Doc. nr. Th gez. en veiligheid zelfst A07 Brussel, MH/FD/LC A D V I E S. over een

Transcriptie

1 Doc. nr. Th gez. en veiligheid zelfst A07 Brussel, MH/FD/LC A D V I E S over een VOORSTEL VOOR EEN AANBEVELING VAN DE RAAD BETREFFENDE DE TOEPASSING VAN DE WETGEVING INZAKE GEZONDHEID EN VEILIGHEID OP HET WERK OP ZELFSTANDIGEN ***

2 2 De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO ontving op 30 september 2002 een adviesvraag van de heer R. Daems, Minister gelast met de Middenstand, over een voorstel van de Europese Commissie voor een aanbeveling van de Raad van de Europese Unie betreffende de toepassing van de wetgeving inzake de gezondheid en de veiligheid op het werk op zelfstandigen. Dit voorstel is door de Commissie bij de Raad ingediend (COM(2002) 166 def. 2002/0079 (CNS) d.d. 3 april 2002). Na een voorbereidende vergadering van de uitgebreide commissie sociale zaken op 18 oktober 2002 brengt de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO tijdens zijn plenaire vergadering van 3 december 2002 eenparig volgend advies uit. STANDPUNTEN 1. De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO waardeert ten zeerste dat de Minister die gelast is met de Middenstand hem dit voorstel voor een aanbeveling van de Raad betreffende de toepassing van de wetgeving inzake de gezondheid en de veiligheid op het werk op zelfstandigen voor advies heeft voorgelegd. De Hoge Raad onderstreept het belang dat hij hecht aan een gezonde en veilige werkomgeving voor iedereen die arbeid verricht. Preventie van beroepsrisico's en - ongevallen is een noodzaak voor alle arbeidsomstandigheden en staat in principe los van de aard van het statuut waarin de arbeid wordt verricht. Vermits op de werkvloer zowel tewerkgestelde werknemers als zelfstandigen blootstaan aan risico's, is het wenselijk werkomstandigheden na te streven die hun gezondheid en veiligheid maximaal beschermen. Met deze algemene doelstelling stemt de Hoge Raad in. 2. De Hoge Raad merkt op dat er inzake gezondheid en veiligheid een groot aantal wettelijke bepalingen bestaan die de veiligheid bevorderen of vrijwaren. Het is zo dat de wet van 4 augustus 1996 het welzijn van tewerkgestelde werknemers beoogt. Maar die wetgeving legt eveneens aan zelfstandigen, die voor een werkgever in zijn inrichting werkzaamheden uitvoeren, verplichtingen op. Het koninklijk besluit van 25 januari 2001 over de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen bevat eveneens specifieke maatregelen tot vrijwaring van het welzijn van de zelfstandigen en andere betrokkenen. Maar tal van bijzondere wetten en besluiten beogen bovendien op een meer algemene wijze de veiligheid van de gebruikers, ongeacht hun statuut, te vrijwaren. Die bepalingen kunnen bijvoorbeeld slaan op het veilig gebruik van apparaten of materialen en aldus de gebruiker ervan beschermen. De Hoge Raad dringt er dus op aan dat een meer diepgaande analyse zou worden gemaakt van de toepassing van veiligheidsnormen in België en in de andere lidstaten. Een veiligheidsbeleid is immers ruimer dan alleen maar de normen die specifiek voor tewerkgestelde werknemers zijn voorgeschreven. Wanneer men spreekt over veiligheid en gezondheid, dan dient dit in een ruimer kader bekeken te worden.

3 3 3. Bovendien opereren zelfstandigen en werknemers in een verschillende juridische context en is derhalve ook inzake veiligheid en gezondheid een verschillende benadering aangewezen. In de mate dat de zelfstandigen zelf werkgever zijn en het betreft hier toch bijna de helft van hun aantal - legt de Belgische wetgever hen een aantal verplichtingen op met het oog op de veiligheid en de gezondheid van hun werknemers. De werkgever is m.a.w. verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden van zijn werknemers en hiervoor juridisch aansprakelijk. Het spreekt vanzelf dat zij dan, ipso facto, gedekt zijn door de maatregelen die ten gunste van hun personeel werden genomen. Zelfstandigen zonder personeel oefenen hun beroepswerkzaamheden in volle vrijheid uit zonder enige relatie van ondergeschiktheid aan derden. Dit heeft tot gevolg dat zij, behoudens algemene wettelijke veiligheidsvoorschriften, zelf bepalen in welke omstandigheden zij hun arbeid verrichten, inclusief de risicograad die daarmee gepaard gaat. De zelfstandigen zijn m.a.w. zelf verantwoordelijk voor de gezondheid en veiligheid van hun arbeidsomstandigheden. De zelfstandigen hebben er bijgevolg alle belang tijdens hun beroepswerkzaamheden rekening te houden met strenge veiligheid- en gezondheidsvoorschriften. Zij dragen immers persoonlijk alle mogelijke gevolgen van risicovol gedrag. Gezien het verschillend juridisch statuut van tewerkgestelde werknemers en zelfstandigen is de Hoge Raad van oordeel dat de voor tewerkgestelde werknemers bedoelde wetgeving niet zomaar op identieke wijze van toepassing kan gesteld worden op zelfstandigen. In tegenstelling tot tewerkgestelde werknemers kunnen zelfstandigen opgelegde verplichtingen op niemand 'verhalen'. Door de aard van het vrij ondernemerschap zullen de zelfstandigen zelf de nodige maatregelen moeten treffen. 4. De Hoge Raad vestigt de bijzondere aandacht op de grote verscheidenheid onder de zelfstandigen. Niet alleen ontbreekt in het voorstel van aanbeveling een definitie over wat exact onder zelfstandige moet verstaan worden en welke groep van zelfstandigen dan ook beoogd worden. Maar ook een kopie van de bescherming van de tewerkgestelde werknemers voor die zo heterogene groep van de actieve bevolking (werken op locatie, atelier, bureel, industrie, diensten, vrije beroepen, enz.) is niet alleen onrealiseerbaar, maar bovendien ook in veel gevallen zelfs juridisch onmogelijk. Zo kunnen bijvoorbeeld externe preventiediensten zich wettelijk niet uitspreken over zelfstandigen. (Inzake controle rijst de vraag wie als bevoegde instantie kan optreden en hoe dit in de praktijk realiseerbaar is). De huidige wetgeving rond arbeidsveiligheid en welzijn is sowieso geschreven voor grote ondernemingen. De wetgeving an sich laat bijgevolg niet toe ze zonder meer te kopiëren op de zelfstandigen. 5. Eventuele maatregelen voor zelfstandigen moeten volgens de Hoge Raad rekening houden met de eigenheid van de zelfstandigen. Willen zij doeltreffend zijn moeten zij op maat van de concrete werksituaties zijn. Veiligheidsvoorschriften moeten praktisch toepasbaar zijn en in verhouding staan tot de reële risico's. De maatregelen mogen geenszins leiden tot zware procedures die veeleer als extra last kunnen worden beschouwd dan daadwerkelijke bescherming voor redelijke risico's.

4 4 Bovendien mogen eventuele maatregelen in geen geval aanleiding geven tot concurrentieverstoring noch het evenwicht tussen de verplichtingen van economische partners bij onderaanneming of bij gezamenlijke werken in het gedrang brengen. Uiteraard zal ook de kostprijs een belangrijke factor zijn. De kostprijs zou eveneens in verhouding tot de redelijke risico's moeten staan en rekening houden met de financiële draagkracht van de zelfstandigen. 6. De Hoge Raad is veeleer voorstander van niet-bindende initiatieven om de bescherming inzake veiligheid en gezondheid op het werk van de zelfstandigen te bewerkstelligen. Nuttige initiatieven ziet hij vooral op volgende vlakken: - beroepsopleiding en vervolmaking; - informeren en sensibiliseren; - ondersteunen. De veiligheidsproblematiek vormt een belangrijk bestanddeel van de beroepsopleiding en -vervolmaking. Het is een verantwoording voor een gedegen inhoud van een beroepsreglementering én programma s van de voortdurende vorming. Van bij de scholing moeten toekomstige zelfstandigen en werkgevers worden bewust gemaakt van het belang van veiligheid en gezondheid in de onderneming. Het is van groot belang dat dit bewustwordingsproces niet alleen continu wordt gestimuleerd en aangemoedigd, maar dat ook in het kader van het voortdurend leerproces de ondernemingshoofden op de hoogte gehouden worden van de gevaren die de technische evolutie meebrengt. De Europese Unie kan hier een uitgesproken stimulerende rol spelen. Het sensibiliseren van zelfstandigen met het oog op een versterken van hun inzichten in de problematiek van de veiligheid en de gezondheid bij de uitoefening van hun beroepsactiviteiten is volgens de Hoge Raad een belangrijke en continue opdracht. Bovendien kan de Europese Unie ook allerhande initiatieven die ertoe strekken de veiligheid en de gezondheid van de zelfstandigen in de hand te werken ook daadwerkelijk ondersteunen. 7. Tenslotte kan ook worden verwezen naar artikel 137/2 van het Verdrag van Amsterdam waar wordt gesteld dat moet vermeden worden zodanige administratieve, financiële en juridische verplichtingen op te leggen dat de oprichting en ontwikkeling van kleine en middelgrote ondernemingen daardoor zou kunnen worden belemmerd. In de geest van dit ontwerpadvies is dit een niet te verwaarlozen artikel. BESLUIT De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO is van oordeel dat het niet opportuun is de wetgeving inzake gezondheid en veiligheid voor werknemers onverkort toe te passen op zelfstandigen. Deze wetgeving is meestal niet aangepast aan de juridische of feitelijke omstandigheden waarmee zelfstandigen geconfronteerd worden. De Hoge Raad brengt derhalve een ongunstig advies uit over het voorstel van aanbeveling.

5 5 Hij onderstreept evenwel het belang van veiligheid en gezondheid op alle mogelijke werkplaatsen en stelt dat eventuele maatregelen steeds op maat van de concrete werkomstandigheden van zelfstandigen moeten zijn. De Hoge Raad is voorstander van niet-bindende initiatieven die de bescherming inzake veiligheid en gezondheid op het werk bewerkstelligen, in het bijzonder op het vlak van beroepsopleiding en vervolmaking, voorlichting, sensibilisatie en ondersteuning. De Hoge Raad wenst tenslotte regelmatig geconsulteerd te worden bij alle verdere initiatieven in dit verband.