de aardatmosfeer binnendringen
(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben.
Uitwerkingen HiSPARC Elementaire deeltjes C.G.N. van Veen 1 Hadronen Opdracht 1: Elementaire deeltjes worden onderverdeeld in quarks en leptonen. (a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met
Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS
Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Op 4 juli 2012 presenteerde het ATLAS experiment een update van de actuele resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje. Dat gebeurde
Een mooi moment is er rond een honderdduizendste van een seconde. Ja het Universum is nog piepjong. Op dat moment is de temperatuur zover gedaald dat
1 Donkere materie, klinkt mysterieus. En dat is het ook. Nog steeds. Voordat ik u ga uitleggen waarom wij er van overtuigd zijn dat er donkere materie moet zijn, eerst nog even de successen van de Oerknal
IceCube. neutrino s vangen uit de ruimte. Catherine De Clercq Vrije Universiteit Brussel, IIHE(ULB-VUB) URANIA, 4 december 2007
IceCube neutrino s vangen uit de ruimte Catherine De Clercq Vrije Universiteit Brussel, IIHE(ULB-VUB) URANIA, 4 december 2007 IceCube een detector op Antarctica IceCube 2006 Antarctica het laatste continent
Citation for published version (APA): Vos, K. K. (2016). Symmetry violation in weak decays [Groningen]: University of Groningen
![Citation for published version (APA): Vos, K. K. (2016). Symmetry violation in weak decays [Groningen]: University of Groningen](/thumbs/63/49137816.jpg "Citation for published version (APA): Vos, K. K. (2016). Symmetry violation in weak decays [Groningen]: University of Groningen")
University of Groningen Symmetry violation in weak decays Vos, Kimberley Keri IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Probus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus Aalsmeer 20 mei 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste
Van atoom tot kosmos
HOVO cursus Februari/maart 2017 Van atoom tot kosmos Piet Mulders p.j.g.mulders@vu.nl 1 Omschrijving INLEIDING NATUURKUNDE Van atoom tot kosmos P.J. Mulders Afdeling Natuurkunde en Sterrenkunde/Nikhef
Probus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus 23 apr 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste Alles
1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002
1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002 1 Kosmische straling Onder kosmische straling verstaan we geladen deeltjes die vanuit de ruimte op de aarde terecht komen. Kosmische straling is onder
Massahysterie over het massamysterie. dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef
Massahysterie over het massamysterie dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef Voorbij het blote oog Antoni van Leeuwenhoek, 1632-1723: uitvinding van de microscoop ontdekking van de eerste
Schoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 3 april 2006 Tijdsduur: 90 minuten eze toets bestaat uit twee delen (I en II). In deel I wordt basiskennis getoetst aan de hand van 12 meerkeuzevragen.
Schoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 4 april 2005 Tijdsduur: 90 minuten Deze toets bestaat uit twee delen (I en II). In deel I wordt basiskennis getoetst via meerkeuzevragen. Deel II
Gevaar uit de ruimte
Gevaar uit de ruimte Gevaar uit de ruimte Hoe veilig is het leven op Aarde Wat bedreigt ons Moeten wij ons zorgen maken Wat doen we er tegen Gevaar uit de ruimte Gevaren zijn tijdgebonden en zitten meestal
Algemeen. Cosmic air showers J.M.C. Montanus. HiSPARC. 1 Kosmische deeltjes. 2 De energie van een deeltje
Algemeen HiSPARC Cosmic air showers J.M.C. Montanus 1 Kosmische deeltjes De aarde wordt continu gebombardeerd door deeltjes vanuit de ruimte. Als zo n deeltje de dampkring binnendringt zal het op een gegeven
Deel 1: in het Standaard Model bestaan er 3 generaties (flavours) neutrino s. dit werd met grote precisie bevestigd door de metingen bij de LEP
In dit hoofdstuk worden eerst de ontdekkingen van de neutrale en geladen leptonen besproken. Vervolgens wordt de ontdekking van het pion besproken, nauw verbonden met de ontdekking van het muon. Ten slotte
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Titel vertaling: Strategieën voor de Jacht op Nieuwe Fysica met Strange Beauty Mesonen Deeltjesfysica De wetten van de natuur onderbouwen, althans in principe, alle observaties
Fundamentele en menselijke interacties
Fundamentele en menselijke interacties Interactions Fondamentales et Humaines Jean-Marie Frère, Voor alle groepen in de IUAP V/27 et VI/11, Vertaling: Alexander Sevrin 1 U. Antwerpen U. Gent Kath. U. Leuven
De zoektocht naar het Higgs boson. Ivo van Vulpen
De zoektocht naar het Higgs boson Ivo van Vulpen Als de Higgs ontdekt wordt gaat het de geschiedenisboeken in Als de Higgs niet ontdekt wordt gaat het ook de geschiedenisboeken in Real Madrid - Barcelona
Een deels bestaande PowerPointpresentatie voor de cursus in de aandacht gebracht cq bewerkt door:
Sporen van deeltjes Een deels bestaande PowerPointpresentatie voor de cursus in de aandacht gebracht cq bewerkt door: E.J. Klesser, K. Akrikez, F. de Wit, F. Bergisch, J. v. Reisen Het onderzoek naar elementaire
Waarneming van een nieuw deeltje met massa 125 GeV
Waarneming van een nieuw deeltje met massa 125 GeV CMS Experiment, CERN 4 juli 2012 Samenvatting In een seminarie dat vandaag plaatsvond in het Europees Laboratorium voor Nucleair Onderzoek (CERN), en
the Astrophysical Herald
the Astrophysical Herald Neutrinos as probes for particle physics and astronomy H. B. J. Koers Samenvatting Beste radioactieve dames en heren, Met deze aanhef opende Wolfgang Pauli een brief die hij op
KERNEN & DEELTJES VWO
KERNEN & DEELTJES VWO Foton is een opgavenverzameling voor het nieuwe eindexamenprogramma natuurkunde. Foton is gratis te downloaden via natuurkundeuitgelegd.nl/foton Uitwerkingen van alle opgaven staan
De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie -
De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie - 40 jaar VIBA, 18 november 2016 Ivo van Vulpen Innovatie is overal In een steeds veranderende wereld vervult de VIBA al veertig jaar
Schoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 16 april 2007 Tijdsduur: 90 minuten eze toets bestaat uit twee delen (I en II). In deel I wordt basiskennis getoetst via meerkeuzevragen. eel II bestaat
Deeltjes en velden. HOVO Cursus. Jo van den Brand 31 oktober
Deeltjes en velden HOVO Cursus Jo van den Brand 31 oktober 2013 jo@nikhef.nl Docent informatie Overzicht Jo van den Brand & Gideon Koekoek Email: jo@nikhef.nl en gkoekoek@gmail.com 0620 539 484 / 020 592
Donkere Materie. Bram Achterberg Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht
Donkere Materie Bram Achterberg Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht Een paar feiten over ons heelal Het heelal zet uit (Hubble, 1924); Ons heelal is zo n 14 miljard jaar oud; Ons heelal was vroeger
Wereld van het allergrootste
De magische wereld van het allerkleinste Viva Fysica, 26 januari 2017 Ivo van Vulpen Wereld van het allergrootste maan Geo stationair 35786 km hoogte Andre dekuipers upes 28000 km/uur m m F G m 1 m 2 r
2.1 Elementaire deeltjes
HiSPARC High-School Project on Astrophysics Research with Cosmics Interactie van kosmische straling en aardatmosfeer 2.1 Elementaire deeltjes Bij de botsing van een primair kosmisch deeltje met een zuurstof-
Sterrenstof. OnzeWereld, Ons Heelal
Sterrenstof OnzeWereld, Ons Heelal Mesopotamie: bestudering van de bewegingen aan het firmament vooral voor astrologie. Veel van de kennis, ook over bedekkingen (waaronder maans- en zonsverduisteringen)
Neutrino s and astronomie. Maarten de Jong HOVO 2014
Neutrino s and astronomie Maarten de Jong HOVO 2014 1 Wat is een neutrino? 2 Radioactief verval (~1920) elektron magneet 2-deeltjes verval? Einstein: Ee Mc 2 detector 3 aantal gebeurtenissen Radioactief
Sterrenstelsels. prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen
Sterrenstelsels prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen Sterrenstelsels Uur 1: Ons Melkwegstelsel Uur 2: Andere sterrenstelsels De Melkweg Galileo: Melkweg bestaat
Het ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen
Het Standaardmodel Het ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen Lezing 13 februari 2015 - Koksijde Christian Rulmonde Er zijn 18 elementaire deeltjes waaruit de materie is opgebouwd. Ook de deeltjes die de natuurkrachten
Donkere materie. 1. Inleiding
Donkere materie 1. Inleiding Astronomen zijn ervan overtuigd dat wij maar een zeer klein deeltje van de totale massa van het universum rechtstreeks kunnen waarnemen. Alle ons vertrouwde sterren en alle
Sterrenkunde Ruimte en tijd (3)
Sterrenkunde Ruimte en tijd (3) Zoals we in het vorige artikel konden lezen, concludeerde Hubble in 1929 tot de theorie van het uitdijende heelal. Dit uitdijen geschiedt met een snelheid die evenredig
28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA. Het Higgs boson. Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef)
28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA Het Higgs boson Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef) VWO examen natuurkunde 2012 Tijdens de botsing ontstaan allerhande elementaire deeltjes. Hierbij
Sterrenkunde Ruimte en tijd (6)
Sterrenkunde Ruimte en tijd () Om het geheugen op te frissen, even een korte inhoud van het voorafgaande: Ruim tien miljard jaar geleden werd het heelal geboren uit een enorme explosie van protonen, neutronen,
Schoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 2 april 2007 Tijdsduur: 90 minuten eze toets bestaat uit twee delen (I en II). eel I bestaat uit meerkeuzevragen, deel II uit open vragen. e meerkeuzevragen
Vijfde Module: Materie
Vijfde Module: Materie 1 St/Vr T Va H De aandrijving van energie en van de krachten! Stelling-Vraag Toelichting Vaststelling Verkorte versie van het Model. Herhaling M1 Tekst Module = in het zwart, huidige
Nieuwe Meer 26 okt Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Nieuwe Meer 26 okt 2014 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks!! De oerknal! Higgs en anti-materie! De oerknal Wat is
Kosmische regen op Groningen
Kosmische regen op Groningen Wat is de samenstelling van de kosmische straling: protonen, zware kernen, neutrino s? Waar komen deze deeltjes met extreem hoge energie vandaan? Kunnen we met behulp van de
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28941 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ortiz, Pablo Title: Effects of heavy fields on inflationary cosmology Issue Date:
Schoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 31 maart 2008 Tijdsduur: 90 minuten Deze toets bestaat uit twee delen (I en II). Deel I bestaat uit meerkeuzevragen, deel II uit open vragen. De meerkeuzevragen
Unitarity methods and On-shell Particles in Scattering Amplitudes R.J. Rietkerk
Unitarity methods and On-shell Particles in Scattering Amplitudes R.J. Rietkerk S SAMENVATTING Dit proefschrift gaat over de wereld van de allerkleinste deeltjes en beschrijft mijn promotieonderzoek over
Donkere Materie Een groot mysterie
Donkere Materie Een groot mysterie Donkere Materie Al in 1933 toonde studie Fritz Zwicky dat 10-100 keer meer massa benodigd was om in clusters sterrenstelsels bijeen te houden. Mogelijkheid dat dit ontbrekende
Vorig college: Wat is subatomaire fysica Rela5e tussen energie, afstand, temperatuur
Vorig college: Wat is subatomaire fysica Rela5e tussen energie, afstand, temperatuur Ontdekking van elektron als eerste echte deeltje Röntgenstraling Radioac5viteit Atoomkernen, protonen, neutronen Inleiding
12/2/16. Inleiding Astrofysica College november Ignas Snellen. Kosmologie. Studie van de globale structuur van het heelal
Inleiding Astrofysica College 10 28 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Kosmologie Studie van de globale structuur van het heelal 1 12/2/16 Afstanden tot sterrenstelsels Sommige sterren kunnen als
Sterrenstelsels en kosmologie
Sterrenstelsels en kosmologie Inhoudsopgave Ons eigen melkwegstelsel De Lokale Groep Sterrenstelsels Structuur in het heelal Pauze De geschiedenis van het heelal Standaard big bang theorie De toekomst
Deeltjes en velden. HOVO Cursus. Jo van den Brand 26 september
Deeltjes en velden HOVO Cursus Jo van den Brand 26 september 2013 jo@nikhef.nl Docent informatie Overzicht Jo van den Brand & Gideon Koekoek Email: jo@nikhef.nl en gkoekoek@gmail.com 0620 539 484 / 020