HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO

Transcriptie

1 HOGE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN DE KMO N EU - Handelsnormen A2 Brussel, 26 mei 2011 MH/EDJ/AS A D V I E S over het VOORSTEL VOOR EEN VERORDENING TOT WIJZIGING VAN VERORDENING (EG) NR. 1234/2007 BETREFFENDE DE HANDELSNORMEN (goedgekeurd door het bureau op 12 april 2011 bekrachtigd door de Hoge Raad op 26 mei 2011) Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de Kleine en Middelgrote Ondernemingen - HRZKMO WTC III Simon Bolivarlaan Brussel Tel.: en 16 Fax: cs.hr@economie.fgov.be

2 Situering van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO is een Belgische federale adviesraad opgericht bij de wetten betreffende de organisatie van de Middenstand, gecoördineerd op 28 mei Hij groepeert meer dan 160 door de Belgische overheid erkende nationale interprofessionele en beroepsfederaties die de belangen van de zelfstandigen en de kleine en middelgrote ondernemingen (KMO) verdedigen. De Hoge Raad bestaat in zijn huidige vorm reeds meer dan 50 jaar. Hij kan beschouwd worden als het sociaal en economisch "parlement" van de zelfstandigen en de KMO. De Hoge Raad treedt op als spreekbuis van de Belgische zelfstandigen, vrije beroepen en KMO. Volgens de Belgische definitie zijn KMO die ondernemingen die in het kader van de Europese KMO-definitie worden aangeduid als micro- en kleine ondernemingen. De Hoge Raad vervult die rol voornamelijk door het geven van formele adviezen en dit in de eerste plaats aan de betrokken Ministers van de Belgische federale regering maar ook aan het Belgische Parlement en aan de Europese instanties. De adviezen van de Hoge Raad bestrijken alle mogelijke facetten van het beroepsleven van zelfstandigen en KMO: het algemeen KMO-beleid, de beroepsreglementeringen, de handelspraktijken, de problematiek van de betalingsachterstand, administratieve vereenvoudiging, enz. De Hoge Raad heeft ook een vertegenwoordigende bevoegdheid in die zin dat hij vertegenwoordigers afvaardigt naar beheers- of raadgevende organen van diverse socioeconomische instanties. Aldus duidt de Hoge Raad in een dertigtal officiële instanties de vertegenwoordigers van de zelfstandigen en de KMO aan. De Hoge Raad is opgenomen in het register van belangenvertegenwoordigers van de Europese Commissie onder het registratienummer

3 De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO heeft kennis genomen van het voorstel voor een verordening van de Europese Commissie tot wijziging van de Europese Verordening nr. 1234/2007 van de Raad betreffende de handelsnormen. Gezien de fundamentele impact van dit voorstel op de voedingssector heeft de Hoge Raad besloten om op eigen initiatief volgend advies uit te brengen. Na raadpleging van de sectorcommissie nr. 1 - Voeding heeft het bureau van de Hoge Raad op 12 april 2011 volgend advies uitgebracht dat werd bekrachtigd door de Hoge Raad op 26 mei CONTEXT Het voorstel van de Europese Commissie voor een verordening 1 tot wijziging van Verordening nr. 1234/2007 betreffende de handelsnormen kadert in het kwaliteitspakket van de Europese Commissie voor een coherent kwaliteitsbeleid voor landbouwproducten. Naast het voorstel tot wijziging van de handelsnormen bestaat het kwaliteitspakket ook uit een voorstel inzake kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten 2, richtsnoeren betreffende de beste praktijken voor vrijwillige certificeringsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen 3 en richtsnoeren betreffende de etikettering van levensmiddelen die ingrediënten met een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) en een beschermde geografische aanduiding (BGA) bevatten 4. ALGEMEEN STANDPUNT Door het invoeren van de Europese handelsnormen worden voor een aantal landbouwproducten en voor enkele door verwerking verkregen voedingsmiddelen de definities, de minimumnormen, de productcategorieën en de etiketteringsvoorschriften voor deze producten in een regelgeving vastgelegd. De producten waarvoor sector- of productspecifieke handelsnormen zijn vastgesteld mogen slechts in de handel van de Europese Unie worden gebracht wanneer zij voldoen aan deze normen. De Europese Unie heeft deze handelsnormen aangenomen om te verhinderen dat producten van onvoldoende kwaliteit op de markt worden gebracht, om de productie op de vraag van de consument af te stemmen en om de prijsvergelijking te vergemakkelijken tussen producten die aan verschillende kwaliteitseisen voldoen. De Hoge Raad is van mening dat deze handelsnormen effectief bijdragen tot een verbetering van de rendabiliteit, de afzet en aan de kwaliteit van landbouwproducten. 1 Europese Commissie, Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1234/2007 van de Raad wat de handelsnormen betreft, COM(2010) Europese Commissie, Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten, COM(2010) Mededeling van de Commissie EU-richtsnoeren betreffende de beste praktijken voor vrijwillige certificeringsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen, PB. C. 16 december 2010, afl. 341, 5. 4 Mededeling van de Commissie Richtsnoeren betreffende de etikettering van levensmiddelen die ingrediënten met een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) en een beschermde geografische aanduiding (BGA) bevatten, PB. C. 16 december 2010, afl. 341, 3. 3

4 In het voorstel van de Commissie over de handelsnormen tot wijziging van de integrale gemeenschappelijke ordening blijven de huidige handelsnormen per sector verder bestaan maar stelt de Commissie voor om deze later op een meer coherente wijze te stroomlijnen via een uniform mechanisme in de vorm van de delegatie van bevoegdheden aan de Commissie overeenkomstig het Verdrag van Lissabon ( gedelegeerde handelingen ). Daarnaast stelt de Commissie voor om voor producten waarvoor geen specifieke norm bestaat de basisnormen te hanteren. De belangrijkste wijziging die de Commissie in het voorstel aanbrengt is het invoeren van een rechtsgrondslag (art. 112 sexies, 2, j van het voorstel), die de Commissie de bevoegdheid verleent om via gedelegeerde handelingen de verplichte etikettering van de plaats van het landbouwbedrijf en/of de plaats van oorsprong in te voeren. Alvorens de Commissie een dergelijke norm zou invoeren zou per productgroep een effectbeoordeling uitgevoerd worden. De effectbeoordeling zal per sector de mogelijkheid voor de invoering van de verplichte etikettering van de ligging van het landbouwbedrijf op het geschikte geografische niveau (lidstaat, EUniveau, ) nagaan. In dit advies wordt enkel dieper ingegaan op de verplichte etikettering van de ligging van het landbouwbedrijf en/of de plaats van oorsprong, met name artikel 112 sexies, 2, j van het voorstel. Hierna zullen eerst de standpunten van de Hoge Raad besproken worden over het invoeren van een verplichte oorsprongsreglementering. Vervolgens stelt de Hoge Raad voor om rekening houdend met de beschreven standpunten artikel 112 sexies, 2, j van het voorstel te amenderen. A. Standpunten over een verplichte oorsprongsreglementering (artikel 112 sexies, 2, j van het voorstel) De Hoge Raad kan zich niet vinden in de rechtsgrondslag vervat in punt j van artikel 112 sexies, 2 van het voorstel die de Commissie de bevoegdheid verleent om, na een effectbeoordeling, voor de producten in bijlage I en voor deel I van bijlage II van de verordening 1234/ via gedelegeerde handelingen een norm vast te leggen die een verplichte etikettering van de plaats van het landbouwbedrijf en/of de plaats van oorsprong invoert. Voor bepaalde producten met name voor fruit en groeten, honing, rundsvlees, eieren, ingevoerd pluimvee, olijfolie, wijn, vis en biologische producten is de vermelding van het land van oorsprong reeds vastgelegd in vertikale reglementeringen. Voor andere producten geldt de horizontale reglementering 6 die bepaalt dat het vermelden van het land van oorsprong of de plaats van herkomst slechts verplicht is wanneer bij het weglaten daarvan de consument ernstig zou misleid kunnen worden met betrekking tot de werkelijke oorsprong of herkomst van het levensmiddel. Door het invoeren van een rechtsgrondslag zou de Commissie de bevoegdheid verkrijgen om na effectbeoordeling voor elk van de in bijlage I en voor deel I van bijlage II van de in de verordening 1234/2007 opgesomde producten een verplichte oorsprongsreglementering in te voeren. Hierdoor wordt in een zeer ruime uitbreiding voorzien van de bestaande verticale regelingen. Onder meer zou voor volgende producten een verplichte oorsprongsreglementering ingevoerd kunnen worden: melk- en zuivelproducten, boter en magarine, (verwerkt) varkensvlees, (verwerkt) schapenvlees, (verwerkt) vlees van pluimvee en verwerkte groenten en fruit. 5 Verordening (EG) 1234/2007 van de Raad houdende een gemeenschappelijke ordening van de landbouwmarkten en specifieke bepalingen voor een aantal landbouwproducten. 6 Richtlijn 2000/13/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 maart 2000 betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgeving der lidstaten inzake de etikettering en presentatie van levensmiddelen alsmede inzake de daarvoor gemaakte reclame. 4

5 Rekening houdend met de standpunten van de verschillende aanbieders van levensmiddelen, wenst de Hoge Raad hierna een aantal bemerkingen te maken over het verplicht invoeren van het vermelden van de plaats van het landbouwbedrijf en/of de plaats van oorsprong. 1. Geen toegevoegde waarde op het vlak van voedselveiligheid De Commissie wenst door het invoeren van een rechtsgrondslag voor een verplichte oorsprongsreglementering de producenten de juiste instrumenten in handen te geven om productkenmerken en productie-eigenschappen kenbaar te maken aan consumenten zodanig dat deze consumenten door deze informatie op het etiket kunnen beslissen tot de aankoop van een levensmiddel. Volgens het Impact assessment report on general food labelling issues biedt het invoeren van een verplichte oosrprongreglementering geen toegevoegde waarde op het vlak van voedselveiligheid. 7 De garantie op het verkrijgen van veilig voedsel in de interne markt wordt immers via andere Europese regelgeving gereglementeerd. Volgens de Hoge Raad kan het doel van de Commissie voor dit voorstel eveneens bereikt worden door het invoeren van een consistente facultatieve oorsprongsreglementering in de plaats van een verplichte oorsprongsreglementering. Door het invoeren van een facultatieve oorsprongsreglementering zou de Commissie niet alleen zijn doelstelling met betrekking tot het landbouwbeleid in de Europese Unie kunnen nastreven maar zou eveneens rekening gehouden worden met andere Europese doelstellingen zoals de Small Business Act, de doelstelling om de administratieve lasten voor de ondernemingen niet te verzwaren en de doelstelling om de handelsbelemmeringen tussen de lidstaten weg te werken. 2. Grondiger onderzoek naar de behoefte van consumenten aan bijkomende oorsprongsreglementering. Wanneer de oorsprongsreglementering onder de aandacht van consumenten wordt gebracht zou volgens het Impact assessment report on general food labelling issues ongeveer drie vierde van de consumenten 8 een oorsprongsreglementering ondersteunen. 9 Alhoewel consumenten, nadat zij er weliswaar op gewezen worden, een oorsprongsreglementering als belangrijk aanduiden blijkt uit onderzoek dat het land van oorsprong geen belangrijke factor is bij de aankoop van een levensmiddel. In het Special Eurobarometer rapport over Risk Issues werd een onderzoek verricht naar de twee belangrijkste factoren voor consumenten bij de aankoop van een levensmiddel. Uit het onderzoek blijkt dat slechts 6% van de consumenten het land van oorsprong als een belangrijke factor beschouwt bij een aankoop van een levensmiddel. Consumenten hechten aldus een grotere waarde aan kwaliteit, prijs, versheid, smaak, gezondheid, familiale voorkeur, gewoonte, voedselveiligheid en productiemethode dan aan het land van oorsprong. 10 Bovendien toont het onderzoek van Oxford Evidentia aan dat de bereidheid van de consumenten om te betalen voor deze bijkomende informatie over de oorsprong eerder bescheiden zou zijn Europese Commissie, Impact assessment report on general food labelling issues, SEC(2008) 92, blz Het Impact assessment report verwijst voor dit resultaat naar onderzoeken verricht naar het gedrag van consumenten uit de Scandinavische landen, Australië en Engeland. 9 Europese Commissie, Impact assessment report on general food labelling issues, SEC(2008) 92, blz Europese Commissie, Special Eurobarometer report 238, Risk Issues, februari 2006, blz P. Davies, K. MacPherson en E. Froud, Evidence Review of Public Attitudes Towards, and Use of, General Food Labelling, Oxford Evidentia, januari 2010, blz. 8-9 en 20. 5

6 In het kwalitatief onderzoek van Optem 12 over het gedrag van consumenten ten opzichte van etikettering wordt afgeleid dat er twee beweegredenen zijn waarom consumenten informatie wensen te bekomen over het land van de oorsprong. Enerzijds herinneren de consumenten zich nog de voedselcrisissen (ESB, vogelgriep ) waardoor het land van oorsprong als een belangrijke indicator wordt gezien voor een garantie op veilig voedsel. De tweede beweegreden betreft de negatieve of positieve perceptie die consumenten over de kwaliteit en de smaak van een product toewijzen aan producten afkomstig uit een welbepaald land. In het algemeen kan men uit het onderzoek vaststellen dat er een vorm van voedingsnationalisme bestaat bij consumenten waarbij zij ervan uitgaan dat de levensmiddelen afkomstig uit hun eigen land beter, natuurlijker en gezonder zijn dat deze uit de andere EU-landen. Daarnaast merkt deze studie op dat consumenten voor bepaalde producten zoals voor melk, yohurt en chocolade vooral op basis van het merk een aankoopbeslissing nemen. De consumenten zijn zich er bovendien van bewust dat de ingrediënten voor vers bereide maaltijden vaak uit verschillende landen afkomstig zijn. Uit het onderzoek blijkt dat consumenten dan ook niet verwachten dat het land van oorsprong voor elk ingrediënt gebruikt bij de bereiding van een vers levensmiddel vermeld wordt. Alvorens bijkomende regelgeving betreffende de oorsprong in de Europese Unie ingevoerd wordt acht de Hoge Raad het noodzakelijk dat er nog grondiger onderzoek wordt verricht naar de mate waarin er behoefte is van de Europese consumenten aan meer informatie op de etikettering voor welbepaalde producten waarbij in het bijzonder onderzoek moet verricht worden naar zowel het percentage aan consumenten die effectief de oorsprong op het etiket lezen en hun onderliggende beweegredenen hiertoe als naar de mate waarin deze informatie de consumenten beïnvloedt bij de aankoop van een levensmiddel. 3. Misleiding van informatie voor consumenten Consumenten gaan ervan uit dat het land van oorsprong één van de belangrijke indicatoren is voor een garantie op veilig voedsel. De Hoge Raad is van mening dat hierdoor de consumenten kunnen misleid worden. Het land van oorsprong mag immers niet verward worden met de voedselveiligheid. Het consumeren van veilig voedsel wordt in Europa reeds gegarandeerd door andere reglementeringen waaronder de HACCP-regelgeving, de traceerbaarheid of opspoorbaarheid van voedingslevensmiddelen en de meldingsplicht bij vastgestelde problemen rond voedselveiligheid. Een product waarvan de ingrediënten uit het land van een consument afkomstig zijn biedt aan deze consument geen garantie op voedselveiligheid wanneer het levensmiddelenbedrijf die dit product aanbiedt bijvoorbeeld de hygiënevoorschriften niet naleeft. Ongeacht het land van oorsprong van een levensmiddel moeten de consumenten de garantie hebben dat alle voedingsproducten aangeboden in de Europese Unie veilig zijn. 4. Herkomstetikettering als kwaliteitskenmerk Er moet voorkomen worden dat de consumenten een oorsprongsetikettering voor levensmiddelen als een kwaliteitskenmerk interpreteren. Door het invoeren van een verplichte oorsprongsreglementering zal de perceptie van de Europese consumenten over de betere, natuurlijke en gezondere kwaliteit van levensmiddelen afkomstig uit hun land ten opzichte van producten uit andere EU-landen alleen maar aangemoedigd worden wat allerminst bevorderlijk zal zijn voor de Europese vrije markteconomie. 12 Optem, Les attitudes des consommateurs à l'égard de l'étiquettage, april 2005, blz. 4. 6

7 5. Benadeling van de concurrentiepositie van de KMO in de interne markt De Hoge Raad is van mening dat een verplichte vermelding van de oorsprongsreglementering vooral de eigen markt afschermt. De verplichte herkomstvermelding zal ondernemingen ertoe aanzetten om alle producten en grondstoffen van één en dezelfde herkomst aan te kopen (vb. geboren, gekweekt en geslacht in België). Op deze manier kunnen de administratieve lasten en de kosten worden beperkt. Het aankopen van producten op de interne markt zal hierdoor worden ontmoedigd ten voordele van de nationale productie. Het Impact assessment report on general food labelling issues 13 wijst erop dat ondernemingen door het invoeren van een oorsprongsreglementering moeilijkheden kunnen ondervinden om hun producten te verkopen in andere lidstaten. Vooral voor de levensmiddelenondernemingen uit de export landen waaronder België is dit nadelig. 6. Toename kosten en administratieve lasten Door het invoeren van een verplichte oorsprongsreglementering zullen kleine levensmiddelenbedrijven voortdurend hun etikettering moeten wijzigen, herontwerpen en heruitbrengen wat verhoogde kosten met zich zal meebrengen. Kleine levensmiddelenbedrijven zullen bovendien moeten investeren in nieuwe etiketteermachines en in opleiding voor het personeel om vertrouwd te geraken met de nieuwe reglementering. Momenteel worden de grondstoffen aangekocht in functie van de marktprijs. Om de bijkomende administratieve rompslomp en de kosten te beperken zal men minder frequent grondstoffen aankopen waardoor er minder ingespeeld kan worden op de marktprijs. Door de toename aan de administratieve lasten en de kosten zullen de kleine ondernemingen genoodzaakt worden om deze bijkomende kosten door te rekenen aan de consumenten terwijl de consument slechts een bescheiden bijdrage voor de informatie over de oorsprong wil betalen. 7. Minder aanbod van verse, gezonde en ambachtelijke geproduceerde maaltijden De kleine levensmiddelenbedrijven zullen om de lasten en de kosten te drukken verplicht zijn om een beperkter assortiment te koop te stellen waardoor er meer gestandaardiseerde voorverpakte kant-en-klare gerechten zullen worden aangeboden, waardoor kleine ondernemingen zich nog moeilijk zullen kunnen onderscheiden van de grootindustrie. De invoering van de verplichte herkomstvermelding zal de kleine levensmiddelenbedrijven die nog verse maaltijden willen produceren, aanzetten tot het overschakelen naar grotere producties met daaraan gekoppeld een langere houdbaarheid, meer bewaarmiddelen, kortom tot een semi-industriële productie, waardoor er een negatieve impact zal zijn op het aanbod van gezonde voeding. De ambachtelijke wijze waarop kleine ondernemingen levensmiddelen verstrekken - eigen aan de Europese cultuur - zal daardoor deels verloren gaan. 8. Voorstel van de Commissie betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan de consumenten, COM (2008) 40 def. In het voorstel van de Commissie betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan de consumenten stelt de Commissie bijkomende voorschriften voor die van toepassing zijn op zowel de verplichte vermelding van het land van oorsprong met name ingeval van misleiding voor de consument als op de vrijwillige vermelding van het land van oorsprong Europese Commissie, Impact assessment report on general food labelling issues, SEC(2008) 92, blz Zie ook het advies op eigen initiatief van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO van 26 maart 2009 over het voorstel voor een verordening betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan de consumenten. 7

8 Zowel het Europees Parlement als de Raad van ministers hebben zich in eerste lezing over dit voorstel uitgesproken. Momenteel wordt het voorstel door het Europees Parlement behandeld in tweede lezing. De Hoge Raad is van mening dat het parallel lopen van enerzijds het voorstel van de Commissie betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan de consumenten en anderzijds het voorstel van de Europese Commissie voor een verordening tot wijziging van Verordening nr. 1234/2007 betreffende de handelsnormen zal zorgen voor verwarring en kan zelfs leiden tot een discrepantie tussen beide voorstellen bij de praktische toepassing ervan. Het is daarom aan te raden het einde van de gewone wetgevingsprocedure voor het voorstel betreffende de voedselinformatie af te wachten alvorens een nieuwe rechtsgrond voor de oorsprongsreglementering in het voorstel over de handelsnormen in te voeren. B. Voorstel van de Hoge Raad tot amendering van artikel 112 sexies, 2, j van het voorstel De Hoge Raad is van mening dat de verticale regelgevingen die momenteel gelden voor bepaalde producten niet verder uitgebreid moeten worden naar andere productgroepen. Voor andere producten is de Hoge Raad van mening dat levensmiddelenbedrijven het land van oorsprong facultatief moeten kunnen vermelden en dat deze vermelding verplicht moet worden ingeval de consument ernstig zou misleid kunnen worden met betrekking tot de werkelijke herkomst van het levensmiddel. De Hoge Raad pleit er voor om punt j van artikel 112 sexies, 2 van het voorstel tot wijziging van de verordening betreffende de handelsnormen te amenderen door punt j van bovenvermeld artikel te schrappen uit het voorstel. BESLUIT De Hoge Raad staat negatief tegenover het voorstel van de Commissie om een rechtsgrondslag in te voeren die de Commissie de bevoegdheid verleent om de verplichte etikettering van de plaats van het landbouwbedrijf en/of de plaats van oorsprong in te voeren. Volgens de Hoge Raad zal het invoeren van een verplichte oorsprongsreglementering de concurrentiepositie van de KMO op de interne markt benadelen en zullen de kosten en de administratieve lasten voor KMO onproportioneel toenemen. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het land van oorsprong voor de consument geen belangrijke factor is bij de aankoop van een levensmiddel. Indien consumenten informatie over de oorsprong als belangrijk beschouwen doen zij dit voornamelijk om twee redenen, met name omdat zij dit enerzijds in verband brengen met de voedselveiligheid en anderzijds omdat zij een betere, natuurlijke en gezondere kwaliteit toeschrijven aan levensmiddelen afkomstig uit hun eigen land. Deze beweegredenen mogen volgens de Hoge Raad niet in aanmerking genomen worden en kan zelfs tot misleiding leiden. 8