Natuur- en Milieueducatie Schooljaar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Natuur- en Milieueducatie Schooljaar"

Transcriptie

1 Natuur- en Milieueducatie Schooljaar Primair Onderwijs Tiel

2 Stichting Duurzaam Rivierenland Dr. Schaepmanstraat CV Tiel educatie@duurzaamrivierenland.nl Telefoon:

3 Voorwoord Met veel plezier bieden wij u hierbij het jaarprogramma Natuur- en MilieuEducatie (NME) voor komend schooljaar aan. Levendig natuuronderwijs Wilt u actief aan de slag met natuur en milieu in de klas? Met de klas de natuur in? Of een project rondom een natuur- of milieuthema uitvoeren met de hele school? Kijk dan in dit NME-programma voor ons aanbod van veldlessen, leskisten, materiaalpakketten en projecten. Het complete aanbod inclusief kostenoverzicht vindt u verderop in dit jaarprogramma. Breng- en haalservice Komend schooljaar vervolgen zij onze proef om leskisten en materiaalzendingen bij u op school te brengen en halen. U hoeft hiervoor geen extra kosten te betalen. U krijgt per uitlening een over de breng- en ophaalmomenten (onder schooltijd). Themaweek of leerlijn Wilt u met uw groep of school een project rond een thema doen? Of werkt u met leerlijnen rond een thema? Kijk dan op pagina 9 voor suggesties en een overzicht van activiteiten per thema. Aanbod derden Naast ons eigen aanbod vindt u ook het aanbod van een aantal andere aanbieders van natuur- en milieueducatie in Tiel zoals bijvoorbeeld Boerderij-educatie Rivierenland, gastlessen over uilen en roofvogels of een imker in de klas. Wij wensen u een mooi schooljaar met levendig natuuronderwijs toe. Met vriendelijke groet, Jan Theunissen, bestuurslid SDR Elisa Lamy, medewerkster SDR Han Horstink, medewerker SDR JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

4 Wie zijn wij? Het NME-aanbod komt tot stand door een samenwerking tussen de volgende partijen: Stichting Duurzaam Rivierenland (SDR). SDR werkt in Tiel samen met inwoners, organisaties en ondernemers aan een duurzame samenleving. SDR biedt scholen in Tiel jaarlijks een NME-aanbod. NME van SDR is concreet, actief belevend en zelfontdekkend. Kijk op Gemeente Tiel stimuleert duurzaamheid en subsidieert daarom het NME-aanbod aan scholen in Tiel. Kijk op Vrijwilligers dragen actief bij aan het NME-aanbod in Tiel door hun inzet als gastdocent of beheer van het NME-centrum. Ook vrijwilliger worden? Neem contact op met SDR via NME-aanbod Het NME-aanbod omvat de volgende producten en activiteiten: Materiaalpakketten Met een materiaalpakket haalt u de levende natuur in de klas. Bijvoorbeeld met een kweekpakket paddenstoelen of vlinders in de klas. Eén pakket bevat voldoende materiaal voor één groep en is voorzien van een duidelijke handleiding en leerlingenbladen. Elk materiaalpakket wordt één maal per jaar aangeboden. en Een leskist bevat concreet materiaal, handleiding en leerling-opdrachten (werkbladen, opdrachtkaarten e.d.). Met een leskist werkt u in de klas (en soms ook rond de school) aan een thema. Zelfontdekkend leren en ervaren staan hierbij voorop. en leent u voor drie weken. Veldlessen en Struintochten Met de klas de echte natuur in: betere NME is er niet! We zijn dan ook erg gelukkig met de groep getrainde gastdocenten die deze veldlessen mogelijk maken. Ga mee en gun uw groep een onvergetelijke ervaring! Meld u met groep 6 en 7 aan voor het project Beleef je landschap en ga mee op Struintocht of Veldles in Wetland Passewaaij. Win-win leskisten Win-win leskisten dienen een dubbel doel: natuuronderwijs én begrijpend lezen! De kisten laten de kinderen met concreet materiaal werken en tegelijkertijd de bijbehorende begrippen aanleren. Ook inzetbaar voor taalzwakkere leerlingen! JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

5 Projecten en Leerlijnen Wilt u met uw groep of school een project rond een thema doen? Of werkt u met leerlijnen rond een thema? Kijk dan op pagina 9 voor suggesties en een overzicht van producten per thema. Aanbod van derden In dit jaarprogramma staan ook enkele activiteiten van derden rondom natuur en milieu. Zoals ondermeer een teamtraining van Jos Bregman over het gebruik van het schoolplein in je lessen. Boerderij-educatie Rivierenland biedt lessen aan op de boerderij en Dirondy, UilTopia en de Imker komen graag bij u in de klas met echte roofvogels! Lees meer over het aanbod van anderen achterin dit jaarprogramma. Werkwijze en inschrijving Inschrijven via internet Inschrijven doet u via de digitale NME-gids op onze website Elke school heeft een eigen inlogcode en wachtwoord. U vindt deze in de brief en handleiding bij dit jaarprogramma. Heeft u deze niet meer, mail dan naar educatie@duurzaamrivierenland.nl, dan sturen wij u de gegevens toe. Inplannen doet u zo: Ga naar Klik op scholen en klik vervolgens op Overzicht van de beschikbare lesmaterialen en online reserveren > klik hier Van hieruit kunt u inloggen en inschrijven. Wanneer reserveren? Materiaalpakketten moet u tijdig reserveren, vaak minimaal een maand van te voren. en kunt u zelf online inroosteren tot één week van te voren. Sommige leskisten zijn populair: dus hoe eerder u reserveert, hoe meer kans u heeft dat de door u gewenste periode nog vrij is! Wijzigen of annuleren Gedurende het schooljaar kunt u online uw reserveringen wijzigingen, annuleren of bijplaatsen. Voor annulering gelden de volgende regels: en kunt u tot 14 dagen voor uitleendatum wijzigen of annuleren. Materiaalzendingen kunt u tot 4 maanden voor uitlevermaand annuleren. Excursies kunt u tot 1 maand voor uw voorkeursperiode annuleren. Annuleert u later dan genoemde termijnen, dan worden de kosten voor het betreffende item alsnog in rekening gebracht. Breng- en haalservice Komend schooljaar worden bij wijze van (voortgezette) proef de leskisten en materiaalzendingen bij u op school gebracht en opgehaald. U hoeft hiervoor geen extra kosten te betalen. Wel vragen wij u om de leskisten op afgesproken moment goed zichtbaar bij de hoofdingang te plaatsen voor de ophaaldienst. U krijgt per uitlening een over de breng- en ophaalmomenten (onder schooltijd). JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

6 Gemeente Tiel vindt duurzaamheid een belangrijk thema. Daarom subsidieert gemeente Tiel het NME-aanbod aan scholen in Tiel. Het grootste gedeelte van de organisatiekosten en onderhoud van het aanbod wordt hieruit betaald. Om daarnaast een werkbudget beschikbaar te hebben voor materiaalpakketten, verbruiksmaterialen en nieuwe leskisten, vragen wij van u een bijdrage per activiteit. Hieronder vindt u een overzicht van de kosten per activiteit Activiteit / product Toelichting Materiaalpakket 17,50 U kunt het pakket behouden. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. te leen 17,50 U leent de leskist voor een periode van enkele weken. U kunt naar wens met meerdere klassen tegelijk gebruik maken van een kist. Excursie, Veldles of Struintocht 30,- Per klas van maximaal 30 leerlingen. A.u.b. géén groepen boven de 30 leerlingen i.v.m. de begeleiding. Ander aanbod Afhankelijk van aanbieder Zie aanbieder Betaling U ontvangt van ons aan het einde van schooljaar een rekening voor de bij ons afgenomen producten. Via onze online NME gids houdt u overzicht over uw aanvragen. Meer informatie Heeft u vragen, neem dan contact met ons op. Han Horstink en Elisa Lamy. educatie@duurzaamrivierenland.nl Telefoon: JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

7 Overzicht van activiteiten Materiaalpakketten Titel Wanneer Opgeven voor Paddenstoelen kweken november 1 oktober 17,50 Vogelrestaurant januari 1 november 17,50 Tropische producten september 15 juli 17,50 Koolwitjes in de klas mei 1 maart 17,50 en Titel Bellen Blazen 17,50 Bijenkist 17,50 Energie(k)! Natuurlijk Duurzaam 17,50 Het weerbericht 17,50 Kaas maken 17,50 Meten en Wegen 17,50 Op avontuur met je zintuigen (Tante Door s Buitenboek) 17,50 Op pad met kabouters 17,50 Slakkenkist 17,50 Uilenballen pluizen 17,50 Waterkoffer Waterschap 17,50 Verhalen uit bomenland 17,50 Waterkringloop 17,50 Win-Win leskist Papier hier Win-Win-leskist Bolletje wol 17,50 Win-Win-leskist D r op of d r onder 17,50 Projecten en acties Titel Wanneer Warme Truiendag lespakket en actiedag Februari* gratis Lessen en Excursies Titel Wanneer Herfst ontdektocht Zoelen Oktober 30,- Beleef je landschap Veldles Passewaaij Mei-juli 30,- Beleef je landschap Struintocht Passewaaij Mei-juli 6 30,- JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

8 Aanbod van derden (extern aanbod) Titel Wanneer Boerderij Educatie bezoek de boerderij Zie aanbieder Gastles Roofvogels en braakballen Zie aanbieder Gastles Uilen door Uil Topia Zie aanbieder Gastles Imker Zie aanbieder Jos Bregman - teamtraining buitenlessen Zie aanbieder Educatie Waterschap Rivierenland gratis Excursie Afvalverwijdering Rivierenland gratis Nederland Schoon Zie aanbieder JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

9 Projecten en Leerlijnen Wilt u met uw groep of school een project rond een thema doen? Of werkt u met leerlijnen rond een thema? Hieronder vindt u een selectie uit ons aanbod rond een aantal thema s: Thema Levende Natuur: Alle materiaalzendingen zoals beschreven per bouw. Bijenkist voor groep 1/2 Slakkenkist voor groep 3/4 Op avontuur met je zintuigen voor groep 3/4 Uilenballen Pluizen (+ evt gastles) voor groep 5 t/m 8 Herfsttocht Zoelen groep 1 t/m 4 Struintocht Passewaaij groep (5)/6 Veldles Passewaaij groep 7/8 Thema Milieu Papier Hier voor midden- en bovenbouw Waterkringloop voor groep 6 t/m 8 Energie Natuurlijk Duurzaam voor groep 7/8 Wie Wat Water voor groep 7/8 Warme Truiendag voor hele school Thema Natuurlijke verschijnselen / Aardrijkskunde D r op of d r onder voor groep 1 / 2 Leskit Bellen Blazen voor groep 3/4 Het Weerbericht voor groep 5/6 Waterkringloop voor groep 5 t/m 8 Thema techniek D r op of D r onder voor groep 1 / 2 Meten en Wegen voor groep 1 / 2 Bellen Blazen voor groep 3 / 4 Papier Hier voor groep 5 t/m 8 Waterkringloop voor groep 5 t/m 8 Energie Natuurlijk Duurzaam voor groep 7/8 JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

10 Kleuters Materiaalpakketten Paddenstoelen kweken Het Vogelrestaurant Koolwitjes in de klas Materiaalpakket Kweek eenvoudig zelf paddenstoelen in de klas! Leerlingen verzorgen het pakket en plukken daarna letterlijk de vruchten: paddenstoelen voor bijvoorbeeld paddenstoelensoep! De materiaalzending bestaat uit: een kweekpakket paddenstoelen, zoekkaart paddenstoelen en een vergrootglas. Handleiding en werkbladen voor verschillenden niveau's. Door het werken met deze materiaalzending ontdekken leerlingen: hoe paddenstoelen groeien hoe we paddenstoelen gebruiken als voedsel Hele school, één pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. oktober 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Materiaalpakket Help de vogels een handje in de winter met dit pakket en laat uw leerlingen verwonderd kijken naar vogels vlak bij huis. Deze zending met materialen en een handleiding biedt de mogelijkheid om gericht aandacht te besteden aan vogels die er in de winter rond de school te vinden zijn. Het programma sluit aan bij de winterthema's van verschillende methodes. De kinderen van de onderbouw gaan wintervogels herkennen, onderzoeken en verzorgen. januari Groep 1 t/m 4, één pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Materiaalpakket Volg de hele levenscyclus van de vlinder in de klas. Leerlingen ontdekken dat er uit de eitjes rupsen komen, zien dat die rupsen zich verpoppen en hoe er tenslotte vlinders uit de poppen te voorschijn komen. De hele cyclus duurt ongeveer vier weken. Het verzorgen van het levende materiaal is niet moeilijk, verdient wel dagelijks aandacht. Na afloop mogen de vlinders buiten worden vrijgelaten. Tijdsinvestering Opmerkingen Leerlingen kennis laten maken met de levenscyclus van het koolwitje. mei / juni Hele school, één pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. De hele cyclus duurt 4 weken U ontvangt levende dieren! Graag goed verzorgen! 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

11 Kleuters en Bijenkist Veel kinderen zijn bang voor bijen. Deze leuke leskist, in de vorm van een echte bijenkast, geeft een kijkje in het leven van de honingbij. De bij blijkt geen eng insect maar een heel leuk diertje. De rode draad is het leven van een werkbij, verteld in 8 verhaaltjes. De leskist zit boordevol materiaal voor zowel leerzame als speelse lessen, zoals bijenpoppen, bijenraten en een materialen voor een ontdektafel. Dieren Na afloop van het project: - zijn bijen voor de kinderen meer dan 'enge prikbeesten - hebben de leerlingen kennis verkregen over bijen Op school Kleuters Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies die nodig zijn om in de klas, samen met de leerlingen, een aantal kleine kaasjes te maken. Leerzaam, leuk en lekker! Ontdekken en ervaren hoe van melk een kaas wordt gemaakt. Op school Hele school Op pad met kabouters Met deze kabouterkist kunt u een kabouterpad uitzetten in de directe schoolomgeving. Tien kabouters nemen de kinderen mee in de natuur dicht bij huis. Op elke kabouter kan een kaartje worden bevestigd met een opdracht, bijvoorbeeld kriebelbeestjes zoeken of zaadjes verzamelen. De opdrachten zijn verdeeld over de vier seizoenen, zodat de kist het hele jaar door te gebruiken is. Alle benodigde materialen zitten in de kist. Biotoop en seizoenen De kleuters ontdekken op een speelse manier de natuur in de directe leefomgeving. Een ander belangrijk doel is het leren van nieuwe woorden en begrippen. Op en rond school Kleuters JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

12 Kleuters en Win-Win-leskist D r op of d r onder Deze leskist over drijven en zinken is opgezet volgens het Win-Win-model: een koppeling van Taal (woordenschat) en Natuur- en Milieu-educatie. Kenmerken: bruikbaar voor taalzwakke kinderen in elk seizoen te gebruiken laagdrempelig Werkwijze In de ervaringsles experimenteren kinderen met drijven en zinken. In de tekstles staat het boek Er kan nog meer bij centraal. In de toepassingsles worden de aangeboden begrippen actief gebruikt bij één van de verwerkingsopdrachten. Verschijnselen en Techniek Kenmerkend voor deze lessenserie is dat kinderen: - uitgedaagd worden te experimenteren en te onderzoeken, - zodoende ervaringen kunnen opdoen met drijven en zinken, - zich al doende de relevante begrippen eigen maken, - inzicht krijgen in deze natuurkundige verschijnselen. Op school Kleuters JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

13 Kleuters Lessen en Projecten Herfstwandeling in het bos Beleef de herfst in het Bos! Leerlingen ontdekken de herfst in het bos in Zoelen. Hierbij ligt het accent op het beleven en gebruiken van je zintuigen. Ze bekijken de paddenstoelen, luisteren naar de geluiden, zoeken verschillende kleuren, doen een spel en kijken hun ogen uit! Planten, Paddenstoelen, Zorg voor de leefomgeving Na afloop van deze veldwerkles kunnen de leerlingen: - de verschillende functies van paddenstoelen in het bos benoemen - vertellen over de verschillende geluiden in het bos - aangeven hoe oud een boom is door de jaarringen - aangeven wat de functie van de schors is voor een boom oktober/november Groep 1 t/m 4 Tijdsinvestering Veldles: anderhalf uur (excl. reistijd) Begeleiding De les wordt begeleid door een ervaren medewerker/vrijwilliger. Van u verwachten we dat u actief mee begeleidt en u bent verantwoordelijk voor de orde en veiligheid van uw groep. Bos bij Zoelen (adres volgt) 30,- voor max 30 leerlingen! A.u.b. géén groepen samenvoegen boven de 30 leerlingen ivm begeleiding. Bij meerdere groepen worden ook meer x 30 in rekening gebracht Warme Truiendag Tijdsinvestering In februari is het weer Warme Truiendag! Doe mee en zet op deze dag verwarming een paar graadjes lager. Vraag de kinderen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de Warme Truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. Zorg voor leefomgeving, duurzaamheid Bij dit project ontvangt u een pakket met uitgewerkte lessen, ouderinformatie en voor groep 7-8 een energiemeter (te leen). Met het lespakket kunt u naar eigen wens een project maken of alleen op Warme Truiendag een les uitvoeren. februari Hele school 17,50 Eén of meer lessen op of rond Warme Truiendag JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

14 Onderbouw Materiaalpakketten Tropische producten Inhoud Materiaalpakket: wat van ver komt is lekker Je staat er vaak niet zo bij stil, maar veel van wat wij eten heeft een lange reis afgelegd! Neem bijvoorbeeld maar eens een ontbijtje met thee, koffie, hagelslag Dit materiaalpakket bevat verschillende stadia van verschillende producten uit de tropen (o.a. kokos(noot), specerijen, katoen(pluis), thee, koffie, cacao en zijde). Aan de hand van werkbladen en opdrachten ontdekken de leerlingen waar en hoe deze producten geteeld en verwerkt worden Leerdoelen Onderbouw maakt kennis met de producten met alle zintuigen. September Handleiding met lessuggesties en werkbladen en een pakket met verschillende soorten tropische producten zoals cacao, koffie, kokos, specerijen ed. 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Paddenstoelen kweken Materiaalpakket Kweek eenvoudig zelf paddenstoelen in de klas! Leerlingen verzorgen het pakket en plukken daarna letterlijk de vruchten: paddenstoelen voor bijvoorbeeld paddenstoelensoep! De materiaalzending bestaat uit een kweekpakket paddenstoelen, een zoekkaart paddenstoelen en een vergrootglas. Handleiding en werkbladen voor verschillenden niveaus Door het werken met deze materiaalzending ontdekken leerlingen: hoe paddenstoelen groeien hoe we paddenstoelen gebruiken als voedsel Hele school oktober 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

15 Onderbouw Materiaalpakketten Vogelrestaurant Materiaalpakket Help de vogels een handje in de winter met dit pakket. En laat uw leerlingen verwonderd kijken naar vogels vlak bij huis. Deze zending met materialen en een handleiding biedt de mogelijkheid om gericht aandacht te besteden aan vogels die er in de winter rond de school te vinden zijn. Het programma sluit aan bij de winterthema's van verschillende methodes. De kinderen van de onderbouw gaan wintervogels herkennen, onderzoeken en verzorgen. januari Groep 1 t/m 4 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Koolwitjes in de klas Materiaalpakket Volg de hele levenscyclus van de vlinder in de klas. Leerlingen ontdekken dat er uit de eitjes rupsen komen, zien dat die rupsen zich verpoppen en hoe er tenslotte vlinders uit de poppen te voorschijn komen. De hele cyclus duurt ongeveer vier weken. Tijdsinvestering Opmerkingen Het verzorgen van het levende materiaal is niet moeilijk, verdient wel dagelijks aandacht. Na afloop mogen de vlinders buiten worden vrijgelaten. Leerlingen kennis laten maken met de levenscyclus van het koolwitje. mei / juni Hele school De hele cyclus duurt 4 weken U ontvangt levende dieren, graag goed verzorgen! 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

16 Onderbouw en Bellen Blazen Zeepbellen lenen zich voor allerlei spontane experimenten. Leerlingen gaan zich dingen leren afvragen en zij gaan hun eigen ontdekkingen leren verwoorden. Mocht dit alles niet lukken, dan is uw klas na afloop van deze les in elk geval weer blinkend schoon! Ontdekkend leren Op school Groep 3/4 Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies die nodig zijn om in de klas, samen met de leerlingen, een aantal kleine kaasjes te maken. Leerzaam, leuk en lekker! Ontdekken en ervaren hoe van melk een kaas wordt gemaakt Op school Hele school Op avontuur met je zintuigen (Tante Door s buitenboek) Met deze leskist leren de kinderen hun zintuigen bewust te gebruiken bij het verkennen van hun omgeving. Dit doen ze naar aanleiding van ansichtkaarten die ze krijgen van Tante Door. Tante Door is op vakantie en stuurt kaartjes met waarnemingen die zij doet (wat ze ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt). Kunnen de kinderen dit ook? de leerlingen kunnen hun zintuigen in hun eigen omgeving op allerlei manieren gebruiken de leerlingen kunnen hun eigen waarnemingen vastleggen in een boek de leerlingen leren dat ze in de praktijk de zintuigen gecombineerd gebruiken en dat iedereen een eigen voorkeur heeft de leerlingen verruimen hun woordenschat de leerlingen beleven plezier in het luisteren naar verhalen of gedichtjes en het verwerken van de ervaringen in het buitenboek door middel van gelezen of geschreven taal Bovenstaande doelen sluiten aan bij kerndoel 2, 12 en 39 Groep 3-4 Op en rond school JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

17 Onderbouw en Verhalen uit bomenland De kern van deze leskist bestaat uit verhalen over bomen. De bomen vertolken in de vier seizoenen verschillende herkenbare menselijke gevoelens. De kinderen krijgen op deze manier een band met de bomen in hun leefomgeving. Bij alle lessen gaat het om het werken aan de waardering van bomen door de kinderen. Het werken aan waardering ligt dichtbij emotionele ontwikkeling. De kern van elke les bestaat uit een verhaal, dat afgesloten wordt met een kringgesprek. Tijdens de extra verwerkingsopdrachten beleven de kinderen op een actieve manier aspecten uit het leven van een boom uit het verhaal. Planten De leerlingen beseffen aan het eind van de lessenserie dat er bomen om hen heen zijn en kunnen de bomen in hun omgeving waarderen. Ze ervaren dit aan de hand van het luisteren naar verhalen, kijken naar bomen en het uitdrukken van gevoelens en ervaringen over de betekenis van bomen gedurende het jaar. Op en rond school Groep 3-4 Slakkenkist De leerlingen gaan op zoek naar slakken in de directe schoolomgeving. Vervolgens verzorgen de leerlingen deze slakken in een terrariumbakje. Aan de hand van opdrachten voeren ze onderzoekjes uit en ontdekken dat de slak een rare snuiter is: zijn kop zit vast aan zijn voet, hij heeft ogen op steeltjes, hij ademt door een gaatje aan de rand van de schelp en hij kan op zijn kop poepen. De leskist bevat materialen voor het verzorgen van de slakken en materialen voor onderzoek. In de handleiding vindt u lessuggesties en informatie over de verzorging van de slakken. Dieren De kinderen kunnen: - de slakken rustig bekijken en leren zodoende aandachtig en nauwkeurig waarnemen - kennis opdoen over de levenswijze en bouw van de slak - ervaring opdoen met het hanteren van en zorgen voor slakken - leren en ervaren dat slakken geen enge, vieze dieren zijn maart t/m oktober Op en rond school Groep 3-4 JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

18 Onderbouw en Win-Win-leskist Bolletje wol Deze leskist is opgezet volgens het Win-Win-model; koppeling van Taal (Begrijpend Lezen) en Natuur en Milieu Educatie Ook bruikbaar voor taalzwakke kinderen; Leesniveau Avi 2 In elk seizoen te gebruiken Laagdrempelig Werkwijze Tijdens de ervaringsles leren de leerlingen schapen en wol kennen. In de tekstles bekijken ze een dvd en een leestekst. Bij de toepassingsles wordt door de leerlingen zelf een draad gesponnen. Dieren Zaakvakdoelen De leerlingen weten dat wol een schaap warm houdt en dat de wol daarvoor ook door mensen gebruikt kan worden. De mens is voor wol afhankelijk van schapen. De leerlingen ervaren, brengen in praktijk en weten dat van schapenwol een draad kan worden gesponnen. Taaldoelen De leerlingen begrijpen de woorden schaap, wol, spinnen en draad. De leerlingen kunnen het productieproces van wol tot draad verwoorden. Op school Groep 3-4 JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

19 Onderbouw Lessen en Excursies Herfstwandeling in het bos Beleef de herfst in het Bos! Leerlingen ontdekken de herfst in het bos in Zoelen. Hierbij ligt het accent op het beleven en gebruiken van je zintuigen. Ze bekijken de paddenstoelen, luisteren naar de geluiden, zoeken verschillende kleuren, doen een spel en kijken hun ogen uit! Planten, Paddenstoelen, Zorg voor de leefomgeving Na afloop van deze veldwerkles kunnen de leerlingen: - de verschillende functies van paddenstoelen in het bos benoemen - vertellen over de verschillende geluiden in het bos - aangeven hoe oud een boom is door de jaarringen - aangeven wat de functie van de schors is voor een boom oktober/november Groep 1 t/m 4 Tijdsinvestering Veldles: anderhalf uur (excl. reistijd) Begeleiding De les wordt begeleid door een ervaren medewerker/vrijwilliger. Van u verwachten we dat u actief mee begeleidt en u bent verantwoordelijk voor de orde en veiligheid van uw groep. Bos bij Zoelen (adres volgt) 30,- voor max 30 leerlingen! A.u.b. géén groepen samenvoegen boven de 30 leerlingen ivm begeleiding. Bij meerdere groepen wordt ook meer x 30 in rekening gebracht Warme Truiendag Tijdsinvestering In februari is het weer Warme Truiendag! Doe mee en zet op deze dag verwarming een paar graadjes lager. Vraag de kinderen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de Warme Truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. Zorg voor leefomgeving, duurzaamheid Bij dit project ontvangt u een pakket met uitgewerkte lessen, ouderinformatie en voor groep 7-8 een energiemeter (te leen). Met het lespakket kunt u naar eigen wens een project maken of alleen op Warme Truiendag een les uitvoeren. februari Hele school 17,50 Eén of meer lessen op of rond Warme Truiendag JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

20 Middenbouw Materiaalpakketten Tropische producten Inhoud Materiaalpakket: wat van ver komt is lekker Je staat er vaak niet zo bij stil, maar veel van wat wij eten heeft een lange reis afgelegd! Neem bijvoorbeeld maar eens een ontbijtje met thee, koffie, hagelslag Dit materiaalpakket bevat verschillende stadia van verschillende producten uit de tropen (o.a. kokos(noot), specerijen, katoen(pluis), thee, koffie, cacao en zijde). Aan de hand van werkbladen en opdrachten ontdekken de leerlingen waar en hoe deze producten geteeld en verwerkt worden Leerdoelen Middenbouw onderzoekt de producten, gebruik en de herkomst Bovenbouw leert ook over de geschiedenis en de omstandigheden van de telers en arbeiders in de landen van herkomst September Handleiding met lessuggesties en werkbladen en een pakket met verschillende soorten tropische producten zoals cacao, koffie, kokos, specerijen ed. 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Paddenstoelen kweken Koolwitjes in de klas Tijdsinvestering Opmerkingen Materiaalpakket Kweek eenvoudig zelf paddenstoelen in de klas! Leerlingen verzorgen het pakket en plukken daarna letterlijk de vruchten: paddenstoelen voor bijvoorbeeld paddenstoelensoep! De materiaalzending bestaat uit een kweekpakket paddenstoelen, een zoekkaart paddenstoelen en een vergrootglas. Handleiding en werkbladen voor verschillenden niveaus Door het werken met deze materiaalzending ontdekken leerlingen: hoe paddenstoelen groeien hoe we paddenstoelen gebruiken als voedsel Hele school oktober 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Materiaalpakket Volg de hele levenscyclus van de vlinder in de klas. Leerlingen ontdekken dat er uit de eitjes rupsen komen, zien dat die rupsen zich verpoppen en hoe er tenslotte vlinders uit de poppen te voorschijn komen. De hele cyclus duurt ongeveer vier weken. Het verzorgen van het levende materiaal is niet moeilijk, verdient wel dagelijks aandacht. Na afloop mogen de vlinders buiten worden vrijgelaten. Leerlingen kennis laten maken met de levenscyclus van het koolwitje. mei / juni Hele school, één pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. De hele cyclus duurt 4 weken U ontvangt levende dieren. Graag goed verzorgen! 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

21 Middenbouw en Het weerbericht Als de weermannen en -vrouwen gaan staken vanwege het voortdurende commentaar op hun berichten, blijft er voor de klas weinig anders over dan zelf het weerbericht te gaan maken Daarvoor moet je natuurlijk wel temperatuur, windkracht en neerslag kunnen meten, de windrichting kunnen bepalen, de bewolking kunnen schatten en weten op welke manier je die gegevens op een weerkaart zet. In drie lessen leren de leerlingen hoe een weerbericht opgesteld wordt en hoe ze met behulp van diverse meetinstrumenten het weer kunnen meten Leerlingen kunnen dit op verschillende manieren aan de weet komen: infokaarten lezen, een werkblad maken, filmpjes bekijken of het aan iemand vragen die het al weet. Voor elk onderdeel is er een test. Heeft een groep alle kennis in huis, dan kunnen ze een echt weerbericht maken voor de rest van de klas. Compartimenten De leerlingen leren: - de verschillende onderdelen van een weerbericht kennen (temperatuur, windrichting, windkracht, wolken/ zon, neerslag) - deze weeraspecten zelf te meten - een weerkaartje bij het weerbericht te interpreteren - de betekenis van het weer te benoemen voor mensen en dieren Op en rond school Groep 5 t/ 7 Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies die nodig zijn om in de klas, samen met de leerlingen, een aantal kleine kaasjes te maken. Leerzaam, leuk en lekker! Ontdekken en ervaren hoe van melk een kaas wordt gemaakt. Op school Hele school JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

22 Middenbouw en Meten en wegen De leskist Meten en wegen bevat 11 opdrachten die te maken hebben met meten en wegen. Bij elke opdracht wordt eerst een schatting gemaakt en vervolgens wordt er gemeten. De opdrachten zijn uitermate geschikt om buiten uit te voeren. Buiten wordt er gemeten aan bomen, stenen en andere materialen. Schatting en meting worden daarna met elkaar vergeleken en in de klas besproken. De opdrachten geven vorm aan een aantal kerndoelen voor rekenen en wiskunde en aan vaardigheidsdoelen. Met de opdrachten wordt theorie verbonden aan praktijkervaring in en rond natuur. Op school Groep 5 t/m 8 Uilenballen pluizen In deze leskist vindt u materialen die u nodig heeft om uilenballen te pluizen (uilenballen, zoekkaarten, pincetten, kwastjes, loepjes, petrischaaltjes) en een korte handleiding met informatie over het pluizen zelf en uilen in het algemeen. Tip: U kunt bij deze leskist een gastles boeken bij UilTopia of Dirondy. Zij komen met uilen en/of roofvogels de les verlevendigen en helpen bij het uitpluizen. Zie Aanbod Derden achterin dit jaarprogramma. Dieren Kinderen leren door het uitpluizen van uilenballen: - welke verschillende botjes er in de uilenballen zitten - van welke muizen de botjes afkomstig zijn Op school Groep 5 t/m 8 Waterkringloop (groep 6) Water is de basis van het leven op aarde. Het is overal. Maar raakt water dan nooit op? En waar gaat regenwater precies heen? Raakt de grond nooit vol? In drie lessen, waarvan één met proefjes, ontdekken de leerlingen de waterkringloop. Ze leren over verdamping, neerslag, grondwater, rioolwater en drinkwater. Ter verwerking wordt het waterkringloop-spel gespeeld. Compartimenten De leerlingen krijgen inzicht in de waterkringloop. Op school Groep 6 t/m 8 JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

23 Middenbouw en Win-Win leskist Papier hier Deze leskist is opgezet volgens het Win-Win-model; koppeling van Taal (Begrijpend Lezen) en Natuur en Milieu Educatie. Ook bruikbaar voor taalzwakke kinderen; leesniveau Avi 5. Werkwijze Tijdens de ervaringsles maken de leerlingen zelf kringlooppapier met de bijgeleverde papierschepsets. In de tekstles doen ze een les begrijpend lezen. Bij de toepassingsles praten ze over papier. Ze voelen en bekijken de soorten en ordenen deze. Zorg voor de leefomgeving Zaakvakdoelen De leerlingen kunnen: enkele gebruiksmogelijkheden van papier noemen uitleggen hoe papier vroeger gemaakt werd en hoe dat nu gebeurt zelf kringlooppapier maken papier op eigenschappen onderzoeken en ordenen Taaldoelen De leerlingen begrijpen de woorden: recycling/ hergebruik, weken, vezels, pulp, schepraam, persen, kringlooppapier. De leerlingen kunnen het productieproces van papier verwoorden. Middenbouw/ bovenbouw JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

24 Middenbouw Lessen en Projecten Struintocht in de uiterwaarden Wetland Passewaaij groep 6 Ontdektocht Struinen in de uiterwaarden en ontdek de natuur in Wetland Passewaaij. Kijken, horen, voelen, ruiken en jezelf verwonderen in de eigen leefomgeving. Kortom: groep 6 gaat 't landschap beleven. De Struintochten zijn onderdeel van project `Beleef je landschap van NME Rivierenland. Leerlingen beleven het landschap en worden zich bewust van natuur in hun nabije leefomgeving. Inhoud Excursie met vrijwillige gidsen in Wetland Passewaaij met nadruk op zelf ontdekken en ervaren door de kinderen.kleine opdrachtjes worden afgewisseld met vrij ontdekken en samen struinen. Groep 6 mei-juni-juli Tijdsinvestering Veldles: 1,5 uur tot 2 uur Voorbereiding Ter voorbereiding houdt u een powerpoint presentatie in de klas. U krijgt deze vooraf van het NME centrum Uitvoering De veldles wordt begeleid door vrijwillige Struingidsen. Van u verwachten we dat u actief mee begeleidt en u blijft verantwoordelijk voor de orde en veiligheid van uw groep. 30,- bij max 30 leerlingen. A.u.b. géén groepen samenvoegen boven de 30 leerlingen ivm begeleiding! Warme Truiendag In februari is het weer Warme Truiendag! Doe mee en zet op deze dag verwarming een paar graadjes lager. Vraag de kinderen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de Warme Truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. Zorg voor leefomgeving, duurzaamheid Bij dit project ontvangt u een pakket met uitgewerkte lessen, ouderinformatie en voor groep 7-8 een energiemeter (te leen). Met het lespakket kunt u naar eigen wens een project maken of alleen op Warme Truiendag een les uitvoeren. februari Hele school Tijdsinvestering Eén of meer lessen op of rond Warme Truiendag 17,50 JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

25 Bovenbouw Materiaalpakketten Tropische producten Inhoud Materiaalpakket: wat van ver komt is lekker Je staat er vaak niet zo bij stil, maar veel van wat wij eten heeft een lange reis afgelegd! Neem bijvoorbeeld maar eens een ontbijtje met thee, koffie, hagelslag Dit materiaalpakket bevat verschillende stadia van verschillende producten uit de tropen (o.a. kokos(noot), specerijen, katoen(pluis), thee, koffie, cacao en zijde). Aan de hand van werkbladen en opdrachten ontdekken de leerlingen waar en hoe deze producten geteeld en verwerkt worden Leerdoelen Middenbouw onderzoekt de producten, gebruik en de herkomst Bovenbouw leert ook over de geschiedenis en de omstandigheden van de telers en arbeiders in de landen van herkomst September Handleiding met lessuggesties en werkbladen en een pakket met verschillende soorten tropische producten zoals cacao, koffie, kokos, specerijen ed. 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Paddenstoelen kweken Koolwitjes in de klas Tijdsinvestering Opmerkingen Materiaalpakket Kweek eenvoudig zelf paddenstoelen in de klas! Leerlingen verzorgen het pakket en plukken daarna letterlijk de vruchten: paddenstoelen voor bijvoorbeeld paddenstoelensoep! De materiaalzending bestaat uit een kweekpakket paddenstoelen, een zoekkaart paddenstoelen en een vergrootglas. Handleiding en werkbladen voor verschillenden niveaus Door het werken met deze materiaalzending ontdekken leerlingen: hoe paddenstoelen groeien hoe we paddenstoelen gebruiken als voedsel Hele school oktober 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. Materiaalpakket Volg de hele levenscyclus van de vlinder in de klas. Leerlingen ontdekken dat er uit de eitjes rupsen komen, zien dat die rupsen zich verpoppen en hoe er tenslotte vlinders uit de poppen te voorschijn komen. De hele cyclus duurt ongeveer vier weken. Het verzorgen van het levende materiaal is niet moeilijk, verdient wel dagelijks aandacht. Na afloop mogen de vlinders buiten worden vrijgelaten. Leerlingen kennis laten maken met de levenscyclus van het koolwitje. mei / juni Hele school, één pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. De hele cyclus duurt 4 weken U ontvangt levende dieren. Graag goed verzorgen! 17,50 per pakket. Een pakket bevat voldoende materiaal voor één klas. JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

26 Bovenbouw en Energie(k) - Natuurlijk Duurzaam! Energie besparen? Hoezo? En hoe? Met deze leskist ontdekken de leerlingen waarom we zuinig moeten omgaan met energie en wat alternatieve energiebronnen zijn. De leskist bestaat uit drie gestructureerde lessen waarin antwoord wordt gevonden op de volgende vragen: Waarom zouden we energie besparen? Hoe kunnen we dit doen? En wat is duurzame energie? De praktijkles vol proefjes vormt het hoogtepunt van het project. Alle materialen hiervoor vindt u in de kist. Verschijnselen en Techniek ordenen van bestaande kennis en ervaringen rondom duurzaam energiegebruik nadenken over energiebesparing en het gebruik van duurzame energie ervaringen opdoen met energiebesparing en duurzame vormen van energieopwekking oefenen met nieuwe woorden en ervaringen rondom duurzaam energiegebruik Op school Groep 7/8 Het weerbericht (groep 7) Als de weermannen en -vrouwen gaan staken vanwege het voortdurende commentaar op hun berichten, blijft er voor de klas weinig anders over dan zelf het weerbericht te gaan maken Daarvoor moet je natuurlijk wel temperatuur, windkracht en neerslag kunnen meten, de windrichting kunnen bepalen, de bewolking kunnen schatten en weten op welke manier je die gegevens op een weerkaart zet. In drie lessen leren de leerlingen hoe een weerbericht opgesteld wordt en hoe ze met behulp van diverse meetinstrumenten het weer kunnen meten Leerlingen kunnen dit op verschillende manieren aan de weet komen: infokaarten lezen, een werkblad maken, filmpjes bekijken of het aan iemand vragen die het al weet. Voor elk onderdeel is er een test. Heeft een groep alle kennis in huis, dan kunnen ze een echt weerbericht maken voor de rest van de klas. Compartimenten De leerlingen leren: - de verschillende onderdelen van een weerbericht kennen (temperatuur, windrichting, windkracht, wolken/ zon, neerslag) - deze weeraspecten zelf te meten - een weerkaartje bij het weerbericht te interpreteren - de betekenis van het weer te benoemen voor mensen en dieren. Op en rond school Groep 5 t/m 7 JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

27 Bovenbouw en Kaas maken Met deze kist ontdekken leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De set bevat alle onderdelen en instructies die nodig zijn om in de klas, samen met de leerlingen, een aantal kleine kaasjes te maken. Leerzaam, leuk en lekker! Ontdekken en ervaren hoe van melk een kaas wordt gemaakt. Op school Hele school Meten en Wegen De leskist meten en wegen bevat 11 opdrachten die te maken hebben met meten en wegen. Bij elke opdracht wordt eerst een schatting gemaakt en vervolgens wordt er gemeten. De opdrachten zijn uitermate geschikt om buiten uit te voeren. Buiten kan er gemeten worden aan bomen, stenen en andere materialen. Schatting en meting worden daarna met elkaar vergeleken en in de klas besproken. De opdrachten geven vorm aan een aantal kerndoelen voor rekenen en wiskunde en aan vaardigheidsdoelen. Met de opdrachten wordt theorie verbonden aan praktijk ervaring in en rond natuur. Op school Groep 5 t/m 8 Uilenballen pluizen In deze leskist vindt u materialen die u nodig heeft om uilenballen te pluizen (uilenballen, zoekkaarten, pincetten, kwastjes, loepjes, petrischaaltjes) en een korte handleiding met informatie over het pluizen zelf en uilen in het algemeen. Daarnaast is er een DVD met een korte film over uilen. Tip: U kunt bij deze leskist een gastles boeken bij UilTopia of Dirondy. Zij komen met roofvogels de les verlevendigen en helpen bij het uitpluizen. Zie Aanbod Derden achterin dit jaarprogramma. Dieren Kinderen leren door het uitpluizen van uilenballen: - welke verschillende botjes er in de uilenballen zitten - van welke muizen de botjes afkomstig zijn Op school Groep 5 t/m 8 JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

28 Bovenbouw en Waterkringloop Water is de basis van het leven op aarde. Het is overal. Maar raakt water dan nooit op? En waar gaat regenwater precies heen? Raakt de grond nooit vol? In drie lessen, waarvan één met proefjes, ontdekken de leerlingen de waterkringloop. Ze leren over verdamping, neerslag, grondwater, rioolwater en drinkwater. Ter verwerking wordt het waterkringloopspel gespeeld. Compartimenten De leerlingen krijgen inzicht in de waterkringloop. Op school Groep 6 t/m 8 Win-Win leskist Papier hier Deze leskist is opgezet volgens het Win-Win-model; koppeling van Taal (Begrijpend Lezen) en Natuur en Milieu Educatie. geschikt voor taalzwakke kinderen; leesniveau Avi 5. in elk seizoen te gebruiken. laagdrempelig Werkwijze Tijdens de ervaringsles maken de leerlingen zelf kringlooppapier met de bijgeleverde papierschepsets. In de tekstles doen ze een les begrijpend lezen. Bij de toepassingsles praten ze over papier. Ze voelen en bekijken de soorten en ordenen deze. Zorg voor de leefomgeving Zaakvakdoelen De leerlingen kunnen: enkele gebruiksmogelijkheden van papier noemen; uitleggen hoe papier vroeger gemaakt werd en hoe dat nu gebeurt; zelf kringlooppapier maken papier op eigenschappen onderzoeken en ordenen. Taaldoelen De leerlingen begrijpen de woorden: recycling/ hergebruik, weken, vezels, pulp, schepraam, persen, kringlooppapier. De leerlingen kunnen het productieproces van papier verwoorden. Middenbouw/ bovenbouw JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

29 Bovenbouw Lessen en Projecten Veldles Passewaaij Veldles Veldles met begeleiding Veldwerk in Wetland Passewaaij Ontdek de uiterwaarden met eigen ogen, oren en handen! Gedurende een halve dag gaat de klas op onderzoek uit. Leerlingen ontdekken waterdiertjes doen een grondboring, zoeken diersporen en bekijken vegetatie in de uiterwaarden. Groep 7-8 Tijdsinvestering Opmerkingen Begeleiding Leerlingen ontdekken de uiterwaarden ontdekken door verschillende opdrachten uit te voeren. mei en juni De veldles duurt 2 uur. Ter voorbereiding houdt u een powerpoint presentatie in de klas. U krijgt deze vooraf van het NME centrum. 30,- maximaal 30 leerlingen. A.u.b. géén groepen samenvoegen boven de 30 leerlingen ivm begeleiding! De les wordt begeleid door een ervaren natuurgids. Van u verwachten we dat u actief mee begeleidt en u bent verantwoordelijk voor de orde en veiligheid van uw groep. Warme Truiendag Tijdsinvestering In februari is het weer Warme Truiendag! Doe mee en zet op deze dag verwarming een paar graadjes lager. Vraag de kinderen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de Warme Truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. Zorg voor leefomgeving, duurzaamheid Bij dit project ontvangt u een pakket met uitgewerkte lessen, ouderinformatie en voor groep 7-8 een energiemeter (te leen). Met het lespakket kunt u naar eigen wens een project maken of alleen op Warme Truiendag een les uitvoeren. februari Hele school 17,50 Eén of meer lessen op of rond Warme Truiendag JAARPROGRAMMA NME Schooljaar

30 Aanbod van derden Hieronder vindt u het aanbod van een aantal organisaties die ook Natuur- en MilieuEducatie of aanverwante activiteiten aanbieden aan scholen in Tiel. Soms loopt het aanvragen van de activiteit via ons, meestal direct via de aanbieder zelf. Boerderij-educatie Rivierenland Aanbieder Boerderij-educatie Rivierenland Bij Boerderij-educatie Rivierenland krijgt uw groep les op een land- & tuinbouwbedrijf van de eigenaar zelf. De klas leert over de verzorging van koeien / varkens / kippen of geiten, over fruit / akkerbouwgewassen / paddenstoelen, teelt in de kas of over het houden van bijen. U kunt zelf aangeven naar welk (soort) bedrijf u wilt. Thema s Omgeving en voeding Groep 3 t/m 8 Uitvoering door De boer(in) Opgave Een les boeken doet u via Infomeer bij de aanbieder. Op het boerenbedrijf Teamtraining Leren op het schoolplein Aanbieder Opgave Nature Acces - Jos Bregman Teamtraining Kunstenaar Jos Bregman biedt teamtrainingen aan voor teams van basisscholen. Na de training kunnen leerkrachten makkelijk zelf buitenlessen maken en geven. In twee trainingen van drie kwartier traint Bregman alle leerkrachten van het team hoe zij hun reguliere lessen buiten kunnen geven. De training kan onderdeel zijn van de teamvergadering. Verder is er geen taakverzwaring, omdat de buitenlessen reguliere lessen betreffen. De leerkrachten geven vanaf dat moment maandelijks een les buiten. Daarnaast kan Jos Bregman, samen met u, uw schoolplein vergroenen. Deze training en eventuele verdere ondersteuning spreekt u rechtstreeks af met Jos Bregman jos@natureaccess.nl, telefoon: , Infomeer bij de aanbieder. Bij u op school

31 Aanbod van derden Gastles Uilen Aanbieder UilTopia UilTopia komt bij u in de klas met drie echte roofvogels. UilTopia geeft een les over de vogels en gaat met de kinderen braakballen pluizen. Ook kan het educatieve groepsbezoek worden uitgebreid met een minivliegdemonstratie. Thema s Uitvoering door Opgave Dieren Infomeer bij aanbieder. Medewerker van Uiltopia Neem contact op met Infomeer bij aanbieder. Bij u op school Gastles Roofvogels + Braakballen pluizen Aanbieder Dirondy Dirondy komt bij u in de klas met drie echte roofvogels. Dirondy geeft een les over de vogels en gaat met de kinderen braakballen pluizen. U kunt deze les alleen aanvragen in combinatie met de leskist Braakballen pluizen. Thema s Dieren Groep 5 t/m 8 Uitvoering door Medewerker van Dirondy Opgave Een les boeken doet u via of mail naar dirondy@gmail.com Opmerking U kunt deze les aanvragen in combinatie met de leskist Braakballen pluizen (zie leskisten) Infomeer bij aanbieder. Bij u op school

32 Aanbod van derden Gastles Imker Aanbieder Zorgimkerij Beesd De Imker van de Zorgimkerij komt graag in overleg met u een leuke les verzorgen op elk gewenst niveau. Thema s Uitvoering door Opgave Tip Dieren Informeer bij aanbieder De Imker Neem contact op met U kunt deze les aanvragen in combinatie met de leskist Bijenkist (zie leskisten) Infomeer bij aanbieder. Bij u op school Waterkoffer Waterschap Ter ondersteuning van uw lessen over water heeft Waterschap Rivierenland voor het basisonderwijs een waterkoffer samengesteld. De waterkoffer bevat verschillende lespakketten, boeken, voorbeelden voor het uitvoeren van waterproefjes en allerlei wetenswaardigheden over water. Aanvragen via de online NME gids van Duurzaam Rivierenland Hele school 17,50 Educatie Waterschap Rivierenland Aanbieder Opgave Waterschap Rivierenland Waterschap Rivierenland biedt verschillende excursies, gastlessen en educatiematerialen aan. Zoals: - Excursie gemalen - Excursie rioolwaterzuivering - Excursie dijken - Gastles water Compartimenten Alle watereducatie spreekt u af met Waterschap Rivierenland Kijk op de website voor volledig aanbod en aanmelding. Aanbod voor verschillende niveaus. Op school of op een locatie van het Waterschap

33 Aanbod van derden Excursie Afvalverwijdering Rivierenland (AVRI) Leverancier Omschrijving Uitvoering door Opmerkingen Afvalverwijdering Rivierenland te Geldermalsen Deze excursie met rondleiding laat de leerlingen de werkmethode van AVRI zien en beleven. Ze ontdekken het belang van gescheiden inzameling van huishoudelijk afval. In overleg met de AVRI kunt u een datum vastleggen. U krijgt vervolgens het lespakket toegestuurd, waarmee u een inleidende les en een afsluitende les op school kunt verzorgen. De inleidende les bereidt de leerlingen voor op de excursie, de afsluitende les bestaat uit het spel 'afvalrace'. Zorg voor de leefomgeving 'grijs' Kinderen leren het nut kennen van gescheiden inzameling van huishoudelijk afval en worden zich zo bewuster van het proces rondom afval. Bovenbouw Excursie door AVRI; inleidende en afsluitende les door leerkracht Deze excursie spreekt u rechtstreeks af met de AVRI te Geldermalsen. Neemt u contact op met de AVRI op: / of AVRI te Geldermalsen excursie; inleiding en afsluiting op school. Geen, zelf vervoer regelen Nederland Schoon - zwerfafvaleducatie Leverancier Omschrijving Nederland Schoon Nederland schoon biedt verschillende activiteiten voor scholen. Zoals lespakketten, interactieve lesmodules, spreekbeurt-informatie en opruimmaterialen aan scholen. Kijk op: Uitvoering door Zorg voor de leefomgeving 'grijs' Kinderen leren het nut kennen van gescheiden inzameling van huishoudelijk afval en worden zich zo bewuster van het proces rondom afval. Hele school school Zie website aanbieder

34 Natuur- en milieueducatie schooljaar Primair onderwijs Tiel Contact en informatie Stichting Duurzaam Rivierenland Dr. Schaepmanstraat CV Tiel Telefoon: educatie@duurzaamrivierenland.nl

Natuur- en Milieueducatie Schooljaar Primair Onderwijs Tiel

Natuur- en Milieueducatie Schooljaar Primair Onderwijs Tiel Natuur- en Milieueducatie Schooljaar 2017-2018 Primair Onderwijs Tiel Stichting Duurzaam Rivierenland Dr. Schaepmanstraat 1 4001 CV Tiel educatie@duurzaamrivierenland.nl Telefoon: 0344-63 45 42 www.duurzaamrivierenland.nl

Nadere informatie

Dit jaarprogramma NME is samengesteld door:

Dit jaarprogramma NME is samengesteld door: Dit jaarprogramma NME is samengesteld door: Veldwerkcentrum Het Groene Wiel Hendrikweg 14b 67013 AW Wageningen 0317 422041 info@groenewiel.nl www.groenewiel.nl In opdracht van: Stichting Duurzaam Rivierenland

Nadere informatie

AANBOD NME CENTRUM TIEL

AANBOD NME CENTRUM TIEL AANBOD NME CENTRUM TIEL Stichting Duurzaam Rivierenland Stichting Duurzaam Rivierenland (SDR) is sinds 2003 het centrum voor natuur- en milieu-educatie in Tiel en omgeving. SDR heeft als doel het draagvlak

Nadere informatie

Het Groene Wiel. Uitgave: mei 2013 Vormgeving: Nicole de Kievid. Onderdeel van Veldwerk Nederland Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen

Het Groene Wiel. Uitgave: mei 2013 Vormgeving: Nicole de Kievid. Onderdeel van Veldwerk Nederland Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen Uitgave: mei 2013 Vormgeving: Nicole de Kievid Het Groene Wiel Onderdeel van Veldwerk Nederland Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen T 0317-422 041 info@groenewiel.nl www.groenewiel.nl www.veldwerknederland.nl

Nadere informatie

Bijen. Bovenbouw. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken

Bijen. Bovenbouw. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken Bovenbouw De natuur beleven doe je buiten, maar onderzoeken kun je ook binnen! Met dit veldwerkmateriaal kunnen de leerlingen zowel buiten als binnen aan de slag rond thema s als vogels, water, afval en

Nadere informatie

Leerdoelen en kerndoelen

Leerdoelen en kerndoelen Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de

Nadere informatie

Schooljaar 2015-2016

Schooljaar 2015-2016 Schooljaar 2015-2016 NME aanbod Regio Les Met de GPS het bos in van basisschool het Kompas De Groene Belevenis Hamersveldseweg 105-107 3833 GM Leusden 033-3034940 info@degroenebelevenis.nl www.degroenebelevenis.nl

Nadere informatie

Online Reserveren - NME aanbod Tiel

Online Reserveren - NME aanbod Tiel Online Reserveren - NME aanbod Tiel Handleiding voor leerkrachten Zelf leskisten en excursies inroosteren U kunt zelf leskisten, veldlessen en materiaalpakketten inplannen via de online NME gids op www.duurzaamrivierenland.nl

Nadere informatie

Dwaaltochten groep 6. NME-centrum Midden-Betuwe

Dwaaltochten groep 6. NME-centrum Midden-Betuwe NME-centrum Midden-Betuwe Veel nieuws van het NME: dwaaltochten voor groep 6 project energie?zuinig! de waterwachter in de klas boerderij-educatie Rivierenland nieuwe leskisten, o.a. over techniek zwerfvuilactie,

Nadere informatie

Bovenbouw. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode voorjaar, zomer kosten Vanwege een gemeentelijke bijdrage lenen

Bovenbouw. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode voorjaar, zomer kosten Vanwege een gemeentelijke bijdrage lenen Bovenbouw De natuur beleven doe je buiten, maar onderzoeken kun je ook binnen! Met dit veldwerkmateriaal kunnen de leerlingen zowel buiten als binnen aan de slag rond Deze leskist is een echte bijenkast.

Nadere informatie

Bijen. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode voorjaar, zomer

Bijen. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode voorjaar, zomer Bijen groep 5 t/m 8 Deze leskist is een echte bijenkast. Hierin vind je o.a. foto-opdrachten die met behulp van allerlei materialen als honingraten en imkerattributen uitgevoerd kunnen worden. Er zijn

Nadere informatie

Brochure met de educatieve mogelijkheden van MEC Roosendaal

Brochure met de educatieve mogelijkheden van MEC Roosendaal Brochure met de educatieve mogelijkheden van MEC Roosendaal MEC Roosendaal Coördinatoren: Maggy van den Aker en Michèle Knippenberg info@mecroosendaal.nl 1/14 INLEIDING Natuur en milieu educatie (NME)

Nadere informatie

Handleiding Leskist bomen groep 7/8

Handleiding Leskist bomen groep 7/8 Handleiding Leskist bomen groep 7/8 Inhoud pagina Inleiding 3 1. Doelgroep 4 2. Doelstelling 4 3. Relatie met kerndoelen en natuurmethoden 4 3.1. Kerndoelen 4 3.2. Natuurmethoden 4 4. Het aanbieden van

Nadere informatie

De Blijde Wei. Leskisten 2015-2016. Omschrijving van de leskisten

De Blijde Wei. Leskisten 2015-2016. Omschrijving van de leskisten Leskisten 2015-2016 De Blijde Wei Deze kisten met boeken, dvd s, cd-roms, achtergrondinformatie en les- en/of onderzoeksmateriaal, kunnen gebruikt worden in of buiten de school om uw natuuronderwijslessen

Nadere informatie

Handleiding: reserveren via internet NME aanbod Groene Wiel Wageningen

Handleiding: reserveren via internet NME aanbod Groene Wiel Wageningen Handleiding: reserveren via internet NME aanbod Groene Wiel Wageningen Zelf leskisten en excursies inroosteren Via ons planningsprogramma op internet kunt u zelf leskisten, excursies en materiaalzendingen

Nadere informatie

Aanbod NME voorjaar 2014

Aanbod NME voorjaar 2014 Aanbod NME voorjaar 2014 Natuur- en milieueducatie (NME) Heemtuin Muntendam biedt een aanvulling op het reguliere schoolprogramma. We richten ons in de lessen vooral op zaken die in de klas minder snel

Nadere informatie

Brengt natuur in de klas

Brengt natuur in de klas Brengt natuur in de klas Voor school en BSO! Het ontstaan van BasisBos Een aantal jaren geleden constateerde bedenker André Guijs op zijn eigen basisschool dat er binnen de zaakvakken maar ook bij handvaardigheid

Nadere informatie

Overzicht NME aanbod

Overzicht NME aanbod Overzicht NME aanbod 2018-2019 Van CNME de Zwanebloem en Brede School Gouda Kijk op wwwnatuurenmilieupuntnl voor informatie over de en Heeft u uw keuzes gemaakt? Reserveer direct op natuurenmilieupuntnl

Nadere informatie

Schooljaar 2016-2017

Schooljaar 2016-2017 Schooljaar 2016-2017 NME aanbod Regio Basisschool: Inlogcode: Wachtwoord: Hamersveldseweg 105-107 3833 GM Leusden 033-3034940 info@degroenebelevenis.nl www.degroenebelevenis.nl Overzicht lessen en lesmaterialen

Nadere informatie

Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van NATUUR MILIEU TECHNIEK GEZONDHEID

Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van NATUUR MILIEU TECHNIEK GEZONDHEID NME Wijzer Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van NATUUR MILIEU TECHNIEK GEZONDHEID Bestemd voor het primair onderwijs in de regio Noord West Veluwe Putten 2015-2016 1 Gratis Alstublieft,

Nadere informatie

Boer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4

Boer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4 Boer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4 Handleiding leerkracht H Inleiding Vooraf: Op school hebben de leerlingen al nagedacht over hoe het zou zijn op de kinderboerderij. Wat zou een boer allemaal moeten

Nadere informatie

Middenbouw. groep 5 en 6. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode najaar

Middenbouw. groep 5 en 6. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode najaar Middenbouw Op ontdekking in de natuur en opdrachtjes uitvoeren in de klas of in de buurt van de school. Je kunt direct aan de slag met het materiaal uit deze leskisten. groep 5 en 6 periode najaar In de

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inhoud van de leskist

Inhoudsopgave. Inhoud van de leskist Inhoudsopgave Inhoud van de leskist... Inleiding... Leerdoelen... Opbouw van de les 1. Voorbereiding voor de leerkracht... 2. Introductie Brief van de jutter... 3. Veldwerk in de schoolomgeving Afval jutten...

Nadere informatie

Overzicht NME aanbod

Overzicht NME aanbod Overzicht NME aanbod 2017-2018 Van en Brede School Gouda Kijk op wwwnatuurenmilieupuntnl voor informatie over de en Heeft u uw keuzes gemaakt? Reserveer direct op natuurenmilieupuntnl door hier te klikken

Nadere informatie

Blijde Wei. Lesaanbod

Blijde Wei. Lesaanbod Lesaanbod 2017-2018 Blijde Wei Les groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Alles voor een pannenkoek 1/2 X X Wauw, het leeft 1/2 X X Beschuit met muisjes 3/4 X X Melk 3/4 X X X Knaagdieren

Nadere informatie

NME Wijzer. Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van NATUUR MILIEU TECHNIEK GEZONDHEID

NME Wijzer. Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van NATUUR MILIEU TECHNIEK GEZONDHEID NME Wijzer Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van NATUUR MILIEU TECHNIEK GEZONDHEID Bestemd voor het primair onderwijs in de regio Noord West Veluwe Harderwijk 2015-2016 2 Alstublieft,

Nadere informatie

groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli

groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Lesaanbod 2018-2019 Bokkesprong Les groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Alles voor een Pannenkoek 1/2 X X Wauw 't leeft 1/2 X X Melk 3/4 X X X In de sloot, uit de sloot 3/4 X X Amfibieën

Nadere informatie

groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli

groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Lesaanbod 2018-2019 Wilgenhof Les Alles voor een pannenkoek 1/2 X X X groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Beestenboel 1/2 X X X Melk 3/4 X X In de sloot, uit de sloot 3/4 X X X Amfibieën

Nadere informatie

Programma Natuur Avonturen

Programma Natuur Avonturen Programma Natuur Avonturen voor basisscholen Landgoed De Hoevens Alphen/Goirle i.s.m. Scholenwerkgroep IVN Tilburg Algemene informatie Landgoed De Hoevens Coördinator natuureducatie: Fran Husstege Bezoekadres:

Nadere informatie

Portfolio lesmateriaal Basisonderwijs Zwerfafval

Portfolio lesmateriaal Basisonderwijs Zwerfafval Portfolio lesmateriaal Basisonderwijs Zwerfafval Deze portfolio is in 2014 samengesteld door de werkgroep Zwerfafval van het Netwerk NME Diensten. In deze werkgroep zitten 24 NME centra die landelijk samenwerken

Nadere informatie

Mogelijk voor alle groepen

Mogelijk voor alle groepen IVN VERENIGING VOOR NATUUR EN MILIEUEDUCATIE AFDELING ASTEN/SOMEREN Schoolprojecten Asten Someren Project omschrijving doelgroep Tijd/seizoen Beestjesproject: Beestjes vangen op allerlei manieren (witte

Nadere informatie

Handleiding Leskist bomen groep 7

Handleiding Leskist bomen groep 7 Handleiding Leskist bomen groep 7 Inhoud pagina Inleiding 3 1. Doelgroep 4 2. Doelstelling 4 3. Relatie met kerndoelen en natuurmethoden 4 3.1. Kerndoelen 4 3.2. Natuurmethoden 4 4. Het aanbieden van de

Nadere informatie

Wilgenhof. Lesaanbod

Wilgenhof. Lesaanbod Lesaanbod 2016-2017 Wilgenhof Les groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Alles voor een pannenkoek 1/2 X X Beestenboel 1/2 X X X Melk 3/4 X X In de sloot, uit de sloot 3/4 X X X Amfibieën

Nadere informatie

NME en techniekaanbod

NME en techniekaanbod NME en techniekaanbod Schooljaar 2019 2020 Basisschool: Inlogcode: Wachtwoord: Overzicht lessen en lesmaterialen groep Voedsel Gezondheid Planten Dieren Omgeving 1-2 Les In de fruittuin Lk Alles voor een

Nadere informatie

Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015

Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:

Nadere informatie

Uitgave: mei 2013. Het Groene Wiel Onderdeel van Veldwerk Nederland Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen

Uitgave: mei 2013. Het Groene Wiel Onderdeel van Veldwerk Nederland Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen Uitgave: mei 2013 Het Groene Wiel Onderdeel van Veldwerk Nederland Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen T 0317-422 041 info@groenewiel.nl www.groenewiel.nl www.veldwerknederland.nl 1 Inhoudsopgave Voorwoord

Nadere informatie

Stadswerken. Kerndoelen. Programma NMC. Groep 1 t/m 8. www.utrecht.nl/nmc

Stadswerken. Kerndoelen. Programma NMC. Groep 1 t/m 8. www.utrecht.nl/nmc Stadswerken Kerndoelen www.utrecht.nl/nmc Programma NMC Groep 1 t/m 8 Kerndoelen nader toegelicht De NMC-programma s geven met kerndoelen over Mens en Samenleving, Natuur en Techniek en Ruimte vooral invulling

Nadere informatie

Stichting Veldwerk Nederland. Het Groene Wiel. Jaarprogramma NME Wageningen 2015-2016. 1Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie

Stichting Veldwerk Nederland. Het Groene Wiel. Jaarprogramma NME Wageningen 2015-2016. 1Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie Stichting Veldwerk Nederland Het Groene Wiel Jaarprogramma NME Wageningen 2015-2016 1Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie Uitgave: mei 2015 Stichting Veldwerk Nederland Het Groene Wiel Hendrikweg

Nadere informatie

stap in de Waterwereld stap op m.s. Watervlo

stap in de Waterwereld stap op m.s. Watervlo stap in de Waterwereld stap op m.s. Watervlo Een bezoek aan MS Watervlo is onderdeel van het project Waterwereld. Dit is al 25 jaar een succesvol project onder de naam De Varende Klas. Door de jaren heen

Nadere informatie

Bodemdiertjes. groep 5 en 6 uitvoering door leerkracht uitleentermijn 3 weken periode najaar

Bodemdiertjes. groep 5 en 6 uitvoering door leerkracht uitleentermijn 3 weken periode najaar Bodemdiertjes Middenbouw Op ontdekking in de natuur en opdrachtjes uitvoeren in de klas of in de buurt van de school. Je kunt direct aan de slag met het materiaal uit deze leskisten. groep 5 en 6 periode

Nadere informatie

Doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. groep 1 en 2. Dit ben ik. (Samenvatting)

Doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. groep 1 en 2. Dit ben ik. (Samenvatting) Doorlopende leerlijn cultuuronderwijs groep 1 en 2 Dit ben ik (Samenvatting) Overzicht leerlijn cultuuronderwijs Brede School Culemborg Titel Jaarthema Groep Cultuurdisciplines Kikker is kikker Dit ben

Nadere informatie

Gebruikershandleiding Digitale Catalogus Natuurhus Almelo

Gebruikershandleiding Digitale Catalogus Natuurhus Almelo Gebruikershandleiding Digitale Catalogus Natuurhus Almelo Welkom bij deze handleiding van de catalogus van het Natuurhus Almelo. Hier vindt u de leskisten die wij voor het onderwijs aanbieden die te maken

Nadere informatie

Jaarprogramma Natuur, milieu, duurzaamheid schooljaar 2015/2016

Jaarprogramma Natuur, milieu, duurzaamheid schooljaar 2015/2016 Jaarprogramma Natuur, milieu, duurzaamheid schooljaar 2015/2016 Gemeente Delft in samenwerking met Stichting Duurzaamheidscentrum De Papaver Duurzaamheids centrum De Papaver Natuur- en milieucentrum De

Nadere informatie

Leskisten Natuur. adres Duinvlietweg 6 4356 ND Oostkapelle 0118-588088 www.terramaris.nl

Leskisten Natuur. adres Duinvlietweg 6 4356 ND Oostkapelle 0118-588088 www.terramaris.nl Leskisten Natuur &Milieu Educatie 2013-2014 adres Duinvlietweg 6 4356 ND Oostkapelle 0118-588088 www.terramaris.nl info Nicole Vermorken bereikbaar dinsdag en vrijdag tussen 9-17 uur reserveren nvermorken@terramaris.nl

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord 3. Samenwerking 4. Ophalen leskisten bij Groenhorst College Ede 4. Bij wie moet u zijn? 4. Werkwijze inschrijving 5

Inhoudsopgave. Voorwoord 3. Samenwerking 4. Ophalen leskisten bij Groenhorst College Ede 4. Bij wie moet u zijn? 4. Werkwijze inschrijving 5 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenwerking 4 Ophalen en bij Groenhorst College Ede 4 Bij wie moet u zijn? 4 Werkwijze inschrijving 5 Kosten en abonnement 6 Materialen en activiteiten 7 Veldwerkwinkel 7 Leergebieden

Nadere informatie

Les groep sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli

Les groep sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Lesaanbod 2015-2016 De Enk Les groep sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Monkie * 1-2 X X Kabouterpad * 1-2 X X X X Froeteltuin 1-2 LF! X Kleine Beestjespad * 4-5 X X X X X X X X X X X Schooltuinieren

Nadere informatie

De Boer op! Bodemdiertjes

De Boer op! Bodemdiertjes Bodemdiertjes De Boer op! Middenbouw Op ontdekking in de natuur en opdrachtjes uitvoeren in de klas of in de buurt van de school. Je kunt direct aan de slag met het materiaal uit deze leskisten. De leskist,

Nadere informatie

Bodemdiertjes. groep 5 en 6 uitvoering door leerkracht uitleentermijn 3 weken periode najaar

Bodemdiertjes. groep 5 en 6 uitvoering door leerkracht uitleentermijn 3 weken periode najaar Bodemdiertjes groep 5 en 6 periode najaar In de natuur gaat niets verloren en er is geen afval. In deze leskist ontdekken leerlingen de bodemdiertjes, de opruimers in de natuur. Richt de wormenbak en het

Nadere informatie

Lang leve de buitenkids!

Lang leve de buitenkids! Contact Bezoekerscentrum Oisterwijk Natuurmonumenten Van Tienhovenlaan 4 5062 SK Oisterwijk Tel. (013) 591 5000 @ bc.oisterwijk@natuurmonumenten.nl i www.natuurmonumenten.nl facebook.com/natuurmonumenten

Nadere informatie

Veldlessen Landtong Rozenburg. Verslag 2009

Veldlessen Landtong Rozenburg. Verslag 2009 Veldlessen Landtong Rozenburg Verslag 2009 Paul Grootenboer ARK Natuurontwikkeling november 2009 in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam Inleiding Struinen op de landtong Rozenburg. Dat is de titel

Nadere informatie

Algemeen: De IVN-Scholenwerkgroep heeft tot doelstelling kinderen actief en ontdekkend met de natuur bezig te laten zijn.

Algemeen: De IVN-Scholenwerkgroep heeft tot doelstelling kinderen actief en ontdekkend met de natuur bezig te laten zijn. Aanbod natuuractiviteiten voor basisscholen, september 2016 t/m juli 2017 IVN afdeling Noord-Kennemerland Algemeen: De IVN-Scholenwerkgroep heeft tot doelstelling kinderen actief en ontdekkend met de natuur

Nadere informatie

UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding

UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 2 April 2011 Utrecht aan Zee: hoe houd jij droge voeten? is ontwikkeld door

Nadere informatie

Een uniek lespakket laat uw leerlingen zelf alles ontdekken over (duurzame) energie

Een uniek lespakket laat uw leerlingen zelf alles ontdekken over (duurzame) energie Een uniek lespakket laat uw leerlingen zelf alles ontdekken over (duurzame) energie VOOR BOVEN-, MIDDEN- EN ONDERBOUW ZEER COMPLEET PRAKTISCH EN SPANNEND MODULAIR MULTIMEDIAAL EN INTERACTIEF PAST BIJ VERSCHILLENDE

Nadere informatie

NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE ZWIJNDRECHTSE WAARD

NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE ZWIJNDRECHTSE WAARD NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE ZWIJNDRECHTSE WAARD Natuuractiviteiten voor Basisscholen 2015/2016 Inhoud Algemeen Extra aandachtspunten Natuuractiviteiten 2015/2016 Slecht weer beslissing Dagdelen natuuractiviteiten

Nadere informatie

en uilen Groep 5-6 & 7-8

en uilen Groep 5-6 & 7-8 MUIZEN en uilen ------------------------------------------ Groep 5-6 & 7-8 WELKOM He! Wat leuk dat jullie met de klas een bezoek komen brengen aan ons museum. Wij zijn een Natuurhistorisch Museum, het

Nadere informatie

Lang leve de buitenkids!

Lang leve de buitenkids! Contact Bezoekerscentrum Oisterwijk Natuurmonumenten Van Tienhovenlaan 4 5062 SK Oisterwijk Tel. (013) 591 5000 @ bcoisterwijk@natuurmonumenten.nl i www.natuurmonumenten.nl/bcoisterwijk facebook.com/natuurmonumenten

Nadere informatie

Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Opbouw van de lescyclus Doelstellingen...

Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Opbouw van de lescyclus Doelstellingen... 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Relatieschema... 4 3. Opzet van de lescyclus... 5 3.1. Opbouw van de lescyclus... 5 3.2. Doelstellingen... 5 4. Relatie met de kerndoelen & natuurmethoden...

Nadere informatie

Montessorischool Steigereiland:

Montessorischool Steigereiland: Montessorischool Steigereiland: Leerlijn Wetenschap en Techniek Middenbouw in drie jaar cyclus per 2010-2011 Doel techniek in de middenbouw Montessorischool Steigereiland biedt de kerndoelen techniek in

Nadere informatie

Hier een korte samenvatting over de verschillende lessen in deze groep.

Hier een korte samenvatting over de verschillende lessen in deze groep. INFORMATIE OVER GROEP 3 Uw kind zit in groep 3, maar wat doet het toch de hele dag? Hier een korte samenvatting over de verschillende lessen in deze groep. VEILIG LEREN LEZEN Dit is de methode die we in

Nadere informatie

04 Communicatie met de scholen

04 Communicatie met de scholen Inhoudsopgave 01 02 03 Doelgroep & doelstellingen Het idee Wat wordt er gemaakt? 04 Communicatie met de scholen 2 Introductie Kerndoel 40: De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten

Nadere informatie

Leren hoe het werkt (begrijpen)

Leren hoe het werkt (begrijpen) Afval (inhoudelijke focus) () Kleine beestjes Angst wegnemen Afval sorteren Cirkels Paddenstoelen Afvalgedrag waarnemen Kleine beestjes en wat eten ze? Afvalgedrag Afvalscheiding Wat leeft er in de composthoop?

Nadere informatie

Inschrijfformulier

Inschrijfformulier Beste leerkracht, Inschrijfformulier 2015-2016 Voor aanvragen van Natuur en Milieu Educatie lessen en leskisten van en Voor het schooljaar 2015-2016 kunt u weer een keuze maken uit een rijk aanbod van

Nadere informatie

Natuuractiviteiten voor Basisscholen 2013 / 2014

Natuuractiviteiten voor Basisscholen 2013 / 2014 Stichting Natuur & Landschap Zwijndrechtse Waard (SN&LZW) zet zich in voor behoud en verbetering en duurzaamheid van Natuur en Landschap in de Zwijndrechtse Waard. De IVN-schoolgidsen verzorgen natuur-

Nadere informatie

Enquête Natuur&Zo 2017 Rapportage voor respondenten

Enquête Natuur&Zo 2017 Rapportage voor respondenten Enquête Natuur&Zo 2017 Rapportage voor respondenten Natuur&Zo Oostkant 1 4531 HA Terneuzen 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 De respondenten... 4 Informatievoorziening... 5 Gebruik van

Nadere informatie

Coördinator en contactpersoon Suze Hörchner, ,

Coördinator en contactpersoon Suze Hörchner, , IVN-a fdeling Veen endaal - Rhenen M ediatheek / NM E -centru m Karel Fabritiusstraat 3 3904 TG VEENENDAAL 0318 589 555 (tijdens openingsuren wo 14-16 uur) leskist en1@ivnveen en daal - rhen en.nl w ww.ivn.nl/afdeling/veenend

Nadere informatie

groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli

groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Lesaanbod 2016-2017 Bokkesprong Les groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Kleine beestjes 1/2 X X X Alles voor een pannenkoek 1/2 X X Melk 3/4 X X X In de sloot, uit de sloot 3/4 X X

Nadere informatie

Inleiding Doelgroep Opzet van de lescyclus Algemeen doel Doelstellingen... 4

Inleiding Doelgroep Opzet van de lescyclus Algemeen doel Doelstellingen... 4 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Opzet van de lescyclus... 4 2.1. Algemeen doel... 4 2.2. Doelstellingen... 4 3. Relatie met de kerndoelen & natuurmethoden... 5 4. Voorbereidende activiteit

Nadere informatie

De lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede.

De lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede. 1 Colofon De lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede. Deze handleiding hoort bij de leskist Het Beste Bos Ede. Dit is een, in samenwerking met IVN Ede, aangepaste

Nadere informatie

Thema s: Nieuwsgierig naar voedsel Voedsel bereiden Buiten koken op school / kamp Voedsel verbouwen Voedsel kopen Voedsel beleid

Thema s: Nieuwsgierig naar voedsel Voedsel bereiden Buiten koken op school / kamp Voedsel verbouwen Voedsel kopen Voedsel beleid Smaakmaker voor het primair onderwijs, kinderopvang en buitenschoolse opvang in Zeeland rond gezond en duurzaam voedsel. Thema s: Nieuwsgierig naar voedsel Voedsel bereiden Buiten koken op school / kamp

Nadere informatie

Voorwoord. Inhoudsopgave. Voorwoord 5. Samenwerking 6. Ophalen leskisten bij Kinderboerderij De Proosdij 6. Bij wie moet u zijn? 6

Voorwoord. Inhoudsopgave. Voorwoord 5. Samenwerking 6. Ophalen leskisten bij Kinderboerderij De Proosdij 6. Bij wie moet u zijn? 6 Uitgave: mei 2016 Het Groene Wiel Onderdeel van IVN Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen T 0317-422 041 groenewiel@ivn.nl www.groenewiel.nl www.ivn.nl Foto voorkant: Leerlingen van de Koningin Beatrixschool

Nadere informatie

Schoolfruit in de les Handleiding bij de lessen van EU-Schoolfruit en SchoolGruiten

Schoolfruit in de les Handleiding bij de lessen van EU-Schoolfruit en SchoolGruiten Schoolfruit in de les Handleiding bij de lessen van EU-Schoolfruit en SchoolGruiten Lessen over fruit en groente: geef leerlingen iets extra s mee! Uw school doet mee met het EU-Schoolfruitprogramma. Na

Nadere informatie

NME Wijzer. Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van Natuur, milieu, techniek en duurzaamheid

NME Wijzer. Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van Natuur, milieu, techniek en duurzaamheid NME Wijzer Een compleet overzicht van ons lesaanbod op het gebied van Natuur, milieu, techniek en duurzaamheid Bestemd voor het primair onderwijs in de regio Noord Veluwe 2016-2017 Melis Stokelaan 93 3842

Nadere informatie

Natuur, Buiten Activiteit:

Natuur, Buiten Activiteit: Natuur, Buiten Activiteit: Doelgroep: middenbouw (groep 4, 5 en 6) Doel van de activiteit: - De kinderen worden bewust van de herfst en zijn veranderingen. - De kinderen leren over de onderdelen van bladeren

Nadere informatie

K i n d e r b o e r d e r i j. Thema / onderwerp Voorbereiding bezoek kinderboerderij. Thema s : voeding, huisvesting, uiterlijke kenmerken.

K i n d e r b o e r d e r i j. Thema / onderwerp Voorbereiding bezoek kinderboerderij. Thema s : voeding, huisvesting, uiterlijke kenmerken. K i n d e r b o e r d e r i j Thema / onderwerp Voorbereiding bezoek kinderboerderij. Thema s : voeding, huisvesting, uiterlijke kenmerken. Welke betekenis heeft het thema / onderwerp voor de kinderen?

Nadere informatie

Schoolfruit in de les Handleiding bij de lessen van EU-Schoolfruit en SchoolGruiten

Schoolfruit in de les Handleiding bij de lessen van EU-Schoolfruit en SchoolGruiten Schoolfruit in de les Handleiding bij de lessen van EU-Schoolfruit en SchoolGruiten Lessen over fruit en groente: geef leerlingen iets extra s mee! Uw school doet mee met het EU-Schoolfruitprogramma. Na

Nadere informatie

Schooljaar NME aanbod Leusden. Inlogcode: Wachtwoord:

Schooljaar NME aanbod Leusden. Inlogcode: Wachtwoord: Schooljaar 2019-2020 NME aanbod Leusden Basisschool: Inlogcode: Wachtwoord: «naam» Hamersveldseweg 105-107 3833 GM Leusden 033-3034940 info@degroenebelevenis.nl www.degroenebelevenis.nl Overzicht lessen

Nadere informatie

De Grote Plantenjacht

De Grote Plantenjacht In deze brochure vind je de belangrijkste informatie over de vijf lessen van het lespakket. Word je hier enthousiast van? Meld je dan aan voor De Grote Plantenjacht via www.eco-schools.nl/de-grote-plantenjacht.

Nadere informatie

Samenwerking 4. Algemeen 5. Werkwijze 6. Materialen en activiteiten 7. Leergebieden 8. Activiteitenschema s per groep 9. Activiteiten groep 1 en 2 15

Samenwerking 4. Algemeen 5. Werkwijze 6. Materialen en activiteiten 7. Leergebieden 8. Activiteitenschema s per groep 9. Activiteiten groep 1 en 2 15 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenwerking 4 Algemeen 5 Werkwijze 6 Materialen en activiteiten 7 Leergebieden 8 Activiteitenschema s per groep 9 Activiteiten groep 1 en 2 15 Activiteiten groep 3 en 4 21 Activiteiten

Nadere informatie

Blijde Wei. Lesaanbod

Blijde Wei. Lesaanbod Lesaanbod 2018-2019 Blijde Wei Les *Schooltuinieren loopt door van februari 2019 tot oktober 2019 Gratis les Iedere groep mag zich 1x inschrijven voor een gratis les. Ieder kind mag in zijn basisschoolperiode

Nadere informatie

Het kikkerpad. veldwerk - onderbouw

Het kikkerpad. veldwerk - onderbouw Het kikkerpad veldwerk - onderbouw Inhoud: korte omschrijving opbouw en organisatie kikkertjeslied lessuggesties kopieerbladen: kleurplaat met versje handleiding begeleiding/ouders Milieu Educatie Centrum

Nadere informatie

Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Inleidend katern Groep 7 & 8

Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Inleidend katern Groep 7 & 8 Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Inleidend katern Groep 7 & 8 Voorwoord We willen het wel van de daken schreeuwen: alles wat we weten over verantwoorde en biologische voeding.

Nadere informatie

HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK

HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK COMPLETE DOCENTENINFORMATIE: HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK DE TIJDSWINKEL VOOR GROEP 3-4 HET LEVEN VAN MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDSPERIODEN AAN DE HAND

Nadere informatie

Project: Zintuigen handleiding

Project: Zintuigen handleiding Project: Zintuigen handleiding Doelgroep: het project is geschikt voor alle groepen van het basisonderwijs, maar is uitgewerkt voor de groepen 1, 2 en 3. Doel: Kinderen leren al hun zintuigen te gebruiken

Nadere informatie

NME centrum Betuwe LES 2

NME centrum Betuwe LES 2 NME centrum Betuwe LES 2 COLOFON Deze handleiding hoort bij het project Energie?Zuinig! Dit project is een combinatie van de Leskist Energie? Natuurlijk Duurzaam! en het landelijke project Energieke Scholen

Nadere informatie

Kunsteducatie projecten primair onderwijs Utrecht. Een stevige basis voor cultuurparticipatie

Kunsteducatie projecten primair onderwijs Utrecht. Een stevige basis voor cultuurparticipatie Kunsteducatie projecten primair onderwijs Utrecht Een stevige basis voor cultuurparticipatie inhoudsopgave Voorwoord 5 1 Schoolabonnement 7 2 Kunstprojecten voor alle groepen 9 3 Kunsteducatieproject voor

Nadere informatie

Natuur en Milieu Educatie

Natuur en Milieu Educatie Natuur en Milieu Educatie Schooljaar 201-201 Beleven Ontdekken Doen Struinen Leren a m m a r g o r p r a a J Inhoudsopgave Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE Inleiding INHOUDSOPGAVE Inleiding 2 2 Voor alle groepen

Nadere informatie

Kunsteducatie projecten primair onderwijs Utrecht. Een stevige basis voor cultuurparticipatie

Kunsteducatie projecten primair onderwijs Utrecht. Een stevige basis voor cultuurparticipatie Kunsteducatie projecten primair onderwijs Utrecht Een stevige basis voor cultuurparticipatie inhoudsopgave Voorwoord 5 1 Schoolabonnement 7 2 Kunstprojecten voor alle groepen 9 3 Kunsteducatieproject voor

Nadere informatie

Bloemen en hun bezoekers geneeskrachtige planten en smaakmakers

Bloemen en hun bezoekers geneeskrachtige planten en smaakmakers Bloemen en hun bezoekers geneeskrachtige planten en smaakmakers veldwerk - bovenbouw Inhoudsopgave Korte omschrijving... 1 Organisatie... 3 Het leerlingenwerkboekje... 3 Lessuggesties ter voorbereiding

Nadere informatie

NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE ZWIJNDRECHTSE WAARD

NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE ZWIJNDRECHTSE WAARD NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE ZWIJNDRECHTSE WAARD Natuuractiviteiten voor Basisscholen 2017/2018 Inhoud Algemeen Extra aandachtspunten Natuuractiviteiten 2017/2018 Slecht weer beslissing Dagdelen natuuractiviteiten

Nadere informatie

Aanbod natuurlessen. schooljaar 2013-2014. Scholenwerkgroep van het IVN de Maasdorpen

Aanbod natuurlessen. schooljaar 2013-2014. Scholenwerkgroep van het IVN de Maasdorpen Aanbod natuurlessen schooljaar 2013-2014 Scholenwerkgroep van het IVN de Maasdorpen Coördinator: Cora Oostendorp Broekeindweg 20, 5971 NZ Grubbenvorst Tel. 077-3270026 E-mail: cora@bourgonjon.nl Inhoudsopgave

Nadere informatie

DE ULE-POST Nieuwsbrief Natuur- en milieueducatie Basisonderwijs Uitgave van Stichting De Ulebelt Deventer Schooljaar 2010-2011 -Nr 1 september

DE ULE-POST Nieuwsbrief Natuur- en milieueducatie Basisonderwijs Uitgave van Stichting De Ulebelt Deventer Schooljaar 2010-2011 -Nr 1 september DE ULE-POST Nieuwsbrief Natuur- en milieueducatie Basisonderwijs Uitgave van Stichting De Ulebelt Deventer Schooljaar 2010-2011 -Nr 1 september Mozaïekschool in Deventer symbolisch de eerste zonnepanelen

Nadere informatie

Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 3, 4, 5

Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 3, 4, 5 Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 3, 4, 5 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.

Nadere informatie

Nieuwsbrief NME-Lingewaard Natuurlijk

Nieuwsbrief NME-Lingewaard Natuurlijk Is deze e-mail niet goed leesbaar? Klik hier voor de webversie. Nieuwsbrief NME-Lingewaard Natuurlijk Voorjaar 2017 Vogelnestjes bouwen. De trekvogels komen weer terug en gaan hier weer hun nestjes bouwen.

Nadere informatie

Lang leve de buitenkids!

Lang leve de buitenkids! Contact Bezoekerscentrum Oisterwijk Natuurmonumenten Van Tienhovenlaan 4 5062 SK Oisterwijk Tel. (013) 591 5000 @ bc.oisterwijk@natuurmonumenten.nl i www.natuurmonumenten.nl/bcoisterwijk facebook.com/oisterwijksebossenenvennen

Nadere informatie

Naar buiten allemaal!

Naar buiten allemaal! Naar buiten allemaal! 1. Instructie voor leerkrachten Mytylschool Gabriël s-hertogenbosch Naar buiten allemaal! Kinderen meer in contact brengen met de natuur in de eigen omgeving en zelf ontdekken is

Nadere informatie

NME centrum Betuwe LES 2

NME centrum Betuwe LES 2 NME centrum Betuwe LES 2 COLOFON Deze handleiding hoort bij het project Energie?Zuinig! Dit project is een combinatie van de Leskist Energie? Natuurlijk Duurzaam! en het landelijke project Energieke Scholen

Nadere informatie

onontbeerlijk. En zijn het nu planten of toch niet? De les is aangepast aan het niveau van de verschillende groepen.

onontbeerlijk. En zijn het nu planten of toch niet? De les is aangepast aan het niveau van de verschillende groepen. N.M.E. LESSEN 1. Paddenstoelen/ Herfstsafari@ In de herfst voor de groepen 1 t/m 8. Tot in de vorige eeuw werden paddenstoelen gezien als geheimzinnige, duivelse wezens. Ze verschenen plotseling, hadden

Nadere informatie

Scholenaanbod Basisonderwijs

Scholenaanbod Basisonderwijs Scholenaanbod 2012-2013 Basisonderwijs Geachte leerkracht, In dit aanbod vindt u weer vele mogelijkheden om natuur- en milieueducatie een extra dimensie te geven. Vanuit De Koppel zijn dat het expositieprogramma,

Nadere informatie

BROCHURE TIENER COLLEGE

BROCHURE TIENER COLLEGE BROCHURE TIENER COLLEGE School is niet een voorbereiding op het leven, maar is het leven zelf. John Dewey loopbaan wilt vervolgen. Door het werken met een speciaal voor jou samengesteld programma willen

Nadere informatie

Aanbod NME schooljaar 2014/2015

Aanbod NME schooljaar 2014/2015 Aanbod NME schooljaar 2014/2015 Natuur- en milieueducatie (NME) Heemtuin Muntendam is een aanvulling op het reguliere schoolprogramma. We richten ons in de lessen vooral op zaken die in de klas minder

Nadere informatie