Aantekening Nederlands Grammatica: bedrijvende en de lijdende vorm

Transcriptie

1 Aantekening Nederlands Grammatica: bedrijvende en de lijdende vorm Aantekening door Aafke 1003 woorden 12 maart keer beoordeeld Vak Nederlands 1.16 Bedrijvende en lijdende vorm In deze paragraaf leer je het verschil tussen zinnen in de bedrijvende vorm en zinnen in de lijdende vorm kennen. Vergelijk de volgende twee zinnen: bwb wg o lv wg 1. Elke ochtend / laat /mijn broertje / de hond / uit. bwb wg o bwb wg b. Elke ochtend / wordt / de hond / door mijn broertje / uitgelaten. In zin a is het onderwerp degene die iets doet (het bedrijft iets / is actief). Deze zin staat dan ook in de bedrijvende of actieve vorm. In zin b is het onderwerp degene die iets ondergaat (het lijdt / is passief). Deze zin staat in de lijdende of passieve vorm. Een zin in de bedrijvende vorm met een lijdend voorwerp kun je omzetten in een zin in de lijdende vorm. Dat gaat als volgt: Pagina 1 van 8

2 De bedrijvende vorm De lijdende vorm - lijdend voorwerp - onderwerp - onderwerp - bijwoordelijke bepaling met door (door-bepaling) - werkwoordelijk gezegde - in het wg komt een hulpwerkwoord van de lijdende vorm: worden, zijn* * worden gebruik je bij de onvoltooide tijden, zijn bij de voltooide tijden Een zin in de lijdende vorm kun je omzetten in de bedrijvende vorm. Dat gaat als volgt De lijdende vorm De bedrijvende vorm - onderwerp - lijdend voorwerp - door-bepaling - onderwerp - wg met hww van lijdende - wg zonder hww van de vorm lijdende vorm Werkwoordstijden Het is belangrijk dat je bij het omzetten van een zin op de werkwoordstijd let. Die moet in de omgezette zin hetzelfde blijven. We behandelen eerst de vier werkwoordstijden in de zin in de bedrijvende vorm. - Aan de pv kun je zien of een zin in de tegenwoordige of verleden tijd staat. - Aan het al dan niet aanwezig zijn van een voltooid deelwoord, Pagina 2 van 8

3 gecombineerd met een hulpwerkwoord van tijd (hebben of zijn), kun je zien of de zin in de onvoltooide of in de voltooide tijd staat. We onderscheiden vier werkwoordstijden: 1. onvoltooid tegenwoordige tijd = ott Jouw moeder plakt mijn band. 2. onvoltooid verleden tijd = ovt Jouw moeder plakte mijn band. 3. voltooid tegenwoordige tijd = vtt Jouw moeder heeft mijn band geplakt. 4. voltooid verleden tijd = vvt Jouw moeder had mijn band geplakt. Nu zetten we de voorbeeldzinnen met de verschillende werkwoordstijden om in de lijdende vorm. Je ziet dat de werkwoordstijd telkens wordt aangepast. De bedrijvende vorm De lijdende vorm 1. Jouw moeder plakt mijn band Door jouw moeder wordt mijn band geplakt. 2. Jouw moeder plakte mijn band. Door jouw moeder werd mijn band geplakt. 3. Jouw moeder heeft mijn band geplakt. Door jouw moeder is mijn band geplakt. 4. Jouw moeder had mijn band geplakt. Door jouw moeder was mijn band geplakt. Zoals je ziet, wordt in de zinnen in de lijdende vorm in de onvoltooide tijd het hulpwerkwoord worden gebruikt en in de voltooide tijd het hulpwerkwoord zijn. Aan de vier voorbeeldzinnen kun je ook zien hoe de werkwoordtijd wordt aangepast als je de zin in de lijdende vorm omzet in de bedrijvende vorm. Pagina 3 van 8

4 Zinnen in de lijdende vorm zonder door-bepaling Er zijn zinnen in de lijdende vorm, waarin een door-bepaling ontbreekt. Voorbeeld: bwb wg o wg In de binnenstad / wordt / een nieuw muziekcentrum / gebouwd. In deze zin zit een passief onderwerp ( een nieuw muziekcentrum ) en het werkwoordelijk gezegde bevat een hulpwerkwoord van de lijdende vorm ( wordt ), maar een door-bepaling ontbreekt. Als je deze zin in de bedrijvende vorm wilt zetten, heb je dus geen onderwerp. Je kunt dit oplossen door als onderwerp het woord men te gebruiken. Omgezet in de bedrijvende vorm wordt de zin als volgt: bwb wg o lv In de binnenstad / bouwt / men / een nieuw muziekcentrum. Als een zin in de bedrijvende vorm het woord men als onderwerp heeft, krijgt deze omgezet in de lijdende vorm geen door-bepaling ( door men kan niet). Soms moet in de zin wel het woordje er toegevoegd worden. Voorbeeld De bedrijvende vorm De lijdende vorm Men heeft de deur groen geverfd. Men sprak Engels. De deur is groen geverfd. Er werd Engels gesproken. Pagina 4 van 8

5 Herhaling - Een zin waarin het onderwerp actief is, noemen we een zin in de bedrijvende vorm, een zin waarin het onderwerp passief (niet actief) is, een zin in de lijdende vorm. - Een zin in de bedrijvende vorm met een lijdend voorwerp kun je omzetten in een zin in de lijdende vorm en vice versa (en andersom). - Bij het omzetten van een zin in de bedrijvende vorm in de lijdende vorm en andersom moet je iets veranderen aan onderwerp, lijdend voorwerp en werkwoordelijk gezegde. - Bij het omzetten moet je letten op de werkwoordstijd. Werkblad Noteer welke drie dingen veranderen als je een zin in de bedrijvende vorm in de lijdende vorm zet Ontleed de volgende zinnen en noteer de werkwoordtijd. 2. Ik eet elke dag twee stuks fruit en twee ons groente.. 3. Bij de repetitie aardrijkskunde had hij twee vragen niet ingevuld.. Pagina 5 van 8

6 4. Mijn tante heeft haar derde kind Truitje genoemd.. 5. Mijn vader plakte driehonderd AH-zegels in het zegelboekje.. Bovenstaande zinnen staan in de bedrijvende vorm. Zet deze nu in de lijdende vorm. Let op de werkwoordtijd! 2a. 3a. 4a. 5a. De volgende zinnen staan in de lijdende vorm. Ontleed de zinnen en zet deze in de bedrijvende vorm. Denk aan de ww-tijd. 6. In de vakantie werd ons gazon door de buurman besproeid. 6a. Pagina 6 van 8

7 7. Door wie is gisteravond koffie geserveerd? 7a. 8. Het proces verbaal was zaterdagavond door de agent op het bureau afgeleverd. 8a. 9. Hier mogen geen auto s worden geparkeerd. 9a. Zet van de volgende zinnen die in de bedrijvende vorm in de lijdende vorm en andersom. Denk aan de ww-tijd. 10. Mijn zus heeft de planten van de buurvrouw water gegeven. 10a. 11. Hier worden geen alcoholhoudende dranken verkocht. Pagina 7 van 8

8 11a. 12. Vanwege de regen is door de sectie LO de sportdag verplaatst naar 12a. 13. De docent Grieks had in mijn vertaling 12 fouten aangestreept. 13a. Pagina 8 van 8