Stichting Veldwerk Nederland. Het Groene Wiel. Jaarprogramma NME Wageningen Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie

Transcriptie

1 Stichting Veldwerk Nederland Het Groene Wiel Jaarprogramma NME Wageningen Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie

2 Uitgave: mei 2015 Stichting Veldwerk Nederland Het Groene Wiel Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen T info@groenewiel.nl 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Samenwerking 5 Algemeen 6 Werkwijze 7 Materialen en activiteiten 8 Leergebieden 9 Activiteitenschema s per groep 10 Activiteiten groep 1 en 2 17 Activiteiten groep 3 en 4 21 Activiteiten groep 5 en 6 26 Activiteiten groep 7 en 8 34 Extra aanbod Veldwerk Nederland NME-makelaar voor uw kamp of werkweek

4 Voorwoord Nieuwe wegen, door met minder, behouden wat goed is Met plezier bieden wij u het nieuwe jaarprogramma van Het Groene Wiel. Het Groene Wiel ondersteunt het Primair Onderwijs in Wageningen op het gebied van natuur en milieu-educatie (NME). Dit wordt mogelijk gemaakt dankzij de gemeente Wageningen. Het Groene Wiel is onderdeel van de landelijke organisatie Veldwerk Nederland. In dit jaarprogramma vindt u een groot aantal activiteiten voor het schooljaar waarmee u uw natuuronderwijs vorm kunt geven. De roulerende Lessen en Excursies van dit schooljaar zijn: De leerlingen van Groep 1 en 2 kunnen in het voorjaar de lente beleven met het Kabouterpad. Groep 4 en 5 kan in november meedoen met de les Mens en Dier. Voor groep 6, 7 en 8 draaien we aan het eind van het schooljaar het Uiterwaarden-project en voor groep 7 en 8 Afvalluuh! In februari/maart. De extra materiaalzendingen die dit schooljaar worden aangeboden zijn: Bollen en Knollen (groep 1-4) Paddenstoelen (groep 1-8). Nieuw zijn dit jaar: Broodje Tweede Kans is een lesbrief voor groep 5-8. Leerlingen gaan op een creatieve manier aan de slag met het thema voedselverspilling. De Bakker en de Ballerina voor groep 4, een lespakket over de balans tussen bewegen en eten. Workshop Bloemen voor blije bijen van Bijenlint Vallei voor groep 5&6 (extern aanbod). Zwervend Afval, volgens bestaand concept met nieuwe opdrachten voor groep 1-8 U leest hierover meer in de productbeschrijvingen. Aanbod Waterschap In ons jaarprogramma vindt u tevens het educatief aanbod van Waterschap Vallei en Eem. Een complete leerlijn water via en & rioolwaterexcursie. Perfect voor een waterproject! Aanbod Veldwerk Nederland Het Groene Wiel is onderdeel van de landelijke organisatie Stichting Veldwerk Nederland. Veldwerk Nederland organiseert onder andere werkweken en trainingen voor het basisonderwijs. Het volledige aanbod vindt u achterin dit jaarprogramma. We wensen u veel plezier met onze lessen en projecten en zien u graag op het Groene Wiel of in het bos of veld! Namens Gemeente Wageningen en Het Groene Wiel, Tessa de Been, Consulent NME Wageningen Wageningen, april

5 Samenwerking Het programma NME (natuur- en milieueducatie) komt tot stand in samenwerking tussen de gemeente Wageningen en het Groene Wiel (onderdeel van Stichting Veldwerk Nederland). Het Groene Wiel is (sinds 1 augstus 2008) praktijkcentrum van Stichting Veldwerk Nederland. Het Groene Wiel is verantwoordelijk voor de inhoud van het NME-programma en de uitleenadministratie. Het Groene Wiel zorgt voor: het jaarlijkse programmaboekje; vernieuwing van het aanbod (nieuwe en en acitiviteiten); de inroostering via Edso begeleiding van lessen en excursies de uitleen en controle van en Met vragen over het programma, de inroostering en voor het tussentijds aanvragen van materialen of de annulering daarvan, kunt u terecht bij het Groene Wiel. De gemeente Wageningen is opdrachtgever en financiert het programma. 5

6 Algemeen Kwaliteit Alle en en materiaalzendingen worden door ons nauwkeurig gecontroleerd voordat u ze krijgt. Indien er iets ontbreekt, wordt dat door ons vermeld. Mocht u toch nog iets anders missen, wilt u dan direct contact met ons opnemen? Dan kunnen we voorkomen dat we u abusievelijk de kosten voor het missende materiaal in rekening brengen. Verantwoordelijkheid Voor alle activiteiten geldt dat de verantwoordelijkheid voor vervoer, leerlingen en materialen bij de school ligt. Ook als programma s (deels) door Het Groene Wiel of derden worden begeleid. Documentatiecentrum Naast de lesprogramma s kunt u gedurende het schooljaar een beroep doen op ons documentatiecentrum in Wageningen. Heeft u een project rond een onderwerp dat niet in ons programma staat, of zijn er leerlingen die materialen nodig hebben voor een spreekbeurt? Dan kunt u bij ons terecht voor materialen. Er zijn lesbrieven, posters, dvd s, boeken, tijdschriften, modellen, opgezette dieren en illustratiemateriaal, maar ook kijkers, binoculairs en microscopen te leen. Eigen bijdrage Voor deelname aan de activiteiten en het lenen van en betalen de scholen een eigen bijdrage. De eigen bijdrage per klas voor het schooljaar is vastgesteld op 47,50 en wordt per school berekend op basis van het totaal aantal klassen. Met dit bedrag levert u een bijdrage aan de materiaalkosten. Uw school ontvangt de rekening aan het einde van het schooljaar. De kosten voor materialen die zoek raken of kapot gaan zullen apart in rekening worden gebracht. Contactgegevens Stichting Veldwerk Nederland Het Groene Wiel Centrum voor natuur- en milieueducatie Hendrikweg 14B 6703 AW Wageningen T E info@groenewiel.nl W Openingstijden Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag geopend van 9.00 uur tot uur. Woensdag meestal geopend van 9.00 uur tot uur. Wil je langskomen? Bel dan even voor de zekerheid want onze medewerkers hebben ook vaak een afspraak buiten de deur. 6

7 Werkwijze Aanbod en inschrijven op internet Het hele aanbod zoals in deze brochure staat beschreven vindt u ook op internet. De inschrijving verloopt via onze NME-planner. Elke school heeft een eigen inlogcode en wachtwoord. Bent u dit kwijt, neem dan contact op met de NME-contactpersoon bij u op school, of met Het Groene Wiel. Ga naar: Klik op: onderwijs en daarna op aanbod Wageningen. Van hieruit kunt u inloggen en inschrijven. Hoe dit werkt leest u in de handleiding NME-planner, eveneens te vinden op via onderwijs en daarna aanbod Wageningen. Inroostering lessen en projecten Voor lessen en projecten staat er in het jaarprogramma alleen een periode vermeld. Voor het van start gaan van de activiteit krijgt u per bericht van ons m.b.t. de inroostering. Het is daarom van belang dat u in de NME-planner een actueel adres opgeeft en eventuele wijzigingen bijtijds aan ons doorgeeft. Reservering voor de zomervakantie Wij verzoeken u om uw inschrijving via internet voor de zomervakantie af te ronden. Zodoende weten wij hoe onze (en u ook hoe uw NME-) jaarplanning eruit gaan zien. Sommige en zijn erg populair: dus hoe eerder u reserveert, hoe meer kans u heeft dat de door u gewenste periode nog vrij is! Tussentijds wijzigen Gedurende het schooljaar kunt u zelf uw reserveringen wijzigingen, annuleren of bijplaatsen. Voor annulering gelden de volgende regels: Leskisten kunt u tot 14 dagen voor uitleendatum wijzigen of annuleren. Materiaalzendingen kunt u tot 4 maanden voor levermaand annuleren. Excursies kunt u tot 1 maand voor uw voorkeursperiode annuleren. Annuleert u later dan genoemde termijnen, dan worden er administratiekosten in rekening gebracht. Ophalen en terugbrengen en Leskisten dient u op te halen en terug te brengen bij Het Groene Wiel, Hendrikweg 14b in Wageningen. Een aantal dagen voor de start en de afloop van een uitleenperiode krijgt u van ons per een herinneringsbericht. Ophaaldag: maandag tussen en uur. Terugbrengdag: vrijdag tussen 9.00 en uur. Materiaalzendingen Voor het ophalen van materiaalzendingen ontvangt u van ons bericht per over de afhaaldatum en -tijd. Voorbereiding handleidingen De handleidingen en overige bijlagen van de en en lessen staan als download bij de betreffende producten in onze NME-planner. 7

8 Materialen en activiteiten In dit programma worden de volgende soorten activiteiten en producten aangeboden: Leskisten Een bevat een lesbeschrijving en materialen rondom een bepaald thema. De leerlingen werken met opdrachten, opdrachtkaarten en werkbladen. De lessen uit en vinden plaats in school of (deels) in de directe schoolomgeving. De uitleentermijn voor en is twee weken. Bij sommige en worden (levende) materialen geleverd. Ontdekdozen Een ontdekdoos bevat onderzoeksmateriaal en opdrachten waar de leerlingen zelfstandig, in groepjes van twee of drie mee kunnen werken. Aan de hand van opdrachtkaarten maken ze verschillende opdrachtjes en zoeken ze zélf naar oplossingen voor vraagstukken. De ontdekdozen zijn speciaal geschikt voor het oefenen van het zelfstandig oplossen van vraagstukken door eigen waarneming. De uitleentermijn voor ontdekdozen is twee weken. Excursies Bij een excursie vindt een deel van de activiteiten plaats buiten de directe schoolomgeving, bijvoorbeeld in het bos, de uiterwaarden of het Arboretum. Het is over het algemeen geen losstaande activiteit, maar een onderdeel van een groter lesprogramma (met voorbereiding/verwerking op school). De duur van het totale lesprogramma kan variëren van een halve dag tot vijf activiteiten verspreid over twee weken. Les op het Groene Wiel In het Groene Wiel worden elk jaar een aantal lessen georganiseerd die vanwege gebruik van dieren, planten of speciale materialen en begeleiding niet op school kunnen worden uitgevoerd. Materiaalzending Een materiaalzending bestaat uit verbruiksmaterialen, een lesbrief met informatie over het onderwerp en suggesties voor het gebruik in de klas. Het verschil met een is dat u de materialen en de bijbehorende handleiding niet terug hoeft te brengen. Een materiaalzending bestaat soms uit levend materiaal, waarvan de leverdatum niet altijd exact vast te leggen is. 8

9 Leergebieden Het Groene Wiel heeft de inhoud van natuuronderwijs uitgewerkt in zes verschillende leergebieden. De eerste vier daarvan zijn ook nadrukkelijk terug te vinden in de kerndoelen. De twee laatste leergebieden zijn relevant vanuit het perspectief van natuur- en milieu-educatie en duurzame ontwikkeling en voor de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen. Besef Leren kennen van planten en dieren, groei en ontwikkeling, vorm en functie en samenhang. Aan de hand van concrete materialen en situaties wordt kennis (begrippen, woorden, verbanden) ontwikkeld. Waarnemen en Leren herkennen en benoemen van eigenschappen. Leren om conclusies te trekken uit eigen waarnemingen. Leren om zelfstandig (onderdelen van) onderzoekjes op te zetten. Zorg en verantwoordelijkheid Leren zorg te dragen voor planten en dieren en daar steeds meer verantwoordelijkheid in leren te dragen. Duurzaam handelen Leren hoe (samen met anderen) op een verantwoorde manier om te gaan met de omgeving, afval, energie, water e.d. Waardering Het creëren van situaties waarin leerlingen waardering voor de natuur kunnen ontwikkelen, verwoorden en verbeelden. Hiermee kunnen tevens gevoelens van angst ten opzichte van dieren worden voorkomen. Rechtvaardigheid en keuzevaardigheid Kennismaken met algemene normen en waarden met betrekking tot onze omgang met planten, dieren en milieu. Vanuit een ander (waarden)perspectief leren kijken naar een situatie. Kennismaken met situaties waarin verschillende waarden ten opzichte van elkaar moeten worden afgewogen (bijvoorbeeld in een rollenspel). 9

10 GROEP 1 EN 2 Kabouterpad E uur Bollen en Knollen Mz uur Paddenstoelen Mz uur Kikkervisjes Mz uur Insecten in de klas Km uur Alles voor een pannenkoek K uur Bijen K uur Ik-zelf K uur Kaas maken K uur Toverstenen K uur Zo doet een vogel K uur Droppie Water K uur Eekhoornschool K uur Lievebeest K uur Thema-spel K uur Zwervend afval (vernieuwd) P uur Warme Truiendag P uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project W workshop 10

11 GROEP 3 EN 4 De bakker en de ballerina Lb uur Mens en Dier L 4 2 uur Bollen en Knollen Mz uur Paddenstoelen Mz uur Kikkervisjes Mz uur De week van de slak Km uur Insecten in de klas Km uur Voorproevers van de keizer Km uur Bellen blazen K uur Droppie water K uur Kaas maken K uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project W workshop 11

12 GROEP 3 EN 4 Kikker op Avontuur K uur Kleuren K 4 1,5 uur Magneten ontdekhoek K uur Op avontuur met je zintuigen K uur Op pad met pad K uur Kriebelbeestjes K uur Onderzoek om school (vernieuwd) K uur Thema-spel K uur Zwervend afval (vernieuwd) P uur Warme truiendag P uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project W workshop 12

13 GROEP 5 EN 6 Mens en Dier L 5 3 uur Uiterwaardenproject E 6 3 uur Klasse Kuikens Mz uur Paddenstoelen Mz uur Insecten in de klas Km uur De Groente-experts Km uur Bezige Bij K uur Bloemen voor blije bijen W uur Biodiversiteitsspel K 6 1 uur Boekensteun middenbouw K 5-6 n.v.t. Het Weerbericht K uur Kaas maken K uur Magneten K 6 2 uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project W workshop 13

14 GROEP 5 EN 6 Papier maken K uur Ontdekdozenset licht en geluid K uur Ontdekdozenset materialen K uur Ontdekdozenset vloeistoffen K uur Ontdekdozenset zintuigen K uur Schoolkampset Vleermuizen K uur Schoolkampset Nachtvlinders K uur Watergoochelaar K uur Thema-spel K uur Lesbrief Spinnen Lb uur Lesbrief Vogels in nesten Lb uur Zwervend Afval (vernieuwd) P uur Warme Truiendag P uur Voeding toen en nu P uur Broodje Tweede Kans (nieuw) Lb uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project W workshop 14

15 GROEP 7 EN 8 Afvallûh! P uur Uiterwaardenproject E uur Rioolwaterzuivering E uur Paddenstoelen Mz uur Insecten in de klas Km uur Biodiversiteitsspel K uur Boekensteun bovenbouw K 7-8 n.v.t. Energie(k)! K uur Het Kabinet K 7-8 n.v.t. Kaas maken K uur Papier maken K uur Puberteit K uur Sarah s Wereld K dag sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project W workshop 15

16 GROEP 7 EN 8 Visserijspel K uur Waterkringloop K uur Waterlab K uur Schoolkampset Vleermuizen K uur Schoolkampset Nachtvlinders K uur Thema-spel K uur Weer en Klimaat K uur Zwervend Afval (vernieuwd) P uur Warme Truiendag P uur Voeding toen en nu P uur Broodje Tweede Kans (nieuw) Lb uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project W workshop 16

17 GROEP 1 EN 2 2 uur excursie 2 uur materiaalzending 2-4 uur materiaalzending 4 uur materiaalzending waarnemen en 4 uur materiaalzending waarnemen en 4 uur Kabouterpad Het kabouterpad is een speelse manier om jonge kinderen in contact te brengen met de natuur en hun omgeving. Houten kabouters met kleurige mutsen nodigen de kinderen uit om in het Arboretum te komen zien, horen, voelen, ontdekken en opdrachtjes uit te voeren. Dit wordt ingeleid en afgesloten door een medewerker van Het Groene Wiel. Bollen en Knollen Dit pakket bevat verschillende soorten (bloem-)bollen en knollen en een handleiding met lessuggesties rondom de verschillende ontwikkelstadia van de bollen en de knollen Paddenstoelen Deze materiaalzending bestaat uit een kweekpakket waarmee u in de les eetbare paddenstoelen kunt kweken. Daarbij ontvangt u een lesbrief met lessuggesties rondom dit onderwerp. Kikkervisjes Het is altijd weer wonderlijk de metamorfose van kikkerdril tot kikker zelf te kunnen bekijken. U ontvangt een aquariumbak met kikkerdril en een handleiding met o.a. instructie voor verzorging. Insecten in de klas Bij dit project krijgt u levend materiaal van vier soorten insecten in alle stadia, namelijk: de sprinkhaan, de wandelende tak, de meeltor en het koolwitje. Deze is gericht op het leren van algemene kenmerken van insecten. Bij deze horen een handleiding en werkbladen. Alles voor een pannenkoek Melk komt uit de fabriek en een pannenkoek komt uit een pak, of toch niet? Deze is gebaseerd op het prentenboek Alles voor een pannenkoek van Eric Carle. Het jongentje Hannes wil graag een pannenkoek eten. Dat mag van zijn moeder, maar dan moet hij zelf voor de benodigdheden zorgen. De lessen gaan in op de ingrediënten en hun herkomst. Leerlingen worden hierbij uitgedaagd te proeven, voelen, ruiken, pletten en malen. Aan het eind van de lessenserie bakt u samen met de klas pannenkoeken. 17

18 GROEP 1 EN 2 waarnemen en 4 uur, waardering en 2 uur 3-4 uur waarnemen en 2 uur waarnemen en 3 uur Bijen Veel kinderen zijn bang voor alles wat vliegt, en bijen in het bijzonder. Deze leuke, in de vorm van een echte bijenkast, geeft een kijkje in het leven van de honingbij. De rode draad is het leven van een werkbij, verteld in 8 verhaaltjes. De zit boordevol materiaal voor zowel leerzame als speelse lessen, zoals bijenpoppen, bijenraten en een DVD. Er is zelfs de mogelijkheid om het verhaal in een musical-vorm uit te voeren. Dit alles kan overdreven angst voor bijen verminderen. Ik-zelf Deze is bijzonder geschikt voor zelfstandig werken, doordat de opdrachten in de vorm van foto-strips worden gegeven. Aan de hand van allerlei activiteiten rond het lichaam en zintuigen ervaren kinderen de mogelijkheden en grenzen van hun eigen lichaam. Kaas maken Zelf een kaasje maken! Leuk, leerzaam en lekker! Met deze kist ontdekken de leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De kist bevat alle materialen en uitleg die nodig zijn om een aantal kleine kaasjes te maken. U hoeft alleen te zorgen voor de ingrediënten: verse volle melk, een beetje karnemelk en zout. Toverstenen Kleuters zijn dol op stenen. Met deze kist wordt aan deze belangstelling tegemoet gekomen. De kist begint met een spannend verhaal over Tessa en de stenen van het tovervisje. Daarna volgt een opdrachtencircuit. De opdrachtjes richten zich op: het gebruik van de zintuigen, eigenschappen van stenen en het aanleren van begrippen zoals glad/ruw, groot/klein, veel/weinig, etc. De opdrachtjes zijn ook prima los van het verhaal uit te voeren. Zo doet een vogel Dieren en mensen hebben verschillende manieren om te bewegen. Aan de hand van een verhaal over het zieke meisje Liesje leren de kinderen bewegingen van allerlei dieren kennen, benoemen en nadoen. Door deze bewegingen ook zelf te maken en te verkennen ontwikkelen de kinderen hun eigen bewegingsmogelijkheden. Vijf bewegingslessen worden aangevuld met extra knutselsuggesties en bijpassende liedjes. De lessen zijn geschikt voor in de klas, in de gymzaal en buiten. 18

19 GROEP 1 EN 2 duurzaam handelen 3-4 uur Droppie Water Met de Droppie Water komen kinderen uit groep 1 t/m 3 op een speelse manier in aanraking met allerlei aspecten van water. Droppie Water laat hen kennis maken met verschillende eigenschappen en functies van water. Dit gebeurt d.m.v. liedjes, verhalen, proefjes, geluids- en bewegingsspelletjes en met gesprekken met de handpop Droppie Water. De kist bevat alle benodigde materialen. 1-3 uur deels buiten Deze wordt u gratis aangeboden door Waterschap Vallei en Veluwe. Reservering en uitleen verloopt via Het Groene Wiel. Eekhoornschool In de Eekhoornschool verplaatsen de kinderen zich in de rol van jonge eekhoorns. Ze leren er alles wat jonge eekhoorns buiten moeten leren. Zoals: een nest bouwen, noten verzamelen, verstopplekken onthouden, gevarentraining, eekhoorn-memory, noten knikkeren, allerlei creatieve opdrachtjes met natuurlijk materiaal en een echt eekhoornlied. De bevat alle materialen die nodig zijn om de opdrachtjes te doen en te verwerken. Het is daarnaast mogelijk om een buitenactiviteit in het bos te doen met de klas (eekhoornpraktijkles). Hiervoor zijn ideeën en hulpmiddelen aanwezig en een beschrijving van geschikte locaties. Voor begeleiders is er een beschrijving van de activiteit., zorg en verantwoordelijkheid 2 uur, waardering en 2-3 uur Lievebeest Jonge kinderen kunnen eindeloos naar kleine diertjes zoeken. Lieveheersbeestjes zijn favoriet want het zijn de knuffeldiertjes onder de insecten. Samen met de kinderen verzamelt u lieveheersbeestjes in de schoolomgeving, die u gedurende enkele dagen in de klas verzorgt. Met deze bieden wij u tal van mogelijkheden om met dit onderwerp aan de slag te gaan, van liedje tot vouwopdracht, van telwerkje tot puzzel. Themaspel: Het rijk van Aarde en Wormen In het Rijk van Aarde en Wormen is de natuur in de war. De leerlingen helpen Xza de heks met het brouwen van een toverdrank om de natuur weer op orde te krijgen. Leerlingen raken spelenderwijs betrokken bij de natuur om hen heen. Ze leren goed waar te nemen en samen te werken. Ze filosoferen over wat zij zelf belangrijk vinden aan natuur en wat zij zelf kunnen doen om te helpen. Door de gevarieerde spelvormen is dit themaspel ook geschikt voor BSO of schoolreisje. 19

20 GROEP 1 EN 2 duurzaam handelen 1-3 uur Zwervend Afval - Maart (met nieuwe opdrachten!) Dit project draait in maart tijdens De Week van Nederland Schoon. Leerlingen gaan met grijpers en afvalzakken het zwerfafval in de buurt rond de school opruimen. Ze filosoferen over wat is (zwerf-) afval en denken na over wat ze zelf kunnen doen. 5 februari 2016 Warme Truiendag, duurzaam handelen 1-4 uur Vrijdag 5 februari 2016 is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de Warme Truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. 20

21 GROEP 3 EN 4, waarnemen en 3-4 uur lesbrief De bakker en de ballerina (groep 4) Dit lespakket gaat over de relatie tussen voeding en beweging. Leerlingen worden gestimuleerd om gezonde keuzes te maken. Door de bakker en de ballerina te helpen, leren de leerlingen over de energiebalans en over lekker en gezond eten en bewegen. Het pakket bevat een leerzaam energiebalans-spel voor op het schoolplein of in het gymlokaal. waardering 2 uur les Mens en Dier (groep 4) Leerlingen leren dat dieren andere levenswensen en mogelijkheden heben dan mensen. In Het Groene Wiel kunnen de leerlingen in groepjes dieren bekijken en zelf dieren naspelen om er zo achter te komen wat uiterlijk en gedrag voor mogelijkheden en beperkingen geven. De klas wordt in twee groepen verdeeld. Eén groep wordt door een medewerkers van Het Groene Wiel begeleid, de andere groep begeleidt u zelf. 2 uur materiaalzending 2-4 uur materiaalzending 4 uur materiaalzending Bollen en Knollen Dit pakket bevat verschillende soorten (bloem-) bollen en knollen en een handleiding met lessuggesties rondom de verschillende ontwikkelstadia van de bollen en de knollen Paddenstoelen Deze materiaalzending bestaat uit een kweekpakket waarmee u in de les eetbare peddenstoelen kunt kweken. Daarbij ontvangt u een lesbrief met lessuggesties rondom dit onderwerp. Kikkervisjes Het is altijd weer wonderlijk de metamorfose van kikkerdril tot kikker zelf te kunnen bekijken. U ontvangt een aquariumbak met kikkerdril en een handleiding met o.a. instructie voor verzorging 21

22 GROEP 3 EN 4 zorg en verantwoordelijkheid 4 uur met levend materiaal De week van de slak U krijgt echte slakken die de leerlingen per groepje een week lang moeten verzorgen. De lessen in die week gaan over het zorgen voor slakken, de bouw van de slak en de leefwijze. Hiermee krijgen de leerlingen inzicht in de bouw en leefwijze van een dier dat heel anders is dan zijzelf. Een oefening in geduld en zorgzaamheid. Let op: Omdat u werkt met levend materiaal is het belangrijk dat u voldoende tijd voor de lessen inroostert. waarnemen en 4 uur met levend materiaal Insecten in de klas Bij dit project krijgt u levend materiaal van vier soorten insecten in alle stadia, namelijk: de sprinkhaan, de wandelende tak, de meeltor en het koolwitje. Deze is gericht op het leren van algemene kenmerken van insecten. Bij deze horen een handleiding en werkbladen., waarnemen en 2-4 uur met groentenpakket Voorproevers van de Keizer De Keizer houdt enorm van groenten maar is vreselijk bang voor zijn kok. Hij denkt dat de kok zelf keizer wil worden. De leerlingen worden voorproever van de keizer en gaan verschillende soorten groenten zelf, blind proeven en klaarmaken. Met het verse groentepakket kunt u met de leerlingen een gezonde traktatie en/of een gerecht maken. Leerlingen leren meer soorten groenten (her)kennen. waarnemen en 1 uur Bellen blazen Zeepbellen lenen zich voor allerlei spontane experimenten. Je gaat je dingen leren afvragen en ook ga je je eigen ontdekkingen leren verwoorden. Mocht dit alles niet lukken, dan is uw klas na afloop van deze les in elk geval weer blinkend schoon! duurzaam handelen 3-4 uur Droppie Water (groep 3) Met de Droppie Water komen de kinderen uit groep 1 t/m 3 op een speelse manier in aanraking met allerlei aspecten van water. Droppie Water laat hen kennis maken met verschillende eigenschappen en functies van water. Dit gebeurt d.m.v. liedjes, verhalen, proefjes, geluids- en bewegingsspelletjes en met gesprekken met de handpop Droppie Water. 22

23 GROEP 3 EN 4 De kist bevat alle benodigde materialen. Deze wordt u gratis aangeboden door Waterschap Vallei en Veluwe. Reservering en uitleen verloopt via Het Groene Wiel. 3-4 uur Kaas maken Zelf een kaasje maken! Leuk, leerzaam en lekker! Met deze kist ontdekken de leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De kist bevat alle materialen en uitleg die nodig zijn om een aantal kleine kaasjes te maken. U hoeft alleen te zorgen voor de ingrediënten: verse volle melk, een beetje karnemelk en zout. 4 uur Kikker op Avontuur Een avontuurlijke kikker heeft acht spannende en bijzondere waterverhalen geschreven. Bij elk verhaal hoort een doe-opdracht, waardoor de kinderen spelenderwijs een eigenschap van water ontdekken. Water als vergrootglas? Poeders die in water verdwijnen? Deze wordt u gratis aangeboden door Waterschap Vallei en Veluwe. Reservering en uitleen verloopt via Het Groene Wiel. waarnemen en 1,5 uur Kleuren (groep 4) Kleuren spelen een belangrijke rol in het dagelijks leven. Er zijn vrolijke kleuren en kleuren die horen bij droefheid. In de natuur zijn er ook veel kleuren die een bepaalde betekenis hebben. Met verschillende opdrachten en materialen gaan de leerlingen aan de slag en leren zij eigenschappen van kleuren kennen. waarnemen en 2 uur Magneten ontdekhoek Magneten oefenen een grote aantrekkingskracht uit op kinderen. Met de materialen voor deze ontdekhoek kunnen ze vrij experimenteren en ontdekken. Zo leren ze spelenderwijs de eigenschappen van magneten kennen. Vraagmapjes geven u de mogelijkheid om leerlingen wat meer houvast te geven bij hun ontdekkingen. 23

24 GROEP 3 EN 4, waarnemen en 5 uur Op avontuur met je zintuigen - Het Buitenboek van tante Door Met deze kist leren de kinderen hun zintuigen bewust te gebruiken bij het verkennen van hun omgeving. Dit doen ze naar aanleiding van ansichtkaarten die ze krijgen van Tante Door. Tante Door is op vakantie en stuurt kaartjes met waarnemingen die zij doet (wat ze ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt). Kunnen de kinderen dit ook? Elke dag gaan ze een uurtje met een ander zintuig aan de slag (5x). Al doende maken de kinderen een buitenboekje met hun waarnemingen en gevonden materialen. Ieder kind werkt hierbij op eigen niveau tevens aan zijn/haar taalontwikkeling. waardering 3 uur met levend materiaal Op pad met pad Op Pad met Pad is een combinatie van natuur- en taalles. Op pad met pad helpt uw leerlingen om hun woordenschat verder te ontwikkelen. In 4 lessen (van elk 45 minuten) verbreden de kinderen hun woordenschat om zo betekenis toe te kennen aan hun omgeving en aan dieren. Een pad komt hierbij live in de klas en zorgt daarmee voor de nodige aandacht! waarnemen en 2 uur waarnemen en 1 uur Kriebelbeestjes Met deze gaat u met de klas rond de school kriebelbeestjes zoeken. U heeft daarvoor een groene schoolomgeving of parkje nodig. Centraal staan de pissebed, de slak, de spin, de regenworm en de duizendpoot. De leerlingen verzamelen ze, leren de manier van voortbewegen benoemen en meer details aan het dier te onderscheiden. Ook maken ze zich een voorstelling van hoe het dier leeft. Onderzoek om de school (vernieuwd) In groep 3 en 4 is de tijd beperkt om kinderen op een de manier laten leren. Toch is het in deze groepen van groot belang om dat te doen, om de motivatie voor het op eigen kracht en vanuit eigen interesse willen leren in stand te houden en verder te ontwikkelen. Onderzoek Om School is één lesactiviteit van minuten. Maximaal 9 groepjes kunnen onderzoek doen direct rond de school. Elk groepje doet één onderzoekje. Daardoor heeft elke groepje tijd om goed te kijken en te vergelijken. Met materiaal dat bij het onderzoekje wordt verzameld én aan de hand van foto s en aantekeningen die door de persgroep worden gemaakt, is er een afsluitende presentatie over de ontdekkingen in de klas. 24

25 GROEP 3 EN 4, waardering en 2-3 uur Themaspel: Het Rijk van Aarde en Wormen In het Rijk van Aarde en Wormen is de natuur in de war. De leerlingen helpen Xza de heks met het brouwen van een toverdrank om de natuur weer op orde te krijgen. Leerlingen raken spelenderwijs betrokken bij de natuur om hen heen. Ze leren goed waar te nemen en samen te werken. Ze filosoferen over wat zij zelf belangrijk vinden aan natuur en wat zij zelf kunnen doen om te helpen. Door de gevarieerde spelvormen is dit themaspel ook geschikt voor BSO of schoolreisje. duurzaam en handelen 1-3 uur Zwervend Afval - Maart (met nieuwe opdrachten!) Dit project draait in maart tijdens De Week van Nederland Schoon. Leerlingen gaan met grijpers en afvalzakken het zwerfafval in de buurt rond de school opruimen. Ze filosoferen over wat is (zwerf) afval en denken na over wat ze zelf kunnen doen. 5 februari 2016 Warme Truiendag, duurzaam handelen 1-4 uur Vrijdag 5 februari 2016 is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de Warme Truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. 25

26 GROEP 5 EN 6 waardering 3 uur les op Het Groene Wiel waardering 3 uur excursie Mens en Dier (groep 5) Leerlingen leren dat dieren andere levenswensen en mogelijkheden heben dan mensen. In Het Groene Wiel kunnen de leerlingen in groepjes dieren bekijken en zelf dieren naspelen om er zo achter te komen wat uiterlijk en gedrag voor mogelijkheden en beperkingen geven. De klas wordt in twee groepen verdeeld. Eén groep wordt door een medewerkers van Het Groene Wiel begeleid, de andere groep begeleidt u zelf. Uiterwaardenproject (groep 6-8) De meeste leerlingen kennen de uiterwaarden van schaatsen of wandelen. In dit programma maken ze nader kennis met de betekenis van de uiterwaarden, het landschap en de ontwikkeling van de natuur in het gebied. Het project bestaat uit: - een les (aan de hand van uitgewerkte opdrachten), - een les in de Blauwe Kamer - een oversteek met het veer van Opheusden voor een tekenopdracht aan de andere kant van de Rijn. zorg, verantwoordelijkheid, waardering 2-5 uur met levende dieren 2-4 uur materiaalzending Voor het fietsen is minimaal 1 extra begeleider nodig. Klasse Kuikens! Een ei uit zien komen is reuze spannend en kuikens hebben een grote aaibaarheidsfactor! In dit project kunnen kinderen van dichtbij meemaken hoe een kuiken uit een ei komt. Ze leren over de functie van het ei; ze leren wat een kuiken nodig heeft om te groeien en ontwikkelen; ze zijn verantwoordelijk voor de verzorging van dieren; ze leren over de natuurlijke leefwijze van kippen en misschien ook over de niet-natuurlijke wijze waarop veel kippen opgefokt worden. Paddenstoelen Deze materiaalzending bestaat uit een kweekpakket waarmee u in de les eetbare paddenstoelen kunt kweken. Daarbij ontvangt u een lesbrief met lessuggesties over dit onderwerp. 26

27 GROEP 5 EN 6 waarnemen en 3 uur met levend materiaal, waarnemen en 2-3 uur met groentenpakket Insecten in de klas Bij dit project krijgt u levend materiaal van vier soorten insecten in alle stadia, namelijk: de sprinkhaan, de wandelende tak, de meeltor en het koolwitje. Deze is gericht op het leren van algemene kenmerken van insecten. Bij deze horen een handleiding en werkbladen. De Groente-experts Groenten liggen iedere dag op je bord. Wat vind je lekker? Leerlingen gaan op verschillende manieren aan de slag met groenten. Leerlingen maken een eigen receptkaart door eens in kookboeken te neuzen. In de kookles worden een aantal gerechten van receptkaarten gemaakt of maken de leerlingen gezamenlijk een groente-egel. Door onderzoek te doen naar het verschil van groenten in blik, in een pot of vers worden ze zelf groenteexpert. Groenten staat centraal, waarbij proeven heel belangrijk is., waarnemen en 3-5 uur Bezige Bij De Bezige Bij behandelt het leven van de honingbij, het werk van de imker en de leefomgeving van de bij. De leerlingen leren over de relatie tussen: de bijen onderling, de bijen en de imker en de bij en zijn omgeving. Daarbij komt ook aan bod wat de kinderen zelf voor bijen kunnen doen. Het is ook mogelijk een imker in uw klas uit te nodigen via Het Groene Wiel. Tip: mooie combinatie met een excursie naar Het Bijenhuis in Wageningen; of met de workshop Bloemen voor Bijen Bloemen voor blije bijen zorg,, verantwoordelijkheid 1,5 uur workshop Deze workshop wordt gegeven door vrijwilligers van Bijenlint Vallei. Met deze workshop laten we kinderen in de huid van de bij kruipen. We vertellen kinderen over bijen en zaaien met hen bloemenmengsels voor bijen op een stukje grond bij school. De kinderen maken ook zaadbommetjes om mee naar huis te nemen. Met de leerlingen komen we op een aansprekende manier in actie om de bijen te helpen. Het gaat er om dat de kinderen door deze actie zien wat er nodig is om iets te laten groeien, bloeien. Daarmee bereiken we dat de kinderen zich bewust worden van hun eigen rol in de natuur. 27

28 GROEP 5 EN 6 Zaaien van bloemen moet uiteraard op een goed moment gebeuren. Maart, april en mei zijn de beste maanden hiervoor. De kinderen kunnen dan tot en na de zomervakantie zien dat er iets gaat groeien en bloeien. De duur van de workshop is 60 tot 90 minuten. De kosten zijn 50,-. Deze worden gebruikt om de workshop te bekostigen en nieuwe workshops te ontwikkelen van het Bijenlint Vallei. De workshop sluit aan bij de Bezige Bijen van Het Groene Wiel. Meer informatie over het de workshop en BijenlintVallei is op te vragen via bijenlintvallei@gmail.com 1 uur kaartspel n.v.t. Biodiversiteitsspel (groep 6) Het biodiversiteitsspel is een educatief spel voor leerlingen van 9 tot 14 jaar. In het spel ervaren zij de begrippen voedselketen en biodiversiteit.de spelers moeten voedselketens maken om dieren een plekje te kunnen geven. Biodiversiteit is nodig om de roofdieren levensmogelijkheden te geven. Kiezen voor biodiversiteit in de kaarten die de speler voor zichzelf uitlegt vergroot de kans op winnen. Het biodiversiteitsspel is een spel waarbij spelers elkaar kunnen dwarsbomen door kaarten bij elkaar te plaatsen of weg te halen, door voedselketens te onderbreken of door de tegenstander op te zadelen met veel van hetzelfde. Het spel duurt afhankelijk van de leeftijd van de spelers zo n 30 tot 45 minuten. Voor het uitleggen van de spelregels kunt u gebruik maken van een powerpointpresentatie. Dit vergt ongeveeer 15 minuten extra. Boekensteun middenbouw Bij inschrijving ontvangt u gedurende een maand een set van ca. 40 boeken over natuur en milieu waarmee u uw documentatiecentrum tijdelijk kunt uitbreiden. Een bijkomend voordeel is, dat u een aantal boeken in de praktijk kunt uitproberen, zodat u later gericht boeken kunt aanschaffen. 28

29 GROEP 5 EN 6 3 uur 3-4 uur Het Weerbericht Als de weermannen en -vrouwen gaan staken tengevolge van het voortdurende commentaar op hun berichten, blijft er voor de klas weinig anders over dan zelf maar het weerbericht te gaan maken. Daarvoor moet je natuurlijk wel temperatuur, windkracht en neerslag kunnen meten, de windrichting kunnen bepalen, de bewolking kunnen schatten en weten op welke manier je die gegevens op een weerkaart zet. Leerlingen kunnen dit op verschillende manieren aan de weet komen: Infokaarten lezen, een werkblad maken, filmpjes bekijken of het aan iemand vragen die het al weet. Voor elk onderdeel is er een test. Heeft een groep alle kennis in huis, dan kunnen ze een echt weerbericht maken voor de rest van de klas. Kaas maken Zelf een kaasje maken! Leuk, leerzaam en lekker! Met deze kist ontdekken de leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De kist bevat alle materialen en uitleg die nodig zijn om een aantal kleine kaasjes te maken. U hoeft alleen te zorgen voor de ingrediënten: verse volle melk, een beetje karnemelk en zout. waarnemen en 1,5 uur waarnemen en 2 uur duurzaam handelen 2 uur Kleuren Kleuren spelen een belangrijke rol in het dagelijks leven. Er zijn vrolijke kleuren en kleuren die horen bij droefheid. In de natuur zijn er ook veel kleuren die een bepaalde betekenis hebben. Met verschillende opdrachten en materialen gaan de leerlingen aan de slag en leren zij eigenschappen van kleuren kennen. Magneten (groep 6) Door diverse experimenten ontdekken de leerlingen de belangrijkste eigenschappen van magneten. Aan de orde komen o.a. aantrekken, afstoten, kompassen, noord- en zuidpool. De kist bevat voldoende oefenmateriaal om in groepjes te werken. Papier maken Maak van oud papier je eigen nieuwe papier: dat is wat de leerlingen gaan doen met deze. Leuk om te doen en het levert inzicht in nuttig hergebruik van oud papier. Naast een papierschepset bevat de enkele lessuggesties rondom papier(verwerking). 29

30 GROEP 5 EN 6 waarnemen en 2 uur ontdekdozenset Ontdekdozen De ontdekdozen zijn sets van dozen rond een bepaald thema, bedoeld voor het oefenen van het zelfstandig oplossen van vraagstukken door eigen waarneming en het uitvoeren van eenvoudige proefjes. Als differentiatie kunt u de leerlingen zelf opdrachten geven waarbij ze zelf ook het onderzoekje moeten bedenken waarmee ze de vraag kunnen oplossen. Elk thema bestaat uit vijf of zes verschillende onderwerpen. Het is mogelijk met de hele klas tegelijk aan een thema te werken, maar deze dozen zijn ook uitstekend geschikt als tussendoor-activiteit, waar groepjes van twee of drie kinderen zelfstandig aan werken. Met één doos kan ongeveer minuten worden gewerkt. In beide gevallen is een klassikale nabespreking gewenst. Ontdekdozenset licht en geluid Proefjes en ontdekkingen op het gebied van licht en geluid. Dozen: licht en schaduw, spiegels, lenzen, kleuren, geluid, muziek in elastiek. Ontdekdozenset materialen Ontdekkingen aan verschillende materialen. Dozen: hout, metalen, papier, lucht, lapjes. Ontdekdozenset vloeistoffen Proefjes met vloeistoffen. Dozen: zeepbellen, drijven/zinken, mengen, stroperigheid, doorlaatbaarheid en oppervlaktespanning. Ontdekdozenset zintuigen Proefjes gericht op de zintuigen en de zintuiglijke waarneming. Dozen: horen, ruiken, proeven, voelen, zien en bedrog. 2 uur schoolkampset Schoolkampset Vleermuizen Met deze set kunt u s avonds vleermuizen spotten. De set bevat twee vleermuisdetectors waarmee vleermuisgeluiden opgevan gen kunnen worden. In de handleiding vindt u tips voor het spotten van vleermuizen. Informatiekaarten, boekjes en een cd met vleermuisgeluiden geven de leerlingen informatie over vleermuizen in Nederland. 30

31 GROEP 5 EN 6 2 uur schoolkampset Schoolkampset Nachtvlinders Met deze set kunt u nachtvlinders vangen en bekijken. Nachtvlinders zijn vaak prachtig om te zien met aparte kleuren, vormen en voelsprieten. De set bevat een speciale vanginstallatie voor nachtvlinders (stokken, lampen, verlengsnoer en doek). Vlinderzoekkaarten en boekjes geven informatie over de nachtvlinders. 4 uur (verhalend ontwerpen) Leskist Watergoochelaar De Watergoochelaar is in de stad! Journaliste Hanneke Diepgraven heeft het gevoel dat deze meneer mensen oplicht met zijn dure watergoochelshow. Ze wil hem gaan ontmaskeren en heeft zijn goochelkist te pakken gekregen. Ze moet zelf plotseling weg, dus ze heeft in een brief de hulp van de klas gevraagd. Tijdens het van de trucs krijgen de leerlingen spelenderwijs inzicht in acht verschillende watereigenschappen., waardering en 2-3 uur Deze wordt u gratis aangeboden door Waterschap Vallei en Veluwe. Reservering en uitleen verloopt via Het Groene Wiel. Themaspel: Het Rijk van Aarde en Wormen In het Rijk van Aarde en Wormen is de natuur in de war. De leerlingen helpen Xza de heks met het brouwen van een toverdrank om de natuur weer op orde te krijgen. Leerlingen raken spelenderwijs betrokken bij de natuur om hen heen. Ze leren goed waar te nemen en samen te werken. Ze filosoferen over wat zij zelf belangrijk vinden aan natuur en wat zij zelf kunnen doen om te helpen. Door de gevarieerde spelvormen is dit themaspel ook geschikt voor BSO of schoolreisje. waardering 1 uur lesbrief Lesbrief Spinnen Deze lesbrief geeft opdrachtjes om de levenswijze van spinnen te leren kennen en de angst voor spinnen te verminderen. De lesbrief is te downloaden te op waardering 1 uur lesbrief Lesbrief Vogels en Nesten Deze lesbrief bevat lessen over de manieren waarop vogels hun jongen uitbroeden en grootbrengen. 31

32 GROEP 5 EN 6 duurzaam handelen 1-3 uur actie, Zwervend Afval - Maart (met nieuwe opdrachten!) Dit project draait in maart tijdens De Week van Nederland Schoon. Leerlingen gaan met grijpers en afvalzakken het zwerfafval in de buurt rond de school opruimen. Ze filosoferen over wat is (zwerf) afval en denken na over wat ze zelf kunnen doen. 5 februari 2016 Warme Truiendag, duurzaam handelen 1-4 uur actiedag Vrijdag 5 februari 2016 is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. beperkte versie 5 uur; uitgebreide versie 14 uur project Voeding Toen en Nu Voeding Toen en Nu integreert Geschiedenis, Aardrijkskunde en Natuuronderwijs en geeft leerlingen de mogelijkheid om opdrachten op hun eigen niveau te kiezen en uit te voeren. De structuur van het programma is gericht op het beworderen van samenwerkend leren. Aan de hand van acht vragen worden leerlingen expert over voeding in de tijd van Jagers-Verzamelaars, Steden en Staten òf de huidige tijd. Daarna worden er per vraag groepjes gevormd die welke verandering er heeft plaatsgevonden en wat daarvan de consequenties zijn voor het individu, de samenleving en het milieu. In deze groepjes is elke leerling expert vanuit een bepaalde tijdsperiode. Een bijzonder onderdeel is de interactieve speurtocht in de stad. Voor meer informatie zie: 32

33 GROEP 5 EN 6, duurzaam handelen 2-4 uur lesbrief Lesbrief Broodje Tweede Kans (nieuw) Brood: veel kinderen hebben het dagelijks bij zich in hun lunchtrommeltje. Uit onderzoek blijkt dat we in Nederland samen dagelijks broden weggooien. Dat kan beter! In dit lespakket gaan we in op de herkomst en de toekomst van brood. Wat is er allemaal voor nodig geweest voordat de boterham op je bord ligt? En wat gebeurt er met brood als het oud is? Kun je er misschien iets anders mee doen dan weggooien? Kinderen worden aangezet tot het bedenken van creatieve oplossingen. Bijvoorbeeld wentelteefjes of broodpudding maken, het omzetten tot energie of nog iets heel anders? Kortom dit lespakket maakt voedselverspilling behapbaar voor kinderen. 33

34 GROEP 7 EN 8 waarnemen en, duurzaam handelen 5 uur lessen en excusie waardering 3 uur excursie Afvallûh! In dit project leren de kinderen afvalmaterialen onderscheiden en leren ze waarom ze afval gescheiden moeten inzamelen. Ook komen de zin en de onzin van verpakkingsmaterialen en de mogelijkheden van recycling aan bod. Dit programma bestaat uit lessen op school en activiteiten buiten school: - Wat weten leerlingen van afval, hoeveel afval produceren de inwoners van Wageningen. - Producten kopen in de supermarkt (met begeleiding door Het Groene Wiel. - Onderzoek van verpakkingsmateriaal. - Afvalscheiding. - Excursie op het Afvalbrengstation en daar de afsluiting van het project in spelvorm (begeleiding door Het Groene Wiel). Uiterwaardenproject (groep 6-8) De meeste leerlingen kennen de uiterwaarden van schaatsen of wandelen. In dit programma maken ze nader kennis met de betekenis van de uiterwaarden, het landschap en de ontwikkeling van de natuur in het gebied. Het project bestaat uit: - een les in de klas aan de hand van uitgewerkte opdrachten, - een les in de Blauwe Kamer - een oversteek met het veer van Opheusden voor een tekenopdracht aan de andere kant van de Rijn. Voor het fietsen is minimaal 1 extra begeleider nodig., zorg, waardering en verantwoordelijkheid 1-2 uur excursie naar Veenendaal of Ede Rioolwaterzuivering Het Waterschap Vallei en Veluwe nodigt leerlingen van groep 7 en 8 van harte uit om een kijkje te komen nemen op een riool waterzuivering. Deze gratis rondleidingen worden gegeven in Veenendaal of Ede. De kinderen krijgen antwoord op vragen als: Waar gaat het water heen als we het door de wc spoelen? Hoe wordt afvalwater weer schoon? En hoe schoon is dat nou precies? Er kunnen maximaal 30 leerlingen tegelijkertijd worden ontvangen, bij grotere groepen wordt u verzocht deze te splitsen. De rondleiding duurt ongeveer 1,5 uur. Deelname is kosteloos. U dient zelf voor het vervoer te zorgen en per 10 leerlingen voor één begeleider. 34

35 GROEP 7 EN uur materiaalzending waarnemen en 4 uur met levend materiaal Wilt u een rondleiding op de rioolwaterzuivering? Dan boekt u deze direct via het Waterschap: u kunt uw rondleiding zelf plannen via of kijk onder leren over water op Na bevestiging van uw reservering, ontvangt u een mail met alle gegevens. Paddenstoelen Deze materiaalzendingh bestaat uit een kweekpakket waarmee u in de les eetbare paddenstoelen kunt kweken. Daarbij ontvangt u een lesbrief met lessuggesties rondom dit onderwerp.. Insecten in de klas Bij dit project krijgt u levend materiaal van vier soorten insecten in alle stadia, namelijk: de sprinkhaan, de wandelende tak, de meeltor en het koolwitje. Deze is gericht op het leren van algemene kenmerken van insecten. Bij deze horen een handleiding en werkbladen. 1 uur kaartspel Biodiversiteitsspel Het biodiversiteitsspel is een educatief spel voor leerlingen van 9 tot 14 jaar. In het spel ervaren zij de begrippen voedselketen en biodiversiteit. De spelers moeten voedselketens maken om dieren een plekje te kunnen geven. Biodiversiteit is nodig om de roofdieren levensmogelijkheden te geven. Kiezen voor biodiversiteit in de kaarten die de speler voor zichzelf uitlegt vergroot de kans op winnen. Het biodiversiteitsspel is een spel waarbij spelers elkaar kunnen dwarsbomen door kaarten bij elkaar te plaatsen of weg te halen, door voedselketens te onderbreken of door de tegenstander op te zadelen met veel van hetzelfde. Het spel duurt afhankelijk van de leeftijd van de spelers zo n 30 tot 45 minuten. Voor het uitleggen van de spelregels kunt u gebruik maken van een powerpointpresentatie. Dit vergt ongeveer 15 minuten extra. n.v.t. Boekensteun bovenbouw Bij inschrijving ontvangt u gedurende een maand een set van ca. 40 boeken over natuur en milieu waarmee u uw documentatiecentrum tijdelijk kunt uitbreiden. Een bijkomend voordeel is, dat u een aantal boeken in de praktijk kunt uitproberen, zodat u later gericht boeken kunt aanschaffen. 35

36 GROEP 7 EN 8, duurzaam handelen 4 uur 3-4 uur en waardering n.v.t. duurzaam handelen 2 uur rechtvaardigheid en keuzevrijheid 3 uur Energie(k)! Energie besparen? Hoezo? En hoe? Met deze ontdekken de leerlingen waarom we zuinig moeten omgaan met energie en wat alternatieve energiebronnen zijn. De bestaat uit drie gestructureerde lessen waarin antwoord wordt gevonden op de volgende vragen: Waarom zouden we energie besparen? Hoe kunnen we dit doen? En wat is duurzame energie? De praktijkles les vol proefjes vormt het hoogtepunt van het project. Alle materialen hiervoor vindt u in de kist. Kaas maken Zelf een kaasje maken! Leuk, leerzaam en lekker! Met deze kist ontdekken de leerlingen hoe kaas wordt gemaakt. De kist bevat alle materialen en uitleg die nodig zijn om een aantal kleine kaasjes te maken. U hoeft alleen te zorgen voor de ingrediënten: verse volle melk, een beetje karnemelk en zout. Het Kabinet Het Kabinet is een laden, waarin een combinatie is gemaakt tussen werken met natuurlijke materialen en leren informatie verzamelen uit boeken. Leerlingen kunnen individueel of in een groepje aan de slag met een la uit het kabinet. In elke lade komt een ander onderwerp aan bod, zoals stenen, fossielen, insecten, schelpen, bomen, sporen, etc. Elke lade bevat natuurlijke materialen en opdrachtkaarten. Ook zitten er informatieve boeken over de diverse onderwerpen in de. De werkbladen krijgt u toegestuurd na inschrijving. Deze kan goed worden ingezet voor leerlingen die naast de reguliere lessen tijd overhouden. Papier maken Maak van oud papier je eigen nieuwe papier: dat is wat de leerlingen gaan doen met deze. Leuk om te doen en het levert inzicht in nuttig hergebruik van oud papier. Naast een papierschepset bevat de enkele lessuggesties rondom papier(verwerking). Puberteit De puberteit van kinderen begint steeds vroeger. In de hoogste groepen beginnen de meeste meisjes en enkele jongens al te puberen. Om die reden is het belangrijk om al in groep 7/8 aandacht te besteden aan de lichamelijke en emotionele ontwikkeling die de kinderen dan doormaken. 36