SKML HIM Diabetes. Manou Batstra, Medisch Immunoloog Reinier de Graaf Gasthuis Medische laboratoria

Transcriptie

1 SKML HIM Diabetes Manou Batstra, Medisch Immunoloog Reinier de Graaf Gasthuis Medische laboratoria

2 Pancreas, insuline, diabetes? Type-1 diabetes Autoantistoffen ZnT8 Voorspellende waarde (IASP) Delftse situatie Resultaten SKML 2

3 Het draait om de eilandjes van Langerhans in de Pancreas 3

4 Gezond Diabetes T1 Insulin doesn t work properly T2 Normaal bloedsuiker Te hoog bloedsuiker

5 Classificatie Type-1 diabetes Oorzaak: ß-cell destructie Absolute insuline deficientie Behandeling: insuline injecties (insulin dependent diabetes -- IDDM) Klinische presentatie variabel Autoantistoffen zijn aanwezig in > 90% van patienten Other specific types Type-2 diabetes Oorzaak: insuline resistentie Verhoogde insuline behoefte relatieve insuline deficientie Behandeling: dieet, orale hypoglycaemische midelen, insuline injecties (non insulin dependent -- NIDDM) Milde klinische manifestatie Autoantistoffen aanwezig in <2% van de patienten Gestational diabetes

6 Type -1 diabetes 6

7 Wat is een autoimmuunziekte? een ziekte waarbij het immuunsysteem lichaamseigen cellen / weefsels als lichaamsvreemd ziet. Het immuunsysteem valt dan zijn eigen cellen en weefsel aan. 7

8 Diabetes type-1 b b b b b b b bacteriën virussen afweercellen ß-cellen normale afweerreactie autoimmuniteit

9 Type-1 diabetes is een autoimmuunziekte Morfologisch Insulitis Genetisch Associatie met HLA Immunologisch Klinisch Humoraal: circulerende autoantistoffen Cellulair: aanwezigheid specifieke T-cel klonen Associatie orgaanspecifieke autoimmuunziekten Effectiviteit immuunsupressie in beginfase van de ziekte Terugkeer van diabetes na transplantatie eilandjes van Langerhans

10 Normaal eilandje van Langerhans Insulitis bij patiënt met type-1 diabetes

11 Type-1 diabetes is een autoimmuunziekte Morfologisch Insulitis Genetisch Immunologisch Klinisch Associatie met HLA DQB1*0302 = DQ8; DQB1*0201 = DQ2 Humoraal: circulerende autoantistoffen Cellulair: aanwezigheid specifieke T-cel klonen Associatie orgaanspecifieke autoimmuunziekten Effectiviteit immuunsupressie in beginfase van de ziekte Terugkeer van diabetes na transplantatie eilandjes van Langerhans

12 Susceptible and protective HLA-DQB1 alleles in various European populations Susceptible DQB1*0302 positive DQB1*0201 positive T1-DM C RR T1-DM C RR Belgium 34% 8% % 20% 2.4 Finland 73% 24% % 24% 2.5 Italy 35% 12% % 40% 3.95 Sardinia 36% 5% 11 94% 45% 19.8 Sweden 74% 26% % 31% 3.0 Protective DQB1*0602 positive DQB1*0301 positive T1-DM C RR T1-DM C RR Belgium 0.5% 12% % 20% 0.24 Finland 7% 43% 0.1 n.d. n.d. n.d. Italy 6% 11% % 48% 0.17 T1-DM: type-1 diabetes patients, C: gezonde controles, RR: relatief risico DQB1*0302 = DQ8; DQB1*0201 = DQ2

13 Autoantistoffen 13

14 Antistoffen bij type- 1 diabetes ICAs:: Islet Cell Antibodies (eilandjes van langerhans) - indirect immunofluorescence lastig te standaardiseren IAA: Insulin auto antibodies Radio binding assay (low affinity) slechts enkele goede expertiselaboratoria GAD*: Glutamic Acid Decarboxylase Radio Binding assay (high affinity) of ELISA Goed te standaardiseren IA2*: Insulinoma Antigen 2 (also ICA512) a tyrosine phosphatase - Radio Binding assay (high affinity) of ELISA goed te standaardiseren ZnT8: Zinc transporter 8: ELISA Carboxypeptidase H ICA69 GLIMA38* *Diabetes related autoantigens share a neuroendocrine expression pattern...

15

16 Wenzlau et al PNAS oktober 2007 Vaziri Sani, J immunol meth 2011 ZnT8 antistoffen ZnT8 Zinc transporter 8 (Slc30A8) expressie in pancreas en testis Gen is polymorf bij AA 325: ZnT8 RA (arginine), ZnT8 WA (tryptophan), ZnT8 QA (glutamine) Antistoffen ZnT8 Conformationele epitopen: radioimmuno assay Target: mengsel C-terminus en synthetisch peptide N/C terminus geeft beste gevoeligheid

17

18 Prevalentie ZnT8 antistoffen Type-1 diabetes kinderen Sensitiviteit: 63% Aanvullende waarde bij GAD en IA2: ICA+, GAD-, IA2- T1DM pt 3 van 8 ZnT8+ ICA-, GAD-, IA2- T1DM pt 35 van 133 ZnT8+ (27%) Type-1 diabetes volwassenen Sensitiviteit 21% Aanvullende waarde bij GAD en IA2 IA2-, GAD-, ZnT8+ (16 van 1056) 1.4% Sterke correlatie met niet type-2 features (lipiden profiel) Wenzlau et al PNAS oktober 2007 Lampasona et al, diabetes care 2011

19 Diabetes gerelateerde antistoffen T1DM Patienten Gezonden Antistof Kinderen Volwassenen ICA 80-90% 60% <1% IAA 40-69% 20-40% <2% GADA 60-80% 65-85% <1% IA2A 40-70% 35-60% <1% ZnT % 20-63% <2% Kolibrie studie Zuidwest Nederland (Batstra, Aanstoot, Roep, Bruining) Kulmala P, et al. J Clin Invest 1998;101(2): Verge CF et al. Diabetes 1996;45(7): Batstra MR et al. Clin Chem. 1999; 45: Batstra MR et al Hum Immunol. 2001; 62: Wenzlau et al PNAS okt 2007 Vaziri-sani J. Imm meth 2011

20 IASP international antibody standardization programme 90 controles 60 recent gediagnosticeerde patiënten Analyse voorspellende waarden van de verschillende antistoffen (IA2, GAD, insuline, ZnT8) 20

21 Analyse: Michiel Heron. MI io, Reinier de Graaf Gasthuis

22 Likelihood Likelihood ratio Likelihood Likelihood ratio Likelihood Likelihood ratio Likelihood Likelihood ratio LH control LH T1D LR LH control LH T1D LR GAD < 4 GAD 4-30 GAD > IA2 < 1.1 IA IA2 > LH control LH T1D LR LH control LH T1D LR ZnT8 < 15 ZnT ZnT8 > Insul < 0.3 Insul Insul > Analyse: Michiel Heron. MI io, Reinier de Graaf Gasthuis

23 Conclusie IASP Combinatie antistoffen heeft beste voorspellende waarde Likelihood ratio is sterk afhankelijk van de gehanteerde bepalingsgrenzen 23

24 De Delftse situatie 24

25 Algoritme diabetes diagnostiek GAD en IA2 antistoffen 1 zwp beiden zwp 1 positief ZnT8 en ICA overleg aanvrager Kans DM type 1 groot 1 zwp Dm type1 onwaarschijn lijk 2 zwp DM type 1 mogelijk 1 pos of 3 zwp Kans DM Type 1 groot GAD - zwp 5, pos >30 IA2 - zwp pos >10 ZnT8 - zwp pos > 30 25

26 2318 sera, ongeselecteerd pos neg totaal GAD GAD% 43% 57% 100% IA IA2% 43% 57% 100% ICA ICA% 22% 78% 100% 26

27 169 sera getest voor GAD, IA2 en ICA pos neg totaal GAD GAD % 33% 67% 100% IA IA2% 37% 63% 100% ICA ICA% 21% 79% 100% 27

28 Verdeling antistoffen in 169 patiënten getest voor GAD, IA2 en ICA 20 IA2 GAD ICA 84 GAD 9% 8% 3% 11% 12% IA2 5% 1% ICA 50%

29 ICA titer ICA titer IA2 concentratie GAD concentratie GAD concentratie IA2 concentratie 29

30 Conclusie Delftse situatie Prevalentiecijfers zijn conform de verwachtingen Correlatie tussen de antistoffen is beperkt, zowel kwalitatief als kwantitatief 30

31 RESULTATEN SKML 2011 EN

32 Overzicht Rondgestuurd 8 sera 2011, 9 sera 2012 GAD antistoffen 10 deelnemers 2011, 8 deelnemers positieve sera IA2 antistoffen ICA 5 deelnemers 10 positieve sera 7 deelnemers (2011), 6 deelnemers positieve sera 32

33 33 Resultaten SKML IA2 antistoffen kwalitatief serum consensus lab 3 lab 77 lab 286 lab 362 lab 1100 mean neg pos 642 6, pos 62 1,6 1, neg pos neg pos neg pos , neg neg pos neg pos pos pos pos ,2 440,6 266

34 Resultaten SKML IA2 antistoffen kwantitatief 34

35 Resultaten SKML GAD antistoffen kwalitatief serum consensuslab 3 lab 16 lab 17 lab 33 lab 77 lab 286 lab 362 lab 1098 lab 1100 lab 3178 mean overig medipan diamedix overig overig home madehome madeuroimmuun overig mediphos pos , zwp , pos pos pos pos pos , pos pos pos pos neg pos pos neg pos neg ,5 4 35

36 Resultaten SKML GAD antistoffen kwantitatief 36

37 Resultaten SKML eilandjes antistoffen (ICA) kwalitatief serum consensus lab 3 lab 6 lab 33 lab 77 lab 286 lab 362 lab 3178 INOVA INOVA overig homemade, humaan made INOVA home made, humaan neg pos pos pos pos neg pos neg pos neg neg pos neg pos pos pos neg

38 Resultaten SKML ICA antistoffen kwantitatief 38

39 Conclusie SKML diabetes Kwalitatief: IA2>GAD>ICA Kwantitatief: GAD>IA2 en ICA is erg matig Kwalitatieve verschillen mogelijk deels te verklaren uit gebruik humaan en primaten pancreas 39

40 Conclusie over all Type-1 (autoimmuun diabetes) is geassocieerd met de aanwezigheid van autoantistoffen tegen eilandjes van Langerhans, GAD, IA2 en ZnT8 Combinatie meerdere antistoffen heeft beste voorspellende waarde Delfts algoritme voldoet aan de verwachtingen SKML Goede consensus IA2 en GAD antistoffen Grote verschillen in interpretatie ICA 40

41 41