N EU - Betalingen - A2 Brussel, 5 juni 2012 MH/AB/AS ADVIES. over

Transcriptie

1 N EU - Betalingen - A2 Brussel, 5 juni 2012 MH/AB/AS ADVIES over DE RAADPLEGING VAN DE EUROPESE COMMISSIE OVER HET GROENBOEK:"NAAR EEN GEÏNTEGREERDE EUROPESE MARKT VOOR KAART-, INTERNET- EN MOBIELE BETALINGEN" (goedgekeurd door het bureau op 10 april 2012, bekrachtigd door de Hoge Raad op 5 juni 2012) Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO WTC III (17 e verd.) - Simon Bolivarlaan Brussel Tel.: Fax: cs.hr@economie.fgov.be -

2 Situering van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO is een Belgische federale adviesraad opgericht bij de wetten betreffende de organisatie van de Middenstand, gecoördineerd op 28 mei Hij groepeert meer dan 160 door de Belgische overheid erkende nationale interprofessionele en beroepsfederaties die de belangen van de zelfstandigen en de kleine en middelgrote ondernemingen (KMO) verdedigen. De Hoge Raad bestaat in zijn huidige vorm reeds meer dan 50 jaar. Hij kan beschouwd worden als het sociaal en economisch "parlement" van de zelfstandigen en de KMO. De Hoge Raad treedt op als spreekbuis van de Belgische zelfstandigen, vrije beroepen en KMO. Volgens de Belgische definitie zijn KMO die ondernemingen die in het kader van de Europese KMO-definitie worden aangeduid als micro- en kleine ondernemingen. De Hoge Raad vervult die rol voornamelijk door het geven van formele adviezen en dit in de eerste plaats aan de betrokken Ministers van de Belgische federale regering maar ook aan het Belgische Parlement en aan de Europese instanties. De adviezen van de Hoge Raad bestrijken alle mogelijke facetten van het beroepsleven van zelfstandigen en KMO: het algemeen KMO-beleid, de beroepsreglementeringen, de handelspraktijken, de problematiek van de betalingsachterstand, administratieve vereenvoudiging, enz. De Hoge Raad heeft ook een vertegenwoordigende bevoegdheid in die zin dat hij vertegenwoordigers afvaardigt naar beheers- of raadgevende organen van diverse socioeconomische instanties. Aldus duidt de Hoge Raad in een dertigtal officiële instanties de vertegenwoordigers van de zelfstandigen en de KMO aan. De Hoge Raad is opgenomen in het gemeenschappelijk transparantieregister van het Europees Parlement en de Europese Commissie onder het registratienummer

3 De Europese Commissie bracht op 11 januari 2012 een Groenboek uit met als titel Naar een geïntegreerde Europese markt voor kaart-, internet- en mobiele betalingen. Dit document schetst een beeld van het huidig betaallandschap door middel van kaarten, internet en mobiele telefonie. De deelnemers aan de raadpleging worden uitgenodigd om op 32 vragen te antwoorden. Na raadpleging op 29 februari 2012 van een commissie ad hoc samengesteld uit deskundigen van de interprofessionele organisaties, heeft het bureau van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO op 10 april 2012 volgend advies uitgebracht, dat werd bekrachtigd door de Hoge Raad op 5 juni VOORAFGAANDE BEMERKINGEN De Hoge Raad onderschrijft de doelstelling van het Groenboek namelijk een evaluatie maken van het landschap van kaart-, internet en mobiele betalingen teneinde de obstakels op te heffen die aan de oorsprong liggen van de problemen waarop men momenteel stuit en teneinde de meest aangepaste aanpak te vinden om de marktintegratie te bevorderen. Hij betreurt echter dat het Groenboek niet veel vroeger werd uitgebracht gezien het belang van de bestudeerde materie voor de handelaars en de zeer kleine ondernemingen (ZKO). Hoewel hij er zich over verheugt dat het Groenboek diepgaand de markt van de nieuwe elektronische betaalmiddelen analyseert, betreurt de Hoge Raad evenwel dat het niet voldoende rekening houdt met de noodzaak om op het vlak van betalingen per kaart en per mobiele telefoon te beschikken over een eenvoudig landschap voor de handelaars (Think small first). De toekomstvisie van het Groenboek over de handelaars blijft ondanks alles redelijk vaag. Men ziet niet duidelijk welke concrete omgeving men wil scheppen inzake de kaart- of telefoonbetalingen om het voor de handelaars en de ZKO mogelijk te maken om volop bij te dragen aan de groei van de interne markt. Het Groenboek pleit ondermeer voor een grotere keuzemogelijkheid van de consument qua betaalmiddelen en voor de invoering van gunstige voorwaarden die de betalingsdienstaanbieders (PSP) de gelegenheid bieden om innovaties op een grotere schaal te lanceren. De Hoge Raad vestigt de aandacht op het feit dat aan een essentieel punt van het programma, namelijk de zorg om de kostprijs van het betalingssysteem dat men wil invoeren voor de onderneming of de handelaar, niet voldoende aandacht wordt besteed. Nochtans is voor de handelaar de kostprijs van het voorgestelde systeem een hoofdzaak. Aan de voorstellen die gedaan worden om de betalingen efficiënter te laten verlopen hangt een niet te onderschatten kostenplaatje dat in eerste instantie zal moeten worden gedragen door de kleinhandel. De Hoge Raad heeft vragen bij de coördinatie van alle doelstellingen die het Groenboek nastreeft en over de correlatie van de te zoeken oplossingen in de verschillende domeinen die gedekt worden. Hij stelt vast dat het Groenboek al die doelstellingen gelijktijdig aansnijdt zonder echter een prioriteitsorde te geven inzake de exacte oriëntaties die moeten worden gevolgd in functie van de gedefinieerde doelstellingen. 3

4 ANTWOORDEN OP DE VRAGEN UIT HET GROENBOEK Marktversnippering, markttoegang en grensoverschrijdende markttoetreding De Commissie stelt twee oriëntaties voor om de marktintegratie te versnellen. De ene beoogt de binnenlandse transacties, de andere de grensoverschrijdende aankopen. De Hoge Raad wijst erop dat men geconfronteerd wordt met zeer verschillende situaties. Enerzijds de nationale markt, die in België bijvoorbeeld gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van een klein aantal PSP en door de samenwerking tussen operatoren van mobiele netwerken en de PSP bij het zoeken naar doeltreffende en voor de handelaars goedkope oplossingen op het vlak van betalingen per kaart en per telefoon. Anderzijds de internationale markt, waarin twee PSP (Visa en Mastercard) een dominante positie innemen. De Hoge Raad meent dat de eerste doelstelling, zowel op nationaal vlak als op dat van de grensoverschrijdende aankopen, erin moet bestaan om de kosten die aan de handelaar worden aangerekend en die verband houden met de multilaterale interbancaire tarieven (MIF s) en met de andere kosten die inherent zijn aan het gebruik van een gegeven betalingssysteem tot een minimum te beperken Multilaterale interbancaire tarieven (MIF s) Vraag 1 : Binnen hetzelfde kaartsysteem kunnen MIF s verschillen tussen landen en voor grensoverschrijdende betalingen. Kan dit op een geïntegreerde markt tot problemen leiden? Denkt u dat verschillen in algemene voorwaarden voor de kaartmarkten in verschillende lidstaten objectieve structurele verschillen op deze markten weerspiegelen? Denkt u dat de toepassing van verschillende vergoedingen voor binnenlandse en grensoverschrijdende betalingen objectief te motiveren zou zijn? Vraag 2 : Is het noodzakelijk om voor afwikkelingsvergoedingen meer juridische duidelijkheid te scheppen? Zo ja, hoe en via welk instrument denkt u dat dit mogelijk is? Vraag 3 : Als u denkt dat actie nodig is bij de afwikkelingsvergoedingen, welke punten moeten dan worden aangepakt en op welke manier? Bijvoorbeeld door de MIFniveaus te verlagen, vergoedingen transparant te maken en markttoegang te vergemakkelijken? Moeten ook driepartijensystemen hieronder vallen? Moet een onderscheid worden gemaakt tussen consumenten- en commerciële kaarten? De huidige globale kostprijs van het betalingssyteem in België ligt nog te hoog. Die kostprijs heeft negatieve gevolgen op de economische doeltreffendheid. Hij is het rechtstreekse gevolg van de hoge afwikkelingsvergoedingen die aan de handelaar worden opgelegd door de PSP voor het gebruik van hun betalingssysteem. 1 Onderstaande nummering volgt de indeling van de bevraging. 4

5 Gezien die context is de Hoge Raad verontrust over de gevolgen van de invoering van speciale maatregelen, die zouden genomen worden om de concurrentie tussen PSP te verbeteren, over de afwikkelingsvergoedingen die momenteel aangerekend worden door de PSP die aanwezig zijn op de nationale markt. De voornaamste bekommernis van de Commissie zou erin moeten bestaan te vermijden dat Europese reglementeringen of andere niet verordenende maatregelen die genomen worden met het oog op de verbetering van de werking van de markt en een verhoogde concurrentie het tegenovergestelde effect zouden hebben dan het doel beoogd door de MIF s en deze laatste nog zou verhogen. Verder meent de Hoge Raad dat het primordiaal is om meer transparantie te bekomen op het vlak van de MIF s die door de PSP worden gevraagd, zowel bij binnenlandse als bij grensoverschrijdende betalingen, en onderlijnt hij de rol van de Commissie die in het kader van het Europese mededingingsrecht moet waken over een correcte toepassing van die MIF s Grensoverschrijdende werving Vraag 4 : Zijn er momenteel obstakels voor grensoverschrijdende of centrale werving? Zo ja, wat zijn de redenen daarvoor? Zou het vergemakkelijken van grensoverschrijdende of centrale werving belangrijke voordelen inhouden? Vraag 5 : Hoe kan grensoverschrijdende werving gemakkelijker worden gemaakt? Als u denkt dat actie noodzakelijk is, welke vorm moet die dan aannemen en welke aspecten moeten worden aangepakt? Is verplichte voorafgaande machtiging door het betaalkaartsysteem voor grensoverschrijdende werving bijvoorbeeld gerechtvaardigd? Moeten MIF s worden berekend in functie van het land van de handelaar (in het verkooppunt)? Of moet een grensoverschrijdend MIF worden toegepast bij grensoverschrijdende werving? De bekommernissen die hierboven worden geformuleerd wat de MIF s betreft, gelden ook voor de grensoverschrijdende werving. De Hoge Raad is akkoord met het principe om de grensoverschrijdende werving te vergemakkelijken. Er dient echter vermeden te worden dat de Commissie door het opleggen van een betalingsschema of van nieuwe protocollen, die geacht worden de concurrentie te verhogen, juist het tegenovergestelde effect dan bedoeld zou bereiken doordat de commissiekosten of de globale kosten zouden verhogen. Bijgevolg meent de Hoge Raad dat er kan overwogen worden de grensoverschrijdende werving te vergemakkelijken op voorwaarde dat de handelaar daar enkel baat bij heeft en dat dit zich niet vertaalt in het betalen van hogere kosten. Indien er gunstigere concurrentievoorwaarden moeten voorzien worden moet men de protocollen harmoniseren en vooral vermijden dat de invoering van een nieuw schema of het naast elkaar bestaan van meerdere betalingsschema s de banken en de PSP ertoe verplicht aan de handelaars de kosten aan te rekenen die het gevolg zouden zijn van de aanpassing van hun protocollen aan het (de) nieuwe voorgestelde schema( s) Co-badging Vraag 6 : Wat zijn de potentiële voordelen en/of nadelen van co-badging? Zijn er bepaalde potentiële beperkingen van co-badging die in het bijzonder problematisch zijn? Geef indien mogelijk de omvang van het probleem aan. Moeten beperkingen op co-badging door systemen worden aangepakt en zo ja in welke vorm? Vraag 7 : Wanneer een betaalinstrument met co-badging wordt gebruikt, wie moet dan beslissen welk instrument eerst moet worden gebruikt? Hoe kan dit in de praktijk worden uitgevoerd? 5

6 Co-badging heeft twee facetten vanuit het oogpunt van concurrentie. Het kan een factor zijn die de concurrentie verhoogt maar het tegendeel is ook waar want onder bepaalde voorwaarden kan het ook tot gevolg hebben dat de concurrentie beperkt wordt en dat zo de toegang tot de markt voor nieuwe PSP verhinderd wordt. Gezien de complexiteit die inherent is aan co-badging en het probleem om de gevolgen ervan in te schatten op het vlak van de mededinging meent de Hoge Raad dat de Commissie een aanpak zou moeten hanteren die op dat vlak gericht is op de Europese wetgeving inzake mededinging. De Hoge Raad vindt dat de Commissie de meest bevoegde instantie is om in dit perspectief de meest passende en minst dure oplossingen te zoeken en tevens hun heilzame gevolgen op de ontwikkeling van de digitale interne markt te maximaliseren. Verder meent de Hoge Raad dat een werkelijke toegang voor nieuwe betaalschema s die op de markt worden gebracht tot de betaalkaart een absolute voorwaarde is om meer concurrentie te verkrijgen. Eén van de voornaamste problemen waarop men momenteel in België stuit is immers dat de toegang tot de kaart wordt geweigerd aan die nieuwe betaalschema s waardoor het voor hen onmogelijk is om tot de markt toe te treden Conformiteit met het SEPA-betaalkaartensysteem (SCF) Vraag 12 : Wat is uw mening over de inhoud en de marktimpact (producten, tarieven, algemene voorwaarden) van het SCF? Volstaat het SCF om marktintegratie op EUniveau te bewerkstelligen? Moeten bepaalde punten worden doorgelicht? Moeten nietconforme systemen verdwijnen na volledige tenuitvoerlegging van het SCF of zijn er argumenten voor hun voortbestaan? Voor het verzekeren van de conformiteit van de betaalsystemen met het SEPA werden uiterste data vastgelegd wat enerzijds de domiciliëringen betreft (SEPA Direct Debit) en anderzijds voor de overschrijvingen (Sepa Credit Transfer). Om de wisselwerking van de systemen tussen Lidstaten mogelijk te maken zou er volgens de Hoge Raad ook moeten gedacht worden aan een uiterste datum voor de aanpassing van de niet-conforme systemen Afhankelijkheid van betaalkaarttransacties Vraag 14 : Denkt u dat er in het licht van het toenemende gebruik van betaalkaarten ondernemingen zijn die voor hun activiteiten afhangen van hun vermogen om betalingen per kaart te aanvaarden? Gelieve concrete voorbeelden van ondernemingen en/of sectoren te geven. Zo ja, is er dan behoefte aan een pakket objectieve regels voor het gedrag van betalingsdienstaanbieders en betaalkaartsystemen ten opzichte van afhankelijke gebruikers? De elektronische betalingen gaan ongetwijfeld in de toekomst het voornaamste deel van de betalingen uitmaken want in de sector van de kleinhandel beantwoordt dit aan de wil van de ondernemingen om de betaling per kaart of per mobiele telefoon te promoten omwille ondermeer van veiligheidsredenen, klantenservice en efficiëntere bedrijfsvoering. Tussen de sectoren waar de elektronische betalingen zullen stijgen kan men onder andere de sectoren citeren waar de betalingen over kleine bedragen gaan (microbetalingen). In de toekomst zullen die sectoren meer en meer afhankelijk worden van elektronische betalingen per kaart of per mobiele telefoon. De sectoren waar die evolutie het meest merkbaar is, zijn de horecasector (hotels, restaurants en cafés) en meer bepaald de restaurantsector. 6

7 Om minder blootgesteld te worden aan diefstallen en overvallen willen de ZKO vermijden om baar geld in huis te hebben en worden zij aangemoedigd om op grote schaal kaartbetalingen door hun klanten te aanvaarden. De Hoge Raad stelt zich evenwel vragen bij het gevaar om op langere termijn volledig afhankelijk te zijn van systemen die door private betalingskaartaanbieders worden gecreëerd om bijvoorbeeld toegang te kunnen krijgen tot betaalterminals. Er zouden ook excessen kunnen opduiken op het vlak van de tarifering van commissielonen aan de handelaars door de PSP. De Hoge Raad wenst te wijzen op het gevaar dat er een monopolie kan ontstaan dat de toegang tot terminals aan bijvoorbeeld bepaalde ondernemingen of groepen van ondernemingen zou kunnen weigeren. Om dergelijke uitwassen tegen te gaan vraagt de Hoge Raad zich af of, in navolging van wat momenteel gebeurt in bepaalde Lidstaten waaronder voor België in de elektriciteitssector, er geen universele dienstverlening zou moeten worden ingevoerd op het vlak van de elektronische betalingen per kaart Relatie consument-handelaar: transparantie Vraag 15 : Moeten handelaren consumenten informeren over de vergoedingen die ze betalen voor het gebruik van verschillende betaalinstrumenten? Moeten betalingsdienstaanbieders verplicht worden consumenten op de hoogte te brengen van het aangerekende handelarentarief (Merchant Service Charge MSC) of de MIFvergoeding die bij klantentransacties wordt geïnd? Is deze informatie relevant voor consumenten en beïnvloedt het hun keuze van betaalinstrument? In het Groenboek wordt erop gewezen dat algemeen genomen de handelaars de transactievergoedingen die ze moeten betalen veelal doorrekenen in de prijzen van goederen en diensten die ze aanbieden 2. De Hoge Raad wenst er vooreerst op te wijzen dat slechts een kleine minderheid van de handelaars rechtstreeks rekening houden met de kostprijs van de elektronische betalingen bij de prijszetting van de producten die zij verkopen. De ZKO hebben het moeilijker dan de grote ondernemingen om met die kostprijs rekening te houden want zij werken per definitie met kleinere volumes. Tevens beschikken zij over minder uitgebreide administratieve diensten om die kosten apart te berekenen teneinde de kostprijs van het product te bepalen. De Hoge Raad meent dat de PSP het best geplaatst zijn om de consument te informeren over de commissies (MIF s) en andere kosten die zij aan de handelaar aangerekend hebben. Het is trouwens logisch dat zij de consument zouden informeren over de verschillende elementen van de soms ingewikkelde en weinig transparante tarifering die zij zelf opgesteld hebben Relatie consument-handelaar: kortingen, toeslagen en andere beïnvloedingspraktijken Vraag 16 : Is het nodig om kortingen, toeslagen en andere beïnvloedingspraktijken in de Europese Unie voor kaart-, internet- en m-betalingen te harmoniseren? Zo ja, in welke richting moet een dergelijke harmonisatie dan gaan? Is het bijvoorbeeld nodig dat: bepaalde methoden (kortingen, toeslagen enz.) worden aangemoedigd, en zo ja hoe? toeslagen algemeen worden toegestaan, op voorwaarde dat ze beperkt blijven tot de reële vergoedingen die de handelaar voor het betaalinstrument betaalt? handelaren worden verzocht één veelgebruikt en kosteneffectief elektronisch betaalinstrument zonder toeslag te aanvaarden? specifieke regels gelden voor microbetalingen en, indien van toepassing, voor alternatieve digitale valuta? 2 Groenboek, p. 14, voorlaatste alinea. 7

8 Zoals hoger werd aangegeven, moet er vooreerst op gewezen worden dat het moeilijk is voor de ZKO om precies de reële kostprijs te bepalen van een elektronische betaling in vergelijking met een betaling in baar geld. Hoewel de richtlijn van 13 november 2007 betreffende betalingsdiensten in de interne markt 3 de handelaar toelaat om gebruik te maken van toeslagen en kortingen bij het gebruik van een gegeven betalingsinstrument, kan men daaruit niet automatisch afleiden dat dit de ideale oplossing is om betalingen d.m.v. een duurder betaalmiddel te verminderen gezien de moeilijkheid om de kostprijs van de transacties te bepalen voor een gegeven categorie producten. Daarom is de Hoge Raad geen voorstander van een grotere harmonisatie op het vlak van kortingen en toeslagen. Hij vindt het beter dat aan de handelaar de vrijheid wordt gelaten om zelf de keuze te maken of hij al dan niet een korting toekent naargelang het betalingsmiddel waarvan de consument gebruik maakt. Op dat vlak biedt artikel 52, paragraaf 3 van de richtlijn betreffende de betalingsmiddelen een voldoende vrijheidsmarge aan de handelaar en het is dan ook niet nodig hem bijkomende verplichtingen terzake op te leggen. Wat de microbetalingen betreft, dient erop gewezen te worden dat de marge van de handelaars al bijzonder klein is voor producten verkocht aan de consument waarvoor dit betaalmiddel wordt gebruikt. Gezien de veralgemening op grote schaal van dit soort betalingen voor de volgende jaren wordt aangekondigd en gezien de al zeer kleine marge voor de handelaar op producten die met een microbetaling worden afgerekend, meent de Hoge Raad dat op termijn zou moeten geprobeerd worden om een systeem op punt te stellen waarbij de kostprijs van een microbetaling naar nul zou neigen of toch in elk geval tot een minimum zou beperkt blijven voor de handelaars en de ZKO. 3 Richtlijn 2007/64/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 november 2007 betreffende betalingsdiensten in de interne markt tot wijziging van de Richtlijnen 97/7/EG, 2002/65/EG, 2005/60/EG en 2006/48/EG, en tot intrekking van Richtlijn 97/5/EG. 8