PULO / MULO staatsexamen lesmateriaal Vak: Biologie Les 6

Transcriptie

1 PULO / MULO staatsexamen lesmateriaal Vak: Biologie Les 6 Tenzij anders vermeld, gaat het steeds om gezonde organismen en normale omstandigheden Thema: WEEFSELS EN ORGANEN Thema: STEVIGHEID 1 2 De tekening stelt een deel van een arm van de mens voor. Met welk cijfer is de buigspier aangegeven? Is de buigspier verbonden met het spaakbeen of met de ellepijp? buigspier aangegeven met buigspier verbonden met 1 het spaakbeen Twee beweringen over de organen van de mens zijn: I De balzak is een inwendig orgaan. II De spieren zijn uitwendige organen. Voor deze beweringen geldt: I en II zijn beide onjuist. Het bladskelet, zoals aangegeven, in de tekening dient voor: Stevigheid. Welk dier heeft een uitwendig geraamte? Een spin. André wil nagaan hoe de stevigheid verkregen wordt bij een manjaplantje en een tomatenplantje en doet het volgende: Hij doet de plantjes enkele uren zonder water in de zon. Het tomatenplantje hangt na enkele uren helemaal slap, terwijl het manjaplantje nog rechtovereind staat. Welke conclusie kan André hieruit trekken? Het manjaplantje verkrijgt zijn stevigheid door hout en het tomatenplantje door turgor.

2 Thema: STOFWISSELING Organische stoffen worden verbruikt door Alle organismen. Vier beweringen over energie zijn: 1. Er komt energie vrij uit organische stoffen. 2. Er komt energie vrij uit anorganische stoffen. 3. Er wordt energie vastgelegd in organische stoffen. 4. Er wordt energie vastgelegd in anorganische stoffen. Welke bewering geldt voor de fotosynthese? 3. Enkele processen, die plaatsvinden in het spijsverteringsstelsel van de mens zijn: 1. productie van enzymen door darmsapklieren; 2. opname van verteringsproducten in het bloed; 3. opname van zouten in het bloed. Welke van deze processen vindt(vinden) plaats in de dunne darm? 1, 2 en 3. Thema: TRANSPORT In de afbeelding is vier maal een hart van de mens schematisch getekend. P en Q geven kleppen aan. Waardoor is het gaswisselingsoppervlak bij volwassen insecten vergroot? Door tracheeën. Bij bepaalde dieren is de wand van een deel van het ademhalingsstelsel verstevigd met chitine. Welk deel wordt bedoeld? Een trachee. 1 2 Drie delen van het spijsverteringskanaal van de mens zijn: 1. de slokdarm; 2. de dunne darm; 3. de dikke darm. In welk(e) deel/ delen wordt het voedsel verplaatst door middel van peristaltische bewegingen? In 1, 2 en In welke afbeelding is de stand van de hartkleppen bij het samentrekken van de boezems juist weergegeven? Afbeelding 3. Sabrina heeft haar vinger verwond met een mes. Na een paar dagen ontstaat er een korstje op die wond. Dit korstje ontstaat door de omzetting van: Fibrinogeen in fibrine.

3 Thema: UITSCHEIDING Twee beweringen over bloedvaten zijn: I Een longader vervoert zuurstofarm bloed vanuit de longen naar het hart. II De leverader vervoert zuurstofarm bloed naar de onderste holle ader. Voor deze beweringen geldt: Alleen II is juist. De tekening stelt schematisch een lymfeknoop met lymfevaten voor. 1 Bij de vorming en afvoer van urine vinden bij de mens o.a. de volgende processen plaats: 1. urine verzamelt zich in een nierbekken; 2. urine wordt gevormd in nierschors en niermerg; 3. urine wordt in de urineblaas opgeslagen; 4. urine wordt via de urineleider afgevoerd. In welke volgorde vinden deze processen plaats? Met welk cijfer is een afvoerend lymfevat aangegeven? Wat is de functie van een lymfeknoop? afvoerend lymfevat 2 functie lymfeknoop 1 de lymfe zuiveren van Ziekteverwekkers Bij een fajalobiplant wordt gekeken naar het transport van koolhydraten. Vindt het transport van koolhydraten vooral plaats via bastvaten of vooral via houtvaten? In welke richting vindt dit transport vooral plaats? transport via bastvaten richting van de bladeren naar de wortels Bruintje, de hond van Saskia, hangt al hijgend zijn tong naar buiten. Welke stof(fen) wordt(worden) op dat moment bij Bruintje uitgescheiden? Koolzuurgas en waterdamp. Thema: HORMONEN In de puberteit worden jongens en meisjes plotseling langer en er treden lichamelijke veranderingen op. Worden die veranderingen beïnvloed door geslachtshormonen? En door groeihormonen? Zowel door geslachtshormonen als door Groeihormonen. Twee leerlingen doen de volgende uitspraken: Chitra zegt: Reuzengroei kan veroorzaakt worden door een afwijking aan de hypofyse. Ronny zegt : Suikerziekte (diabetes) kan ontstaan door een afwijking aan de hypofyse. Wie heeft(hebben) gelijk? Alleen Chitra.

4 Insuline is een hormoon dat gemaakt wordt door de eilandjes van Langerhans en het wordt afgegeven aan het bloed. Dit hormoon zal werkzaam zijn in de: Lever. In de schematische tekening hieronder geven de cijfers1 en 2 typen zenuwcellen weer. De pijlen geven de richting aan waarnaar de zenuwcellen hun impulsen geleiden. 1 2 Dit is een foto van de buurvrouw van Raisha die een zwelling aan haar hals heeft. Raisha vraagt haar moeder wat er met de buurvrouw aan de hand is. Welk antwoord zou moeder op de vraag moeten geven? Ze heeft: Een vergrote schildklier. Thema: ZENUWSTELSEL Naar welk deel van het centrale zenuwstelsel worden impulsen van de pupilreflex geleid? De hersenstam. Welk type zenuwcel is1? En welk type is 2? 1 is een 2 is een gevoelszenuwcel bewegingszenuwcel Bryan loopt en wordt plotseling in zijn arm gestoken door een bij. Hij trekt zijn arm snel terug. Welke volgorde geeft de juiste weergave aan van de reflexboog die is ontstaan door de prik van de bij? Huid gevoelszenuwcel schakelcel bewegingszenuwcel armspieren. Welk deel (delen) van het centrale zenuwstelsel is (zijn) betrokken bij het bespelen van een blokfluit? De grote hersenen, de kleine hersenen en het ruggemerg Thema: ZINTUIGLIJKE WAARNEMING Welk onderdeel van het oog van de mens zorgt ervoor dat het netvlies goed op zijn plaats wordt gehouden? Het glasachtig lichaam

5 In de ogen van de mens kunnen onder andere de volgende veranderingen optreden: 1. De straalsgewijslopende spieren in de iris trekken zich samen. 2. De pupil wordt kleiner. Welke verandering(en) treedt (treden) op wanneer iemand uit een goed verlichte kamer in een schemerige kamer terechtkomt? Alleen 1. In het oor worden geluidstrillingen door de volgende delen geleid: 1. de gehoorbeentjes; 2. het ovale venster in het slakkehuis; 3. het trommelvlies; 4. de vloeistof in het slakkenhuis. Wat is de juiste volgorde waardoor de geluidstrillingen worden geleid? Diana kan met de punt van haar tong een bepaalde smaak heel goed waarnemen. Welke smaak is dat? Zoet. Thema: GROEI EN ONTWIKKELING Vier dieren zijn: 1. een kikker 2. een kakkerlak 3. een krobia 4. een slak Bij welk(e) dier(dieren) komt het verschijnsel metamorfose voor? Bij 1 en 2. Planten kunnen op verschillende manieren vermeerderd worden bijvoorbeeld door: 1. ze te stekken; 2. knollen in de grond te doen; 3. middel van uitlopers; 4. zaden. Welke manier is geen vorm van ongeslachtelijke voortplanting? Manier 4. Bevruchting bij planten vindt plaats in: De zaadbeginsels. De knippaplant heeft éénslachtige bloemen en de manjaplant heeft tweeslachtige bloemen. Bij welke plant(en) kan zelfbestuiving plaatsvinden? Alleen bij de manjaplant. Thema: MILIEU Welke van de onderstaande afvalstoffen kunnen geschikt gemaakt worden voor hergebruik? 1. organisch afval 2. papier 3. glas 4. karton 5. ijzer 1, 2, 3, 4 en 5. Als je door het bos loopt zie je op omgevallen boomstammen paddestoelen zitten. Van welke samenlevingsvorm is er hier sprake? Saprofitisme. In welk deel van de stam van een tweezaadlobbige plant vindt er voortdurend celdeling plaats? In het cambium.

6 Thema: SEKSUELE OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN EN TROPISCHE ZIEKTEN Welke van de onderstaande Seksuele Overdraagbare Aandoeningen (S.O.A. s) wordt veroorzaakt door een schimmel? Candida. Johan hoest al langer dan 2 weken en produceert veel slijm. Dergelijke verschijnselen kunnen voorkomen bij: Tuberculose. De veroorzakers van de ziekte van Weil zijn: Bacteriën.