Het Groene Wiel. Uitgave: mei 2018 Foto voorblad onder: Mariel Kolmschot. Onderdeel van IVN Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen

Transcriptie

1

2 Uitgave: mei 2018 Foto voorblad onder: Mariel Kolmschot Het Groene Wiel Onderdeel van IVN Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen T groenewiel@ivn.nl 3

3 Inhoudsopgave NME aanbod voor schooljaar 2018/ Groene scholen en schooladvies natuuronderwijs 5 Methodekoppeling in de online NME planner 5 Speciale projecten 6 Projecten en Thema s 7 Ophalen en bij Kinderboerderij De Proosdij 9 Bij wie moet u zijn? 9 Werkwijze inschrijving 10 Kosten en abonnement 11 Materialen en activiteiten 12 Leergebieden 13 Workshops voor leerkrachten 14 Werkweken en schoolreisjes 14 Activieitenschema s per groep 15 Activiteiten groep 1 en 2 21 Activiteiten groep 3 en 4 27 Activiteiten groep 5 en 6 34 Activiteiten groep 7 en

4 NME aanbod Met plezier bieden we je ons nieuwe jaarprogramma NME voor komend schooljaar aan. Hierin vind je en, materiaalzendingen en projecten om natuur, gezonde voeding en duurzaamheid vorm te geven in jouw lessen. Ontdekkend leren en ervaren staan steeds centraal. Daarnaast bieden verschillende lokale organisaties via het jaarprogramma excursies aan. Nieuw in het aanbod Nieuwe activiteiten dit jaar zijn: - Leskisten Water drinken is Cool voor groep 1 t/m 8: om in je klas of school het waterdrinken te stimuleren. - Materiaalzending: Plantenonderzoeker in de dop : onderzoekend leren rond zaden en planten voor groep Materiaalzending Vlinders in de klas : een koolwitjes kweekpakket voor groep 3-4. Workshops voor leerkrachten Komend schooljaar kun je als leerkacht of team inschrijven op twee workshops. 1. Vergroen je schoolplein: een introductieworkshop om samen na te denken over een groener schoolplein. Zodat het op den duur geen plein meer is, maar een uitdagende groene leer- en speelplek! 2. Buitenlessen geven: ontdek hoe je buiten kunt lesgeven. Omdat buiten leren zoveel meer oplevert: beweging, ervarend leren, inspiratie en context. Groene scholen in Ede Het Groene Wiel droomt van steeds meer groene basisscholen in Ede. Scholen met een groen schoolterrein en aandacht voor duurzaamheid en gezondheid. Waar kinderen ontdekkend en onderzoekend leren van, over en in de natuur. En waar kinderen gezonde en duurzame keuzes leren maken voor hun toekomst. Kortom: waar leerlingen een groen hart kunnen krijgen! Wil jij dit ook? Neem dan contact met ons op over hoe wij jouw school hierbij kunnen ondersteunen. Zie ook de workshops hierboven. Schoolbreed advies natuuronderwijs Komend schooljaar starten we met het geven van een schoolbreed advies over de inzet van Het Groene Wiel aanbod binnen jullie natuuronderwijs. We maken voor jouw school een jaaroverzicht van 5 activiteiten per groep per jaar. Indien jullie een methode gebruiken koppelen we dit aan jullie methode. We gaan uit van de tule leerlijn en de kerndoelen. Het resutaat is een leerlijn met veel levensecht en ontdekkend leren rond natuur en duurzaamheid. Wil je met jouw school hiervoor in aanmerking komen? Geef je dan op via de Online NME planner. Maximaal 5 scholen kunnen dit schooljaar meedoen. Methodekoppeling in de online NME planner We hebben onze Online NME planner vernieuwd. Je kunt nu jullie natuurmethode koppelen zodat je direct ziet welke activiteiten van het Groene Wiel bij welke hoofdstukken van jouw methode aansluiten. Daarnaast kun je de historie per groep bekijken: wat heeft jouw groep afgelopen jaren al gedaan van Het Groene Wiel? Zo bevorderen we een doorgaande leerlijn en voorkomen we dubbelingen. Hoe het werkt vind je op onze website nl onder aanbod Ede. 5

5 Speciale projecten Voedseleducatie Afvalbewuste school Alle kinderen voedselvaardig: dat het is doel van gemeent Ede. Daarom kun je ook dit jaar weer meedoen aan Klasse Moestuin. Wil je nog meer doen aan voedseleducatie? Kijk dan op de volgende pagina bij thema voedsel. Nog 7 scholen kunnen dit jaar meedoen aan project Afvalbewuste school. Al 19 scholen gingen je voor. Deelnemende scholen kunnen hun afval gescheiden laten ophalen. De scholen gaan PMD, papier en gft gescheiden aanbieden via ACV. Het Groene Wiel begeleidt scholen bij de invoering van afvalscheiding en biedt een educatieprogramma. Lees meer bij het project Afvalbewuste school. Ontdekkend leren met duurzame energie Een klas vol Schone Superhelden Met het project Energie(k)! voor groep 7/8 bieden we educatie rond energiebesparing en duurzame energie. Het project omvat een gastles op school vol concrete proefjes waarin ontdekkend leren en techniek voorop staan. Word ook Schone Superheld! Wat vind jij van zwerfafval? Van wie is het en wie moet het opruimen? Goede vragen om eens bij stil te staan En om van in beweging te komen! Ruim met je groep een keer de schoolomgeving op en doe een les uit het lespakket. Of vraag de gratis gastles aan voor groep 5/6. Meer lees je bij project Schone Superhelden. Doe je ook mee met jouw groep? Of misschien met de hele school?! 6

6 Projecten en Thema s Werkt jouw school in thema s of wil je met je groep of school een project doen? Hieronder vind je een selectie uit ons aanbod rond een aantal thema s. Meer informatie over de activiteiten en en vind je in de activiteitenbeschrijvingen per bouw. In de online NME gids op kun je ook op thema (en leeftijdsgroep) zoeken. Thema Afval Activiteit / lesmateriaal groep Afvalbewuste school hele school Schonen Superhelden 1-8 Papier maken 5-8 Broodje 2e kans (voedselverspilling) 7-8 IPC projecten Activiteit / lesmateriaal groep Weer en klimaat 7-8 Voeding toen en nu 6-8 Thema natuur Activiteit / lesmateriaal groep Bollen en Knollen 1-4 Bijenkist 1-4 Eekhoornschool 1-2 Kabouterpad 1-2 Lievebeest 1-2 De verdwaalde boom 3-4 Kriebelbeestjes 3-4 Op avontuur met je zintuigen 3-4 Vlinders in de klas 3-4 Slak in de klas 3-4 Bezige Bijen 5-6 Uilenballen pluizen 5-6 Bloemen voor blije bijen 5-6 Lesbrieven: Vogels / Spinnen 5-6 Herfst- en voorjaarslessen IVN 5-7 Padden- en waterbeestjesexcursie IVN 5-7 Plantenonderzoekers in de dop 5-6 Vogels herkennen 5-8 Buitenwerk rond de school 6-8 7

7 Thema Voedsel Activiteit / lesmateriaal groep Klasse moestuin 1-8 Water Drinken is Cool 1-8 Alles voor een pannenkoek 1-2 Paddenstoelen kweken 1-8 Kaas maken 1-8 Smaaklessen 1-8 Bollen en knollen 3-8 Groente-experts 5-6 Oogstkist 5-6 Ontdekdozen zintuigen 5-6 Lichaam: spijsvertering 5-8 IPC project Voeding toe en nu 7-8 De Boer op excursie 7-8 Broodje 2e kans 7-8 Wie is de Pisang 7-8 Thema Water Activiteit / lesmateriaal groep Droppie water 1-3 Over de pot en de put 1-8 Water drinken is cool 1-8 Kikker op avontuur 4 Watergoochelaar 5-6 Waterbeestjes excursie IVN 5-6 Waterkringloop 6-8 Waterlab 7-8 Rioolwaterzuivering excursie 7-8 Slootonderzoek 7-8 Thema Weer en Klimaat Activiteit / lesmateriaal groep Het Weerbericht 5-6 Warme Truiendag 1-8 Energie(k) 7-8 Broeikaseffect 7-8 Weer en klimaat 7-8 Thema Techniek Activiteit / lesmateriaal groep Bellen Blazen 3-4 Magneten ontdekhoek 3-4 Elektriciteit I en II 6-8 Ontdekdozen licht en geluid 5-6 Techniek uit de natuur 7-8 8

8 Ophalen en bij Kinderboerderij De Proosdij Leskisten en materiaalzendingen kun je ophalen en terugbrengen bij Kinderboerderij De Proosdij. Adres: Proosdijweg 37 (ingang Floreslaan), 6714 AC Ede Openingstijden voor ophalen en terugbrengen: woensdag van 9:00-16:00 uur Routebeschrijving vanaf de rotonde Veenderweg: Verlaat de rotonde Veenderweg naar de Proosdijerveldweg. Sla bij de eerst mogelijke kruising (270 meter) af naar links naar de Billitonlaan. Sla na 85 meter linksaf naar de Madoeralaan. Sla rechtsaf op Floreslaan, hier vind je de Kinderboerdeij. Parkeren kan bij de ingang, en kunnen opgehaald en gebracht worden bij de Schenkerij. Routebeschrijving vanaf Slotlaan: Sla rechtsaf vanuit de Slotlaan naar de Proosdijerveldweg. Sla bij de eerst mogelijke kruising (270 meter) af naar links naar Billitonlaan. Sla na 85 meter linksaf naar de Madoeralaan. Sla rechtsaf op Floreslaan, hier vind je de Kinderboerderij. Parkeren kan bij de ingang, en kunnen opgehaald en gebracht worden bij de Schenkerij. Bij wie moet je zijn? Bij het Groene Wiel voor: vragen over de inhoud van het programma of de materialen en activiteiten vragen over de inroostering aanvragen en afzeggen van en opgave voor excursies doorgeven van adreswijzigingen e.d. Bij Kinderboerderij De Proosdij voor: ophalen en brengen van en: woensdag uur Contactgegevens Het Groene Wiel Het Groene Wiel, Centrum voor natuur- en milieueducatie Hendrikweg 14B, 6703 AW Wageningen en 9

9 Inschrijving Inschrijven via internet Inschrijven doe je via de online NME-planner op internet. Elke school heeft een eigen inlogcode en wachtwoord. Heb of weet je dit nog niet of niet meer, neem dan contact op met de NME-contactpersoon bij jou op school, of met Het Groene Wiel. Inplannen doe je zo: Ga naar Klik Aanbod Ede. Van hieruit kun je inloggen en inschrijven via de online NME-planner. Ook een instructie voor het online inplannen kun je hier downloaden. Reservering voor de zomervakantie Wij verzoeken je om jullie inschrijving voor de zomervakantie af te ronden. Zodoende weten wij hoe onze (en jij ook hoe jouw NME-) jaarplanning er uit gaat zien. Sommige projecten en lekisten zijn erg populair: dus hoe eerder je reserveert, hoe meer kans je hebt dat de door jou gewenste periode nog vrij is! Tussentijds wijzigen Gedurende het schooljaar kun je zelf reserveringen wijzigingen, annuleren of bijplaatsen. Voor annulering gelden de volgende regels: Leskisten kun je tot 14 dagen voor uitleendatum wijzigen of annuleren. Materiaalzendingen kun je tot 4 maanden voor uitlevermaand annuleren. Excursies kun je tot 1 maand voor de excursie annuleren. Annuleer je later dan genoemde termijnen, dan worden de klavertjes voor het betreffende item in rekening gebracht. Methodekoppeling in de online NME planner We hebben onze Online NME planner vernieuwd. Je kunt nu jullie natuurmethode koppelen zodat je direct ziet welke activiteiten van het Groene Wiel bij welke hoofdstukken van jouw methode aansluiten. Daarnaast kun je de historie per groep bekijken: wat heeft jouw groep afgelopen jaren al gedaan van Het Groene Wiel? Zo bevorderen we een doorgaande leerlijn en voorkomen we dubbelingen. Hoe het werkt vind je op onze website onder aanbod Ede. Samenwerking Aan de uitvoering van dit NME programma werken verschillende partijen samen. IVN Het Groene Wiel zorgt voor de inhoudelijke ontwikkeling van het programma, contacten met de scholen en de administratie. Heeft u vragen over het programma, inroostering en tussentijds wijzigen, annuleren of aanvragen van materialen, neem dan contact op met Het Groene Wiel. Kinderboerderij De Proosdij zorgt voor de uitleen van de en. Vrijwillige schoolgidsen van IVN Ede nemen uw leerlingen mee de natuur in en boeren van LTO Noord afdeling Ede ontvangen de klas op hun bedrijf. Gemeente Ede verleent subsidie voor organisatie en uitvoering van het programma. Het Groene Wiel en IVN Het Groene Wiel is onderdeel van IVN, instituut voor natuureducatie en duurzaamheid. IVN werkt aan een duurzame samenleving en laat jong en oud de natuur beleven. Kijk eens op voor activiteiten bij jou in de buurt. Of wat denk je van een natuurkamp of een schoolreisje in de natuur? Kijk eens op of 10

10 Kosten en abonnement Om gebruik te kunnen maken van het NME-aanbod dient jouw school een abonnement te hebben bij het Groene Wiel. De kosten voor het abonnement bedragen 175. De prijs van de producten en activiteiten is uitgedrukt in klavertjes. Binnen het abonnement krijgt jouw school 20 klavertjes ter besteding. Extra klavertjes kun je bijkopen voor 7,50 per klavertje. Dit gaat automatisch indien je boekt boeven de 20 klavertjes. Losse producten/activiteiten Wanneer je geen abonnement hebt en wenst, kun je altijd een los product of activiteit aanvragen. De kosten hiervoor bedragen 15 per klavertje. Betaling De school ontvangt de rekening van jullie abonnement of losse aanvragen aan het eind van het schooljaar. We kijken altijd wat het voordeligst is voor jullie, een abonnement of losse aanvragen. Kosten materialen en diensten Leskist: 2 klavertjes Materiaalzending: 2 klavertjes. Excursie: vergoeding wisselt per excursie, zie activiteitenoverzichten per groep Workshop: 1 klavertje per persoon, 8 klavertjes voor een heel team. Gratis activiteiten gemeente Ede In samenwerking met de gemeente Ede bieden wij een aantal gratis activiteiten aan rondom duurzaamheid: Afvalbewuste school: begeleiding bij invoeren van afvalscheiding op school, inclusief educatieproject voor de hele school. Energie(k): lesproject rondom duurzame energie en energiebesparing met gastles voor groep 7/8. Warme Truiendag: (februari) voor de hele school. Schone Superhelden: een opruimactie rond de school ( met opruim-materialen) en een lespakket op 3 niveau s voor alle groepen + één gastles per school voor groep 5/6. Klasse Moestuin: tuinier met één klas per school in bakken op het schoolplein, en oogst vóór de zomervakantie jullie eigen groentes! 11

11 Materialen en activiteiten In dit programma worden de volgende soorten activiteiten en producten aangeboden: Leskisten Een bevat een lesbeschrijving en materialen rondom een bepaald thema. De leerlingen werken met opdrachten, opdrachtkaarten en werkbladen. De lessen uit de en vinden plaats in school of (deels) in de directe schoolomgeving. De uitleentermijn voor en is twee weken. Het lenen van een kost twee klavertjes Ontdekdozen Een ontdekdoos bevat onderzoeksmateriaal en opdrachten waar de leerlingen zelfstandig of in groepjes van twee of drie mee kunnen werken. Aan de hand van opdrachtkaarten en verschillende opdrachtjes maken en zoeken zij zélf naar oplossingen voor vraagstukken. De ontdekdozen zijn speciaal geschikt voor het oefenen van het zelfstandig oplossen van vraagstukken door eigen waarneming. De uitleentermijn is twee weken. Het lenen van een ontdekdozenset (vijf of zes dozen) kost twee klavertjes. Excursies Bij een excursie vindt een deel van de activiteiten plaats buiten de directe schoolomgeving. Het is over het algemeen geen losstaande activiteit, maar een onderdeel van een groter lesprogramma (met voorbereiding / verwerking op school). De excursies worden verzorgd in samenwerking met diverse organisaties in Ede. Kosten voor deelname aan een excursie (inclusief bijbehorend lesmateriaal) wisselen per excursie. Zie de overzichten op volgende pagina s. Materiaalpakket Een materiaalpakket bestaat uit verbruiksmaterialen, een lesbrief met informatie over het onderwerp en suggesties voor het gebruik in de klas. Het verschil met een is dat u de materialen en de bijbehorende handleiding niet hoeft terug te brengen. Een materiaalzending (per klas) kost twee klavertjes. Projecten Een project omvat verschillende lessen waaronder meestal een groepsactiviteit, een gastles of excursie. U ontvang lesmaterialen en handleiding. Kosten voor deelname wisselen. Regelmatig zijn projecten kosteloos omdat gemeente Ede de kosten voor haar rekening neemt. Kijk hiervoor bij de activiteitenoverzichten en -beschrijvingen. Gastles op school Bij sommige proejcten geven we gastlessen bij jou op school. Benodigde materialen nemen wij mee of zitten in de bijbehorende. Een gastleerkracht van Het Groene Wiel geeft de inhoudelijke les. Van jou verwachten we hulp bij begeleiding van groepsopdrachten en eindverantwoordelijkheid over de groep. 12

12 Leergebieden Het Groene Wiel heeft de inhoud van natuuronderwijs uitgewerkt in zes verschillende leergebieden. De eerste vier daarvan zijn ook nadrukkelijk terug te vinden in de kerndoelen. De twee laatste leergebieden zijn relevant vanuit het perspectief van natuur- en milieueducatie en duurzame ontwikkeling en voor de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen. Besef Leren kennen van planten en dieren, groei en ontwikkeling, vorm en functie en samenhang. Aan de hand van concrete materialen en situaties wordt kennis (begrippen, woorden, verbanden) ontwikkeld. Waarnemen en onderzoeken (ontdekkend leren) Leren herkennen en benoemen van eigenschappen. Leren om conclusies te trekken uit eigen waarnemingen. Leren om zelfstandig (onderdelen van) onderzoekjes op te zetten. Zorg en verantwoordelijkheid Leren zorg te dragen voor planten en dieren en daar steeds meer verantwoordelijkheid voor te dragen. Duurzaam handelen Leren hoe (samen met anderen) op een verantwoorde manier om te gaan met de omgeving, afval, energie, water e.d. Waardering Het creëren van situaties waarin leerlingen waardering voor de natuur kunnen ontwikkelen, verwoorden en verbeelden. Hiermee kunnen tevens gevoelens van angst ten opzichte van dieren worden voorkomen. Rechtvaardigheid en keuzevaardigheid Kennismaken met algemene normen en waarden met betrekking tot onze omgang met planten, dieren en milieu. Vanuit een ander (waarden)perspectief leren kijken naar een situatie. Kennismaken met situaties waarin verschillende waarden ten opzichte van elkaar moeten worden afgewogen (bijvoorbeeld in een rollenspel). 13

13 Workshops voor leerkrachten door Het Groene Wiel Komend schooljaar kun je als leerkacht of team inschrijven op twee workshops. Opgave via de online NME planner. Plaatsing en planning volgt na opgave. Kosten: 1 klavertje per deelnemer of 8 klavertjes per team. 1. Vergroening van je schoolplein: een introductieworkshop om samen na te denken over een groener schoolplein. Zodat het op den duur geen plein meer is, maar een uitdagende groene leer- en speelplek. 2. Buitenlessen: ontdek hoe je buiten kunt lesgeven. Met praktische voorbeelden rond taal, rekenen en onderzoekend leren. Tips voor klassenmanagement buiten het lokaal en inspiratie. Omdat buiten leren zoveel meer oplevert: beweging, ervarend leren, inspiratie en context. Werkweken van IVN Met de natuurwerkweken van IVN krijgen uw leerlingen de week van hun leven. Met veel plezier ontdekken ze de natuur, onderhouden ze het bos en ontmoeten ze allerlei dieren en planten. Naast plezier en lol maken is de werkweek een natuurervaring die kinderen niet meer vergeten. In overleg met u geven we de week vorm en inhoud. Gunt u uw leerlingen ook de werkweek van hun leven, neem dan contact op met IVN Het Woldhuis: of met Het Groene Wiel. Schoolreisjes in de natuur bij Apeldoorn Zoek je een avontuurlijk, actief en leerzaam schoolreisje met jouw klas of school? Kom dan naar Het Woldhuis in Apeldoorn, een villa op een prachtig landgoed omringd door bos. Ga op zoek naar waterdiertjes met schepnetten en loepjes, koken boven houtvuur, hutten bouwen of een spannende ontdektocht door het bos. Het kan allemaal. IVN biedt een volledig verzorgd programma waarin natuurbeleving en avontuur centraal staan. Alle groepen uit het basisonderwijs kunnen bij ons terecht voor een programma op maat. Voor kinderen (én leerkrachten) is de dag een groot feest. NME makelaar voor uw kamp of werkweek De NME Makelaar stimuleert scholen die op werkweek of kamp gaan om meer natuurbeleving en natuuractiviteiten te doen. Kamp is hèt moment om naar buiten te gaan en de omgeving te verkennen. Hiervoor biedt de NME Makelaar begeleide activiteiten, verhuur van materialen, ondersteuning en gratis producten aan. Op kamp? Ga de natuur in! Vorobeelden van modules zijn: CSI Het Kamphuis, Survival & Natuur, Natuur koken en Fotograferen in de natuur. Wetenschapper in de klas van WUR De WUR biedt scholen in de regio een aanbod van wetenschappen in de klas. Een wetenschapper komt vertellen over een thema en doet proefjes met de klas. Er is een vast aanbod waar je op kunt inschrijven. Je kunt ook een aanvraag op maat doen, bijvoorbeeld bij een project. Wees er op tijd bij en neem contact op met het wetenschapsknoopppunt van de WUR via telefoon: of wetenschapsknooppunt@wur.nl Of zoek op internet via: wetenschapper in de klas WUR voor meer informatie en inschrijving. 14

14 GROEP 1 EN 2 Alles voor een pannenkoek K uur 2 Bijenkist K uur 2 Droppie water K uur gratis 2 Eekhoornschool K uur 2 Kaas maken K uur 2 Kabouterpad K Lievebeest K Over de pot en de put K Smaaklessen K uur 2 Toverstenen K Water Drinken is Cool Nieuw NIEUW K Bollen en Knollen Dit NIEUW jaar M Paddenstoelen kweken NIEUW Dit jaar M Modderkist OK uur gratis Warme Truiendag O uur gratis Klasse Moestuin Dit jaar P uur gratis Afvalbewuste school Dit jaar P uur gratis Schone Superhelden Vernieuwd K uur gratis Groen schoolplein Nieuw W team 1 Buitenlessen geven Nieuw W team 1 Schoolbreed advies Nieuw O directie 8 uur gratis sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten kosten (klavertjes) K E excursie M materiaalzending P project O overig W workshop 15

15 GROEP 3 EN 4 Bellen blazen K uur 2 Bijenkist K uur 2 De verdwaalde boom K uur 2 Droppie water K uur 2 Ik Groei! K uur 2 Kaas maken K uur 2 Kikker op Avontuur K uur 2 Kriebelbeestjes K uur 2 Magneten ontdekhoek K Natuur rond de school K Op avontuur met je zintuigen K uur 2 Over de pot en de put K Slak in de klas K uur 2 Smaaklessen K uur 2 Water Drinken is Cool Nieuw K Bollen en Knollen Dit jaar M Paddenstoelen kweken Dit jaar M Vlinders in de klas Nieuw M uur 2 Modderkist O uur 2 Warme truiendag O uur gratis Schone Superhelden Vernieuwd K uur gratis Klasse Moestuin Dit jaar P uur gratis Afvalbewuste school Dit jaar P uur gratis Groen schoolplein Nieuw W team 1 Buitenlessen geven Nieuw W team 1 Schoolbreed advies Nieuw O directie 8 uur gratis sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten kosten (klavertjes) K E excursie M materiaalzending P project O overig W workshop 16

16 GROEP 5 EN 6 Bezige Bijen K uur 2 Buitenwerk rond de school K uur 2 Elektriciteit I K 6 3 uur 2 Elektriciteit II K 6 3 uur 2 Groente-experts K uur 2 Het Weerbericht K uur 2 Kaas maken K uur 2 Lichaam: het geraamte K 6 3 uur 2 Lichaam: de spijsvertering K 6 3 uur 2 Ontdekdozen licht & geluid K Ontdekdozen zintuigen K Oogstkist K uur 2 Over de pot en de put K Papier maken K Smaaklessen K uur 2 Uilenballen pluizen K Vogels herkennen K uur 2 Water Drinken is Cool Nieuw K sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten kosten (klavertjes) K E excursie M materiaalzending P project O overig W workshop 17

17 GROEP 5 EN 6 Waterkringloop K 6 3 uur 2 Watergoochelaar K uur 2 Herfstles in het bos E Voorjaarsles in het bos E Het Beste Bos E uur 4 Paddenexcursie E Waterbeestjesexcursie E Paddenstoelen kweken Dit jaar M Plantenonderzoeker Nieuw M uur 2 Bloemen v. blije bijen O Broodje Tweede Kans O uur gratis Lesbrief spinnen O uur gratis Lesbrief vogels in de nesten O uur gratis Modderkist O uur gratis Warme Truiendag O uur gratis Afvalbewuste school Dit jaar P uur gratis Klasse Moestuin Dit jaar P uur gratis Schone Superhelden Vernieuwd P uur gratis Groen schoolplein Nieuw W team 1 Buitenlessen geven Nieuw W team 1 Schoolbreed advies Nieuw O directie 8 uur gratis sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten kosten (klavertjes) K E excursie M materiaalzending P project O overig W workshop 18

18 GROEP 7 EN 8 Bezige Bijen K uur 2 Broeikaseffect K uur 2 Buitenwerk rond de school K uur 2 Elektriciteit I K Elektriciteit II K Houtkist K uur 2 Kaas maken K Lichaam: het geraamte K uur 2 Lichaam: de spijsvertering K Over de pot en de put K Papier maken K Sarah s Wereld K uur 2 Slootonderzoek K Smaaklessen K uur 2 Techniek uit de natuur K Vogels herkennen K Water Drinken is Cool Nieuw K sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten kosten (klavertjes) K E excursie M materiaalzending P project O overig W workshop 19

19 GROEP 7 EN 8 Waterkringloop K uur 2 Waterlab K uur 2 Weer en klimaat K uur 2 Wie is de Pisang? Nieuw K uur 2 Paddenstoelen kweken Dit jaar M De Boer op excursie E uur Het Beste Bos excursie E uur 4 Rioolwaterzuivering excursie E 7-8 gratis Voeding toen en nu P uur gratis Klasse Moestuin Dit jaar P uur gratis Afvalbewuste school Dit jaar P uur gratis Energie(k)! Dit jaar P uur gratis Schone Superhelden Vernieuwd K uur gratis Broodje Tweede Kans O uur gratis Modderkist K uur gratis Warme Truiendag O uur gratis Groen schoolplein Nieuw W team 1 Buitenlessen geven Nieuw W team 1 Schoolbreed advies Nieuw O directie 8 uur gratis sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten kosten (klavertjes) K E excursie M materiaalzending P project O overig W workshop 20

20 GROEP 1 EN 2 besef 4 uur Alles voor een pannenkoek Melk komt uit de fabriek en een pannenkoek komt uit een pak of niet soms? Deze is gebaseerd op het prentenboek Alles voor een pannenkoek van Erik Carle. Het jongetje Hannes wil graag een pannenkoek eten. Dat mag van zijn moeder, maar dan moet hij zelf voor de benodigdheden zorgen. De lessen gaan in op de ingrediënten en hun herkomst. Leerlingen worden hierbij uitgedaagd te proeven, voelen, ruiken, pletten en malen. Aan het eind van de lessenserie bakt u samen met de klas pannenkoeken. taal en beweging 2-3 uur voor in parkjes en op Sportimpulslocaties Bijenkist Bijen zijn grote vrienden van de mens. Ze helpen ons aan allerlei handige, gezonde en fijne producten. Hoe leven bijen? Via een aantal mooie verhalen door de leerkracht of de imker komen wij hier achter. Hoe praten ze met elkaar? Door middel van bewegingsspel gaan wij opzoek naar de mooiste bloemen en vertellen aan elkaar waar je ze kunt vinden zonder te praten. Wie weet de meeste stuifmeelkorrels over te brengen, een spel vol actie! Deze kist is zeer geschikt voor inzet op Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De is ontwikkeld door Welstede en Sportservice Ede. Droppie water besef, onderzoeken, zorg en verantwoordelijkheid 3-4 uur Met de Droppie Water komen de kinderen uit groep 1 t/m 3 op een speelse manier in aanraking met allerlei aspecten van water. Droppie Water laat hen kennis maken met verschillende eigenschappen en functies van water. Dit gebeurt d.m.v. liedjes, verhalen, proefjes, geluids- en bewegingsspelletjes en met gesprekken met de handpop Droppie Water. De kist bevat alle benodigde materialen. besef 1-3 uur Eekhoornschool In de Eekhoornschool verplaatsen de kinderen zich in de rol van jonge eekhoorns. Ze leren er alles wat jonge eekhoorns zoal moeten leren. Zoals: een nest bouwen, noten verzamelen, verstopplekken onthouden, eekhoorn-memory, noten-knikkeren, allerlei creatieve opdrachtjes met natuurlijk materiaal en een echt eekhoornlied. De bevat alle materialen die nodig zijn om de opdrachtjes te doen en te verwerken. 21

21 GROEP 1 EN 2 besef 4 uur Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies, die nodig zijn om in de klas (als demonstratie of samen met de leerlingen) een aantal kleine kaasjes te maken. TIP: Excursie naar kaasboerderij Kaasboerderijen in de gemeente Ede nodigen schoolklassen uit voor een excursie naar een kaasboerderij. Groep 1 t/m 8 is van harte welkom! Kosten bedragen 40 voor een excursie van één uur per groep. Voor inlichtingen en aanmelding voor de excursies kunt u terecht bij Arjan & Karina Schermer, info@brandroodkaas.nl. Ruimte voor deelname is beperkt, dus wees er op tijd bij. besef Kabouterpad Wie helpt de kabouter met plantjes water geven? En wie helpt de vogel met het verzamelen van takjes voor zijn nest? Wat is de mooiste kleur die je hier ziet? Deze en nog vele andere leuke opdrachtjes laten de kinderen kennismaken met de natuur vlakbij. Deze bevat 10 kabouters die u op het schoolplein kunt neerzetten. Op de buik van de kabouter staat een opdrachtje dat de kinderen moeten uitvoeren. Over iets dat er is te zien, voelen, ruiken of ontdekken. Er zitten opdrachtkaartjes ( + de daarbij benodigde materialen) in de kist voor lente, zomer en najaar. besef, zorg en verantwoordelijkheid Lievebeest Jonge kinderen kunnen eindeloos naar kleine diertjes zoeken. Lieveheersbeestjes zijn favoriet want het zijn de knuffeldiertjes onder de insecten. Samen met de kinderen verzamelt u lieveheersbeestjes in de schoolomgeving, die u gedurende enkele dagen in de klas verzorgt. Deze biedt u tal van mogelijkheden om met dit onderwerp aan de slag te gaan: van liedje tot vouwopdracht, van telwerkje tot puzzel. besef, duurzaam handelen 1 uur Over de pot en de put Dit lespakket over regen- en afvalwater neemt kinderen op een speelse manier mee naar de wereld achter dat afvoerputje, het gat in de wc en de putten in de straat. Een wereld van buizen, pompen, wadi s, en putten. Waar gaat het water heen, wat doen we ermee en waarom is dat belangrijk voor volksgezondheid, droge voeten en het milieu? 22

22 GROEP 1 EN 2 besef, onderzoeken 2-5 uur Smaaklessen Smaaklessen is een uniek lesprogramma over eten en smaak voor groep 1 t/m 8. Het beleven van voedsel staat centraal. Door Smaaklessen krijgen kinderen flink wat kennis over eten én ervaring met gezond en duurzaam kiezen. Ze proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: met al hun zintuigen verkennen kinderen het dagelijkse eten. In de Smaak vindt u de lesmappen per bouw en materialen om de smaak en kookactiviteiten uit te voeren. De benodigde voedselproducten moet u zelf verzorgen. Per groep bevat de lesmap 5 lessen die gemiddeld minuten duren. Zie ook onderzoeken Toverstenen Deze begint met een spannend verhaal over Tessa en (de stenen van) het tovervisje. Daarna volgt een opdrachtencircuit. De opdrachtjes richten zich op: het gebruik van de zintuigen, eigenschappen van stenen en het aanleren van begrippen zoals glad/ruw, groot/klein, veel/weinig etc. De opdrachtjes zijn ook prima los van het verhaal uit te voeren. besef materiaalzending Bollen en Knollen Dit pakket bevat verschillende soorten (bloem)bollen en knollen en bloembolplantjes. Inclusief handleiding en werkbladen per niveau. besef materiaalzending Paddenstoelen kweken Kweek met dit pakket eetbare paddenstoelen in de klas! Inclusief handeliding en werkbladen per niveau. spel en beweging 4 uur doekist voor in parkjes en Sportimpulslocaties Modderkist Heb je je ooit afgevraagd hoe vies de kinderen kunnen worden. Met deze kist vol actie... héél Vies! Glijden, ballen, rennen door en in de modder, een super ervaring. Modder spoelen wij af met water, later willen wij dat water weer drinken. Maar hoe krijgen we modderwater weer schoon? En voor de artistieke kinderen onder ons: Modderkunst, mooier kan kunst niet zijn! De kist is onder andere in te zetten tijdens de jaarlijkse Modderdag en is zeer geschikt voor Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De kist wordt uitgeleend door Sportservice. Meld u aan bij Sportservice via: info@sportservice-ede.nl of

23 GROEP 1 EN 2 besef, gezond gedrag Water Drinken is Cool Water drinken wordt leuk en lekker als je zelf water met een smaakje mag maken en mag proeven. Leerlingen leren dat water drinken gezond is en hoeveel ze ongeveer drinken op 1 dag. Het project Water drinken is cool neemt de groep mee op ontdekking naar water als gezonde dorstlesser. besef (herkomst van voedsel), ontdekkend leren 1- per week van maart tot de zomervakantie, desgewenst met doorloop na de zomer project voor 1 groep per school Klasse Moestuin: voor nieuwe scholen en vervolgscholen Met het project Klasse Moestuin kan één klas eenvoudig en met veel plezier moestuinieren. De leerlingen tuinieren in bakken met groenten die voor de zomer geoogst kunnen worden. Dankzij subsidie van gemeente Ede kunnen reeds deelnemende scholen het project vervolgen in het voorjaar van 2019 en kunnen nieuwe scholen meedoen aan het project Klasse Moestuin. Nieuwe scholen krijgen: een praktisch schooltuinproject voor maximaal één klas per school 3 moestuinbakken, inclusief grond, gereedschap en zadenpakket handleiding, boek en kinderboek over het tuinieren in bakken workshop ook voor ouders en begeleiders Persoonlijk advies op verzoek Vervolgscholen (scholen die al meedoen) krijgen: compost, nieuwe zaden en pootgoed persoonlijk advies op verzoek workshop, ook voor ouders en begeleiders Wat vragen we van deelnemende leerkracht en school? uitvoering van Klasse Moestuin in de periode februari juli Reken op 1 à per week + voorbereiding in februari: 8 uur. de intentie om de Klasse Moestuin komende schooljaren zelfstandig, op jouw school voort te zetten. zorgdragen voor voldoende begeleiding bij het schooltuinieren. Kosten en selectie Deelname is kosteloos, gemeente Ede maakt het project mogelijk vanuit de Visie Food. De selectie van nieuwe scholen vindt plaats op basis van volgorde van aanmelding en een intakegesprek rond hierboven genoemde voorwaarden. 24

24 GROEP 1 EN 2 besef en duurzaam handelen 2-4 uur per groep, ook inzet nodig van team/ conciërge project voor de hele school met, lessen en invoering afvalscheiding Afvalbewuste school Komend najaar kunnen nog 7 scholen in het primair onderwijs in Ede deelnemen aan Afvalbewuste school. Deze scholen kunnen hun gescheiden afval gaan aanbieden via de huishoudelijke afvalinzameling Begeleiding en educatie Het Groene Wiel begeleidt scholen bij het proces van afval scheiden op school en biedt bijpassende educatie binnen het project De afvalbewuste school. Welk afval gaat de school scheiden? Deelnemende scholen gaan in het najaar van 2018 meedraaien in de gescheiden afvalinzameling voor huishoudens en hierbij PMD (verpakkingsmateriaal van plastic, metaal en drinkkartons), papier en gft-afval apart aanbieden. Het restafval dient de school zelf via bedrijfsafval te blijven afvoeren. projectplanning Het project loopt van juni (of september) t/m november juni: plan van aanpak maken voor uw school september: voorbereiding afvalscheiding op school en uitvoering educatie oktober: invoering afvalscheiding op school en uitvoering educatie november: evaluatie en consolidering Kosten Deelname aan het project (begeleiding en educatie) wordt bekostigd door de gemeente Ede. Het restafval dient de school zelf als bedrijfsafval te laten afvoeren en bekostigen. De kosten voor de gescheiden inzameling worden nog door de gemeente bepaald. Het doel is om dit tarief onder het prijspeil van het restafval te laten uitkomen. U wordt hierover geïnformeerd zodra dit bekend is. februari besef, duurzaam handelen 1-4 uur actiedag Warme Truiendag In februari is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. 25

25 GROEP 1 EN 2 besef en duurzaam handelen 2-3 uur met lespakket en materiaal voor opruimactie Leskist Schone Superhelden Wil je meehelpen om Ede schoon te houden? Grijp dan de grijper en houdt met je groep/school een opruimactie in jullie schoolomgeving. Je kunt met de hele school deelnemen of met één of enkele groep(en). De Schone Superhelden bevat grijpers, vuilniszakken en een lespakket. Het verzamelde afval kan op verzoek op school worden opgehaald. Bij de hoort het lespakket Zwervend afval. Dit lespakket is op 3 niveaus beschikbaar (voor groep 1 t/m 8) en gaat in op vragen als: Wat vind ik eigenlijk van zwerfafval? Wat heeft het met mij te maken? Wat kan en wil ik er zélf aan doen? Via praktische opdrachten, een opruimactie, onderzoek en samen praten vormen de leerlingen hun eigen mening over zwerfafval. Het lespakket zit in de. Je kunt het lespakket ook downloaden bij het item Schone Superhelden op jouw groepsniveau in de online NME planner. Workshops voor leerkrachten en teams workshop Komend schooljaar kun je als leerkracht of team inschrijven op twee verschillende workshops. Opgave via de online NME planner. Plaatsing en planning volgt na opgave. 1. Vergroening van je schoolplein: een introductieworkshop om samen na te denken over een groener schoolplein. Zodat het op den duur geen plein meer is, maar een uitdagende groene leer- en speelplek. 2. Buitenlessen: ontdek hoe je buiten kunt lesgeven. Met praktische voorbeelden rond taal, rekenen en onderzoekend leren. Tips voor klassenmanagement buiten het lokaal en inspiratie. Omdat buiten leren zoveel meer oplevert: beweging, ervarend leren, inspiratie en context. 8 uur adviesgesprekken en teaminfo Schoolbreed advies Natuuronderwijs We maken voor jouw school een doorlopende leerlijn van 5 activiteiten per groep per jaar, gebruikmakend van het NME aanbod van Het Groene Wiel. Indien jullie een methode gebruiken koppelen we dit aan jullie methode. We gaan uit van de tule leerlijn en de kerndoelen. Het resultaat is een leerlijn met veel levensecht en ontdekkend leren rond natuur en duurzaamheid. Maximaal 5 scholen kunnen dit schooljaar meedoen. 26

26 GROEP 3 EN 4 onderzoeken 1 uur geschikt voor groepswerk Bellen blazen Zeepbellen lenen zich voor allerlei spontane experimenten. Je gaat je dingen leren afvragen en ook ga je je eigen ontdekkingen leren verwoorden. Mocht dit alles niet lukken, dan is uw klas na afloop van deze les in elk geval weer blinkend schoon! taal en beweging 2-3 uur voor in parkjes en op Sportimpulslocaties Bijenkist Bijen zijn grote vrienden van de mens. Ze helpen ons aan allerlei handige, gezonde en fijne producten. Hoe leven bijen? Via een aantal mooie verhalen door de leerkracht of de imker komen wij hier achter. Hoe praten ze met elkaar? Door middel van bewegingsspel gaan wij opzoek naar de mooiste bloemen en vertellen aan elkaar waar je ze kunt vinden zonder te praten. Wie weet de meeste stuifmeelkorrels over te brengen, een spel vol actie! Deze kist is zeer geschikt voor inzet op Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De is ontwikkeld door Welstede en Sportservice Ede. besef, waardering 4-5 uur De verdwaalde boom Bomen staan overal, ook op het schoolplein. Ze zijn voor kinderen een heel belangrijk onderdeel van hun omgeving. In drie lessen ontdekken kinderen wat ze van de bomen rond de school vinden en leren ze deze waardering te verwoorden. Ze breiden hun boomwoordenschat uit en leren hoe een boom leeft: wat heeft hij nodig en wat geeft een boom ons? Bij dit alles hoort een bomenlied en in een bomenhoek in de klas kunnen de leerlingen aan de slag met creatieve opdrachten. Droppie water (groep 3) besef, onderzoeken, zorg en verantwoordelijkheid 3-4 uur Met de Droppie Water komen de kinderen uit groep 1 t/m 3 op een speelse manier in aanraking met allerlei aspecten van water. Droppie Water laat hen kennis maken met verschillende eigenschappen en functies van water. Dit gebeurt d.m.v. liedjes, verhalen, proefjes, geluids- en bewegingsspelletjes en met gesprekken met de handpop Droppie Water. De kist bevat alle benodigde materialen. 27

27 GROEP 3 EN 4 besef 4 uur Ik groei! Hoe zien mensen er uit in verschillende leeftijdsfasen, wat groeit er aan je, wat kun je, hoe word je later? Met deze lessenserie van vijf lessen gaan de kinderen op zoek naar antwoorden op deze vragen. Er wordt niet alleen ingegaan op de lichamelijke ontwikkeling (meten en wegen), maar ook op de toename van vaardigheden en zelfstandigheid. In de laatste les wordt de zorg bij mensenkinderen vergeleken met die bij nakomelingen van verschillende diergroepen. besef 4 uur Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies die nodig zijn om in de klas (als demonstratie of samen met de leerlingen) een aantal kleine kaasjes te maken. TIP: Excursie naar kaasboerderij Kaasboerderijen in de gemeente Ede nodigen schoolklassen uit voor een excursie naar een kaasboerderij. Groep 1 t/m 8 is van harte welkom! Kosten bedragen 40 voor een excursie van één uur per groep. Voor inlichtingen en aanmelding voor de excursies kunt u terecht bij Arjan & Karina Schermer, info@brandroodkaas.nl. Ruimte voor deelname is beperkt, dus wees er op tijd bij. besef 3-5 uur Kikker op Avontuur (groep 4) Een avontuurlijke kikker heeft acht spannende en bijzondere waterverhalen geschreven. Bij elk verhaal hoort een doe-opdracht, waardoor de kinderen spelenderwijs een eigenschap van water ontdekken. Water als vergrootglas? Poeders die in water verdwijnen? Ontdek het maar! onderzoeken 3 uur Kriebelbeestjes Met deze gaat u met de klas rond de school kriebelbeestjes zoeken. U heeft daarvoor een groene schoolomgeving of parkje nodig. Centraal staan de pissebed, de slak, de spin, de regenworm en de duizendpoot. De leerlingen verzamelen ze, leren de manier van voortbewegen benoemen en meer details aan het dier te onderscheiden. Ook maken ze zich een voorstelling van hoe het dier leeft. 28

28 GROEP 3 EN 4 onderzoeken geschikt voor ontdekhoek Magneten ontdekhoek Magneten oefenen een grote aantrekkingskracht uit op kinderen. Met de materialen voor deze ontdekhoek kunnen ze vrij experimenteren en ontdekken. Zo leren ze spelenderwijs de eigenschappen van magneten kennen. Vraagmapjes geven u de mogelijkheid om leerlingen wat meer houvast te geven bij hun ontdekkingen. onderzoeken Natuur rond de school In spelvorm ontdekken de leerlingen de natuur rond de school. Ze gaan groepsgewijs aan de slag met onderwerpen als: planten, bomen, vogels, kleine beestjes, water etc. De opdrachtkaarten en alle benodigde materialen zitten in de kist. besef, onderzoeken 3-4 uur Op avontuur met je zintuigen - Het Buitenboek van tante Door Met deze kist leren de kinderen hun zintuigen bewust te gebruiken bij het verkennen van hun omgeving. Dit doen ze naar aanleiding van ansichtkaarten die ze krijgen van Tante Door. Tante Door is op vakantie en stuurt kaartjes met waarnemingen die zij doet (wat ze ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt). Kunnen de kinderen dit ook? Elke dag gaan ze een uurtje met een ander zintuig aan de slag (5x). Al doende maken de kinderen een buitenboekje met hun waarnemingen en gevonden materialen. Ieder kind werkt hierbij op eigen niveau tevens aan zijn/haar taalontwikkeling. Over de pot en de put besef, duurzaam handelen 1 uur Dit lespakket over regen- en afvalwater neemt kinderen op een speelse manier mee naar de wereld achter dat afvoerputje, het gat in de wc en de putten in de straat. Een wereld van buizen, pompen, wadi s, en putten. Waar gaat het water heen, wat doen we ermee en waarom is dat belangrijk voor volksgezondheid, droge voeten en het milieu? zorg en verantwoordelijkheid 3 uur Slak in de klas Een speelse kist rondom slakken. De leerlingen gaan een week lang voor hun eigen slakken zorgen. Ze bekijken de slakken nauwkeurig en leren hoe ze er goed voor kunnen zorgen. Wat hebben de slakken nodig en wat vinden ze fijn? Daarnaast leren ze over de levenswijze en bouw van de slakken. Let op! U dient zelf slakken te verzamelen. Bakjes en materiaal ter verzorging zit in de kist. 29

29 GROEP 3 EN 4 besef, onderzoeken 2-5 uur Smaak Smaaklessen is een uniek lesprogramma over eten en smaak voor groep 1 t/m 8. Het beleven van voedsel staat centraal. Door Smaaklessen krijgen kinderen kennis over eten én ervaring met gezond en duurzaam kiezen. Ze proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: met al hun zintuigen verkennen kinderen het dagelijkse eten. In de Smaak vind je lesmappen per bouw en materialen om de smaak- en kookactiviteiten uit te voeren. De benodigde voedselproducten moet je zelf verzorgen. Zie ook besef, gezond gedrag Water Drinken is Cool Het project Water drinken is cool neemt de groep mee op ontdekking naar water als gezonde dorstlesser. De kinderen proeven water, maken hun eigen lekkere smaakjes water en ontdekken wat zij zelf op een dag drinken. Bollen en Knollen besef materiaalzending Dit pakket bevat verschillende soorten (bloem)bollen en knollen en bloembolplantjes. Inclusief handleiding en werkbladen per niveau. Paddenstoelen kweken besef materiaalzending Kweek je eigen eetbare paddenstoelen in de klas. Inclusief handeliding en werkbladen per niveau. besef, onderzoeken 4 uur materiaalzending Vlinders in de klas Vlinders vormen door hun mooie uiterlijk en opvallende gedaantewisseling een interessant lesonderwerp. Bij deze materiaalzending krijgt u een kweekbak te leen met hierin met eitjes, rupsen en poppen van het koolwitje. In twee weken kunnen kinderen de gedaanteverwisseling in alle stadia volgen. Bijgeleverd zijn een kweek- en leshandleiding en werkbladen. Periode: september of mei/juni. 30

30 GROEP 3 EN 4 besef, onderzoeken 2-5 uur Modderkist Heb je je ooit afgevraagd hoe vies de kinderen kunnen worden. Met deze kist vol actie... héél Vies! Glijden, ballen, rennen door en in de modder, een super ervaring. Modder spoelen wij af met water, later willen wij dat water weer drinken hoe krijgen we modderwater weer schoon? En voor de artistieke kinderen onder ons: Modderkunst, mooier kan kunst niet zijn! De kist is onder andere in te zetten tijdens de jaarlijkse Modderdag en is zeer geschikt voor Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De kist wordt uitgeleend door Sportservice. Meld u aan bij Sportservice via: info@sportservice-ede.nl of februari besef, duurzaam handelen 1-4 uur actiedag Warme Truiendag In februari is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. Leskist Schone Superhelden besef en duurzaam handelen 2-3 uur Wil je meehelpen om Ede schoon te houden? Grijp dan de grijper en houdt met je groep/school een opruimactie in jullie schoolomgeving. Je kunt met de hele school deelnemen of met één of enkele groep(en). De Schone Superhelden bevat grijpers, vuilniszakken en een lespakket. Het verzamelde afval kan op verzoek op school worden opgehaald. met lespakket en materiaal voor opruimactie Bij de kist ontvang je het lespakket Zwervend afval. Dit lespakket is op 3 niveaus beschikbaar (voor groep 1 t/m 8) en gaat in op vragen als: Wat vind ik eigenlijk van zwerfafval? Wat heeft het met mij te maken? Wat kan en wil ik er zélf aan doen? Via praktische opdrachten, een opruimactie, onderzoek en samen filosoferen vormen de leerlingen hun eigen mening over zwerfafval. Het lespakket zit in de. Je kunt het lespakket ook downloaden bij het item Schone Helden op jouw groepsniveau in de online NME planner. 31

31 GROEP 3 EN 4 besef (herkomst van voedsel), ontdekkend leren 1- per week van maart tot de zomervakantie, desgewenst met doorloop na de zomer project voor 1 groep per school Klasse Moestuin: voor nieuwe scholen en vervolgscholen Met het project Klasse Moestuin kan één klas eenvoudig en met veel plezier moestuinieren. De leerlingen tuinieren in bakken met groenten die voor de zomer geoogst kunnen worden. Dankzij subsidie van gemeente Ede kunnen reeds deelnemende scholen het project vervolgen in het voorjaar van 2019 en kunnen nieuwe scholen meedoen aan het project Klasse Moestuin. Nieuwe scholen krijgen: een praktisch schooltuinproject voor maximaal één klas per school 3 moestuinbakken, inclusief grond, gereedschap en zadenpakket handleiding, boek en kinderboek over het tuinieren in bakken workshop ook voor ouders en begeleiders Persoonlijk advies op verzoek Vervolgscholen (scholen die al meedoen) krijgen: compost, nieuwe zaden en pootgoed persoonlijk advies op verzoek workshop, ook voor ouders en begeleiders Wat vragen we van deelnemende leerkracht en school? uitvoering van Klasse Moestuin in de periode februari juli Reken op 1 à per week + voorbereiding in februari: 8 uur. de intentie om de Klasse Moestuin komende schooljaren zelfstandig op jouw school voort te zetten. zorgdragen voor voldoende begeleiding bij het schooltuinieren. Kosten en selectie Deelname is kosteloos, gemeente Ede maakt het project mogelijk vanuit de Visie Food. De selectie van nieuwe scholen vindt plaats op basis van volgorde van aanmelding en een intakegesprek rond hierboven genoemde voorwaarden. 8 uur adviesgesprekken en teaminfo Schoolbreed advies Natuuronderwijs We maken voor jouw school een doorlopende leerlijn van 5 activiteiten per groep per jaar, gebruikmakend van het NME aanbod van Het Groene Wiel. Indien jullie een methode gebruiken koppelen dit aan jullie methode. We gaan uit van de tule leerlijn en de kerndoelwe en. Het resultaat is een leerlijn met veel levensecht en ontdekkend leren rond natuur en duurzaamheid. Maximaal 5 scholen kunnen dit schooljaar meedoen 32

32 GROEP 3 EN 4 besef, duurzaam handelen 3/4 uur per groep, ook inzet nodig van team/ conciërge project voor de hele school met, lessen en invoering afvalscheiding Afvalbewuste school Komend najaar kunnen nog 7 scholen in het primair onderwijs in Ede deelnemen aan Afvalbewuste school. Deze scholen kunnen hun gescheiden afval gaan aanbieden via huishoudelijk afval. Begeleiding en educatie Het Groene Wiel begeleidt scholen bij het proces van afval scheiden op school en biedt bijpassende educatie binnen het project De afvalbewuste school. Welk afval gaat de school scheiden? Deelnemende scholen gaan in het najaar van 2018 meedraaien in de gescheiden afvalinzameling voor huishoudens en hierbij PMD (verpakkingsmateriaal van plastic, metaal en drinkkartons), papier en gft-afval apart aanbieden. Het restafval dient de school zelf via bedrijfsafval te blijven afvoeren. projectplanning Het project loopt van juni tot december juni: plan van aanpak maken voor uw school september: voorbereiding afvalscheiding op school en uitvoering educatie oktober: invoering afvalscheiding op school en uitvoering educatie november: evaluatie en consolidering Kosten Deelname aan het project (begeleiding en educatie) wordt bekostigd door de gemeente Ede. Het restafval dient de school zelf als bedrijfsafval te laten afvoeren en bekostigen. De kosten voor de gescheiden inzameling worden nog door de gemeente bepaald. Het doel is om dit tarief onder het prijspeil van het restafval te laten uitkomen. U wordt hierover geïnformeerd zodra dit bekend is. workshop Workshops voor leerkrachten en teams Komend schooljaar kun je als leerkracht of team inschrijven op twee verschillende workshops. Opgave via de online NME planner. Plaatsing en planning volgt na opgave. 1. Vergroening van je schoolplein: een introductieworkshop om samen na te denken over een groener schoolplein. Zodat het op den duur geen plein meer is, maar een uitdagende groene leer- en speelplek. 2. Buitenlessen: ontdek hoe je buiten kunt lesgeven. Met praktische voorbeelden rond taal, rekenen en onderzoekend leren. Tips voor klassenmanagement buiten het lokaal en inspiratie. Omdat buiten leren zoveel meer oplevert: beweging, ervarend leren, inspiratie en context. 33

33 GROEP 5 EN 6 besef 2-3 uur Bezige Bijen De Bezige Bijen behandelt het leven van de honingbij, het werk van de imker en de leefomgeving van de bij. Hoe leven bijen samen, wat hebben zij nodig en hoe verzorgt een imker zijn bijen? De bestaat uit 3 lessen. De lessen zijn actief en er wordt in groepjes gewerkt. Het lesmateriaal omvat ook een evaluatie en toets. besef, onderzoeken 2-3 uur Buitenwerk rond de school In de nabije omgeving van de school (het schoolplein) is heel wat te ontdekken. Met deze onderzoeken de leerlingen verschillende aspecten van de schoolomgeving. Onderwerpen die aan bod komen zijn: planten, dieren, insecten, bodem en bodemleven, water en het weer. Naast een handleiding en werkbladen voor de leerlingen bevat de kist al het benodigde onderzoeksmateriaal. onderzoeken 3 uur geschikt voor groepswerk Elektriciteit I (groep 6) Deze is bedoeld als eerste kennismaking met elektriciteit. Aan de orde komen onder meer de volgende begrippen: stroom, stroomkring, voltage, geleiding, isolatie, veiligheid en statische elektriciteit. Er is voldoende materiaal om in groepjes te experimenteren. onderzoeken 3 uur geschikt voor groepswerk Elektriciteit II (groep 6) Vervolg op Elektriciteit I. Aan de orde komen parallelschakeling en serieschakeling. Met behulp van meegeleverd materiaal leren de kinderen deze twee schakelingen onderscheiden. Ook worden voor- en nadelen van beide soorten schakeling ontdekt. 34

34 GROEP 5 EN 6 besef, waarnemen en onderzoeken 3 uur Groente-experts Met de groente-experts vergroten leerlingen hun kennis en waardering rond groenten. Groenten onderzoeken staat centraal, waarbij proeven natuurlijk heel belangrijk is. De leerlingen maken een eigen receptkaart door in kookboeken te neuzen. In de kookles maken zij een gerecht van de receptkaarten of een heerlijke groente-egel. Door onderzoek te doen naar het verschil van groenten in blik, in een pot of vers worden ze echte groente-experts! U dient zelf voor de benodigde groenten te zorgen. Een boodschappenlijstje vindt u in de handleiding. besef 3 uur geschikt voor groepswerk Het Weerbericht Als de weermannen en vrouwen staken vanwege het voortdurende commentaar op hun weerberichten, blijft er voor de klas weinig anders over dan zelf het weerbericht te gaan maken... Daarvoor moet je natuurlijk wel temperatuur, windkracht en neerslag kunnen meten, de windrichting kunnen bepalen, de bewolking kunnen schatten en weten op welke manier je die gegevens op een weerkaart zet. Leerlingen kunnen dit op verschillende manieren aan de weet komen: door infokaarten te lezen, een werkblad te maken, filmpjes te bekijken of het aan iemand te vragen die het al weet. Voor elk onderdeel is er een test. Heeft een groep alle kennis in huis, dan kunnen ze een echt weerbericht maken voor de rest van de klas. besef 4 uur Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies die nodig zijn om in de klas (als demonstratie of samen met de leerlingen) een aantal kleine kaasjes te maken. TIP: Excursie naar kaasboerderij Kaasboerderijen in de gemeente Ede nodigen schoolklassen uit voor een excursie naar een kaasboerderij. Groep 1 t/m 8 is van harte welkom! Kosten bedragen 40 voor een excursie van één uur per groep. Voor inlichtingen en aanmelding voor de excursies kunt u terecht bij Arjan & Karina Schermer, info@brandroodkaas.nl. Ruimte voor deelname is beperkt, dus wees er op tijd bij. 35

35 GROEP 5 EN 6 besef 3 uur Lichaam; het geraamte Deze is te gebruiken voor een les over het geraamte. Aan bod komen: waaruit bestaat het geraamte? Welke functie heeft het geraamte? Welke mogelijkheden, maar ook beperkingen biedt het geraamte? De kist bevat een aantal modellen van gewrichten deze dienen ter illustratie. besef 3 uur Lichaam; de spijsvertering Een om uw les over spijsvertering te illustreren. De kist bevat een torso en materiaal voor verschillende demonstratieproefjes die de leerlingen duidelijk maken wat er met voedsel in het lichaam gebeurt. Ook de relatie tussen het soort voedsel en de bouw van het spijsverteringsstelsel komt aan bod. ontdekkend leren onderzoeken ontdekdozen-set geschikt voor groepswerk Ontdekdozen De ontdekdozen zijn sets van 5 à 6 dozen rond een bepaald thema, bedoeld voor het oefenen van het zelfstandig oplossen van vraagstukken door eigen waarneming en het uitvoeren van eenvoudige proefjes. Als differentiatie kunt u de leerlingen ook opdrachten geven waarbij ze zelf ook het onderzoekje moeten bedenken waarmee ze de vraag kunnen oplossen. Elk thema bestaat uit vijf of zes verschillende onderwerpen. Het is mogelijk met de hele klas tegelijk aan een thema te werken, maar deze dozen zijn ook uitstekend geschikt als tussendoor-activiteit, waar groepjes van twee of drie kinderen zelfstandig aan werken. Eén doos kost ongeveer minuten. In beide gevallen is een klassikale nabespreking gewenst. Ontdekdozenset Licht en geluid (7 dozen) Proefjes en ontdekkingen op het gebied van licht en geluid. Dozen: licht en schaduw, spiegelbeelden, lenzen, kleuren, geluid, muziek in elastiek. Ontdekdozenset Zintuigen (6 dozen) Proefjes gericht op de zintuigen en de zintuiglijke waarneming. Dozen: horen, ruiken, proeven, voelen, zien en bedrog. 36

36 GROEP 5 EN 6 besef 3 uur Oogstkist In het najaar levert de natuur ons groenten, fruit en granen. Wanneer heet iets groente en wanneer fruit? Is dit alleen voeding voor mensen of ook voor dieren? Categoriseren als rekenvaardigheid komt hierbij aan de orde. Het schrijven van een gedicht is een mooi onderdeel om alles wat de natuur ons geeft te beschrijven. Hoeveel energie levert eten ons om te kunnen bewegen? Via bewegingsspel komen wij erachter. Deze kist is zeer geschikt voor inzet op Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De is ontwikkeld door Welstede en Sportservice Ede. besef, duurzaam handelen 1 uur Over de pot en de put Dit lespakket over regen- en afvalwater neemt kinderen op een speelse manier mee naar de wereld achter dat afvoerputje, het gat in de wc en de putten in de straat. Een wereld van buizen, pompen, wadi s, en putten. Waar gaat het water heen, wat doen we ermee en waarom is dat belangrijk voor volksgezondheid, droge voeten en het milieu? duurzaam handelen Papier maken Maak van oud papier je eigen nieuwe papier: dat is wat de leerlingen gaan doen met deze. Leuk om te doen en het levert inzicht in nuttig hergebruik van oud papier. Naast een papierschepset bevat de enkele lessuggesties rondom papier(verwerking). besef, onderzoeken 2-5 uur Smaaklessen Smaaklessen is een uniek lesprogramma over eten en smaak voor groep 1 t/m 8. Het beleven van voedsel staat centraal. Door Smaaklessen krijgen kinderen flink wat kennis over eten én ervaring met gezond en duurzaam kiezen. Ze proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: met al hun zintuigen verkennen kinderen het dagelijkse eten. In de Smaak vindt u de lesmappen per bouw en materialen om de smaak- en kookactiviteiten uit te voeren. De benodigde voedselproducten moet u zelf verzorgen. Per groep bevat de lesmap 5 lessen die gemiddeld minuten duren. Zie ook 37

37 GROEP 5 EN 6 besef, onderzoeken 3 uur Vogels herkennen Rond de school leven allerlei vogels. Als je er op gaat letten zie je er steeds meer! Met deze leren de leerlingen aan de hand van afbeeldingen, vogelgeluiden en opdrachten de bekendste Nederlandse vogels kennen. De kist bevat ook enkele verrekijkers en vogelboeken. besef, gezond gedrag Water Drinken is Cool Het project Water drinken is cool neemt de groep mee op ontdekking naar water als gezonde dorstlesser. De leerlingen doen onderzoek naar verschillende drankjes en ontdekken welke ingrediënten de drankjes meer of minder gezond maken. In teams ontdekken de leerlingen hoeveel suiker er in verschillende dranken zit. Daarnaast proeven de leerlingen thee en ontdekken ze dat water uit de kraan net zo lekker is als water uit een flesje. onderzoeken 3 uur Uilenballen Pluizen In deze zitten alle materialen die u nodig heeft om uilenballen te pluizen, inclusief 1 uitlebal per 2 leerlingen. En een korte handleiding met informatie over het pluizen en uilen. Daarnaast is er een korte film over uilen. De leerlingen leren door het uitpluizen van uilenballen: - welke verschillende botjes er in de uilenballen zitten - van welke muizen de botjes afkomstig zijn onderzoeken, duurzaam handelen 3 uur Waterkringloop (groep 6) Water is de basis van het leven op aarde. Het is overal. Maar raakt water dan nooit op? En waar gaat regenwater precies heen? Raakt de grond nooit vol? In drie lessen, waarvan één met proefjes, ontdekken de leerlingen de waterkringloop. Ze leren over verdamping, neerslag, grondwater, rioolwater en drinkwater. Ter verwerking wordt het waterkringloopspel gespeeld. besef 4 uur Watergoochelaar De Watergoochelaar is in de stad! Journaliste Hanneke Diepgraven heeft het gevoel dat deze meneer mensen oplicht met zijn dure watergoochelshow. Ze wil hem ontmaskeren en heeft zijn goochelkist te pakken gekregen. Ze vraagt hierbij de hulp van de klas. Tijdens het onderzoeken van de trucs krijgen de leerlingen spelenderwijs inzicht in acht verschillende watereigenschappen. 38

38 GROEP 5 EN 6 besef, waardering excursie onder leiding van een IVN gids Herfstles in het bos met IVN: Paddenstoelen en kleine beestjes IVN Ede biedt twee boslessen aan voor groep 5/6. In deze lessen gaan de kinderen zelf actief de natuur ontdekken. In de herfstles bekijken de leerlingen paddenstoelen, zoeken zij naar sporen, onderzoeken bladeren en zaden en ze gaan op zoek naar kleine beestjes in het bos. Al doende ontdekken de leerlingen het bos en de samenhang in de natuur. De klas gaat in groepjes op ontdektocht samen met een IVN schoolgids. Als leerkracht loopt u mee en houdt u de eindverantwoordelijkheid voor orde en veiligheid.de herfstles kan zowel los als in combinatie met de voorjaarles worden gedaan. Wanneer u zich voor de herfstles inschrijft, neemt het IVN contact met u op voor een afspraak. IVN excursies zijn onder voorbehoud van voldoende beschikbare IVN schoolgidsen. besef, waardering excursie onder leiding van een IVN gids Voorjaarsles in het bos met IVN: Op pad met je zintuigen IVN Ede biedt twee boslessen aan voor groep 5/6. In deze lessen gaan de kinderen zelf actief de natuur ontdekken. In de voorjaarsles gaan de leerlingen op ontdektocht met al hun zintuigen. Kun je een boom herkennen op je gevoel? Wat kun je horen, ruiken en zien in het bos? Waaraan merk je dat het lente is? Daarnaast bekijken ze knoppen, bloemen en bladeren aan de bomen. Er is een circuit van vier opdrachten uitgezet in het bos. Elke opdracht wordt begeleid door een IVN schoolgids en de leerlingen doorlopen in een uur het gehele circuit. Als leerkracht houdt u de eindverantwoordelijkheid voor orde en veiligheid. De voorjaarsles kan zowel los als in combinatie met de herfstles worden gedaan. Wanneer u zich voor de voorjaarsles inschrijft, neemt het IVN contact met u op voor een afspraak. IVN excursies zijn onder voorbehoud van voldoende beschikbare IVN schoolgidsen. besef, waardering 2-3 uur excursie en lesbrief op school Het Beste Bos (groep 6 en 7) met IVN Ede Tijdens Het Beste Bos doen leerlingen van groep 6 of 7 in kleine groepjes een aantal onderzoekjes in het bos. De leerlingen onderzoeken in 12 opdrachten, de waarde van het bos voor planten, dieren en mensen. IVN schoolgidsen geven uitleg en begeleiding. U krijgt een inleidende - en een verwerkingles via het Groene Wiel. Als leerkracht houdt u de eindverantwoordelijkheid voor orde en veiligheid. De les kan in het voorjaar of in het najaar worden uitgevoerd. Als u inschrijft voor Het Beste Bos neemt het IVN contact met u op voor het plannen van een afspraak. IVN excursies zijn onder voorbehoud van voldoende beschikbare IVN schoolgidsen. 39

39 GROEP 5 EN 6 besef, waardering excursie Paddenexcursie met IVN Ede Tijdens de paddentrek (in maart) bezoekt u onder leiding van IVNschoolgidsen een paddenpoel. De kinderen krijgen zo de unieke gelegenheid padden en/of kikkers van dichtbij te bekijken en meer te leren over het leven van deze interessante dieren. De excursie vindt plaats aan de Horalaan in Ede of in het bos bij Lunteren. U dient zelf voor vervoer te zorgen. Wanneer u voor een Paddenexcursie inschrijft, neemt het IVN contact met u op voor het plannen van een datum. IVN excursies zijn onder voorbehoud van voldoende beschikbare IVN schoolgidsen. besef, waardering excursie Waterbeestjesexcursie met IVN Ede In de maand juni kunt u met de klas, onder leiding van IVN schoolgidsen, waterdiertjes vangen in een sloot. De kinderen bekijken de beestjes en zoeken met zoekkaarten de namen op. Natuurlijk zetten ze de diertjes daarna weer terug in hun sloot! Tijdens de excursie wordt de klas in groepjes verdeeld en elke groep krijgt een IVN-schoolgids voor de begeleiding. Er wordt gezocht naar een sloot in de buurt van de school, maar houdt u er rekening mee dat u wellicht voor vervoer moet zorgen. Wanneer u voor een Waterdiertjesexcursie inschrijft, neemt het IVN contact met u op voor het plannen van een datum. IVN excursies zijn onder voorbehoud van voldoende beschikbare IVN schoolgidsen. Paddenstoelen kweken besef materiaalzending Kweek je eigen eetbare paddenstoelen in de klas.i nclusief handeliding en werkbladen per niveau. ontdekkend leren 4 uur materiaalzending Plantenonderzoeker in de dop Met deze materiaalzending worden de leerlingen echte plantenonderzoekers en geef je onderzoekend leren praktisch vorm. Het onderwerp van onderzoek is planten: hoe ze ontkiemen, groeien en bloeien. In groepjes formuleren de leerlingen hun eigen onderzoeksvragen, doen onderzoek en werken de resultaten uit. Wanneer is iets een goede onderzoeksvraag? Wat komt er kijken bij een echt onderzoek? Een leerzaam proces met individuele resultaten. De materiaalzending omvat alle benodigdheden en een lesbeschrijving voor het onderzoekend leren. 40

40 GROEP 5 EN 6 besef, zorg en verantwoordelijkheid 1,5 uur Workshop Bloemen voor blije bijen Deze workshop wordt gegeven door vrijwilligers van Bijenlint Vallei. Met deze workshop laten we kinderen in de huid van de bij kruipen. We vertellen kinderen over bijen en zaaien met hen bloemenmengsels voor bijen op een stukje grond bij school. De kinderen maken ook zaadbommetjes om mee naar huis te nemen. Met de leerlingen komen we op een aansprekende manier in actie om de bijen te helpen. Het gaat er om dat de kinderen door deze actie zien wat er nodig is om iets te laten groeien, bloeien. Daarmee bereiken we dat de kinderen zich bewust worden van hun eigen rol in de natuur. Zaaien van bloemen moet uiteraard op een goed moment gebeuren. Maart, april en mei zijn de beste maanden hiervoor. De kinderen kunnen dan tot en na de zomervakantie zien dat er iets gaat groeien en bloeien. De duur van de workshop is 60 tot 90 minuten. De kosten zijn 50,-. Deze worden gebruikt om de workshop te bekostigen en nieuwe workshops te ontwikkelen van het Bijenlint Vallei. De workshop sluit aan bij de Bezige Bijen van Het Groene Wiel. Meer informatie over het de workshop en BijenlintVallei is op te vragen via bijenlintvallei@gmail.com waardering 1 uur lesbrief Broodje Tweede Kans Brood: veel kinderen hebben het dagelijks bij zich in hun lunchtrommeltje. Uit onderzoek blijkt dat we in Nederland samen dagelijks broden weggooien. Dat kan beter! In dit lespakket gaan we in op de herkomst en de toekomst van brood. Wat is er allemaal voor nodig geweest voordat de boterham op je bord ligt? En wat gebeurt er met brood als het oud is? Kun je er misschien iets anders mee doen dan weggooien? Kinderen worden aangezet tot het bedenken van creatieve oplossingen. Bijvoorbeeld wentelteefjes of broodpudding maken, het omzetten tot energie of nog iets heel anders? Kortom dit lespakket maakt voedselverspilling behapbaar voor kinderen. waardering 1 uur lesbrief Lesbrief spinnen Deze lesbrief is speciaal ontwikkeld om angst voor spinnen te verminderen. Ontdek het fascinerende leven van spinnen. Bekijk ze eens op een andere manier en ontdek dat ze veel minder eng zijn dan je dacht! 41

41 GROEP 5 EN 6 waardering 1 uur lesbrief Lesbrief vogels in de nesten Deze lesbrief bevat lessen over de manieren waarop vogels hun jongen uitbroeden en grootbrengen. spel en beweging 4 uur doekist, voor in parkjes en Sportimpulslocaties Modderkist Heb je je ooit afgevraagd hoe vies de kinderen kunnen worden. Met deze kist vol actie... héél Vies! Glijden, ballen, rennen door en in de modder, een super ervaring. Modder spoelen wij af met water, later willen wij dat water weer drinken hoe krijgen we modderwater weer schoon? En voor de artistieke kinderen onder ons: Modderkunst, mooier kan kunst niet zijn! De kist is onder andere in te zetten tijdens de jaarlijkse Modderdag en is zeer geschikt voor Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De is ontwikkeld door Welstede en Sportservice Ede. De kist wordt uitgeleend door Sportservice. Meld u aan bij Sportservice via: info@sportservice-ede.nl of februari besef, duurzaam handelen 1-4 uur actieweek Warme Truiendag In februari is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. 42

42 GROEP 5 EN 6 besef, duurzaam handelen 3-4 uur per groep, ook inzet nodig van team/ conciërge project voor de hele school met, lessen en invoering afvalscheiding Afvalbewuste school Komend najaar kunnen nog 7 scholen in het primair onderwijs in Ede ddeelnemen aan Afvalbewuste school. Deze scholen kunnen hun gescheiden afval gaan aanbieden via huishoudelijk afval. Begeleiding en educatie Het Groene Wiel begeleidt scholen bij het proces van afval scheiden op school en biedt bijpassende educatie binnen het project De afvalbewuste school. Welk afval gaat de school scheiden? Deelnemende scholen gaan in het najaar van 2018 meedraaien in de gescheiden afvalinzameling voor huishoudens en hierbij PMD (verpakkingsmateriaal van plastic, metaal en drinkkartons), papier en gft-afval apart aanbieden. Het restafval dient de school zelf via bedrijfsafval te blijven afvoeren. projectplanning Het project loopt van juni (of september) t/m november juni: plan van aanpak maken voor uw school september: voorbereiding afvalscheiding op school en uitvoering educatie oktober: invoering afvalscheiding op school en uitvoering educatie november: evaluatie en consolidering Kosten Deelname aan het project (begeleiding en educatie) wordt bekostigd door de gemeente Ede. Het restafval dient de school zelf als bedrijfsafval te laten afvoeren en bekostigen. De kosten voor de gescheiden inzameling worden nog door de gemeente bepaald. Het doel is om dit tarief onder het prijspeil van het restafval te laten uitkomen. U wordt hierover geïnformeerd zodra dit bekend is. 43

43 GROEP 5 EN 6 besef (herkomst van voedsel), ontdekkend leren 1- per week van maart tot de zomervakantie, desgewenst met doorloop na de zomer project voor 1 groep Klasse Moestuin: voor nieuwe scholen en vervolgscholen Met het project Klasse Moestuin kan één klas eenvoudig en met veel plezier moestuinieren. De leerlingen tuinieren in bakken met groenten die voor de zomer geoogst kunnen worden. Dankzij subsidie van gemeente Ede kunnen reeds deelnemende scholen het project vervolgen in het voorjaar van 2019 en kunnen nieuwe scholen meedoen aan het project Klasse Moestuin. Nieuwe scholen krijgen: een praktisch schooltuinproject voor maximaal één klas per school 3 moestuinbakken, inclusief grond, gereedschap en zadenpakket handleiding, boek en kinderboek over het tuinieren in bakken workshop ook voor ouders en begeleiders Persoonlijk advies op verzoek Vervolgscholen (scholen die al meedoen) krijgen: compost, nieuwe zaden en pootgoed persoonlijk advies op verzoek workshop, ook voor ouders en begeleiders Wat vragen we van deelnemende leerkracht en school? uitvoering van Klasse Moestuin in de periode februari juli Reken op 1 à per week + voorbereiding in februari: 8 uur. de intentie om de Klasse Moestuin komende schooljaren zelfstandig op jouw school voort te zetten. zorgdragen voor voldoende begeleiding bij het schooltuinieren. Kosten en selectie Deelname is kosteloos, gemeente Ede maakt het project mogelijk vanuit de Visie Food. De selectie van nieuwe scholen vindt plaats op basis van volgorde van aanmelding en een intakegesprek rond hierboven genoemde voorwaarden. 44

44 GROEP 5 EN 6 Schone Superhelden: Leskist met gastles voor 5/6 besef, duurzaam handelen 2-3 uur met lespakket, materiaal voor opruimactie en gastles Wil je meehelpen om Ede schoon te houden? Grijp dan de grijper en houdt met je groep/school een opruimactie in jullie schoolomgeving. Je kunt met de hele school deelnemen of met één of enkele groep(en). De Schone Superhelden bevat grijpers, vuilniszakken en een lespakket. Het verzamelde afval kan op verzoek op school worden opgehaald. Bij de kist ontvang je het lespakket Zwervend afval. Dit lespakket is op 3 niveaus beschikbaar (voor groep 1 t/m 8) en gaat in op vragen als: Wat vind ik eigenlijk van zwerfafval? Wat heeft het met mij te maken? Wat kan en wil ik er zélf aan doen? Gastles Plastic Soup voor groep 5/6 Bij deze kan jouw school een gastles aanvragen voor groep 5/6. Een medewerker van het Groene Wiel komt een inspirerende les geven rond zwerfafval en plastic soup. Daarna ga je zelf met je groep een opruimactie uitvoeren. Maximaal 10 klassen in Ede kunnen een gastles aanvragen. Opgave via de online NME planner. workshop Workshops voor leerkrachten en teams Komend schooljaar kun je als leerkacht of team inschrijven op twee verschillende workshops. Opgave via de online NME planner. Plaatsing en planning volgt na opgave 1. Vergroening van je schoolplein: een introductieworkshop om samen na te denken over een groener schoolplein. Zodat het op den duur geen plein meer is, maar een uitdagende groene leer- en speelplek. 2. Buitenlessen: ontdek hoe je buiten kunt lesgeven. Met praktische voorbeelden rond taal, rekenen en onderzoekend leren. Tips voor klassenmanagement buiten het lokaal en inspiratie. Omdat buiten leren zoveel meer oplevert: beweging, ervarend leren, inspiratie en context. 8 uur adviesgesprekken en teaminfo Schoolbreed advies Natuuronderwijs We maken voor jouw school een doorlopende leerlijn van 5 activiteiten per groep per jaar, gebruikmakend van het NME aanbod van Het Groene Wiel. Indien jullie een methode gebruiken koppelen we dit aan jullie methode. We gaan uit van de tule leerlijn en de kerndoelen. Het resutaat is een leerlijn met veel levensecht en ontdekkend leren rond natuur en duurzaamheid. Maximaal 5 scholen kunnen dit schooljaar meedoen 45

45 GROEP 7 EN 8 besef, waardering 2-3 uur Bezige Bijen (groep 7) De Bezige Bijen behandelt het leven van de honingbij, het werk van de imker en de leefomgeving van de bij. Hoe leven bijen samen, wat hebben zij nodig en hoe verzorgt een imker zijn bijen? De bestaat uit 3 lessen. De lessen zijn actief en er wordt in groepjes gewerkt. Het lesmateriaal omvat ook een evaluatie en toets. onderzoeken, duurzaam handelen 3 uur Broeikaseffect Een zeer actuele kist over klimaatverandering! Het broeikaseffect komt regelmatig voorbij in nieuws en actualiteit. Maar wat is het nou eigenlijk? Via 11 leuke en uitdagende proefjes ontdekken de leerlingen wat het broeikaseffect is en hoe het werkt. Over kooldioxide en planten, de rol van de zon, smelten van landijs, de natuur die in de war raakt. Ook leren ze over de oorzaken en gevolgen, het verband met klimaatverandering en duurzame energie. Aan de hand van een vragenlijst kunnen de leerlingen hun ecologische voetafdruk voor en na het werken met de berekenen. besef, onderzoeken 3-4 uur Buitenwerk rond de school In de nabije omgeving van de school (het schoolplein) is heel wat te ontdekken. Met deze onderzoeken de leerlingen verschillende aspecten van de schoolomgeving. Onderwerpen die aan bod komen zijn: planten, dieren, insecten, bodem en bodemleven, water en het weer. Naast een handleiding en werkbladen voor de leerlingen bevat de kist al het benodigde onderzoeksmateriaal. onderzoeken geschikt voor groepswerk Elektriciteit I Deze is bedoeld als eerste kennismaking met elektriciteit. Aan de orde komen onder meer de volgende begrippen: stroom, stroomkring, voltage, geleiding, isolatie, veiligheid en statische elektriciteit. Er is voldoende materiaal om in groepjes te experimenteren. 46

46 GROEP 7 EN 8 onderzoeken geschikt voor groepswerk Elektriciteit II Vervolg op Elektriciteit I. Aan de orde komen parallelschakeling en serieschakeling. Met behulp van meegeleverd materiaal leren de kinderen deze twee schakelingen onderscheiden. Ook worden vooren nadelen van beide soorten schakeling ontdekt. onderzoeken geschikt voor groepswerk Elektriciteit II Vervolg op Elektriciteit I. Aan de orde komen parallelschakeling en serieschakeling. Met behulp van meegeleverd materiaal leren de kinderen deze twee schakelingen onderscheiden. Ook worden vooren nadelen van beide soorten schakeling ontdekt. rekenen en beweging 2-3 uur Houtkist Al eeuwen gebruiken mensen hout van bomen om huizen mee te bouwen of bruggen. Wat is een goede constructie zodat het bouwwerk stevig wordt? Welke bomen zie je hier, hoe herken je een boom en hoe weet je hoe oud en hoog hij is? Hoe hoger en dikker de boom, hoe meer hout. Hoe weet je welke route je moet volgen naar de beste boom? Onderzoeken, bouwen, navigeren en boomherkenning een kist vol met actie, Deze kist is zeer geschikt voor inzet op Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De is ontwikkeld door Welstede en Sportservice Ede. besef Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies die nodig zijn om in de klas (als demonstratie of samen met de leerlingen) een aantal kleine kaasjes te maken. TIP: Excursie naar kaasboerderij Kaasboerderijen in de gemeente Ede nodigen schoolklassen uit voor een excursie naar een kaasboerderij. Groep 1 t/m 8 is van harte welkom! Kosten bedragen 40 voor een excursie van één uur per groep. Voor inlichtingen en aanmelding voor de excursies kunt u terecht bij Arjan & Karina Schermer, info@brandroodkaas.nl. Ruimte voor deelname is beperkt, dus wees er op tijd bij. 47

47 GROEP 7 EN 8 besef 2-3 uur Lichaam: het geraamte Deze is te gebruiken voor een les over het geraamte. Aan bod komen: waaruit bestaat het geraamte? Welke functie heeft het geraamte? Welke mogelijkheden, maar ook beperkingen biedt het geraamte? De kist bevat een aantal modellen van gewrichten deze dienen ter illustratie. besef Lichaam: de spijsvertering Een om uw les over spijsvertering te illustreren. De kist bevat een torso en materiaal voor verschillende demonstratieproefjes die de leerlingen duidelijk maken wat er met voedsel in het lichaam gebeurt. Ook de relatie tussen het soort voedsel en de bouw van het spijsverteringsstelsel komt aan bod. besef, duurzaam handelen 1 uur Over de pot en de put Dit lespakket over regen- en afvalwater neemt kinderen op een speelse manier mee naar de wereld achter dat afvoerputje, het gat in de wc en de putten in de straat. Een wereld van buizen, pompen, wadi s, en putten. Waar gaat het water heen, wat doen we ermee en waarom is dat belangrijk voor volksgezondheid, droge voeten en het milieu? duurzaam handelen geschikt voor groepswerk Papier maken Maak van oud papier je eigen nieuwe papier: dat is wat de leerlingen gaan doen met deze. Leuk om te doen en het levert inzicht in nuttig hergebruik van oud papier. Naast een papierschepset bevat de enkele lessuggesties rondom papier(verwerking). meer info op: besef, duurzaam handelen 5 uur uitleentermijn: 3 weken Sarah s wereld Sarah s wereld is een dagproject rondom het thema duurzaamheid. De leerlingen krijgen stap voor stap inzicht in de milieuproblematiek en, héél belangrijk, ze ontdekken oplossingen daarvoor! Het project draait rond het meisje Sarah. Via Sarah komen de leerlingen in aanraking met verschillende milieuproblemen. Zoals bedreigde diersoorten en de milieubelasting van grondstoffen die nodig zijn voor het maken van simpele dingen zoals bijvoorbeeld een blikje cola. Wanneer Sarah jarig is gaan de kinderen een feestje organiseren. Dit gaan ze zo milieuvriendelijk mogelijk doen. Hierdoor komen milieubewuste oplossingen onder handbereik. Slot van het project is het gezamenlijk opstellen van duurzaamheidregels: zoals lenen, ruilen, tweedehands, zuinig zijn. 48

48 GROEP 7 EN 8 besef, onderzoeken 2-3 uur Slootonderzoek Met deze kunt u met uw groep een sloot onderzoeken. Naast het vangen van diertjes onderzoeken de leerlingen de kwaliteit van water door middel van metingen van o.a. de stroomsnelheid, de helderheid van het water en plantenleven. Ook de waterdiertjes geven inzicht in de kwaliteit van het onderzochte water. De kist bevat werkbladen en alle benodigde instrumenten, waaronder schepnetjes, emmers en bakken. besef, onderzoeken 2-5 uur Smaaklessen Smaaklessen is een uniek lesprogramma over eten en smaak voor groep 1 t/m 8. Het beleven van voedsel staat centraal. Door Smaaklessen krijgen kinderen flink wat kennis over eten én ervaring met gezond en duurzaam kiezen. Ze proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: met al hun zintuigen verkennen kinderen het dagelijkse eten. In de Smaak vindt u de lesmappen per bouw en materialen om de smaak- en kookactiviteiten uit te voeren. De benodigde voedselproducten moet u zelf verzorgen. Per groep bevat de lesmap 5 lessen die gemiddeld minuten duren. Zie ook Waarnemen en onderzoeken, ontdekkend leren 3 uur Techniek uit de natuur Met deze ontdekken leerlingen hoe wij als mens technieken uit de natuur in ons dagelijks leven (kunnen) gebruiken. De natuur heeft veel slimme oplossingen. Denk aan de zuignapjes aan de poten van een gekko waarmee hij ondersteboven aan het dak kan hangen. Dat willen wij ook! De leerlingen gaan aan de slag met concrete opdrachten en ontdekken bijvoorbeeld: wat kun je leren van de kieuwen van een vis als je een waterfilter bouwt? Hoe zorgt de natuur voor waterdichtheid van huid en bladeren? En wat is de overeenkomst tussen een inktvis en een raket? De kist bevat materialen voor de proefjes, handleiding en werkbladen. De opdrachten kunnen in een circuit of individueel worden uitgevoerd. besef, onderzoeken Vogels herkennen Ook rond de school leven allerlei vogels. Als je er op gaat letten zie je er steeds meer! Met deze leren de leerlingen aan de hand van afbeeldingen, vogelgeluiden en opdrachten de bekendste Nederlandse vogels kennen. De kist bevat ook enkele verrekijkers en vogelboeken. 49

49 GROEP 7 EN 8 besef, gezond gedrag Water Drinken is Cool Het project Water drinken is cool neemt de groep mee op ontdekking naar water als gezonde dorstlesser. Leerlingen bekijken de invloed van suiker op je lichaam. Door te kijken naar wat je zelf op een dag drinkt en hoeveel suiker dit bevat, ontdekken kinderen waarom het drinken van water beter is. In groepjes ontdekken ze zelf hoeveel suiker het daadwerkelijk is, door het te wegen en presenteren. Daarnaast maken ze het drinken van water ook daadwerkelijk cool door het ontwerpen van een flesje of bidon om uit te drinken. onderzoeken, duurzaam handelen 3 uur Waterkringloop Water is de basis van het leven op aarde. Het is overal. Maar raakt water dan nooit op? En waar gaat regenwater precies heen? Raakt de grond nooit vol? In drie lessen, waarvan één met proefjes, ontdekken de leerlingen de waterkringloop. Ze leren over verdamping, neerslag, grondwater, rioolwater en drinkwater. Ter verwerking wordt het waterkringloopspel gespeeld. besef 4 uur Waterlab De leerlingen leren actief over acht verschillende watereigenschappen. Hoe werken de watereigenschappen en hoe worden deze gebruikt in de natuur, techniek en ons dagelijks leven? In een Klokhuisachtige omgeving (de klas vervangt het zieke team van het programma Hoe zit dat? ) beantwoorden de leerlingen vragen over water en verklaren ze de achterliggende processen. besef, 21e eeuwse vaardigheden 4 uur Wie is de pisang? Met Wie is de Pisang ontdekken leerlingen de herkomst van tropische producten zoals rijst, peper, katoen, chocolade en pinda s. Welke weg leggen de grondstoffen voor deze producten af en welke beroepen hebben hiermee te maken? Tijdens deze zoektocht oefenen de leerlingen hun 21e -eeuwse vaardigheden zoals kritisch denken, communiceren en mening vormen. Werkvormen uit het systeemdenken bieden handvatten om grip te krijgen op een veranderende wereld. 50

50 GROEP 7 EN 8 besef, onderzoeken 5 uur Weer en Klimaat, IPC project Weer en Klimaat is een programma ontworpen op basis van de assessment for learning strategie. Uitgaande van duidelijke leerdoelen kunnen leerlingen kiezen voor leeractiviteiten op hun eigen niveau. Het programma kent een afwisseling van klassikale en groepsactiviteiten. De opzet maakt het mogelijk om af te stemmen op beschikbare tijd. Veel aspecten van weer en klimaat komen aan de orde, zoals temperatuur, wind, klimaatzones, invloed van het weer op mens en natuur. Zie de website: voor meer informatie over inhoud en werkwijze. Paddenstoelen kweken besef materiaalzending Kweek je eigen eetbare paddenstoelen in de klas.inclusief handeliding en werkbladen per niveau. besef 3 uur excursie De Boer op excursie LTO Gelderse Vallei nodigt u en uw groep uit voor een bezoek aan een agrarisch bedrijf in de omgeving. De leerlingen krijgen tekst en uitleg van de boer of boerin en krijgen de gelegenheid het bedrijf te bekijken en vragen te stellen. Een leerzame ervaring! Opgave loopt via de NME planner van Het Groene Wiel. LTO Gelderse Vallei neemt contact met u op voor een afspraak. Bijbehorende lesbrief kunt u downloaden via de online nme-planner. LTO vraagt een scholenbijdrage van 30 euro per excursie. Deze bijdrage rekent u af met de boer. besef, waardering 2-3 uur excursie en lesbrief op school Het Beste Bos (groep 6 en 7) met IVN Ede Tijdens Het Beste Bos doen leerlingen van groep 6 of 7 in kleine groepjes een aantal onderzoekjes in het bos. De leerlingen onderzoeken in 12 opdrachten, de waarde van het bos voor planten, dieren en mensen. IVN schoolgidsen geven uitleg en begeleiding. Er is een inleidende - en een verwerkingles digitaal beschikbaar via het Groene Wiel. Als leerkracht houdt u de eindverantwoordelijkheid voor orde en veiligheid. De les kan in het voorjaar of in het najaar worden uitgevoerd. Als u inschrijft voor Het Beste Bos neemt het IVN contact met u op voor het plannen van een afspraak. IVN excursies zijn onder voorbehoud van voldoende beschikbare IVN schoolgidsen. 51

51 GROEP 7 EN 8 besef, waardering excursie Rioolwaterzuiveringexcursie Het Waterschap Vallei en Veluwe nodigt leerlingen van groep 7 en 8 van harte uit om een kijkje te komen nemen op een rioolwaterzuivering. Deze gratis rondleidingen worden gegeven in Veenendaal en Ede. De kinderen krijgen antwoord op vragen als: waar gaat het water heen als we het door de wc spoelen? Hoe wordt afvalwater weer schoon? En hoe schoon is dat nou precies? In verband met de veiligheid worden er geen excursies verzorgd voor groep 1 t/m 6. Daarnaast kunnen maximaal 30 leerlingen tegelijkertijd worden ontvangen. Bij grotere groepen wordt u verzocht deze te splitsen. De rondleiding duurt ongeveer 1,5 uur. Deelname is kosteloos. U dient zelf voor het vervoer te zorgen en voor een aantal extra begeleiders die zorgdragen voor de veiligheid van de leerlingen (minimaal 1 begeleider per 10 leerlingen). Wilt u een rondleiding op de rioolwaterzuivering? Dan boekt u deze direct bij het Waterschap via: besef 4-1 IPC project Voeding toen en nu, IPC project Voeding is belangrijk in het leven van kinderen. Hoeveel voedsel er is en hoe we aan dat voedsel komen, is sterk veranderd in onze geschiedenis. Deze veranderingen hebben grote invloed gehad op onze manier van leven en op onze leefomgeving. Het IPC project Voeding toen en nu gaat over al deze veranderingen en integreert de wereld-oriënterende vakken op een natuurlijke en betekenisvolle wijze. De opzet maakt samenwerking noodzakelijk en differentiatie mogelijk. Einddoel is dat leerlingen kunnen uitleggen hoe de manier waarop wij aan ons voedsel komen in de loop van de eeuwen veranderd is en welke invloed dat heeft gehad op ons dagelijks leven. Al het materiaal digitaal, zie: De handleiding ontvangt u na opgave. 52

52 GROEP 7 EN 8 besef (herkomst van voedsel), ontdekkend leren 1- per week van maart tot de zomervakantie, desgewenst met doorloop na de zomer project voor 1 groep Klasse Moestuin: voor nieuwe scholen en vervolgscholen Met het project Klasse Moestuin kan één klas eenvoudig en met veel plezier moestuinieren. De leerlingen tuinieren in bakken met groenten die voor de zomer geoogst kunnen worden. Dankzij subsidie van gemeente Ede kunnen reeds deelnemende scholen het project vervolgen in het voorjaar van 2019 en kunnen nieuwe scholen meedoen aan het project Klasse Moestuin. Nieuwe scholen krijgen: een praktisch schooltuinproject voor maximaal één klas per school 3 moestuinbakken, inclusief grond, gereedschap en zadenpakket handleiding, boek en kinderboek over het tuinieren in bakken workshop ook voor ouders en begeleiders Persoonlijk advies op verzoek Vervolgscholen (scholen die al meedoen) krijgen: compost, nieuwe zaden en pootgoed persoonlijk advies op verzoek workshop, ook voor ouders en begeleiders Wat vragen we van deelnemende leerkracht en school? uitvoering van Klasse Moestuin in de periode februari juli Reken op 1 à per week + voorbereiding in februari: 8 uur. de intentie om de Klasse Moestuin komende schooljaren zelfstandig op jouw school voort te zetten. zorgdragen voor voldoende begeleiding bij het schooltuinieren. Kosten en selectie Deelname is kosteloos, gemeente Ede maakt het project mogelijk vanuit de Visie Food. De selectie van nieuwe scholen vindt plaats op basis van volgorde van aanmelding en een intakegesprek rond hierboven genoemde voorwaarden. 53

53 GROEP 7 EN 8 besef, duurzaam handelen 3-4 uur per groep, ook inzet nodig van team/ conciërge project voor de hele school met, lessen en invoering afvalscheiding Afvalbewuste school Komend najaar kunnen nog 7 scholen in het primair onderwijs in Ede deelnemen aan Afvalbewuste school. Deze scholen kunnen hun gescheiden afval gaan aanbieden via de huishoudelijke afvalinzameling. Begeleiding en educatie Het Groene Wiel begeleidt scholen bij het proces van afval scheiden op school en biedt bijpassende educatie binnen het project De afvalbewuste school. Welk afval gaat de school scheiden? Deelnemende scholen gaan in het najaar van 2018 meedraaien in de gescheiden afvalinzameling voor huishoudens en hierbij PMD (verpakkingsmateriaal van plastic, metaal en drinkkartons), papier en gft-afval apart aanbieden. Het restafval dient de school zelf via bedrijfsafval te blijven afvoeren. projectplanning Het project loopt van juni (of september) t/m november juni: plan van aanpak maken voor uw school september: voorbereiding afvalscheiding op school en uitvoering educatie oktober: invoering afvalscheiding op school en uitvoering educatie november: evaluatie en consolidering Kosten Deelname aan het project (begeleiding en educatie) wordt bekostigd door de gemeente Ede. Het restafval dient de school zelf als bedrijfsafval te laten afvoeren en bekostigen. De kosten voor de gescheiden inzameling worden nog door de gemeente bepaald. Het doel is om dit tarief onder het prijspeil van het restafval te laten uitkomen. U wordt hierover geïnformeerd zodra dit bekend is. besef, duurzaam handelen 4 uur project met gastles Energie(k)! Energie besparen? Hoezo? En hoe? Tijdens dit project ontdekken de leerlingen waarom we zuinig moeten omgaan met energie en wat alternatieve energiebronnen zijn. Het project bestaat uit drie gestructureerde lessen waarin antwoord wordt gevonden op de volgende vragen: Waarom zouden we energie besparen? Hoe kunnen we dit doen? En wat is duurzame energie? De praktijkles wordt uitgevoerd bij u op school door Het Groene Wiel. Er kunnen maximaal 10 groepen meedoen. 54

54 GROEP 7 EN 8 besef, duurzaam handelen 2-3 uur project met lespakket en voor opruimactie Schone Superhelden Wil je meehelpen om Ede schoon te houden? Grijp dan de grijper en houd met je groep/school een opruimactie in jullie schoolomgeving. Je kunt met de hele school deelnemen of met één of enkele groep(en). De Schone Superhelden bevat grijpers, vuilniszakken en een lespakket. Het verzamelde afval kan op verzoek op school worden opgehaald. Bij de kist ontvang je het lespakket Zwervend afval. Dit lespakket is op 3 niveaus beschikbaar (voor groep 1 t/m 8) en gaat in op vragen als: Wat vind ik eigenlijk van zwerfafval? Wat heeft het met mij te maken? Wat kan en wil ik er zélf aan doen? Via praktische opdrachten, een opruimactie, onderzoek en groeps gesprek vormen de leerlingen hun eigen mening over zwerfafval. besef, duurzaam handelen 2-4 uur lesbrief Broodje Tweede Kans Brood: veel kinderen hebben het dagelijks bij zich in hun lunchtrommeltje. Uit onderzoek blijkt dat we in Nederland samen dagelijks broden weggooien. Dat kan beter! In dit lespakket gaan we in op de herkomst en de toekomst van brood. Wat is er allemaal voor nodig geweest voordat de boterham op je bord ligt? En wat gebeurt er met brood als het oud is? Kun je er misschien iets anders mee doen dan weggooien? Kinderen worden aangezet tot het bedenken van creatieve oplossingen. Bijvoorbeeld wentelteefjes of broodpudding maken, het omzetten tot energie of nog iets heel anders? Kortom dit lespakket maakt voedselverspilling behapbaar voor kinderen. spel en beweging 4 uur doekist, voor in parkjes en op Sportimpulslocaties Modderkist Heb je je ooit afgevraagd hoe vies de kinderen kunnen worden. Met deze kist vol actie... héél Vies! Glijden, ballen, rennen door en in de modder, een super ervaring. Modder spoelen wij af met water, later willen wij dat water weer drinken hoe krijgen we modderwater weer schoon? En voor de artistieke kinderen onder ons: Modderkunst, mooier kan kunst niet zijn! De kist is onder andere in te zetten tijdens de jaarlijkse Modderdag en is zeer geschikt voor Sportimpuls locaties: Groen Leefpark, Speelpark Spinozastate en het Veldhuizerbos. Kan ook in een ander stukje groen of schoolplein uitgevoerd worden. De kist wordt uitgeleend door Sportservice. Meld u aan bij Sportservice via: info@sportservice-ede.nl of

55 GROEP 7 EN 8 februari besef, duurzaam handelen 1-4 uur actiedag Warme Truiendag In februari is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. workshop Workshops voor leerkrachten en teams Komend schooljaar kun je als leerkacht of team inschrijven op twee verschillende workshops. Opgave via de online NME planner. Plaatsing en planning volgt na opgave. 1. Vergroening van je schoolplein: een introductieworkshop om samen na te denken over een groener schoolplein. Zodat het op den duur geen plein meer is, maar een uitdagende groene leer- en speelplek. 2. Buitenlessen: ontdek hoe je buiten kunt lesgeven. Met praktische voorbeelden rond taal, rekenen en onderzoekend leren. Tips voor klassenmanagement buiten het lokaal en inspiratie. Omdat buiten leren zoveel meer oplevert: beweging, ervarend leren, inspiratie en context. 8 uur adviesgesprekken en teaminfo Schoolbreed advies Natuuronderwijs We maken voor jouw school een doorlopende leerlijn van 5 activiteiten per groep per jaar, gebruikmakend van het NME aanbod van Het Groene Wiel. Indien jullie een methode gebruiken koppelen dit aan jullie methode. We gaan uit van de tule leerlijn en de kerndoelen. Het resultaat is een leerlijn met veel levensecht en ontdekkend leren rond natuur en duurzaamheid. Maximaal 5 scholen kunnen dit schooljaar meedoen. 56

56