Vierjaarlijkse beoordeling representativiteit van het Hoofdbedrijfschap Ambachten

Transcriptie

1 Toezichtkamer Vierjaarlijkse beoordeling representativiteit van het Hoofdbedrijfschap Ambachten 1. Inleiding In het kader van de advisering van de Bestuurskamer over de instelling en wijziging van de werkingssfeer van bedrijfslichamen heeft de Toezichtkamer tot taak onderzoek te doen naar het organisatorisch draagvlak van bedrijfslichamen en daarover te rapporteren aan de Bestuurskamer en de betrokken ministers. Het onderzoek vindt plaats aan de hand van het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen waarin nadere regels zijn gesteld. Artikel 5 van het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen geeft aan dat de beoordeling van de representativiteit van het organisatorische draagvlak van een bedrijfslichaam in elk geval geschiedt, voorafgaand aan de instelling en vervolgens telkens na het verstrijken van een periode van vier jaar. Na de (her)instelling van het Hoofdbedrijfschap Ambachten per 28 november 2003 zijn inmiddels vier jaar verstreken, zodat een hernieuwde beoordeling van het organisatorisch draagvlak dient plaats te vinden. Deze notitie is daarvan een uitwerking. Leeswijzer In paragraaf twee wordt een korte schets gegeven van het hoofdbedrijfschap, zijn samenstelling en de dragende (benoemingsgerechtigde) organisaties. Paragraaf drie bevat een nadere uitwerking van het beoordelingskader. In paragraaf vier wordt omschreven aan welke waarborgen onderzoeken naar het organisatorisch draagvlak moeten voldoen. Het feitelijke onderzoek naar de representativiteit van het hoofdbedrijfschap als geheel en naar de representativiteit van de dragende organisaties in de verschillende branches en de commissies ex artikel 88a van het hoofdbedrijfschap is beschreven in paragraaf vijf. De laatste paragraaf bevat ten slotte de conclusie ten aanzien van het organisatorisch draagvlak bij het Hoofdbedrijfschap Ambachten. 2. Korte schets van het hoofdbedrijfschap Het Hoofdbedrijfschap Ambachten verenigt ondernemers en werknemers in ambachts verdeeld over circa 35 ambachtelijke branches. De ambachten kennen een grote mate van diversiteit, maar kenmerken zich doordat daarin het vervaardigen, bewerken, herstellen, onderhouden en verkopen van zaken plaats vindt. Voorts kunnen ambachts diensten verrichten. Het Hoofdbedrijfschap Ambachten stelt zich ten doel het bevorderen van een duurzame sociaal-economische ontwikkeling van de aangesloten ambachtelijke branches, rekening houdend met maatschappelijke ontwikkelingen die voor deze branches van belang zijn.

2 2 Het hoofdbedrijfschap tracht deze doelstelling te bereiken door middel van activiteiten op onder meer het gebied van onderwijs en opleiding, arbeidsmarkt, kwaliteit van ondernemerschap, innovatie en ICT, promotie, kennisverzameling en onderzoek. Het Hoofdbedrijfschap Ambachten kent drie commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie, namelijk voor: - Het kappersbedrijf; - Het schoenherstellersbedrijf; - Het natuursteenbedrijf. Aan ondernemerszijde in het bestuur kent het Hoofdbedrijfschap Ambachten de volgende benoemingsgerechtigde organisaties: Koninklijke Vereniging MKB-Nederland Vereniging VNO-NCW Raad Nederlandse Detailhandel Naast bovengenoemde organisaties kent het Hoofdbedrijfschap Ambachten in de verschillende commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie overigens nog de volgende benoemingsgerechtigde ondernemersorganisaties: Algemene Nederlandse Bond van Natuursteen Koninklijke Algemene Nederlandse Kappersorganisatie Nederlandse Schoenmakers Vereniging Vereniging Nederlandse Natuursteen Importeurs Aan werknemerszijde in het bestuur kent het Hoofdbedrijfschap Ambachten de volgende benoemingsgerechtigde organisaties: Christelijk Nationaal Vakverbond Federatie Nederlandse Vakbeweging Naast bovengenoemde organisaties kent het Hoofdbedrijfschap Ambachten in de verschillende commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie overigens nog de volgende benoemingsgerechtigde werknemersorganisaties: CNV BedrijvenBond FNV Bondgenoten FNV Bouw Hout- en Bouwbond CNV Kappersbond FNV 3. Beoordelingskader Aan ondernemerszijde gelden de volgende kwantitatieve criteria. Voor de bepaling van de sociaal-economische grootte komen volgens artikel 9 van de Verordening representativiteit als maatstaf in aanmerking: het aantal ondernemers; de omzet van de ondernemingen; het totale aantal personen werkzaam in deze ondernemingen; zo nodig kunnen voorts als maatstaf in aanmerking worden genomen: o het aantal zelfstandige ondernemingen of vestigingspunten; o de betaalde lonen; o of de verwerkte hoeveelheid grondstof.

3 3 Als voldoende representatieve organisatorische vertegenwoordiging aan ondernemerszijde wordt ingevolge artikel 3 van het Besluit advisering representativiteit bedrijfs-lichamen aangemerkt: een of meer ondernemersorganisaties die ten minste 55 procent vertegenwoordigen van alle ondernemers binnen de werkingssfeer van het bedrijfslichaam, berekend aan de hand van één van de bovengenoemde maatstaven; een of meer ondernemersorganisaties die meer dan 50 procent vertegenwoordigen van alle ondernemers binnen de werkingssfeer van het bedrijfslichaam, berekend aan de hand van twee van de bovengenoemde maatstaven. Als voldoende representatieve organisatorische vertegenwoordiging aan werknemerszijde wordt aangemerkt één of meer werknemersorganisaties die ingevolge de Verordening representativiteit organisaties als (kwalitatief) representatief zijn te beschouwen. Indien een of meer andere als representatief te beschouwen werknemersorganisaties bezwaar maken, worden de hierboven bedoelde werknemersorganisaties slechts als voldoende representatieve vertegenwoordiging aangemerkt als zij gezamenlijk meer leden binnen de werkingssfeer van dat bedrijfslichaam hebben dan die andere organisaties gezamenlijk. Bij de totstandkoming van het instellingsbesluit van het Hoofdbedrijfschap Ambachten is vastgesteld dat de onder 2. genoemde dragende organisaties aan werknemerszijde als (kwalitatief) representatief zijn te beschouwen. Daarin heeft zich geen wijziging voorgedaan. Aangezien er voorts ook geen bezwaren bekend zijn van werknemersorganisaties, kan worden volstaan met een oordeel over de representativiteit aan ondernemerszijde. 4. Onderzoeksbeschrijving Het proces van gegevensverzameling is uitgevoerd door het secretariaat van het Hoofdbedrijfschap Ambachten. Voor de objectiviteit en betrouwbaarheid is het van belang dat gegevens in onderzoeken naar de representativiteit worden gecontroleerd door een externe accountant. Als alternatief of aanvulling hierop is het ook mogelijk een gerenommeerd onderzoeksbureau in te schakelen of direct te putten uit objectieve statistische bronnen, bijvoorbeeld afkomstig van het CBS. Het Hoofdbedrijfschap Ambachten heeft gebruik gemaakt van het onafhankelijke onderzoeksbureau EIM dat het gehele onderzoek naar de representativiteit in de verschillende branches en het hoofdbedrijfschap als geheel heeft uitgevoerd. Het hoofdbedrijfschap heeft een verklaring overgelegd van het EIM, waaruit blijkt op welke wijze zij het onderzoek hebben uitgevoerd. In het onderzoek is een berekening gemaakt van het organisatorisch draagvlak van het Hoofdbedrijfschap Ambachten als geheel. Voor de berekening van het organisatorisch draagvlak van het hoofdbedrijfschap als geheel is gebruik gemaakt van het criterium werkzame personen. Dit criterium is beschikbaar voor alle sectoren en geeft een goede indicatie van het sociaal-economisch gewicht van ondernemingen in een branche. Ook in het verleden is dit criterium gebruikt voor de vaststelling van het organisatorisch draagvlak. Daarnaast is de representativiteit van het organisatorisch draagvlak berekend per branche. Ten aanzien van de individuele branches is, naast het criterium werkzame personen, ook gekeken naar aantal en naar omzet. Als bron voor de

4 4 gegevens dienen de meest recente onderzoeksgegevens van het onderzoeksinstituut EIM over 2007 en Representativiteitsgegevens Representativiteit van het hoofdbedrijfschap als geheel De representativiteit van het Hoofdbedrijfschap Ambachten is allereerst als geheel beoordeeld. Daarbij is van belang dat het hoofdbedrijfschap niet uitsluitend activiteiten per branche verricht, maar ook sectoroverschrijdende actief is. Tabel 1: representativiteit Hoofdbedrijfschap Ambachten werkzame personen personen, werkzaam bij % % Representativiteit van de verschillende branches Het Hoofdbedrijfschap Ambachten kent circa 35 onder de werkingssfeer vallende branches. Ten aanzien van drie van deze branches zijn commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie ingesteld. Het betreft commissies voor: het kappersbedrijf het natuursteenbedrijf het schoenherstellersbedrijf De diversiteit tussen de verschillende branches is groot. Ook de aantallen per branche laten grote verschillen zien. Zo zijn in de kappersbranche bijna actief, terwijl de modisterijbranche slechts 59 telt. Voorts is er in het ambacht een trend waarneembaar naar eenmanszaken (zelfstandigen) zonder personeel (de zogenaamde zzp-ers). In sommige branches, zoals de voetverzorging is zelfs meer dan 90 procent van de ondernemers zzp-er. Met name deze categorie ondernemers is over het algemeen slecht georganiseerd, hetgeen zijn invloed heeft op de organisatiegraad. Dat heeft voor sommige branches tot gevolg dat de representativiteit niet voldoet aan de in het Besluit en de Verordening gestelde eisen. Overigens voldeden ook ten tijde van de instelling van het Hoofdbedrijfschap Ambachten enkele branches niet aan de representativiteitseisen. Hierna zal eerst een overzicht worden gegeven van alle branches. Daarna wordt een overzicht gegeven van de drie commissies ex artikel 88a van de Wet op de bedrijfsorganisatie. Overzicht van de branches In onderstaande tabel zijn de onderzoeksresultaten van de afzonderlijke branches opgenomen. Deze zijn onderverdeeld in clusters, overeenkomstig de onderverdeling in het Instellingsbesluit Hoofdbedrijfschap Ambachten. In het overzicht ontbreken de volgende drie branches: - het maatschoenmakersbedrijf - het toneelkappersbedrijf - het dierverzorgend ambacht.

5 5 Het maatschoenmakersbedrijf en het toneelkappersbedrijf kennen samen slechts enkele tientallen ondernemers. Vandaar dat deze beide branches zijn samengenomen met respectievelijk het orthopedisch schoentechniekbedrijf en het grimeursbedrijf. Ten aanzien van het dierverzorgend ambacht is al in 2006 door de SER aan de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geadviseerd om deze branche buiten de werkingssfeer van het hoofdbedrijfschap te brengen. Het hoofdbedrijfschap verricht al een aantal jaren geen activiteiten meer ten behoeve van deze branche en de betreffende ondernemingen behoeven ook geen heffing meer te betalen. Om die reden is deze branche buiten het representativiteitsonderzoek gehouden. Ten aanzien van het fijnkeramisch bedrijf wordt een omzet vermeld van meer dan 55 procent. In deze branche is een schatting gemaakt van de omzet op basis van wel bekende gegevens, zoals aantal werkzame personen met gemiddelde omzet per werkzaam persoon. De branche muziekinstrumentmakersbedrijf omvat ook de pianotechnici. Omdat de pianotechniek een eigen adviescommissie heeft en een bestemmingsheffing kent, zijn ook de cijfers voor de pianotechniek genoemd. Tabel 2: Representativiteit per branche. Cluster Branche werkzame personen x 1000 personen, werkzaam bij omzet door Voedingsambacht Banketbakkers % 5,9 62% Onbekend IJsbereiders % 2,4 32% 30% Vakslagers % 15,3 71% Onbekend Gebouwverzorging Glazenwassers % 23,1 65% Onbekend Schoorsteenvegers % 0,8 56% 60% Bouwambacht Bestrating % 6,7 47% 63% Dakdekkers % 16,4 57% 62% Glasbewerking/ % 2,3 58% 76% glazeniers Parketleggers % 4,4 59% 67% Voegers % 3,9 42% 69% Zonwering % 5,5 34% 36% Productieambacht Fijnkeramiek % 1,5 82% > 55% Maatoverhemden 512 8% 0,8 10% 8% Modisterij 59 50% 0,1 51% 50% Muziekinstrument (pianotechniek) 974 (322) 27% (45%) 1,9 41% (62%) 47% ( 74%) Natuursteen % 3,0 40% 57% Reparatieambacht Fietsherstellers % 11,1 56% 52% Goud/zilversmid % 3,6 45% 55% Kledingreparatie % 1,8 6% 7% Lederwaren 102 9% 0,2 9% Onbekend Naaimachine % 0,6 32% 34% Schoenherstellers % 1,9 71% 75% Textielreiniging % 2,8 66% 71% Uurwerkmakers % 1,7 59% 70% Zadelmakers 66 9% 0,1 13% 13%

6 6 Uiterlijke verzorging Kappers % 38,0 63% Onbekend Grimeurs 73 32% 0,1 30% 40% Schoonheidsverz % 14,7 49% 67% Voetverzorging % 9,3 72% 82% Gezondheidstechniek Optiek % 8,5 67% 66% Orthopedische % 1,6 76% 85% schoentechniek Tandtechniek % 5,9 51% 55% Gelet op bovenstaande overzicht wordt in de volgende branches niet voldaan aan de gestelde eisen: - consumptie ijsbereidersbedrijf - zonweringsbedrijf - maatoverhemdenbedrijf - modisterijbedrijf - muziekinstrumentmakersbedrijf - kledingreparatiebedrijf - lederwarenambacht - naaimachinebedrijf - zadelmakersbedrijf - grimeurs- en toneelkappersbedrijf Het gaat hier om een aantal kleinere branches, waar bij elkaar ongeveer 7 procent van het totale aantal onder de werkingssfeer van het hoofdbedrijfschap vallende ondernemingen actief zijn. Van deze branches voldeden het maatoverhemdenbedrijf, het modisterijbedrijf en het kledingreparatiebedrijf ten tijde van de instelling van het hoofdbedrijfschap ook al niet aan de gestelde eisen. Toen is met toepassing van artikel 2, tweede lid van het besluit, geoordeeld dat op grond van bijzondere omstandigheden en het algemeen belang afgeweken kon worden van de gestelde representativiteitseisen. Representativiteit van de Commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie Ten aanzien van drie branches is een commissie ex artikel 88a van de Wet op de bedrijfsorganisatie ingesteld. Het betreft commissies voor het kappersbedrijf, het natuursteenbedrijf en het schoenherstellersbedrijf. De kappersbranche is de grootste branche, die valt onder de werkingssfeer van het Hoofdbedrijfschap Ambachten. Er zijn ongeveer ondernemers geregistreerd bij het hoofdbedrijfschap. Ten aanzien van deze branche zijn geen omzetgegevens bekend. De commissie Natuursteenbedrijf is de opvolger van het vroegere Bedrijfschap voor het Natuursteenbedrijf, dat bij de (her)instelling van het Hoofdbedrijfschap Ambachten, is toegetreden tot het hoofdbedrijfschap. Het hoofdbedrijfschap wijst er ten aanzien van deze branche op dat, zoals ook in andere bouwgerelateerde branches het geval is, in deze branche de fragmentering toeneemt: het aantal kleine ondernemers, zzp ers, groeit. Daardoor daalt het aantal ondernemers relatief in aantal, maar minder in werkgelegenheid en nog minder in omzet. In deze branche is het gebruikelijk de omzet als maatstaf te gebruiken voor de contributie van de branchevereniging. Daarom zijn van oudsher vrij betrouwbare gegevens over de omzet bekend, voorzien van een accountantsverklaring over de opgave daarvan aan de brancheorganisatie.

7 7 Tabel 3: representativiteit commissies ex art. 88a Wet op de bedrijfsorganisatie Branche werkzame personen x 1000 personen, werkzaam bij omzet door Kappersbedrijf % 38,0 63 % Onbekend Natuursteenbedrijf % 3,0 40 % 57 % Schoenherstellersbedrijf % 1,9 71 % 75 % 6. Oordeel De Toezichtkamer stelt vast dat het organisatorische draagvlak van het Hoofdbedrijfschap Ambachten als geheel en van de drie commissies ex artikel 88a Wet op de bedrijfsorganisatie voldoet aan de criteria, zoals opgenomen in de Verordening representativiteit en het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen. Voorts wordt vastgesteld dat het organisatorische draagvlak in tien branches niet voldoet aan de norm, als gesteld in artikel 3 van het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen. Conform het bepaalde in artikel 6, eerste lid, van het Besluit advisering representativiteit bedrijfslichamen zullen het hoofdbedrijfschap en de betrokken organisaties van de bevindingen op de hoogte worden gesteld en zal over twee jaar opnieuw een beoordeling van de representativiteit van het organisatorisch draagvlak plaatsvinden in de volgende branches: - consumptie ijsbereidersbedrijf - zonweringsbedrijf - muziekinstrumentmakersbedrijf - lederwarenambacht - naaimachinebedrijf - zadelmakersbedrijf - grimeurs- en toneelkappersbedrijf Met betrekking tot het maatoverhemdenbedrijf, het modisterijbedrijf en het kledingreparatiebedrijf is vastgesteld dat deze branches ook al tijdens de (her)instelling van het hoofdbedrijfschap in 2003 niet voldeden aan de gestelde representativiteitseisen. Op advies van de Bestuurskamer heeft de minister niettemin besloten deze branches onder de werkingssfeer van het hoofdbedrijfschap te houden vanwege het belang van de activiteiten van het hoofdbedrijfschap voor de betrokken. Om die reden zal de Bestuurskamer worden verzocht zich uit te spreken over de vraag of nog steeds aanleiding bestaat om, met toepassing van artikel 2, tweede lid van het Besluit, op grond van bijzondere omstandigheden en het algemeen belang af te wijken van de gestelde representativiteitseisen. Indien dit zo is zal kunnen worden afgezien van een tussentijds onderzoek. 29 september 2008