BIOGENIE 3.2 DEEL 1: ORGANISMEN ONTVANGEN PRIKKELS UIT HUN OMGEVING

Transcriptie

1 BIOGENIE 3.2 DEEL 1: ORGANISMEN ONTVANGEN PRIKKELS UIT HUN OMGEVING Definitie kunnen geven van een prikkel (p.11) Definitie kunnen geven van een receptor (p.11) A) HET OOG De volgende delen van het oog benoemen op een figuur (p.22) hoornvlies hard oogvlies vaatvlies straallichaam iris (regenboogvlies) pupil netvlies gele vlek blinde vlek lens glasachtig lichaam oogzenuw. De functie kunnen geven van de volgende delen: lens (p.22, 25-27) netvlies (p.22, 25-27, 30-33) iris (p.22 / p.24) pupil (p.22 / p.24) oogzenuw (p ) De oorzaken en de correctie geven van: bijziendheid (p.28) verziendheid (p.28) ouder wordend oog (p.29) Bijziendheid, verziendheid herkennen op een tekening (p.28) B) HET OOR 1. Het gehoorzintuig Op een figuur van het oor de volgende delen kunnen aanduiden: oorschelp (p.50) gehoorgang (p.50, 52) trommelvlies (p.50, 52) hamer (p.52) aambeeld (p.52) stijgbeugel (p.52) ovaal venster (p.52, 54) rond venster (p.52, 54) buis van Eustachius (p.52) slakkenhuis (p.54) De functie kunnen geven van de volgende delen: oorschelp (3.1.1) gehoorgang (3.1.2) trommelvlies (3.1.3.)

2 2. Het evenwichtszintuig Op een figuur van het oor de volgende delen van het evenwichtszintuig kunnen aanduiden: de drie halfcirkelvormige kanalen (p.54, p.65) het voorhof (p.54, p.65) C) HET REUKZINTUIG thema 4 punten 1, 2 en 3 De bouw van het reukorgaan kunnen beschrijven De werking van het reukorgaan kunnen uitleggen. Het reukorgaan kunnen situeren op een figuur. D) HET SMAAKZINTUIG Bouw van de smaakzintuigen kunnen beschrijven (thema 5 punten 1, 2, 3 en 4) Werking van de smaakzintuigen uitleggen (thema 5 punt 4) De smaakpapillen kunnen aanduiden op een figuur (p.91 figuur 5.3) E) DE HUID 1. Structuur van de huid Op een figuur de delen van de huid kunnen herkennen en benoemen (p.100 figuur 6.4; p.101 figuren 6.5, 6.6. en 6.7; p.102 figuren 6.8 en 6.10) De functie kunnen geven van de verschillende delen (thema 6 punten 3 en 4) 2. De huidzintuigen Op een figuur van de huid de volgende zintuigen kunnen aanduiden: de lichaampjes van Merkel (p.104 figuur 6.12 "druklichaampjes) de lichaampjes van Meissner (p.104 figuur 6.12 "tastlichaampjes") de lichaampjes van Vater-Pacini (ONTBREEKT) Zeer bondig de functie van hoger genoemde lichaampjes kunnen geven (zie hieronder) Op een figuur kunen aanduiden: de lichaampjes van Krause (p.104 figuur 6.12 "koudereceptor) de lichaampjes van Rufini (p.104 figuur 6.12 "warmtereceptor) Zeer bondig de functie van hoger genoemde lichaampjes kunnen geven (p ) Op een figuur de pijnzintuigen kunnen herkennen en benoemen (p.104 figuur 6.12 "vrije zenuwuiteinden) De functie van de pijnzintuigen kunnen geven (p ) DEEL 2: REACTIE OP PRIKKEL, INFORMATIEOVERDRACHT EN IMPULSBEGELEIDING A) ZENUWSTELSEL Op een figuur de volgende structuren herkennen: neuron (p.156 figuur 9.6) centraal zenuwstelsel (p.166 figuur 9.27) hersenen (p.167 figuren 9.29) ruggenmerg (p.171 figuren 9.40 en p.172 figuur 9.43)) perifeer zenuwstelsel (p.166 figuur p.173 figuur 9.44) Bouw en functie bespreken van: neuronen (thema 9 punten 2 en 3) centraal zenuwstelsel (thema 9 punt 5 + punt 7) perifeer zenuwstelsel (thema 9 punt 6)

3 B) REFLEXEN Weten wat een reflex is: uitleggen hoe een reflex tot stand komt (p.181) op een figuur met een reflexboog de aangeduide delen benoemen (p ) weten wat een impuls is (p ) Een impuls is een signaal dat door zenuwcellen en hun uitlopers wordt voortgeleid. op een figuur met een reflexboog de zin van de impulsen aanduiden (p ) C) GEWILDE BEWEGINGEN Kunnen uitleggen hoe een gewilde beweging tot stand komt (de zin van een impuls) (thema 9 punt 8.3) Op een figuur de motorische (bewegings-) en sensorische (gevoels-) centra situeren (thema 9 punt en 7.2.2) Kunnen uitleggen wat de gevolgen zijn van het niet functioneren van de motorische- en sensorische centra. bij niet-functioneren van motorische centra verlamming van het lichaamsdeel dat "bestuurd" wordt door het beschadigde deel van het motorisch centrum bij niet-functioneren van sensorische centra zintuiglijke handicap (blindheid, doofheid, anosmie (niet kunnen ruiken), ageusie (niet kunnen smaken), ongevoelig voor koude/warmte/pijn D) ENDOCRIENE KLIEREN Op een figuur de volgende klieren kunnen benoemen (p.142 figuur 8.5): hypofyse schildklier alvleesklier (zie eilandjes van Langerhans) bijnier geslachtsklieren; van de volgende klieren: één functie + de hormonen die ze produceert + effect ophet lichaam hypofyse (thema 10 punt en 5.3.3) schildklier (thema 10 p.202) alvleesklier (thema 10 punt 5.2) bijnier (thema 10 punt 6.2) geslachtsklieren (thema 10 punt 5.3.3)

4 BIOGENIE 4.2 DEEL 3: CLASSIFICATIE VAN ORGANISMEN A) RIJK VAN DE DIEREN De 5 groepen van de gewervelden kunnen geven met telkens enkele voorbeelden. ONTBREEKT De 9 verschillende groepen van de niet gewervelden kunnen geven met telkens 1 voorbeeld: ONTBREEKT B) RIJK VAN DE PLANTEN 1) Zaadplanten De zaadplanten kunnen indelen in naaktzadigen en bedektzadigen (thema 4 punt 2.3) De criteria kunnen geven waarop bovenstaande indeling steunt (thema 4 punt 2.3) Indeling kunnen maken in de bedektzadigen (thema 4 punt 2.4) Enkele families van de tweezaadlobbigen kennen (thema 4 punt 2.5) lipbloemigen kruisbloemigen vlinderbloemigen (zie aanvulling hieronder) papaverfamilie Een aantal criteria kunnen geven die typisch zijn voor bovenstaande families. ONTBREEKT VOOR VLINDERBLOEMIGEN 2) Varens, paardenstaarten en wolfsklauwen Indeling kunnen geven van de varens (paardenstaarten en wolfsklauwen). Op een figuur de varens, de paardenstaarten en de wolfsklauwen kunnen herkennen. De vegetatieve delen van een varen kunnen aanduiden op een figuur. De verschillende fases van de ontwikkelingscyclus van een varen kunnen identificeren, ordenen in chronologisch verband, schematiseren. TE BEPERKT 3) Mossen Indeling van mossen kunnen geven in bladmossen en levermossen. Op een figuur bladmossen en levermossen kunnen onderscheiden. De vegetatieve delen van bladmossen kunnen aanduiden op een figuur. De verschillende fasen van de ontwikkelingscyclus van het bladmos kunnen identificeren, ordenen in chronologisch verband, schematiseren. TE BEPERKT 4) Wieren De indeling van de wieren kunnen geven in groenwieren, roodwieren en bruinwieren. Weten dat de meeste wieren sporen als verspreidingsmiddel kunnen vormen waaruit rechtstreeks een nieuw wier ontwikkelt. TE BEPERKT

5 C) RIJK VAN DE ZWAMMEN De indeling van het zwammenrijk in: paddestoelen, schimmels en lichenen kunnen geven. (verouderd - zie hieronder) Twee criteria kunnen geven waardoor een organisme tot het zwammenrijk behoort (thema 6 punt 1) Betekenis van heterotroof en autotroof kunnen geven (thema 6 punt 1). Het verschil tussen parasieten en saprofieten kennen (thema 6 punt 1). ONTBREEKT - TE BEPERKT D) PROKARYOTEN (bacteriën en blauwwieren) + DEEL 6: BACTERIËN EN VIRUSSEN Weten dat er eencellige organismen bestaan waarbij het kernmateriaal niet omsloten is door een kernmembraan (p.42, p.113) Bacteriën en blauwwieren kunnen herkennen als voorbeeld. Een verband kunnen leggen tussen hun voedingswijze en voorkomen Weten hoe de vermenigvuldiging gebeurt in gunstige- en ongunstige omstandigheden (thema 8 p.112 kader onderaan + punt 1.4) Gedrag van bacteriën in ongunstige omstandigheden kunnen omschrijven (thema 8 punt 1.5) Bacteriën : bespreek de bouw + vorm (thema 8 punt 1.2) de levensvoorwaarden kunnen opsommen en uitleggen hoe bacteriën zich vermenigvuldigen (thema 8 punt 1.1, 1.4 en 1.5) hoe kan men voedselbederf voorkomen door een gezonde levenswijze (thema 8 punt de functies van de bacteriën in de natuur kunnen opsommen bacteriële infecties voorbeelden (thema 10 punt 2.2.1) bestrijdingsmethodes (thema 10 punt 2.3 en 2.4) rol van hygiëne (thema 10 punt 2.4.4) Virussen : bespreek de bouw kunnen uitleggen hoe nieuwe virussen worden gevormd virale infecties voorbeelden (thema 10 punt 2.2.4) bestrijdingsmethodes (thema 10 punt 2.3 en 2.4) rol van hygiëne (thema 10 punt 2.4.4) de invloed van AIDS op de menselijke gezondheid kunnen uitleggen - ONTBREEKT DEEL 4: ECOLOGIE A: thema 2 + thema 13 gegevens van ecologisch onderzoek van een zoetwaterbiotoop, een bodem of grasland kunnen interpreteren en verwerken relaties kunnen leggen tussen aanwezige organismen en de abiotische factoren van het onderzochte biotoop (thema 12 punt 1) een eenvoudige classificatie van de aanwezige planten, dieren, zwammen en ééncelligen kunnen opstellen. Voedselrelaties: een eenvoudige voedselketen en voedselweb kunnen opstellen en interpreteren.

6 B: begrippen autotrofe en heterotrofe voeding kunnen uitleggen en aantonen aan de hand van voorbeelden (p.43) C: begrip symbiose kunnen verklaren, de onderverdelingen: mutualisme, commensalisme en parasitisme kunnen geven en bespreken aan de hand van voorbeelden (thema 9 punt 3) begrip concurrentie kunnen verklaren (thema 11 punt 1) voedselkringloop met daarin: producent (thema 12 punt 2.2.1) consument (thema 12 punt 2.2.2) reducent (thema 12 punt 2.2.3) voedselrelaties zoals: coöperatie (p.166) symbiose (p.124) mutualisme (thema 9 punt 3.2) antibiose (ONTBREEKT) commensalisme (thema 9 punt 3.3) vormen van parasitisme (thema 9 punt 3.1) samenlevingsvormen (thema 11 punt 1.2): tijdelijke groepsvorming (p.165 D, E en F) blijvende groepsvorming (p.165 A, B en C) kolonie (ONTBREEKT) sociale staat (p.166) D: Piramides aantallen (thema 12 punt 3.1) biomassa (thema 12 punt 3.2) energie (thema 12 punt 3.3 en 3.4) E: Wisselwerking tussen koolstof- en zuurstofcyclus p.199 F: Begrippen verklaren en illustreren aan de hand van voorbeelden: ecosysteem (thema 12 punt 1.3) habitat (thema 2 punt 2.1 / thema 13 punt 2.2.) niche (thema 2 p.29 / thema 13 punt 2.2.) biotoop (thema 2 p.29) levensgemeenschap (thema 2 p.29) DEEL 5: MILIEU (thema 14) A) Milieuverontreiniging : relatie kunnen leggen tussen de aanwezigheid van verontreinigde factoren en de mogelijke invloeden ervan op de biotoop water of bodem. B) Verontreiniging van water of bodem : de wisselwerking kunnen geven tussen mens en milieu C) Alternatieven, verbetering, mogelijke oplossingen kunnen geven voor een duurzame ontwikkeling.