Psychotrauma van enkelvoudig tot complex: diagnostiek en behandeling. Ramón Lindauer AMC-de Bascule. NEJA Mei 2012

Transcriptie

1 Psychotrauma van enkelvoudig tot complex: diagnostiek en behandeling Ramón Lindauer AMC-de Bascule NEJA Mei 2012

2 Vraag organisatie NEJA relevant maatschappelijk vraagstuk binnen de Jeugdzorg delen kennis en onderzoek verbinding onderzoek en praktijk

3 Vraag organisatie NEJA relevant maatschappelijk vraagstuk binnen de Jeugdzorg psychotrauma en kindermishandeling delen kennis en onderzoek verbinding onderzoek en praktijk

4 Vraag organisatie NEJA relevant maatschappelijk vraagstuk binnen de Jeugdzorg psychotrauma en kindermishandeling delen kennis en onderzoek stand van zaken en resultaten verbinding onderzoek en praktijk

5 Vraag organisatie NEJA relevant maatschappelijk vraagstuk binnen de Jeugdzorg psychotrauma en kindermishandeling delen kennis en onderzoek stand van zaken en resultaten verbinding onderzoek en praktijk samenwerking Traumacentrum en onderzoeksafdeling

6 De Bascule AMC Traumacentrum Psychiatrische Gezinsbehandeling Therapeutische Pleegzorg Onderzoekslijn Psychotrauma

7 Traumacentrum 2005 tot heden hoeveel kinderen? welke kinderen hebben behandeling nodig? welke kinderen bieden wij behandeling? wat is er bekend over adequate diagnostiek en behandeling?

8 Traumacentrum AMC literatuuronderzoek

9 Wat is bekend? prevalentie ingrijpende gebeurtenissen voor 18de leeftijd: 25-50% prevalentie kindermishandeling (van IJzendoorn e.a., 2007, Lamers-Winkelman e.a., 2007, Alink e.a., 2011): tot kinderen per jaar 30 tot 34 van de 1000 kinderen met name verwaarlozing en geweld

10 Wat is bekend? spontaan herstel (Kessler e.a., 1995) prevalentie PTSS bij kinderen en jongeren: 10-35%

11 Wat is bekend? Risicofactoren (Copeland e.a., 2007; Giannopolou e.a., 2006; Pynoos e.a., 1993; Udwin e.a. 2000): ernst en type gebeurtenis pre-trauma geschiedenis zeer lage opleiding ouders werkloosheid ouders groot gezin (meer dan 3 kinderen) alleenstaand ouderschap

12 Wat is bekend? interactie kind en ouder kind ouder

13 Wat is bekend? gezinsfactoren ouderlijke PTSS en depressie ouderlijke bezorgdheid (Meiser-Stedman e.a., 2006) algemeen gezinsfunctioneren (McFarlane, 1987)

14 Wat is bekend? diagnostiek direct vragen naar schokkende gebeurtenis en reacties

15 Wat is bekend? DSM-IV-TR-classificatie stoornissen gerelateerd aan stressvolle of ingrijpende gebeurtenissen: PTSS acute stress stoornis aanpassingsstoornis dissociatieve stoornis

16 Wat is bekend? andere mogelijke reacties depressieve klachten algemene angst separatieangst gedragsproblemen co-morbiditeit andere angststoornissen depressieve stoornis gedragsstoornis alcohol- en/of middelenmisbruik

17 Wat is bekend? diagnostiek 21 gestandaardiseerde diagnostische instrumenten voor PTSS (JAACAP, 1998)

18 Wat is bekend? infant schoolkind adolescent angst gedrag posttraumatisch spel concentratie somatisch bezorgdheid schaamte thrill seeking -gedrag alcohol/drugs gedrag afhankelijk ouders verbaal peergroep ontwikkelingsperspectief

19 Wat is bekend? reacties binnen het gezin: ouders: machteloos, angstig en PTSS-klachten? coping-stijl van gezin? overbescherming parentificatie ontkenning

20 Wat is bekend? psychotherapie effectiever dan medicatie evidence-based behandelingen: cognitieve gedragstherapie (TF-CBT) EMDR APA, 2004; Beer & de Roos, 2004; Foa ea, 2000; NICE, 2005

21 Traumacentrum AMC ontwikkeling traumadiagnostiek protocol implementatie TF-CBT en EMDR

22 Diagnostiek - kind en ouders gebeurtenis: trauma voorgeschiedenis beleving gebeurtenissen kind: reacties en symptomen van het kind globaal functioneren van het kind pretrauma functioneren van het kind

23 Diagnostiek - kind en ouders ouders reacties van de ouder op de problemen van het kind reacties en symptomen van de ouder op deze gebeurtenissen psychosociaal functioneren van het gezin vragenlijsten en interviews: diagnostiek en ROM

24 Behandeling - individueel Trauma focused cognitive behavior therapy (TF- CBT) Cohen, Mannarino en Deblinger 2006 meerdere RCT s evidence-based

25 Implementatie TF-CBT contact ontwikkelaars Judith Cohen en Athony Mannarino, Pittsburgh training door ontwikkelaars met conference calls boek TF-CBT is vertaald in Nederlands nu ook train de trainer via ontwikkelaars dit jaar starten de eerste Nederlandse trainingen, juni

26 Behandeling - individueel Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) Shapiro 1998 enkele RCT s veelbelovend

27 EMDR opleider EMDR in huis Nederlands protocol beschikbaar trainingen ook beschikbaar

28 Traumacentrum AMC welke kinderen moeten worden verwezen? geen CAPS-CA, internationale goudenstandaard welk kind welke behandeling? TF-CBT? EMDR?

29 Onderzoek - trauma screeningslijst cliënten komen te laat, vaak lang klachten, wel effectieve behandeling beschikbaar geen geschikt screeningsinstrument lang niet gebruiksvriendelijk moeilijk te interpreteren onderzoek naar geschikt screeningsinstrument: Traumacentra in Haarlem, Leiden, Utrecht en Amsterdam en BJZ in Amsterdam, Haarlem en Leiden instrument is dit jaar klaar

30 Onderzoek - predictorenlijst cliënten komen te laat, vaak lang klachten, wel effectieve behandeling beschikbaar kinderen die op de Spoedeisende Hulp komen na een ongeval ontwikkeling predictorenlijst: welke kinderen lopen risico op het ontwikkelen van traumaklachten? samenwerking AMC en VUmc afronding dit jaar

31 Onderzoek - CAPS-CA meet niet alleen frequentie, maar ook intensiteit van een symptoom vraagt ook naar schuld en schaamte, dus niet alleen naar angst internationaal gebruikt is goudenstandaard i.o.m. ontwikkelaars vertaald en terugvertaald validering is klaar uitgave eind dit jaar en trainingen beschikbaar

32 Onderzoek - behandeleffecten RCT: TF-CBT versus EMDR behandelintegriteit: video s trauma symptomen, maar ook cognitie s kwaliteit van leven biologie

33 Traumacentrum AMC Nederlandstalig TF-CBT-protocol gebruik CAPS-CA implementatie trauma screeningslijst implementatie predictorenlijst op SEH

34 Traumacentrum AMC specifieke populaties meer onveiligheid in gezinnen meer complex trauma

35 Specifieke populaties multiprobleem gezinnen vermoedens seksueel misbruik jongeren met gedragsproblemen in JJI s pleegkinderen

36 Behandeling - complex fasegerichte behandeling veiligheid stabiliseren verwerking integreren modules

37 Behandeling - complex Eerst stabiliseren of meteen traumabehandeling? veilig? Signs of Safety (Turnell en Essex, 1999, 2006) draagkracht ouders? draagkracht kind?

38 Behandeling - complex Andrew Turnell manier van spreken met ouders en gezinsvoogd leidraad: gevaar en veiligheid doelen gezinsvoogd doelen gezin wat is er nodig?

39 Veiligheid - ouderschap Behandelbaarheid van ouders: erkennen de ouders dat hun kind problemen heeft? erkennen de ouders hun eigen bijdrage aan het ontstaan van de problemen? bestaat er enige innerlijke motivatie bij de ouder om de situatie te veranderen? zijn de ouders in staat deskundigen te zien als mensen van wie werkelijk hulp te verwachten is? hebben ouders psychische problemen die de behandeling compliceren?

40 Complex trauma - developmental trauma disorder clusters developmental trauma disorder: chronische exposure interpersoonlijk trauma affect en fysiologische disregulatie aandacht en gedrag disregulatie zelf en relatie disregulatie PTSS spectrum symptomen

41 Onderzoek - enkelvoudig versus complex symptomatologie type I en chronisch trauma N=256 type I trauma n=83 chronisch trauma n=173 type I meer PTSS chronisch trauma minder PTSS en meer andere psychopathologie Jonkman et al., under review

42 Behandeling - complex Trauma verwerking en integratie Competentie Executieve functies Zelfbeeld identiteit Zelfregulatie Affect identificatie Affect modulatie Affect expressie Hechting Affect management opvoeder Afstemming Consistente respons Routines en rituelen Blaustein en Kinniburgh, 2010

43 Ontwikkeling en onderzoek - Stapstenen samenwerking VUmc KJP gedragsstoornissen en trauma adolescente meisjes in JJI s forse gedragsproblemen en uitgebreide traumavoorgeschiedenis traumaklachten in kaart gebracht vervolgens een stabilisatietrauma programma ontwikkeld groepsbehandeling 10 modules gericht op stabilisatie: psycho-educatie, emotieregulatie, cognitieve driehoek, omgaan met trauma reminders etc. nu evaluatie effecten, programma wordt goed ontvangen

44 Psycho-educatief programma voor (pleeg-)ouders Caring for Children Who Have Experienced Trauma - A Workshop for Resource Parents (NCTSN) vertaald in Nederlands Vallen en Opstaan (Brattinga) start september dit jaar

45 Psycho-educatief programma voor (pleeg-)ouders Hoofddoelen - 8 modules vergroten inzicht effecten van trauma op het kind voor ouders overdragen van informatie en vaardigheden zodat ouders effectief kunnen opvoeden bevorderen van gebruik materiaal ook na de workshop

46 Stepped-care benadering type I trauma: TF-CBT of EMDR type II trauma: veiligheid? Signs of Safety! als het kan: TF-CBT of EMDR anders: fasegerichte behandeling prima te combineren met andere interventies

47 Nieuwe vragen en onderzoek rol genetica: start project bij kinderen met trauma op de Spoedeisende Hulp executieve functieproblemen bij getraumatiseerde kinderen: enkelvoudig versus complex evaluatie Stapstenen en pleegouderprogramma Stapstenen ook geschikt maken voor kinderen ook vragen extern: Blijfgroep onderzoek naar stabilisatie Tijd voor Toontje

48 Traumacentrum AMC trainingen: gebruik traumalijsten, CAPS-CA, TF-CBT, Stapstenen consultatie multicenter onderzoek

49 Bedankt voor de aandacht Vragen? Traumacentrum: Renée Beer Mandy Bogaard Ria Pengel Beate Zonneveldt Karen van Zon Ramón Lindauer Onderzoeksafdeling: Katie Brandt Julia Diehle Maj Gigengack Caroline Jonkman Els van Meijel Katja Schmitt Eva Verlinden Jasper Zantvoord Ramón Lindauer