HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO

Transcriptie

1 HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO N BEROEPSREGL - Beroepskwalificaties A2 Brussel, 26 mei 2011 MH/JC/AS A D V I E S over DE HERVORMING VAN DE RICHTLIJN BETREFFENDE DE ERKENNING VAN BEROEPSKWALIFICATIES (goedgekeurd door het bureau op 11 maart 2011, bekrachtigd door de Hoge Raad op 26 mei 2011) Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de Kleine en Middelgrote Ondernemingen HRZKMO WTC III Simon Bolivarlaan Brussel Tel.: en 16 Fax: cs.hr@economie.fgov.be

2 Situering van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO is een Belgische federale adviesraad opgericht bij de wetten betreffende de organisatie van de Middenstand, gecoördineerd op 28 mei Hij groepeert meer dan 160 door de Belgische overheid erkende nationale interprofessionele en beroepsfederaties die de belangen van de zelfstandigen en de kleine en middelgrote ondernemingen (KMO) verdedigen. De Hoge Raad bestaat in zijn huidige vorm reeds meer dan 50 jaar. Hij kan beschouwd worden als het sociaal en economisch "parlement" van de zelfstandigen en de KMO. De Hoge Raad treedt op als spreekbuis van de Belgische zelfstandigen, vrije beroepen en KMO. Volgens de Belgische definitie zijn KMO die ondernemingen die in het kader van de Europese KMO-definitie worden aangeduid als micro- en kleine ondernemingen. De Hoge Raad vervult die rol voornamelijk door het geven van formele adviezen en dit in de eerste plaats aan de betrokken Ministers van de Belgische federale regering maar ook aan het Belgische Parlement en aan de Europese instanties. De adviezen van de Hoge Raad bestrijken alle mogelijke facetten van het beroepsleven van zelfstandigen en KMO: het algemeen KMObeleid, de beroepsreglementeringen, de handelspraktijken, de problematiek van de betalingsachterstand, administratieve vereenvoudiging, enz. De Hoge Raad heeft ook een vertegenwoordigende bevoegdheid in die zin dat hij vertegenwoordigers afvaardigt naar beheers- of raadgevende organen van diverse socioeconomische instanties. Aldus duidt de Hoge Raad in een dertigtal officiële instanties de vertegenwoordigers van de zelfstandigen en de KMO aan. De Hoge Raad is opgenomen in het register van belangenvertegenwoordigers van de Europese Commissie onder het registratienummer

3 Als antwoord op de openbare raadpleging van de Europese Commissie over de consultatiepaper MARKT.D.4 D(2010) van 7 januari 2011 van het Directoraat-generaal Interne Markt en diensten over de richtlijn beroepskwalificaties heeft het bureau van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO op 11 maart 2011 onderstaand advies uitgebracht dat werd bekrachtigd door de Hoge Raad op 26 mei INLEIDING De richtlijn 2005/36/EG van het Europees Parlement en de Raad van 7 september 2005 betreffende de erkenning van beroepskwalificaties bepaalt de regels voor de wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties tussen lidstaten. Wanneer zelfstandigen of werknemers in een andere lidstaat een beroep willen uitoefenen waarvoor men verplicht een aantal kwalificaties moet kunnen bewijzen, dan bepaalt deze richtlijn hoe die andere lidstaat rekening moet houden met de kwalificaties waarover de persoon in kwestie reeds beschikt. Met deze richtlijn werden 15 verschillende oudere richtlijnen gegroepeerd en vereenvoudigd. De enige echte innovatie in deze richtlijn was de invoering van een nieuws stelsel voor tijdelijke mobiliteit. De Europese Commissie wil dit stelsel van wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties nu hervormen. In 2010 heeft de Europese Commissie alvast een evaluatie van de richtlijn 2005/36/EG uitgevoerd. Momenteel loopt er dus een openbare raadpleging. In haar consultatiepaper stelt de Commissie drie uitdagingen centraal: de vereenvoudiging van het stelsel, de versterking van de interne markt en de versterking van het vertrouwen in het stelsel. Op basis van de uitgevoerde evaluatie en op basis van de resultaten van de lopende openbare raadpleging, zal de Commissie in de herfst van 2011 een groenboek publiceren. Dan zal eveneens het definitieve evaluatierapport gepubliceerd worden. In de daaropvolgende fase zal dan waarschijnlijk een voorstel tot wijziging van de richtlijn 2005/36/EG gedaan worden. De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO heeft bijzondere aandacht aan dit thema besteed door de organisatie van een vergadering van een uitgebreide commissie Beroepsreglementeringen. Tijdens deze vergadering heeft een vertegenwoordiger van de Europese Commissie de grote thema s van de lopende openbare raadpleging uiteengezet. Een vertegenwoordiger van de Federale Overheidsdienst Economie heeft de Belgische praktijk terzake voor de handels- en ambachtsberoepen toegelicht en een vertegenwoordiger van het Instituut van de Accountants en Belastingsconsulenten heeft de concrete toepassing van de richtlijn op hun beroep geïllustreerd. Deze vergadering werd druk bijgewoond wat kenmerkend is voor het bijzondere belang dat de organisaties die de zelfstandigen en de KMO vertegenwoordigen hechten aan dit thema. De hervorming van het stelsel van wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties vormt ook één van de 50 voorstellen van de Single Market Act 1. In zijn advies over die mededeling heeft de Hoge Raad zich ook reeds kort uitgesproken over dat voorstel 2. 1 Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio s, Naar een Single Market Act. Voor een sociale markteconomie met een groot concurrentievermogen. 50 voorstellen om beter samen te werken, te ondernemen en zaken te doen, Brussel, , COM(2010) Advies van het bureau van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO van 24 februari 2011 over de Single Market Act 3

4 STANDPUNTEN Algemeen kan de Hoge Raad de drie door de Europese Commissie beoogde doelstellingen onderschrijven, zijnde de vereenvoudiging van de procedures en formaliteiten, de betere integratie van de beroepsbeoefenaars in de interne markt en de versterking van het vertrouwen. Hij kan eveneens de in kaart gebrachte problemen onderschrijven. Rekening houdend met het feit dat de hervorming zich nog in een eerste fase bevindt en dat de vragen die in de consultatiepaper gesteld worden nog erg algemeen van aard zijn, spreekt de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO zich nog niet uit over de verschillende elementen die in de paper aan bod komen. Hij geeft hier wel alvast zijn algemeen standpunt over dit onderwerp en vraagt dat de richting die hij aangeeft zou gevolgd worden bij de verdere uitwerking van de verschillende elementen waarop de geplande hervorming betrekking heeft. Voor de Belgische zelfstandigen en de KMO is deze richtlijn in drie opzichten belangrijk. Wanneer een Belgische zelfstandige een beroep wil uitoefenen in een lidstaat waar dat beroep gereglementeerd is, moet hij aantonen daarvoor over de nodige beroepsbekwaamheid te beschikken. Omgekeerd moet een buitenlandse ondernemer die naar België komt om hier een gereglementeerd beroep uit te oefenen, ook aantonen dat hij over de bekwaamheden beschikt die hier gelden om toegang te krijgen tot dat beroep. Tot slot regelt de richtlijn beroepskwalificaties ook de erkenning van de beroepskwalificaties van werknemers. Ook dit aspect is voor de KMO van belang gezien de krapte op de arbeidsmarkt. 1. Toegang tot de interne markt Toegang tot de interne markt is erg belangrijk voor de KMO. Bijna alle ondernemingen in de EU zijn KMO. In België zijn meer dan 99% van de ondernemingen micro- en kleine ondernemingen. Toch blijkt dat KMO in belangrijke mate het potentieel van die interne markt aan zich voorbij laten gaan. Er bestaan nog te veel belemmeringen op de interne markt en vooral kleine ondernemingen hebben het daar vaak erg moeilijk mee. De Hoge Raad verwelkomt dan ook het initiatief van de Commissie om de wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties te vereenvoudigen. Wanneer zelfstandigen zich in een andere lidstaat wensen te vestigen of wanneer zij vanuit hun eigen land hun diensten willen aanbieden in een andere lidstaat, zijn zij mogelijk genoodzaakt een erkenning van hun beroepskwalificaties aan te vragen. Het is belangrijk dat die erkenningsprocedure in alle lidstaten zo vlot en zo snel als mogelijk verloopt. Bovendien moeten de gevraagde beroepskwalificaties haalbaar zijn en mogen deze voor buitenlandse ondernemers niet zwaarder zijn dan voor de eigen ondernemers. Kleine ondernemingen moeten op een zo vlot mogelijke manier toegang krijgen tot de interne markt. Dit betekent echter niet dat er geen eisen inzake beroepskwalificaties moeten gesteld worden. 2. Vereiste minimale beroepskwalificaties Ook zelfstandigen en KMO die uitsluitend in hun eigen lidstaat actief zijn, worden indirect geconfronteerd met de gevolgen van de richtlijn beroepskwalificaties. Ondernemers uit andere lidstaten treden met hen in competitie en bepalen mee het imago van het beroep en de sector. 4

5 Wanneer zelfstandigen uit andere lidstaten zich in België komen vestigen of vanuit het buitenland hun diensten op de Belgische markt komen aanbieden en de toegang tot deze activiteiten in België gereglementeerd is, bepaalt de richtlijn beroepskwalificaties in welke mate en op welke manier zij moeten aantonen over dezelfde beroepsbekwaamheid te beschikken als deze vereist door de van toepassing zijnde Belgische beroepsreglementering. De Belgische zelfstandigen en KMO zijn grote voorstanders van de bestaande beroepsreglementeringen in België. Die reglementeringen zijn voor de gereglementeerde beroepen absoluut noodzakelijk om een minimale kwaliteit te waarborgen en mistoestanden tegen te gaan. Vaak zijn ze zelfs onmisbaar om de veiligheid van de consumenten maar ook de veiligheid van de werknemers en de zelfstandigen te waarborgen. Het is dan ook belangrijk dat buitenlandse ondernemers, wanneer zij een in België gereglementeerd beroep willen uitoefenen, vooraleer te starten met hun activiteit daadwerkelijk over dezelfde bekwaamheden beschikken als deze die door de Belgische beroepsreglementering in kwestie aan de Belgische beoefenaars van dat beroep worden opgelegd. Vanzelfsprekend moet ook voor de Belgische ondernemers gelden dat zij pas toegang mogen hebben tot een gereglementeerd beroep in een andere lidstaat wanneer zij over dezelfde beroepsbekwaamheden beschikken als deze die vereist worden van de beoefenaars van dat beroep in die lidstaat. Het is dus uitermate belangrijk dat in het kader van de wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties uitsluitend die kwalificaties worden erkend waarover de persoon in kwestie ook daadwerkelijk beschikt en dat men hetzelfde minimale niveau van kwalificaties eist dat geldt voor de ondernemers van de lidstaat waar men het beroep wil uitoefenen. Indien dat niet het geval is, kan dat leiden tot wantoestanden en onveilige situaties. Buitenlandse ondernemers toelaten tot gereglementeerde beroepen zonder dat zij over de voor Belgische ondernemers verplichte beroepsbekwaamheden beschikken, ondergraaft niet alleen het systeem van de beroepsreglementeringen maar betekent ook een oneerlijke concurrentie ten opzichte van de Belgische ondernemers. In bepaalde sectoren zoals de bouwsector worden die momenteel reeds geconfronteerd met de oneerlijke concurrentie van buitenlandse ondernemers. Meestal zijn de oorzaken daarvan het niet respecteren van sociale regelgeving en veiligheidsnormen. Het niet correct controleren van de minimale beroepskwalificaties zou die situatie nog verslechteren, rekening houdend met de centrale positie van België in een groeiende Europese Unie. Ten aanzien van buitenlandse ondernemers met personeel kan men nog deels terugvallen op de wet van 5 maart 2002 tot omzetting van de richtlijn 96/71/EG betreffende de terbeschikkingstelling van werknemers. De oneerlijke concurrentie door buitenlandse ondernemers zonder personeel valt nog moeilijker aan te pakken. In dit kader moet ook opgemerkt worden dat er meer en meer valse documenten worden gebruikt om een erkenning van kwalificaties te bekomen. Voor de verschillende organisaties bevoegd voor de erkenning is het erg moeilijk om daar een controle op uit te oefenen. De Raad is van mening dat in België geen enkele beroepsreglementering overdreven vereisten oplegt. Het gaat altijd over minimale bekwaamheidsvereisten die echt wel noodzakelijk zijn om het beroep naar behoren uit te oefenen. De Raad benadrukt eveneens dat die reglementeringen altijd genomen worden binnen een strikt en vooraf gedefinieerd wettelijk kader en dat hun comformiteit met de Europese en nationale normen onderwerp is van een administratieve en juridische controle. Bovendien maken die reglementeringen geen enkel onderscheid tussen Belgische of buitenlandse onderdanen. Indien er nu in bepaalde lidstaten wel duidelijk overdreven vereisten zouden opgelegd worden voor bepaalde beroepen, moeten die gevallen wel aangepakt worden. Zeker onaanvaardbaar voor de Hoge Raad zijn situaties waarin lidstaten strengere eisen zouden opleggen aan buitenlandse ondernemers dan aan hun eigen ondernemers. 5

6 Een interessante piste om voor bepaalde beroepen de wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties te vergemakkelijken is het uitwerken van Europees geharmoniseerde minimale beroepskwalificaties. De Europese Commissie zou de Europese sectororganisaties hier actief moeten bij ondersteunen. Voor beroepen die per lidstaat andere kwalificaties vergen, omdat ze bijvoorbeeld een goede kennis van het nationale recht vereisen, is die piste wel geen optie. Bovendien moet opgelet worden dat die harmonisatie niet leidt tot een verlaging van het vereiste kwalificatieniveau. Voor bepaalde beroepen is het gevraagde niveau van beroepskwalificaties in sommige lidstaten namelijk erg laag. 3. Tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten Ook de erkenning van de beroepskwalificaties van werknemers is van belang voor de kleine ondernemingen. Kleine ondernemingen hebben nu voor bepaalde beroepsprofielen reeds te kampen met schaarste op de arbeidsmarkt. Hoewel de Hoge Raad van mening is dat die schaarste in de eerste plaats moet opgelost worden door te investeren in onderwijs en opleiding, erkent hij dat ook een grotere arbeidsmobiliteit bijdraagt tot een betere afstemming van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De arbeidsmobilteit kan mede bevorderd worden door een vlotte procedure voor de wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties van werknemers. Door die grotere arbeidsmobiliteit zullen KMO bij hun personeelswerving en selectie ook steeds vaker met buitenlandse werkzoekenden geconfronteerd worden. KMO hebben gezien hun schaal niet de middelen om in hun selectie de kwalificaties van buitenlandse werkzoekenden diepgaand te evalueren. Bovendien hebben de kwalificaties ook invloed op het niveau van de verloning. Daarom is het belangrijk dat de werkzoekende zelf objectieve informatie over zijn beroepskwalificaties aanbiedt. Ook vanuit dat opzicht is het dus belangrijk voor de KMO dat er voor de werknemers een eenvoudig systeem bestaat om hun beroepskwalificaties grensoverschrijdend aan te tonen. Ook hier echter moet er op toegezien worden dat de vereenvoudiging van het systeem niet ten koste gaat van de kwaliteit of validiteit van de erkenning. De werknemer die een erkenning bekomt van bepaalde kwalificaties moet met andere woorden ook daadwerkelijk over die kwalificaties beschikken. Bij de verdere uitwerking van bijvoorbeeld het idee van de Europese professional card zal er moeten op toegezien worden dat dat systeem zo wordt opgezet dat die validiteit van de erkenning van kwalificaties gewaarborgd wordt. Hoewel naast de erkenning van kwalifcaties ook de erkenning van competenties en ervaring van belang zijn, zal een vlotte maar correcte wederzijds erkenning van de beroepskwalifcaties voor werknemers dus niet alleen de arbeidsmobiliteit en daardoor het aanbod op de arbeidsmarkt verhogen, maar ook de kosten van het wervings- en selectieproces voor de KMO verminderen. 6

7 BESLUIT De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO vraagt dat er bij de hervorming van het stelsel voor de wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties gestreefd wordt naar een optimaal evenwicht tussen de maximale toegang van de zelfstandigen en werknemers tot de interne markt enerzijds en een correcte erkenning van de beroepskwalificaties anderzijds. Zelfstandigen en werknemers moeten op een zo eenvoudig mogelijke wijze de erkenning van hun beroepskwalificaties kunnen bekomen zodat zij niet gehinderd worden om op de interne markt actief te worden. Tegelijkertijd is het wel belangrijk dat zij enkel een erkenning kunnen bekomen voor de beroepskwalificaties waarover zij daadwerkelijk beschikken en dat voor hen hetzelfde minimale niveau van beroepskwalificaties geldt als voor de zelfstandigen en de werknemers van de lidstaat waar men actief wil worden. De Hoge Raad volgt de hervorming van het stelsel voor de wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties verder op en zal zich in de toekomst meer in detail over de door de Europese Commissie verder uitgewerkte voorstellen uitspreken. 7